Proces sekjuritizacije

Univerzitet Crne GoreEkonomski fakultet Podgorica

Seminarski rad

Proces sekjuritizacije

Studenti: Dakić Ljiljana 06/272Popović Mirjana 06/69Tošić Bojana 06/53Radunović Sanja 06/376Marojević Ivan 06/43Nišavić Aleksandar 06/375

Podgorica, jun 2010.

Predmetni nastavnik:Prof. dr Saša Popović Predmetni saradnik:Mr Ana Mugoša

PREDMET: ANALIZA BERZANSKOG POSLOVANJA

Seminarski rad - Proces sekjuritizacije

Sadržaj:

Uvod ............................................................................................................... 3

1. Sekjuritizacija – pojam ............................................................................... 4

2. Sekjuritizacija – proces ............................................................................... 5

3. Koristi sekjuritizacije ................................................................................. 7

4.Prednosti sekjuritizacije .............................................................................. 8

5. Proces sekjuritizacije na primjeru SAD – a ............................................. 9

Zaključak ...................................................................................................... 12

Literatura ....................................................................................................... 13

2


Uvod

Globalno integrisani sistem ogromnih bankarskih konglomerata i tzv. “bankarskog sistema u sjenci” - investicionih banaka, hedž fondova i specijalnih investicionih institucija (SIVs) konstituisao je Novu finansijsku arhitekturu. Povećanje finansijske integracije i inovacija doprinijelo je da se pažnja sa nelikvidnosti tržišta i finansiranja preusmjeri na problem nesolventnosti. Inovacije na kreditnom tržištu tokom prethodne dvije decenije značajno su izmijenile tradicionalni model bankarskog kreditiranja. Transformacija bankarskog sistema obuhvatila je dvije ključne dimenzije: eksponencijalni rast derivativnih hartija od vrijednosti, što je stvorilo enormnu tražnju za kolateralom; usmjeravanje iniciranih (odobrenih) zajmova banaka na tržišta kapitala u formi sekjuritizacije (vanbilansnog bankarstva) i prodaje zajmova (SPV). Sekjuritizacija kao proces nastala je pocetkom 70-ih kao odgovor na brze promjene tržišta tokom kojih se javila potreba za pronalaženjem dopunskih mehanizama finansiranja u uslovima sve veće konkurencije. Svojim nastankom uvela je velike promjene u tradicionalni proces finansiranja i finansijskog posredovanja, šireći paletu inovativnih instrumenta i uvodeći niz potpuno novih učesnika na tržište. Položaj povjerilaca, banka i štedionica značajno je promijenjen. Refinansiranje pozicija u aktivi znatno je olakšano uz niske troškove. Sekjurituzacuja aktive dramatično je uticala na ulogu (strukturu) finansijskih posrednika i zamjenu tradicionalnog sistema indirektnog finansiranja. Ovaj sistem - radikalno drugačiji od tradicionalnog sistema kupovine aktiva, imao je bitne implikacije (širokog ranga) na finansijska tržišta, uz razne koristi za emitente, zajmotražioce, investitore i uopšte finansijski sistem (pogotovo SAD). Suština sekjuritizacije zapravo leži u pretvaranju nelikvidnih dugovnih finansijskih instrumenata kao što su krediti i potraživanja, u visoko likvidne, utržive hartije od vrijednosti sa zalogom. Banke teže bržem obrtu svojih aktiva na bazi iste količine kapitala.To dovodi do veće likvidnosti i profitabilnosti.

Prema ocjeni stručnjaka, sekjuritizovani krediti zbog svoje superiorne tehnologije će postati dominantni u odnosu na klasične bankarske kredite. Ocjene su da će biti stvoreno tržište sekjuritizovanog kredita, kao što je već razvijeno tržište obveznica. To znači da će biti kreirani značajni slojevi investitora, garanata emisija, posrednika i tehnoloških sistema. Na taj način transformisani bankarski zajmovi će se naći u prometu kao sada obveznice.

