Projekt jest współfinansowany ze środków Komisji Europejskiej

Projekt jest współfinansowany ze środków Komisji Europejskiej

Bezpieczeństwo energetyczne Unii Europejskiej

Problem zapewnienia ciągłości produkcji energii pojawił się na świecie w momencie stałego wzrostu zapotrzebowania na energię, przy jednoczesnym wyczerpywaniu się złóż mineralnych (przede wszystkim w regionach wysokorozwiniętych, w których od wielu dziesięcioleci wykorzystywało się lokalne zasoby).

Państwa pozbawione własnych zasobów energetycznych są zmuszone importować surowce bądź poszukiwać alternatywnych rozwiązań zapewniających źródła energii.

bezpieczeństwo energetyczne …

Bezpieczeństwo energetyczne to wszelkie celowe działania mające na celu zapewnienie ciągłości produkcji energii zgodnej z bieżącym

zapotrzebowaniem.

Znaczenie: stanowi podstawę prawidłowego funkcjonowania współczesnej gospodarki, tak w skali poszczególnych krajów i

regionów, jak i w skali globalnej.

Tradycyjnymi surowcami wykorzystywanymi do produkcji energii elektrycznej są złoża mineralne: ropa naftowa, gaz ziemny, węgiel kamienny i brunatny (oraz ich pochodne). Ze względu na ograniczoną ich ilość zmuszeni jesteśmy do racjonalnego ich wykorzystywania, uwzględniającego nie tylko bieżące potrzeby, ale również i przyszłe.

Obok konwencjonalnych dysponujemy również innymi źródłami energii, takimi jak: energia Słońca, wiatr, woda, energia cieplna zgromadzona wewnątrz skorupy ziemskiej.

Mimo ciągle jeszcze wysokich kosztów technologii umożliwiających przetwarzanie tych zasobów na energię, posiadają one bardzo ważne cechy: nie ulegną wyczerpaniu i są czyste ekologicznie.


odnawialne nieodnawialne

ŹRÓDŁA ENERGII

biomasa ropa naftowa

węgiel brunatny

energia wiatru

energia Słońca

węgiel kamienny

energia wody

energia geotermiczna

torf

minerały rozszczepialne

(uran, tor)energia pływów

gaz ziemny


Najwcześniej do produkcji energii elektrycznej na szeroką skalę zaczęto wykorzystywać węgiel kamienny. Do połowy XX wieku stanowił on najważniejszy surowiec energetyczny, z którego uzyskiwano nawet 50% światowej produkcji energii na świecie. Od lat 50. XX wieku jego znaczenie systematycznie spada w krajach UE, co potwierdza również spadek udziału w strukturze produkcji energii elektrycznej i cieplnej.

Właściwości tych dwóch najbardziej dziś rozpowszechnionych źródeł energii odkryto dopiero po koniec XIX wieku. Od tego czasu ropa naftowa i gaz ziemnyskutecznie wypierały drewno opałowe i torf, a od połowy XX wieku również węgiel kamienny.

Druga połowa XX wieku to okres rozwoju energetyki jądrowej. Bazuje ona na zasobach uranu i toru, wymaga stosowania nowoczesnych technologii produkcji i szczególnych zasad bezpieczeństwa ze względu na szkodliwe promieniowanie radioaktywne , przez co koszt budowy elektrowni jądrowych jest bardzo wysoki. Rosnąca popularność energetyki jądrowej jest następstwem wysokiej efektywności produkcji (z 1 kg uranu produkujemy tyle samo energii, co ze spalania 2500 t węgla kamiennego).


