Proces badawczy Trzy cele badań:

− Eksploracja: zaspokojenie ciekawości badacza; zbadanie możliwości podjęcia dalszych badań; wypracowanie metod przydatnych w dalszych badaniach

− Opis jest niekiedy głównym celem badań społecznych. Badacz obserwuje a następnie opisuje to, co zaobserwował

− Wyjaśnienie: badania wyjaśniające odpowiadają na pytanie dlaczego.

Problem badawczy

Relacja między hipotezą a problemami badawczymi

Przyczyny podejmowania badań:

− Zestaw problemów badawczych

− Brak szczegółowych informacji na temat badanego zjawiska:

Problem badawczy We wczesnych latach siedemdziesiątych około dwudziestu procent

wszystkich ciąż w Wielkiej Brytanii, a w przypadku pierwszych ciąż odsetek jeszcze wyższy, było udziałem kobiet samotnych. Skutki takiego stanu rzeczy można, ogólnie rzecz ujmując, podzielić na cztery grupy: ślub z domniemanym ojcem; decyzja aborcji; decyzja samotnego wychowywania dziecka; decyzja życia dalej samotnie i oddania dziecka do adopcji. Wiadomo, iż proporcje, w jakich występują powyższe decyzje, ulegają od czasu do czasu zmianom, podobnie, rzecz jasna, jak odpowiednie nastawienie społeczeństwa, polityka społeczna oraz prawna. Właśnie te kwestie stanowiły przedmiot studiów demograficznych i historycznych. Niewiele jednak wiadomo o sposobach podejmowania wspomnianych wy­żej decyzji oraz o wpływie wywieranym na nie przez prawodawstwo, politykę i nastawienie społeczne.

(Maclntyre, 1977, s. 9; podkreślenie autorów)

Problem badawczy

− Zaskakujący fakt

− Czynniki polityczne

− Wydarzenia społeczne

− Osobiste doświadczenie lub przypadkowa sytuacja:

Problem badawczyKiedy dowiedział się, że jestem socjologiem i piszę podręcznik o problemach

spo­łecznych, spytał, czy nie zechciałbym współpracować z nim nad książką dotyczącą bezdomnych. Uważał, że moja dotychczasowa praca zapewni ramy organizacyjne i pomoże zebrać jego rozliczne doświadczenia w spójną całość. Kiedy rozpoczęliśmy współpracę, zaczął z uporem powtarzać, że jako socjolog powinienem, choćby z za­wodowego obowiązku, osobiście poznać problemy bezdomnych. Mimo że pomysł ów miał w sobie coś kuszącego, z powodu zaangażowania w liczne inne projekty nie skorzystałem z propozycji. Jednak mój znajomy w dalszym ciągu drążył temat i mu­szę przyznać, że trafił w sedno, wywołując coś więcej niż tylko poczucie socjologicz­nej winy. Byłem przecież sprawozdawcą problemów społecznych, a o bezdomnych wiedziałem doprawdy niewiele [...] Jego zaciekłe ataki w tej sprawie spowodowały, że zacząłem patrzeć na cały pomysł coraz bardziej przychylnym okiem. (A może powinienem powiedzieć, że w końcu po prostu skapitulowałem). Kiedy zaproponował wyprawę do Waszyngtonu, deklarując pokrycie wszelkich kosztów i obiecując, że moim oczom ukażą się widoki dotąd nie oglądane—bezdomni śpiący na chodnikach prowadzących do Białego Domu— moja wyobraźnia zapłonęła żywym ogniem i opadły ostatnie wątpliwości. Jak mogłem odrzucić taką propozycję, wabiony intrygującym zestawieniem potęgi i bezsilności, bogactwa i biedy.

(Henslin, 1990, s. 52)

Gotowość na zmianę problemów badawczychPoczątkowo planowałem zająć się badaniem osobowości Murzynów z Południa,

zdobyć kilka życiorysów i zapoznać się nieco z warunkami, w jakich dorastają ci ludzie. W żadnym wypadku nie zamierzałem prowadzić studiów lokalnej społeczności, zgłębiać zawiłych kwestii dziedzictwa kulturowego Murzynów ani badać emocjonalnej struktury miasteczka na głębokim Południu. Zostałem jednak zmuszony do zajęcia się lokalną społecznością, gdyż indywidualne życiorysy są z nią nierozerwalnie powiązane. Już po kilku dniach mojego pięciomiesięcznego pobytu w Southerntown zdałem sobie sprawę, że biali mężczyźni i kobiety tworzą integralną część życia umysłowego każdego Murzyna. Taki człowiek ma białego szefa, często białych przodków, czasami białych kolegów i żyje w kręgu reguł wyznaczonych przez białą społeczność. Drogi życiowe białych oraz Murzynów łączy dynamiczna więź i nie sposób zrozumieć którejś ze stron, bez poznania drugiej. Ten wniosek położył kres moim planom zbierania murzyńskich biografii w społecznej próżni. Życiorysy Murzynów należy rozpatrywać w ścisłym powiązaniu z sytuacją ogólną, to znaczy z miasteczkiem Southerntown i jego okręgiem, z południowo-wschodnim areałem kulturowym, a mówiąc dokładniej, z całym obszarem amerykańskiego zagłębia bawełnianego. Powyższa konkluzja nie poprawiła mi samopoczucia, gdyż wiązała się z koniecznością uwzględnienia wpływu lokalnej społeczności i regionu oraz sprawdzaniem wielu, z pozoru odległych kwestii. Zgłębianie społecznego kontekstu życia Murzynów zepchnęło na dalszy plan początkowy przedmiot badań, przynajmniej jeśli chodzi o publikacje indywidualnych życiorysów.