3


1. Sekjuritizacija - pojam

Sekjuritizacija 1 - je mobilisanje kreditnih potraživanja banaka putem hartija od vrijednosti i njihova prodaja na tržištu. Nju čine sve nove tehnike finansiranja u kojima se klasični oblici potraživanja preobražavaju u nove odnose koje sada predstavljaju vrijednosni papiri u kojima su ti odnosi utjelovljeni. Tehniku sekjuritizacije razvijaju finansijske organizacije ili velike korporacije da bi iz bilansa izbacile ona potraživanja koja su podložna promjenama kamatnih stopa, kreditnom riziku ili su nepovoljnih ili rizičnih karakteristika.

Bazel II poseban tretman daje sekjuritizaciji kao tehnici upravljanja rizikom koju i sada važeći Sporazum u potpunosti prihvata. Komitet uvažava da se sekjuritizacija svojom prirodom odnosi na transfer vlasništva i\ili rizika povezanih s kreditnom izloženošću banke drugim partnerima. U ovom pogledu sekjuritizacija je važna jer će pomoći u ostvarivanju bolje diversifikacije rizika i jačanju finansijske stabilnosti. Tehnikom sekuritizacije nelikvidna ili "zaleđena" potraživanja (djelovi aktive) transformišu se u utržive instrumente finansijskog tržišta.

Sekjuritizacija je tehnika pretvaranja finansijske imovine u hartije od vrijednosti, prvobitno razvijena u SAD za stambene kredite, a kasnije i za niz drugih pozicija finansijske aktive, kao što su potraživanja po osnovu kreditnih kartica, lizinga, kredita za vozila i td. Najčešće je koriste finansijske institucije, a ređe privredna društva. Kod finansijskih institucija je najpogodnija sekjuritizacija portfolija kredita datih stanovništvu zbog dobre diversifikacije rizika. Banke kroz proces sekjuritizacije prenose finansijsku imovinu zainteresovanim investitorima. Transfer se uobičajeno postiže kroz prodaju finansijske aktive od strane izvornog vlasnika, najprije kompaniji ili fondu osnovanim za tu namenu, koji se dalje refinansiraju izdavanjem obveznica i drugih hartija od vrijednosti konačnim investitorima. To se uobičajeno naziva sekjuritizacijom sa „stvarnom prodajom“. Hartije od vrijednosti izdate od strane kompanije za sekjuritizaciju se dijele na tranše, zavisno od stepena rizika i rejtingovane su od strane kreditnih rejting agencija. „ Senior “ obveznice dobijaju najbolji rejting, slijede „ mezanin “, dok najviši stepen rizika imaju „ junior “ obveznice, koje se po pravilu zadržavaju u posjedu banke. Kako „junior“ obveznice sačinjavaju tek mali udio, obično ispod 4-5 odsto, banka većinu portfolio rizika prenosi na treća lica. Kupci „mezanin“ i „senior“ obveznice dobijaju za svoju investiciju prinos srazmjeran preuzetom riziku. Svaki investitor dobija baš onaj portfolio rizika koji želi, uz temeljnu analizu preuzetog rizika. Kako su prinosi na portfolio po pravilu iznad prinosa koji se plaća investitorima na obveznice, razliku u prinosu zadržava banka.

1 Milica Bogdanović, Lazar Šestović, „Ekonomija od A do Z” , Beograd, 2002.

4


2. Sekjuritizacija – proces

Kod klasičnog bankarskog kredita sve operativne poslove u vezi sa konkretnim zajmom vrši banka koja je kredit odobrila. Kod kreditne sekjuritizacije čitav niz finansijskih institucija obavlja poslove u vezi konkretne sekjuritizacije. Tehnologija kreditne sekjuritizacije može se posmatarati po fazama : 2