Zmiany struktury produkcji energii elektrycznej na świecie

Udokumentowane zasoby surowców energetycznych na świecie i ich wystarczalność przy obecnym poziomie zużycia

surowce zasoby (mld toe1) % wystarczalność

(lata)

ogółem 787,8 100,0 84

węgiel 469,3 59,6 158

ropa naftowa 159,6 20,3 41

gaz ziemny 158,8 20,1 63

1.ilość surowca wyrażona w potencjale energetycznym przeliczonym na tony ropy naftowej


Źródło: Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2008

Wydobycie węgla kamiennego w 2006 roku

KRAJ Wydobycie (mln ton) %Świat ogółem 5 204,6 100,0Chiny 2 320,2 44,6USA 991,5 19,1Indie 428,2 8,2Australia 299,7 5,8RPA 244,8 4,7Rosja 210,4 4,0Indonezja 193,4 3,7Polska 95,2 1,8Kazachstan 91,6 1,8Ukraina 61,4 1,2pozostałe 268,2 5,2Źródło: Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2008



Wydobycie gazu ziemnego w 2006 roku

KRAJ Wydobycie (PJ) %Świat ogółem 113 387 100,0Rosja 24 464 21,6USA 20 052 17,7Kanada 7206 6,4Iran 4 075 3,6Algieria 3 842 3,4Norwegia 3 534 3,1Wielka Brytania 3 350 3,0Indonezja 2 981 2,6Malezja 2 609 2,3Holandia 2 577 2,3Arabia Saudyjska 2 495 2,2Turkmenistan 2 398 2,1pozostałe 33 804 29,8Źródło: Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2008


Wydobycie ropy naftowej na świecie w 2008r (wg. Oil and Gas Jurnal, 2009)

KRAJ Wydobycie ropy (tys. t/d) %

Świat ogółem 9 923,8 100

w tym OPEC 4 353,6 43,9

w tym Morze Północne 530,5 5,4

Ameryka Płn. 1 405,0 14,2

USA 672,2 6,8

Ameryka Płd. 838,8 8,5

Europa Zach. 565,4 5,7

Norwegia 296,5 3,0

Europa Wsch. 1 715,5 17,3

Rosja 1 325,7 13,4

Afryka 1 266,8 12,8

Bliski Wschód 3 121,6 31,5

Arabia Saudyjska 1 230,3 12,4

Irak 324,0 3,3

Iran 531,4 5,4

Kuwejt 353,9 3,6

Zjednoczone Emiraty Arabskie 351,7 3,5

Daleki Wschód 935,4 9,4

Chiny 517,2 5,2Źródło: Przegląd Geologiczny, vol 57, 7/2009

Wydobycie surowców energetycznych w 2006 roku


Wg EUROSTAT

0

20

40

60

80

100

120

140

160

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

% (1990=100%)

surow ce energetyczne ogółem w ęgiel kamienny w ęgiel brunatny ropa naftow a gaz ziemny

Produkcja surowców energetycznych w krajach EU (UE-27) w latach 1990-2007


Wydobycie węgla kamiennego w krajach UE (UE-15) systematycznie spada od lat 60. Jest ono efektem z jednej strony wyczerpywania się najkorzystniejszych do eksploatacji złóż, z drugiej pojawieniem się na rynku tańszych paliw: importowanego spoza Europy węgla i ropy naftowej. Stosunkowo wysokie wydobycie utrzymywało się jeszcze do końca XX wieku w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, w tym w Polsce (obecny poziom wydobycie jest o połowę niższy w porównaniu z latami 80.).

Duże zasoby węgla brunatnego w Europie sprawiły, że do końca lat 80. wzrastało jego wydobycie, przy malejącym jednak udziale w wydobyciu światowym. W roku 1960 w Europa dostarczała 96% wydobycia światowego, w latach 90. około 60%.

Stare europejskie złoża ropy naftowej i gazu ziemnego zostały już w większości wyczerpane, a odkryte w 1959r. w Holandii (gaz ziemny) i na początku 60. na Morzu Północnym (gaz i ropa naftowa) nie zaspokajają potrzeb całej Europy. W związku z tym kraje europejskie są w większości dużymi importerami tych paliw.