(Dollard, 1957, s. 1-2)

Pytania badawcze

Pytania topiczne a teorie substancjalne: identyfikowalne e języku potocznym, sformułowane na potrzeby socjologii substancjalnej (empirycznej); np: relacje międzyrasowe, edukacja zawodowa, przestępczość

Pytania ogólne a teorie formalne: reprezentują ogólne podejście; sformułowane na potrzeby formalnej (konceptualnej) socjologii; np. socjalizacja, organizacje formalne, autorytet i władza

Dobór środowisk i przypadków Relacja między problemami badawczymi a

środowiskiem

W badaniach etnograficznych zbieranie podstawowych danych często odgrywa zasadniczą rolę w procesie formułowania problemów badawczych

Sondowanie gruntu:

Sondowanie gruntuPierwszą rzeczą, jaką musi uczynić każdy, kto zamierza badać

społeczność gejowską — chyba że dysponuje nieograniczonymi zasobami pieniędzy i czasu — jest decyzja, którą społeczność gejowską zamierza badać. Świat ekskluzywnych prywatnych gej­klubów dla biznesmenów i wysokiej klasy fachowców, naćpanych transwestytów tak żywo ukazanych w Last Exist to Brooklyn, a może sadomasochistyczch chłopaków w skórzanych kurtkach? Wstępna obserwacja nie pozostawi wątpliwości, że ta tzw. społeczność gejowską jest podzielona — na obrzeżach w spoób bardzo niejednoznaczny — zgodnie z hierarchią powiązaną do pewnego stopnia z kryteriami statusu i pozycji w „realnym" świecie.

(Warren, 1972, s. 144)

Dobór środowisk i przypadków

Środowisko a przypadek

Problem generalizacji:

− Celowa selekcja:Wizyty w różnych placówkach służby zdrowia zostały rozplanowane w

następujący sposób: najpierw chciałem zajrzeć na oddziały, które minimalizują świadomość śmierci u pacjentów, trafiłem więc na oddział noworodków, a później na neurochirurgię, gdzie pacjenci prawie cały czas przebywają pod narkozą. Następnie chciałem zapoznać się z sytuacją ludzi umierających tam, gdzie świadomość nadchodzącego końca u pacjentów i personelu jest największa, a śmierć nadchodzi szybko, wybrałem więc oddział intensywnej terapii.

Celowa selekcjaZ kolei postanowiłem obejrzeć oddział, gdzie personel generalnie

nie ma złudzeń odnośnie do szans przeżycia swoich pensjonariuszy, natomiast pacjenci nie są w tej materii aż tak jednomyślni, i Kliniczna śmierć następuje raczej powoli. Wybrałem więc oddział onkologiczny. Następnie postanowiłem zapoznać się z warunkami panującymi tam, gdzie śmierć następuje szybko i nieoczekiwanie, mój wybór padł więc na oddział nagłych wypadków. Powyższe kategorie usług medycznych stały się potem przedmiotem naszych badań w różnych typach szpitali. Nasz plan wizyt na poszczególnych oddziałach został zatem ułożony zgodnie z pewną ogólną koncepcją obejmującą hipotezy na temat świadomości, oczekiwanej długości życia i czasu umierania. Niebagatelną rolę w kolejnej części badań odegrały także kwestie nie ujęte początkowo

w ramach struktury konceptualnej. Czasami wracaliśmy na dany oddział po paru tygodniach przerwy, aby upewnić się co do pewnych spraw albo uzupełnić luki.

(Glaser i Strauss, 1967, s. 59)

Dobór środowisk i przypadków

Środowisko a przypadek

Problem generalizacji:

− Celowa selekcja:

− Szacowanie typowości badanego przypadku

Dobór próby w obrębie przypadku

Czas: „procedury systematycznego zbierania danych mają na celu zapewnienie możliwie pełnego oraz reprezentatywnego odzwierciedlenia badanego przypadku i zapobieganie selekcjonowaniu zdarzeń tylko z pozoru interesujących” (Hammersley Atkinson 2000)

Ludzie:− Standardowe kryteria demograficzne− Niestandardowe kryteria wyróżnione przez

uczestnika− Niestandardowe kryteria wyróżnione przez

obserwatora

Niestandardowe kryteria

Snitchers [kapusie], inmate cops i lieutenants sąuares [więźniarki świadomie rezygnujące z kontaktów homoseksualnych], jive bitches rap buddies, homeys connects, boosters; pinners penitentiary turnouts [więźniarki angażujące się w kontakty homoseksualne, ponieważ uniemożliwiono im kontakty heteroseksualne], lesbians [więźniarki preferujące związki homoseksualne również na wolności], femmes [odgrywają rolę kobiety w związkach homoseksualnych],stud broads [odgrywają rolę męską w związkach homoseksualnych], tricks [angażują się w związki I homoseksualne z miłości], commissary hustlers [angażują się w związki homoseksualne dla korzyści ekonomicznych], chippies [więzienne prostytutki], kick partners [skazane, które okresowo uczestniczą w kontaktach homoseksualnych dla rozładowania napięcia seksualnego], cherries [więźniarki nie wprowadzone w kontakty homoseksualne], punks [kobiety, które w kontaktach homoseksualnych przyjmują tylko pasywne role kobiece] oraz turnabouts [kobiety grające na zmianę role męskie i kobiece]. Powyższe etykiety są nadawane na podstawie „sposobu, w jaki skazana reaguje na sytuację w więzieniu oraz poziomu interakcji skazanej z innymi ukazanymi i personelem", włączając w to orientację seksualną.

(Giallombardo, 1966, s. 270).

Kontekst:− Problem błędnych uogólnień