1. Inicijalna faza: Banka odobava zajam na osnovu raspoloživog kreditnog potencijala, i utvrđuje kreditnu sposobnost korisnika kredita. Da bi banka mogla da transformiše zajam u obveznice, mora da obezbjedi finansijski aranžman po kojem neka druga finansijska institucija prihvata da emituje obveznice na bazi zajmova grupe banaka.2. Strukturiranje: Ovo je ključna faza u procesu sekjuritizacije kredita. To je reprogramiranje strukturalnih karakteristika obveznica u odnosu na orginalne karakteristike zajmova. Smisao restkturiranja je u transformaciji rizika i prenosa na način koji je u skladu sa željama i potrebama investitora.3. Poboljšanje kredita: To je poboljšanje kvaliteta obveznica u odnosu na kvalitet zajmova kao bazične aktive. Postiže se garancijama koje daju grupe finansijskih institucija, čime je kreditni rizik oboren. 4. Promet sekjuritizovanog kredita Postoji primarna prodaja ovih obveznica, ali se one mogu prodati i na sekundarnom tržištu. Da bi se to postiglo angažuju se i finansijski posrednici koji olakšavaju promet ovih obveznica. Smisao je da ove obveznice dođu u aktivu institucionalnih investitora. Servisiranje vrše one banke koje su inicijalno odobrile zajmove na osnovu kojih se kasnije emituju obveznice. Ako je pul stvoren od konzorcijuma banaka, svaka banka servisira zajmove koje je ona odobrila.

Sve navedene funkcije mogu da vrše razne finansijske institucije u različitim fazama. To mogu biti: komercijalne banke, investicione banke, a u III fazi insitutcionalni investitori kao kupci ovih obveznica (osiguravajuća društva, penzioni fondovi, investicioni fondovi. Dužnici po ovim zajmovima plaćaju anuitete bankama od kojih su zajam i dobili.

2 Prof Dr Milutin Ćirović, „Bankarstvo“, Ekonomski fakultet Beograd, 2006.5


Slika br.1. Sekjuritizacija - pretvaranje kredita i ostale aktive u izvore sredstava

Izvor: Peter S. Rose, „Menadžment komercijalnih banaka“, Zagreb,2003.

Banka ili drugi zajmodavac čiji su krediti grupisani naziva se osnivač. Navedeni krediti zatim se prenose ( onome ko ih je kupio) - izdavalac koji je obično samostalno tijelo sa posebnim ciljem, on je u potpunosti odvojen od osnivača, tako ukoliko zajmodavac bankrotira, taj događaj neće imati štetan uticaj na kreditni status kredita u grupi. Povjerenik je postavljen kako bi jemčio da će izdavalac ispuniti sve uslove transfera kredita u grupi i kako bi osigurao sve obećane usluge ( uključujući, izdavanje bilo kakvog jemstva ili kolaterala u slučaju da nije naplaćen veći dio kredita iz grupe). Povjerenik skuplja sve tokove gotovine koji su stvorili grupisani krediti i izdaje ih ulagačima, te privremeno ulaže svu gotovinu koju su proizveli krediti između zahtjevanih datuma naplate invenstitoru.

Grupisanje kredita preko sekjuritizacije pomaže u diversifikovanju izloženosti banke kreditnom riziku i smanjuje potrebu za nadzor toka plaćanja svakog pojedinačnog kredita. To stvara likvidna sredstva bez relativno nelikvidne i skupe za prodaju aktive, te prenosi tu aktivu u nove izvore kapitala. Sekjuritizacija dopušta bankama, zavisno od

Kompanije i domaćinstva

kao kreditni

komitenti banke

Banke

Investitori: finansijske institucije i pojedinci

Davanje kredita klijentima koji ih uzimaju

IOU (doznaka) -i kojidokazuju izvršene kredite

Sredstva odprodaje HOVvraćaju se ubanku

IOU- od klijenata kojipozajmljuju sredstva pakirani su u grupe sl. kredita kojepredstavljaju kamatu na ove grupe kredita prodaju seinvestitorima