Wg EUROSTAT

900000

950000

1000000

1050000

1100000

1150000

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

* W toe - wyrażone w potencjale energetycznym przeliczonym na tony ropy naftowej

Zużycie energii w krajach Unii Europejskiej

1000 toe*


Wg EUROSTAT

Zużycie energii

• Między rokiem 1999 a 2009 w państwach UE nastąpiły zmianyw zużyciu energii. Największe przyrosty zużycia energii zaobserwowano w sektorze usług [14%] oraz transporcie [8%]. W sektorze gospodarstw domowych nastąpił umiarkowany wzrost zużycia energii [2%]. Jednocześnie sektorze przemysłowym wystąpiło zmniejszenie zużycia energii o 15 %. Spadek zużycia energiiw sektorze przemysłowym miał miejsce w latach 2008-2009. Przyczyn można dopatrywać się w rozwoju energooszczędnych technologii oraz spadku produkcji przemysłowej wynikającej m.in.: z kryzysu gospodarczego panującego w UE.


Główne źródła produkcji energii pierwotnej w UE


Zależność UE od dostaw surowców i paliw energetycznych z importu

Kraje Unii Europejskiej są w 60% zależne od dostaw surowców i paliw energetycznych z importu.

Prognozy wskazują na to, iż w 2030 roku zależność ta może wzrosnąć nawet do 70-80%.

Dzieje się tak głównie za sprawą ciągłego wzrostu zapotrzebowania na energię.

%


Zależność krajów UE od dostaw surowców i paliw energetycznych z importu bezpieczeństwo energetyczne …

Wg EUROSTAT

Import głównych surowców energetycznych do krajów UE

węgiel kamienny

0100002000030000400005000060000

Rosja

RP

A

Australia

Kolum

bia

US

A

tys. ton

Większość importowanej ropy naftowej pochodzi z Rosji i państw skupionych w OPEC.

34% gazu ziemnego jest dostarczane z Rosji


Wg EUROSTAT

Konieczność dywersyfikacji dostaw i źródeł surowców energetycznych

wniosek

Obecnie większość gazu i ropy importujemy z Rosji, ten stopień

uzależnienia uważa się za niekorzystny dla gospodarki UE.

Zużycie energii wykazuje systematyczny wzrost, tak w

skali całego świata, jak i Europy;

Rosja i państwa OPEC to dziś najwięksi światowi producenci gazu i ropy (w przypadku Rosji

zakłada się, że jej ranga jeszcze wzrośnie po rozpoczęciu

eksploatacji zasobów gazu w strefie arktycznej - złoża

Sztokmana na Morzu Barentsa);

UE nie dysponuje bogatymi złożami surowców

energetycznych w związku z czym jest uzależniona od

zewnętrznych dostaw;


Dywersyfikacja

South Streem i Nord Streem - są elementami polityki surowcowej Rosji w Europie

Gazociągi Nord Stream i South Stream mają podzielić Europę na dwa energetyczne obszary, w których jeden, łącznie z Polską, będzie całkowicie uzależniony od rosyjskiego gazu ziemnego.Trasa gazociągu Nord Stream przechodzi przez wyłączne strefy ekonomiczne 5 państw (Federacji Rosyjskiej, Finlandii, Szwecji, Danii i Niemiec) oraz polską, obecnie sporną z Danią.Rosyjski gazociąg South Stream, ma dostarczać do Europy gaz z Rosji, biegnąc po dnie Morza Czarnego, a potem przez kraje Europy Południowej

Nabucco – europejski projekt gazociągu, konkurencyjny wobec rozwiązań rosyjskich.

Nabucco, projekt międzynarodowego konsorcjum z siedzibą w Wiedniu, ma od 2014 roku transportować gaz kaspijski i z Bliskiego Wschodu, zmniejszając zależność Europy od surowca z Rosji.Gaz ziemny transportowany będzie z Azerbejdżanu i Turkmenistanu do Austrii poprzez Bułgarię, Rumunię i Węgry.


