Proces SkałotwórczyProces Skałotwórczy

Opracowanie :Opracowanie :Agnieszka Polejewska Agnieszka Polejewska

I I Aleksandra HadalskaAleksandra Hadalska

Co to jest „skała”?Co to jest „skała”?

SkałaSkała – – to zespół minerałów lub to zespół minerałów lub wiele ziaren tego samego wiele ziaren tego samego minerału powstałe w warunkach minerału powstałe w warunkach naturalnych. Wynika stąd, że do naturalnych. Wynika stąd, że do skał nie możemy zaliczyć betonu skał nie możemy zaliczyć betonu i innych materiałów i innych materiałów wytwarzanych przez człowieka.wytwarzanych przez człowieka.

Skały dzielimy na trzy głowne Skały dzielimy na trzy głowne grupy :grupy :

• Skały magmoweSkały magmowe

• Skały osadoweSkały osadowe

• Skały metamorficzne Skały metamorficzne (przeobrażeniowe)(przeobrażeniowe)

Skały magmoweSkały magmowe

• Swoje powstanie Swoje powstanie zawdzięczają zawdzięczają zjawiskom zjawiskom wulkanizmu i wulkanizmu i plutonizmu podczas plutonizmu podczas których magma których magma zastyga pod lub na zastyga pod lub na pow. Ziemi ( pod pow. Ziemi ( pod postacią lawy).postacią lawy).

Skały magmowe C.D…Skały magmowe C.D…

• Skały powstające pod powierzchnią Ziemi Skały powstające pod powierzchnią Ziemi będą więc nazywane będą więc nazywane plutonicznymiplutonicznymi, a , a powstające na jej powierzchni - powstające na jej powierzchni - wulkanicznymiwulkanicznymi. Skład obydwu będzie się . Skład obydwu będzie się różnił, ponieważ zastygająca lawa oddaje do różnił, ponieważ zastygająca lawa oddaje do atmosferyatmosfery związki lotne (np. jak związki lotne (np. jak wodęwodę), a ), a więc nie mogą w niej powstawać minerały więc nie mogą w niej powstawać minerały zawierające takie związki. O tempie wzrostu zawierające takie związki. O tempie wzrostu kryształów decyduje też czas zastygania kryształów decyduje też czas zastygania magmy.magmy.

Skład Skał Magmowych :Skład Skał Magmowych :

W składzie mineralnym pospolitych W składzie mineralnym pospolitych skał magmowych dominują :skał magmowych dominują :

• skalenieskalenie

• KwarcKwarc

• ŁyszczykiŁyszczyki

Rzadziej występują Rzadziej występują amfiobleamfioble, , granatygranaty, , magnetytmagnetyt czy czy piroksenypirokseny.. . .

SkałySkały osadoweosadowe

Skały osadowe powstają w wyniku Skały osadowe powstają w wyniku sedymentacjisedymentacji, czyli gromadzenia się , czyli gromadzenia się materiału okruchowego, organicznego lub materiału okruchowego, organicznego lub chemicznego w zbiornikach wodnych lub - chemicznego w zbiornikach wodnych lub - rzadziej - w środowisku lądowym. Osady te rzadziej - w środowisku lądowym. Osady te podlegają następnie procesowi podlegają następnie procesowi diagenezydiagenezy, , podczas której zmniejsza się odległość podczas której zmniejsza się odległość pomiędzy poszczególnymi składnikami pomiędzy poszczególnymi składnikami osadu osadu

Minerały skałotwórcze skał Minerały skałotwórcze skał osadowychosadowych

• to przeważnie skalenie, kwarc, to przeważnie skalenie, kwarc, granaty (pochodzące ze skał granaty (pochodzące ze skał magmowych i metamorficznych), magmowych i metamorficznych), ale również inne minerały, ale również inne minerały, powstające w środowisku powstające w środowisku sedymentacyjnym (sedymentacyjnym (chalcedonchalcedon, , opalopal, , kalcytkalcyt, , dolomitdolomit, , halithalit czy czy gipsgips). ).

Skały osadowe

Skały okruchowe Skały oranogeniczne Skały chemiczne

Skały okruchoweSkały okruchowe

• Skały okruchowe to utwory Skały okruchowe to utwory nagromadzone na powierzchni skorupy nagromadzone na powierzchni skorupy ziemskiej wskutek ziemskiej wskutek wietrzeniawietrzenia, , transportutransportu i sedymentacji. Dominują w i sedymentacji. Dominują w nich materiały obcego pochodzenia, nich materiały obcego pochodzenia, pochodzące ze zniszczenia starszych pochodzące ze zniszczenia starszych skał. Skały okruchowe mogą być skał. Skały okruchowe mogą być skałami luźnymi lub zwięzłymi.skałami luźnymi lub zwięzłymi.