Prodaja HOV podržanastvorenim kreditima

Sredstva prikupljena prodajom HOV, usmjerene su u nove kredite i druge dijelove aktive banke

6


ekonomskih na njihovim lokalnim područjima, da zapravo posjeduju više geografski diversifikovanih kreditni portfelj, koji pariraju možda lokalnim gubicima, sa više povratnim dostupima od drugih geografskih područija koja imaju bolje ekonomske uslove. Ona je takođe i sredstvo za upravljanje kamatnim rizikom, olakšavajući svakoj pojedinoj banci upravljanje vlastitim portfeljem aktive na način da se dospijeće aktive bolje uskladi sa dospijećem pasive. Osim toga banka može zaraditi i dodatni prihod ukoliko nudi aktivu u paketu. To ustvari znači nadziranje zajmoprimca u otplati kredita, prikupljanje dospjelih naplata te osiguravanje odgovarajućih jemstava za zaštitu vlasnika bilo kojih vrijednosnih papira izdatih na ime navedenih kredita. Sekjuritizacija ima tendenciju skraćivanja dospijeća aktive banke, smanjujući njenu cijelokupnu osjetljivost na kretanje kamatnih stopa.

Banka ili druga institucija koja obavlja sekjuritizaciju može ostvariti dodatni prihod servisiranjem kredita založenih za hartije od vrijednost, naplaćujući kamatu i prateći njihovu realizaciju. Takođe mogu ostvariti i prihod prodavanjem jemstva za zaštitu investitora koji posjeduju HOV osigurane kreditima davanjem savjeta o pravilnoj proceduri institucijama koje su sekjuritizirale svoje kredite.

3. Koristi sekjuritizacije

Od sekjuritizacije koristi mogu imati :

Kompanije lakše dolaze do likvidnih sredstava: velike kompanije mogu na taj način prodati svoja potraživanja od kupaca. I kompanije za leasing mogu se finansirati na taj način.

Investitori mogu kupovati novu vrstu HOV.

Banke lakše upravljaju kapitalom i likvidnošću jer inače nelikvidne kreditne portfelje pretvaraju u likvidnu imovinu i/ili prenose njihove gubitke. Praćenjem cijena HOV izdatih kroz poslove sekjuritizacije finansijski regulatori mogu precizno pratiti cijenu koju tržište pridaje raznim vrstama rizične financijske imovine.

Država ima novi instrument za finansiranje javnih projekata na svim nivoima vlasti.Uopšteno, razvoj poslova sekjuritizacije smanjuje osjetljivost finansijskog sistema na poremećaje i pozitivno utiče na mogućnosti za ulaganja i privredni razvoj.

Suština sekjuritizacije zapravo leži u pretvaranju nelikvidnih dugovnih finansijskih instrumenata kao što su krediti i potraživanja, u visoko likvidne, utržive hartije od vrijednosti sa zalogom. Njihova zaloga se nalazi u strogo definisanoj aktivi koja se „pakuje“ u hartije od vrijednosti kojima zatim rejting agencije podižu rejting da bi na taj način one našle put do investitora. Osim što se vezuju za konkretnu aktivu, vezuju se i za gotovinski tok i prava koja proističu iz te aktive. Sve je krenulo vrlo jednostavno, emitovanjem hipotekarnih založnica sa ciljem finansiranja nagomilanih hipotekarnih

7


kredita. Vremenom, uz zakonske promene, stvoreno je inovativno finansijsko okruženje u kome je omogućena sekjuritizacija čitavog spektra finansijske aktive uključujući sve vrste hipotekarnih kredita, zajmova, lizinga, “džank” obveznica pa sve do komunalnih troškova. Cilj sekjuritizacije da ovu nagomilanu nelikvidnu aktivu refinansira i pretvori u likvidnu kako bi ista mogla ponovo da se reinvestira.