Polityka energetyczna Polski do 2030 r.

wprowadzenie energetyki jądrowej

poprawa efektywności energetycznej

rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii

wzrost bezpieczeństwa dostaw

zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii

ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko

„Polityka energetyczna Polski do 2030 roku” oprac. - Ministerstwo Gospodarki

• dążenie do utrzymania zeroenergetycznego wzrostu gospodarczego, • konsekwentne zmniejszanie energochłonności polskiej gospodarki do poziomu UE-15

Dywersyfikacja:• zróżnicowanie kierunków dostaw• zróżnicowanie technologii produkcji

• w 2020 r. 15-proc. udziału OZE w zużyciu energii finalnej, oraz 20-proc. w 2030 r.• do 2020 r. 10-proc. udziału biopaliw w rynku paliw transportowych, oraz zwiększenie wykorzystania biopaliw II generacji

• rozwiązanie problemu dostaw gazu z. i ropy n. z jednego kierunku • zniesienie barier przy zmianie sprzedawcy energii elektrycznej i gazu• przebudowa modelu rynku energii elektrycznej • wprowadzenie rynkowych metod kształtowania cen ciepłaZalety:• brak emisji CO2

• uniezależnienie od typowych kierunków pozyskiwania surowców energetycznych

• ograniczenie emisji CO2, SO2 i NOx, zgodnie z przyjętymi przez Polskę zobowiązaniami• stworzenie systemu zarządzania krajowymi pułapami emisji gazów cieplarnianych


dostawy ropy ze złóż kaspijskich, rurociągiem Odessa-Brody, przedłużonym do Płocka, a być może także do Gdańska.

(Uwagi: słabym punktem tego przedsięwzięcia jest zapewnienie dostaw ropy z Kazachstanu. Słabością tego przedsięwzięcia jest również niestabilna sytuacja polityczna na Ukrainie, na terenie której znajduje część infrastruktury rurociągu Odessa-Brody.

dostawy gazu spoza Rosji w oparciu o nowe inwestycje:

A) budowa terminalu do przeładunku skroplonego gazu w Świonujściu, lub w Gdańsku,(Uwagi: W sierpniu 2011 roku rozpoczęto budowę gazoportu w Świnoujściu.

B) gaz łupkowy.(Uwagi: gaz ukryty głęboko, w trudno dostępnych warstwach geologicznych na głębokościach od tysiąca do czterech tysięcy metrów. Gazem łupkowym nasycone są warstwy iłów. Ich szeroki pas ciągnie się od wybrzeża, między Słupskiem a Gdańskiem, w kierunku Warszawy aż po Lublin i Zamość.

Przykładowe rozwiązania dla Polski


Postulaty Unii w sferze energetyki można podsumować następująco:- uzyskanie dostępu do infrastruktury przesyłowej;- uzyskanie dostępu do złóż;- bezpieczeństwo inwestycji;- przyjęcie takich ogólnych zasad współpracy, jak przejrzystość, rządy prawa, wzajemność, niedyskryminacja, otwarcie i dostęp do rynków.

„...potrzebujemy w ramach UE przewidywalnego i pewnego zaopatrzenia w surowce, a Rosja potrzebuje przewidywalnego popytu i atrakcyjnego rynku dla swoich produktów...”

Komisarz ds. stosunków zewnętrznych, Benita Ferrero-Waldner

Polityka energetyczna Unii Europejskiej wobec Rosji

Państwa europejskie dążą do zabezpieczenia wyżej wymienionych długofalowych interesów poprzez skłonienie Rosji do ratyfikacji Karty Energetycznej oraz podpisania Protokołu Tranzytowego.

Dla UE niezbędne jest uniknięcie energetycznej zależności od Rosji, przy jednoczesnym uznaniu, że Rosja potrzebuje rynku europejskiego również dla inwestycji w posiadaną infrastrukturę energetyczną.