Skały oranogeniczneSkały oranogeniczne

• Skały organogeniczne Skały organogeniczne swoje powstanie swoje powstanie zawdzięczają osadzaniu zawdzięczają osadzaniu się materii organicznej, się materii organicznej, zarówno zarówno roślinnejroślinnej jak i jak i zwierzęcejzwierzęcej w w zbiornikach wodnych. zbiornikach wodnych. Osady roślinne są Osady roślinne są związane głównie z związane głównie z tworzeniem się tworzeniem się torfutorfu, , węgliwęgli i i kredy piszącejkredy piszącej, , zaś zwierzęce są zaś zwierzęce są podstawą podstawą radiolarytówradiolarytów, , opokopok i różnych typów i różnych typów wapieniwapieni

• Ropa naftowaRopa naftowa i i gaz ziemnygaz ziemny wytworzyły się wytworzyły się zarówno z zarówno z planktonuplanktonu zwierzęcego jak i zwierzęcego jak i roślinnego w roślinnego w warunkach warunkach niewysokiej niewysokiej temperatury i temperatury i beztlenowego beztlenowego środowiska.środowiska.

……rafa koralowarafa koralowa

• Rafy koraloweRafy koralowe są źródłem są źródłem wielu skały węglanowych wielu skały węglanowych (wapieni (wapieni muszlowychmuszlowych, , gąbkowychgąbkowych, , otwornicowychotwornicowych, itd.), , itd.), związanych z obecnością związanych z obecnością kalcytu w szkieletach kalcytu w szkieletach organizmów. Skały te, organizmów. Skały te, znajdowane na terenie znajdowane na terenie Jury Krakowsko-CzęstochoJury Krakowsko-Częstochowskiejwskiej świadczą dobitnie o świadczą dobitnie o istnieniu w tych rejonach istnieniu w tych rejonach płytkich i ciepłych płytkich i ciepłych zbiorników wodnych. zbiorników wodnych.

Skały Skały chemicznechemiczne

• Skały chemiczne powstają na skutek Skały chemiczne powstają na skutek odparowania wody ze zbiornika odparowania wody ze zbiornika morskiego lub słonego jeziora. Różne morskiego lub słonego jeziora. Różne rodzaje skał wytrącają się przy rodzaje skał wytrącają się przy różnym stężeniu roztworu, przy czym różnym stężeniu roztworu, przy czym najwcześniej wytrącają się wapienie. najwcześniej wytrącają się wapienie.

SkałySkały

metamorficznemetamorficzne• Skały metamorficzne tworzą się w wyników Skały metamorficzne tworzą się w wyników

procesów metamorficznych oddziałujących procesów metamorficznych oddziałujących na istniejące już formacje skalne. Działanie na istniejące już formacje skalne. Działanie poszczególnych czynników metamorfizmu poszczególnych czynników metamorfizmu (temperatura, ciśnienie, roztwory (temperatura, ciśnienie, roztwory hydrotermalne) jest uzależnione od hydrotermalne) jest uzależnione od głębokości, na których zjawisko to głębokości, na których zjawisko to zachodzi, temperatury, ciśnienia, składu zachodzi, temperatury, ciśnienia, składu chemicznego i mineralnego skał chemicznego i mineralnego skał wyjściowych oraz chemizmu wód wyjściowych oraz chemizmu wód (roztworów) dopływających z głębi ziemi.(roztworów) dopływających z głębi ziemi.

PodsumowaniPodsumowaniee….….

SSkały dzielą się na trzy kały dzielą się na trzy główne grupygłówne grupy … …

… … magmowe, osadowe i metamorficzne. Podział magmowe, osadowe i metamorficzne. Podział ten wynika ze sposobu ich powsatwania. ten wynika ze sposobu ich powsatwania.

Skały magmowe powstają z magmy, czyli Skały magmowe powstają z magmy, czyli płynnego materiału z wnętrza ziemi. Skały płynnego materiału z wnętrza ziemi. Skały osadowe powstają wtedy, gdy warstwy osadowe powstają wtedy, gdy warstwy materiału niesionego przez wodę lub wiatr materiału niesionego przez wodę lub wiatr ulegają skamienieniuulegają skamienieniu.. Gdy istniejące skały Gdy istniejące skały poddane zostaną działaniu wysokiej poddane zostaną działaniu wysokiej temperatury i ciśnienia, ich masy ulegają temperatury i ciśnienia, ich masy ulegają ponownej krystalizacji i tak powstają skały ponownej krystalizacji i tak powstają skały metamorficznemetamorficzne. .

KONIECKONIEC