Sekjuritizacija uvodi čitav niz novih učesnika. To su izdavalac kredita, specijalno namensko pravno lice (SPV), finansijer i podizač kreditnog rejtinga. Osim njih, u sekjuritizaciji učestvuju investicione banke i veliki svetski investitori.Izdavalac zajma je učesnik koji odobrava zajam (kredit) i u većini slučajeva obavlja i servisiranje novčanog toka zajma. Osim toga izdavalac obavlja i niz drugih poslova koji su vezani za primanje uplata i prosleđivanje tih uplata investitorima, kao i zaštita njihovih interesa.Specijalno namensko pravno lice (SPV) preuzima u svoj bilans aktivu koja je predmet sekjuritizacije i na osnovu toga emituje hartije od vrijednosti sa zalogom te iste aktive Najcešće ga osniva izdavalac zajma ili, ako postoji, pokrovitelj emisije. Praksa je da se osniva u formi trasta (trust) kako bi se iskoristio povoljan poreski tretman koje imaju ovakve kompanije. Forma trasta je neophodna kako bi SPV bio i formalno vlasnik aktive i nosilac obaveza prema investitorima. SPV koordinira cio proces servisiranja novčanog toka, prikuplja kamate i glavnice duga i uplaćuje ih investitorima.

Da bi se sprovela sekjuritizacija neophodno je ispuniti sledeće uslove: Prvo, mora da postoji zakonski okvir. Drugo, neophodno je cio proces bude standardizovan, počevši od samih ugovora, rejtinga i procjene rizika. Treće, usluge koje pruža serviser zajma moraju biti standardizovane. A za sve to neophodna je tehološka standardizacija. Tek kada se uvedu standardi u poslovanje sekundarnog hipotekarnog tržišta može se očekivati njegov dalji razvoj i povećanje obima prometa. Suština svega ovoga je zadobiti poverenje velikih investitora, bez čije spremnosti za investiranje cijela priča gubi smisao.

4.Prednosti sekjuritizacije

Sekjuritizacija donosi prednosti svim učesnicima u procesu. Dužnicima, dakle onima koji uzimaju kredite ovaj proces povećava mogućnost dobijanja kredita. Banka će mnogo lakše odobriti kredit ukoliko zna da će vrlo brzo, uz niske troškove moći da se refinansira na hipotekarnom tržištu. Samim tim, i potrebe korisnika kredita će biti lakše zadovoljiti. Davaoci zajmova, sekjuritizacijom mogu brzo i lako da obnove svoj kreditni potencijal tako što će se refinansirati emitovanjem hartija od vrijednosti na osnovu pula kredita koje imaju u svojoj aktivi. Investitori, pak, dobijaju još nekoliko inovativnih hartija u koje mogu da ulažu, koje pored toga imaju i visok rejting i relativno stabilan prinos uz mali rizik likvidnosti. Profitiraju i investicioni bankari koji dobijaju još jedan inovativan proizvod koji mogu nuditi i naplatiti relativno visoku proviziju. Pored toga, mogu da steknu dodatni ugled tako što ce ispoljiti finansijsku kreativnost i povećati svoje tržišno ucešce.

8


U procesu sekjuritizacije kredita banke mogu da ostvare sledeće prednosti:- povećanje likvidnosti- povećanje profitabilnosti- smanjenje kreditnog rizika

Povećanje likvidnosti : U ranijim periodima banke su odobravale veće količine kratkoročnih komercijalnih kredita koje su automatski likvidirali posle 90 dana. U novije vreme bankarski zajmovi se pomeraju na duži rok, pa bankeodređene delove svojih zajmovnih plasmana pretvaraju u obveznice i moguo dmah da ih prodaju na finansijskom tržištu.Time banke postaju likvidnije i brže mogu da prilagođavaju svoje portfolio strukture promenljivim uslovima.