Przyczyny zmian polityki energetycznej:

- dostępność źródeł energii (wielkość zasobów własnych, ceny na rynku światowym);

- efektywność wykorzystania różnych surowców energetycznych;

- forsowanie przez różne grupy interesu bardzo kosztownej tzw. polityki klimatycznej zmierzającej do ograniczenia emisji CO2;

1991

ropa naftowa38,0%

paliwa stałe26,0%

energia nuklearna13,0%

energia biomasy3,0%

energia wody1,5%

pozostałe0,5%

gaz ziemny18,0%

2006

ropa naftowa37,0%

paliwa stałe18,0%

energia nuklearna14,0%

energia wody1,0%

pozostałe1,0%

gaz ziemny24,0%

energia biomasy5,0%

Struktura zużycia energii pierwotnej wg źródeł i jej zmiany


Wg EUROSTAT

Nowe trendy w produkcji energii pierwotnej UE:


Polityka energetyczna UE:

wzrost znaczenia odnawialnych źródeł energii;

spadek udziału paliw stałych a strukturze produkcji energii;

spadek zużycia ropy naftowej (m.in. zastępowanej w transporcie czystszym ekologicznie gazem);

wzrost zużycia gazu;

0

20

40

60

80

100

1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006

słoneczna biomasa i odpady geotermiczna wodna wiatrowa

Struktura produkcji energii pierwotnej ze źródeł odnawialnychi jej zmiany w okresie 1990-2007


Unia Europejska jest światowym liderem w stosowaniu odnawialnych źródeł energii.

Wg EUROSTAT

- ograniczenie emisji gazów cieplarnianych (w UE energetyka jest odpowiedzialna za 80% emisji gazów cieplarnianych);- zmniejszenie importu ropy naftowej i paliw stałych;- zyskanie większej niezależności energetycznej UE.

- konieczność stosowania nowoczesnych, zaawansowanych i kosztownych technologii;- niższa efektywność produkcji w porównaniu z tradycyjnymi źródłami energii;- wysoki koszt produkcji energii na skalę przemysłową;

Możliwości i ograniczenia produkcji energii ze źródeł odnawialnych


Korzyści wynikające ze stosowania odnawialnych źródeł energii:

Ograniczenia wykorzystywania odnawialnych źródeł energii:

Dyrektywa UE 2001/77/EC – zakłada osiągnięcie do 2010 roku 21% udziału produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych

Dyrektywa UE 2003/30/EU, określają minimalny udział biopaliw w paliwach wykorzystywanych w transporcie (do 2010 roku 5,75%) i innych odnawialnych paliw

Działania UE w zakresie promocji odnawialnych źródeł energii:


Objaśnienia: BE-Belgia, BG-Bułgaria, CZ-Czechy, DK-Dania, DE-Niemcy, EE-Estonia, IE-Irlandia, EL-Grecja, ES-Hiszpania, FR-Francja, IT-Włochy, CY-Cypr, LV-Łotwa, LT-Litwa, LU-Luksemburg, HU-Węgry, MT-Malta, NL-Holandia, AT-Austria, PL-Polska, PT-Portugalia, RO-Rumunia, SI-Słowenia, SK-Słowacja, FI-Finlandia, SE-Szwecja, UK-Wielka Brytania

Udział procentowy produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych w 2006 i docelowy w 2010 roku (zgodnie z Dyrektywą UE 2001/77/EC)

Wg EUROSTAT

Główne cele polityki energetycznej: zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego;

zapewnienie konkurencyjności;

ochrona środowiska, a zwłaszcza przeciwdziałanie zmianom klimatycznym.

dywersyfikację źródeł energii i kierunków dostaw surowców energetycznych,

magazynowanie paliw (utrzymywanie obowiązkowych rezerw),

współpracę państw europejskich w sytuacjach kryzysowych,

promowanie odnawialnych źródeł energii.