Profitrabilnost : Jednom plasirani resursi banaka mogu da budu rekreirani putem sekjuritizacije, pa banke mogu rekreirani kreditni potencijal ponovo da plasiraju i naplate kamatu. Na taj način banke vrše višestruko pražnjenje svojih kreditnih potencijala, naplaćuju proviziju za servisiranje finansijskih obaveza dužnika i time povećavaju profitabilnost.

Smanjenje kreditnog rizika : Prednost sekjuritizacije kredita je da se putem tržišnih procesa poboljšava kvalitet kredita što dovodi do smanjenja kreditnog rizika.

5. Proces sekjuritizacije na primjeru SAD – a

Sekjuritizacija aktive - ključna finansijska inovacija u 80-im - dramatično je uticala na ulogu finansijskih posrednika i zamjenu tradicionalnog sistema indirektnog finansiranja. Ovaj sistem - radikalno drugačiji od tradicionalnog sistema kupovine aktiva, imao je velikog uticaja na finansijska tržišta, uz razne koristi za emitente, zajmotražioce, investitore i uopšte finansijski sistem SAD – a. Proces se odvijao na sledeći način. U prvom koraku, inicijator – kompanija sa zajmovima ili drugim dohodovnim aktivama – ustanovljava aktive koje želi da prenese iz svog bilansa stanja i objedinjuje ih (pul) u referentni portfolio. Potom prodaje pul aktive emitentu, poput entiteta za posebne namjene (SPV), koji se iz zakonskih i računovodstvenih svrha tretira vanbilansno. Referentni portfolio je uglavnom podijeljen u nekoliko tranši sa različitim stepenom rizika, koje se prodaju odvojeno. U drugom koraku, emitent finansira kupovinu objedinjenih aktiva emitovanjem utrživih, kamatonosnih hartija koje su prodate investitorima na tržištu kapitala. Investitori dobijaju fiksna ili promjenljiva efektivna ukamaćenja iz depozitarnog računa, finansirana novčanim tokovima koje je produkovao referentni portfolio.

Model koji su banke primijenile je bio «inicirati i proslijediti» , a ne držati zajmove u bilansima stanja banaka. Nakon «novog sređivanja» hipotekarnih zajmova sa promjenljivim kamatnim stopama uslijedio je i veliki broj «pakovanja». Rizik se

9


transferisao prepakivanjem zajmova i prenošenjem na različite finansijske institucije. Dugoročni holdinzi aktiva su sve više finansirani instrumentima (papirima) sa kraćom dospjelošću. Nepodudaranje dospjelosti se povećavalo i u bilansima investicionih banaka. Investicione banke i hedž fondovi su bili prilično aktivni u kupovini strukturisanih proizvoda, što upućuje da se kreditni rizik zadržao u bankarskom sistemu. Zato su se sklonosti investitora preusmjerile od složenih strukturisanih proizvoda ka likvidnosnim potrebama. Kao dio sekjuritizovanog procesa kreirani su legalni entiteti za posebne namjene (SPV) u cilju izmještanja određenih aktiva i pasiva iz bilansa stanja banaka, teoretski odvajajući matičnu kompaniju od kreditnog rizika. Od SPV se zahtijevalo da ponovno odrede vrijednost hipotekarne aktive procjenom naplate hipotekarnih plaćanja. Ukoliko ova vrijednost padne ispod određenog nivoa, ili ako tok novca padne ispod ugovorenih nivoa, investitori bi imali trenutno pravo na kolateral hipotekarne aktive. Ovo je stvaralo opasnost rapidne prodaje aktiva po nepovoljnim cijenama. Drugi SPV - strukturisani investicioni entiteti (SIV) izdavali su komercijalni papir i koristili prihode za kupovinu sekjuritizovanih aktiva poput kolateralizovanih dužničkih obligacija (CDO). Investitori su kupovali komercijalni papir u izdanju SPV zbog atraktivnog prinosa. SPV su profite ostvarivali na osnovu razlike zarađenih kamatnih stopa na dugoročne kredite i plaćenih stopa na kratkoročni dug.

Problem je nastao zbog velikog likvidnosnog nepodudaranja SPV. Dugoročne aktive su imale ročnost 20 do 30 godina, a kratkoročne aktive su se prodavale svakih 90 ili čak 30 dana. Ukoliko SPV nije bio u mogućnosti da pronađe tržište za kratkoročni komercijalni papir, uz prinos koji se mogao priuštiti sa dohotkom od dugoročnih aktiva, morao je pronaći novac iz drugog izvora ili proglasiti bankrot. Jedini raspoloživ izvor novca je banka koja ga je inicijalno sponzorisala. Banka je morala pozajmiti novac SPV da bi opstao. U slučaju postojanije krize likvidnosti, banka se suočavala sa dilemom: da prebaci aktive nazad u svoj bilans stanja ili da dopusti da SPV propadne. Drugi problem

10


se odnosio na tipično davanje rejtinga komercijalnom papiru, i to «AAA». Ovaj rejting je bio bezvrijedan zbog rizičnijih aktiva koje su osiguravale papir, i to uglavnom subprimarnih hipotekarnih zajmova. SIV legalne strukture su omogućavali finansijskim institucijama da usmjere velike iznose duga iz bilansa stanja. U stvari, omogućavali su im korišćenje visokih nivoa leveridža i povećavanje profitabilnosti tokom perioda prosperiteta. SIV su slabije regulisani u odnosu na druge investicione pulove i tipično se drže van bilansa stanja komercijalnih banaka i investicionih kuća. Nekoliko glavnih SIV su bili povezani sa velikim bankama. Ovi entiteti su bili pogođeni smanjenjem vrijednosti hipotekarne aktive. Kako je vrijednost aktiva SIV bila redukovana, banke su bile prinuđene da vrate dug u svoje knjige. To je prouzrokovalo trenutnu potrebu za kapitalom (regulatorni minimum) i pogoršalo likvidnosne pozicije u bankarskom sistemu.

Tekuća kriza se može smatrati «klasičnom bankarskom krizom» sa dodatkom sekjuritizacije, koja je dovela do ne baš najjasnije «mreže međupovezanih odnosa». Okvir sekjuritizacije sam po sebi očigledno nije bio osnovni uzrok krize, ali se vratio kao bumerang u lancu opšteg pada na tržištu. Kolapsom transakcija na sekjuritizovanim tržištima povezanim sa hipotekom, kao i zbog kolateralizovanih zajmovnih obligacija, tržišta za hipotekarnim i leveridžovanim zajmovima su se iscrpila. Pad vrijednosti sekjuritizovanih hipotekarnih zajmova i strukturisanih hartija u bilansima stanja doveo je do ekstenzivnih otpisa. Generalne prednosti sekjuritizacije kap sto su obezbjeđenje sredstava po nižim cijenama, efikasnija upotreba kapitala, upravljanje rapidnim rastom portfolija, poboljšanje finansijskih performansi, diversifikacija resursa – poprimile su negativnu konotaciju i ukazale na ozbiljne nedostatke složenih sistema strukturisanja koji su se odrazili na finansijske i bankarske krize. " Kazino ekonomija" se zasnivala na kockanju sa uzajmljenim novcem uz vjerovanje da će kratkoročni novac biti uvijek raspoloživ. Igrači bi uzajmljivali «kratko» i ostvarivali znatne profite kupovanjem visoko prinosnih dugoročnih obveznica. Sekjuritizacija je bio proces kojim su zajmovi odobreni na tzv. Main Street-u zapakovani, potom prepakovani na Wall Street-u i preprodati investitorima širom svijeta, i to kao visoko rangirane obveznice. Problem se sastojao u činjenici da praktično niko nije shvatio kakve aktive predstavljaju garanciju (sidro) za ove dugoročne hartije. Dugoročni hipotekarni zajmovi prodati kao sekjuritizovana «pakovanja» reprezentovali su nepoznat stepen rizika između snažnih zajmotražilaca i slabih zajmotražilaca. Rejting agencije su rangirale mnoga pakovanja sa AAA ocjenom. To je privuklo glavne investitore širom svijeta, koji su potcijenili rizik. Mnoge banke koristile su sekjuritizaciju radi finansiranja proširenja knjige zajmova u periodu prosperiteta.