Działania zmierzające do poprawy bezpieczeństwa energetycznego Europy:

Polityka energetyczna UE


osiągnięcie co najmniej 10% udziału biopaliw w sprzedaży paliw transportowych w 2020 r.

zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych do 2020r. co najmniej o 20% w porównaniu do 1990r.

racjonalizacja wykorzystania energii i w konsekwencji ograniczenie jej zużycia o 20%

zwiększenie udziału energii produkowanej ze odnawialnych źródeł energii do 20% całkowitego zużycia energii średnio w UE w 2020 r.

Pakiet klimatyczno-energetyczny


Pakiet klimatyczno-energetyczny - nowe cele polityki energetycznej UE („20/20” lub 3x20%):

powstanie konkurencyjnego rynku paliw, energii i usług energetycznych;

swobodny wzajemny dostęp do rynków energii państw sygnatariuszy porozumienia;

dostęp do zasobów energetycznych i ich eksploatacji na zasadach handlowych, bez jakiejkolwiek dyskryminacji;

ułatwienie dostępu do infrastruktury transportowej energii (międzynarodowy tranzyt);

swobodny przepływ kapitału na inwestycje energetyczne i transfer zysków z prowadzonej działalności;

koordynację polityki energetycznej poszczególnych krajów;

wzajemny dostęp do danych technicznych i ekonomicznych;

indywidualne negocjowanie warunków dochodzenia poszczególnych krajów do zgodności z postanowieniami Karty.

Porozumienie krajów UE w sprawie utworzenia wspólnego rynku energetycznego, przewidujące m.in.:

Europejska Karta Energetyczna


Stworzenie ram prawnych zobowiązujących państwa członkowskie UE do utrzymywania obowiązkowych rezerw paliw płynnych oraz opracowania

koncepcji współpracy regionalnej w sytuacjach kryzysowych (odcięcia dostaw gazu).

Do zadań europejskiej polityki energetycznej należy:

Dążenie do wzrostu efektywności wykorzystywania energii, poprzez wspierania rozwoju nowoczesnych technologii prowadzących do spadku zużycia energii jak i redukcji strat energii poprzez m.in. modernizację systemu przesyłowego.

Utworzenie wspólnego rynku energii: efektywnego, bezpiecznego i konkurencyjnego. W tym celu UE dąży do ustalenia przejrzystych ceny energii

oraz zasad udostępniania sieci przesyłowych zarówno paliw jak i energii elektrycznej.


www.acce.apsl.edu.pl/www.ec.europa.eu/energy/index_en.htmwww.energetyka.wnp.pl/www.gigawat.info/index.htmlwww.globaleconomy.pl/component/option,com_frontpage/Itemid,1/www.klaster3x20.pl/www.pl.wikipedia.org/wiki/Bezpiecze%C5%84stwo_energetycznewww.tonto.eia.doe.gov/country/index.cfm?view=reserveswww.bp.com/productlanding.do?categoryId=6929&contentId=7044622www.cire.pl/www.eia.doe.gov/www.kape.gov.pl/www.klimatdlaziemi.pl/www.managenergy.net/emap/maphome.htmlwww.wiking.edu.pl/article.php?id=275#energetykawww.mg.gov.pl/Gospodarka/Energetyka/www.oszczedzaj-energie.pl/www.rp.pl/www.rynek-gazu.cire.pl/www.osw.waw.pl/www.sobieski.org.pl/www.rurociagi.com

przydatne strony ...

http://www.acce.apsl.edu.pl/

http://ec.europa.eu/energy/index_en.htm

http://energetyka.wnp.pl/

http://energetyka.wnp.pl/

http://globaleconomy.pl/component/option,com_frontpage/Itemid,1/

http://klaster3x20.pl/

Regionalne Centrum Informacji Europejskiej

ul. Mostowa 27, 87-100 ToruńTel. 56 652 11 21www.kursy.rcie.torun.pl

Projekt jest współfinansowany ze środków Komisji Europejskiej

Documents

Projekt jest współfinansowany ze środków Komisji Europejskiej