Sekjuritizacija je proizvodila sredstva za buduće investiranje bez povećanja bilansa stanja. Za razliku od konvencionalnog duga, nije uvećavala pasive kompanije. Iščezavanjem tržišta sekjuritizacije aktivirane su linije likvidnosti od banaka ka vanbilansnim entitetima (SIV/conduits). Ovo iz razloga što u stilizovanom modelu bankarskog sistema u sjenci banke djeluju kao »kreditori druge do krajnje instance». Navodno poboljšano modeliranje i kvantifikacija rizika, kao i veća raspoloživost podacima ohrabrile su emitente da uzmu u obzir mnoštvo tipova aktiva. Mnogi zajmovi nisu držani u bilansima stanja onih koji su ih sekjuritizovali, što je podsticalo smanjeno provjeravanje i kontrolisanje zajmotražilaca od strane inicijatora. Posljedica je

11


sistematsko pogoršanje standarda kreditiranja i kolaterala, odnosno daljeg pogoršanja i ubrzanja kriznog mehanizma finansijalizacije.

Zaključak

Pored velikih prednosti koju kompanije, banke, istitucionalni investitori, pa i rejting agencije imaju od sekjuritizacije, nakon tekuće finansijske krize, proces sekjuritizacije mora biti izmijenjen, posebno u pogledu regulative i supervizije samog procesa.

Tržište, izvršni direktori i akcionari su poslednjih godina prihvatili visoke prinose na kapital bez posebnog ispitivanja izvora i održivosti tih profita. Vođeni pohlepom za što većim zaradama nisu imali potrebu da nešto kontrolišu ili mijenjaju – jer dobijali su ono što su htjeli. Rejting agencije su davale najuspješnije rejtinge sekjuritizovanim finansijskim instrumentima i bankama, a za to nije postajala osnova (nisu ispunjavani neophodni kriterijumi).

Da bi se ove negativna praksa poslovanja otklonila i da ne bi doslo do istog problema u budućnosti zemlje EU su reagovale. Naime, Evropska komisija je napravila plan za formiranje dvije nove institucije: Evropski savjet za sistemski rizik, koji bi trebalo da pruža rano upozorenje na moguće rizike, kao i Evropski sistem finansijskih supervizora, koji bi trebalo da bude super-komitet regulatora iz čitave Evropske unije. Obje ove institucije trebalo bi da popravljaju nedostatak u evropskoj bankarskoj regulativi, odnosno to da su banke slobodne da posluju prekogranično, a samo su pod supervizijom svojih matičnih zemalja. Predlog Evropske komisije o novim pravilima za banke uključuje i zahtjev za većim kapitalom potrebnim za re-sekjuritizaciju.

Dakle, sekjuritizacija je neophodna, ona će i dalje biti prisutna u poslovanju finansijskih institucija, međutim kriterijumi i načini njenog sprovođena će biti znatno drugačiji i strožiji. Kako će to izgledati i u kom pravcu će ići pokazaće vrijeme.

12


Literatura:

1. Prof Dr Milutin Ćirović, „Bankarstvo“, Ekonomski fakultet Beograd, 2006.2. Milica Bogdanović, Lazar Šestović, „Ekonomija od A do Z” , Beograd, 2002.3. Peter S. Rose, „Menadžment komercijalnih banaka“, Zagreb,2003.4. Periša Ivanović , „Poslovanje banke na finansijskom tržištu“, doktorska teza5. Časopis Bankar6. Časopis Montenegrim Journal Economics7. www.ceeol.com – Central and Eastern Europian Online Library

13

Documents

Proces sekjuritizacije