INTERNATIONAL CONFERENCE

SOCIETY AND SPACE

25-26. 09. 2015.

Novi Sad, Serbia

Iren Gabrić-Molnar, Sándor Illés:

Prostori i forme međunarodne cirkularne

migracije

Migracioni prostor se menja

Klasične useleničke države su: SAD, Kanada, Australija i EU, međutim

danas migrira skoro ceo svet sa juga na sever sa istoka u pravcu

zapada.

Danas se više ne koristi pojam stalni i privremeni boravak, jer umesto

toga sve više se susrećemo sa cirkulirajućim/kružnim migrantima.

Zemlje EU su izradili principe otvorenih granica u interesu mobilnosti

radne snage, stručnjaka i studenata - Schengenski sporazum (1985.)

Oko 33,5 miliona ljudi rođenih van EU-28 živelo 1. januara 2014.

godine u nekoj državi članici EU

Danas, zbog masovnosti imigranata u EU teško je održati bilo koji

sporazum o zaštiti granice ili o prijemu izbeglica (Dublinski sporazum III, prema kojem bi izbjeglice trebala primiti ona EU-zemlja na čijoj teritoriji je

osoba taj status zatražila)

Imigranti i azilanti u EU u prvom

kvartalu 2015. Broj imigranata u svetu u proteklih 25 godina uvećao se za 80 miliona i danas

iznosi 231 milion.

Najviše imigranata boravi u Americi (45 miliona), Nemačkoj (10,9 miliona, 7,1

milion bez pasoša), Rusiji (oko 11 miliona), Saudijskoj Arabiji (9 miliona),

Ujedinjenim Arapskim Emiratima, Velikoj Britaniji i Francuskoj. U Srbiji ima

532.475 imigranata.

U EU-28, glavna destinacija je Nemačka (1/4). U prvih devet mjeseci 2015.

broj tražitelja azila iz Sirije porastao za 177 posto u odnosu na prošlu

godinu, a porast pridošlica iz Albanije 631 posto. Imigranti u EU-28 koji žive

u Evropi ali nisu članice EU su uglavnom sa Kosova.

Broj lica koja su tražila azil u EU-28 u prvom kvartalu 2015. godine je 184.800.

Najveći broj prvih aplikanata za azil u prvom kvartalu 2015. godine zabeležen je u

Nemačkoj (73.100, ili 40% od ukupnog broja aplikanata u EU), Mađarskoj

(32.800, ili 18%), Italija (15.300 ili 8%), Francuska (14.800, ili 8%) i Švedska

(11.400, ili 6%). U ovih pet države članica EU došlo je 80% svih azilanata koji

su potražili zaštitu u EU-28.

Imigranti po državljanstvu,

plavi bez državljanstva

od januara do kraja mart 2015. godine

Odakle dolaze u EU? Prvi kvartal 2015

Kuda?

Procenjuje se da je 9 miliona Sirijaca pobeglo iz svojih

domova od izbijanja građanskog rata u martu 2011.

godine, tražeći utočište. Prema podacima Visokog

komesarijata Ujedinjenih nacija za izbeglice

(UNHCR), preko 3 miliona je pobeglo u susednu

Tursku, Liban, Jordan i Irak. 6,5 miliona je interno

raseljeno unutar Sirije.

2011. godine 150.000 Sirijaca je zatražilo azil u

Evropskoj uniji, a države članice su se obavezale da

presele još 33.000 Sirijaca. 28.500 ili 85 odsto - ide u

Nemačku.

2015. god. oko 250.000 imigranata je prešao našu zemlju

Iz Iraka je pobeglo više od milion izbeglica preko

granice u Siriju tokom prve decenije ovog veka. U

Libanu zamenjene su uloge, Irak prima izbeglice iz

Sirije. Većina sirijskih izbeglica u Iraku boravi u

provinciji Duhok u Kurdistanu.

U junu 2014. godine, Islamska država Iraka i Levanta

preuzela je kontrolu nad iračkim gradom Mosul, što

je izazvalo drugu izbegličku krizu u zemlji.

Šta doprinosi odluci o selidbi građana u

inostranstvo?

Everet Li (Lee, 1966) je pre pola veka u vezi odluke o

migriranju izdvojio četiri grupe faktora:

faktori povezani sa područjem porekla

faktori povezani sa područjem destinacije

moguče prepreke u migraciji između područja porekla

i destinacije (udaljenost, saobraćaj, fizičke prepreke,

imigracioni uslovi i zakoni)

lični faktori samih migranata koji mogu da modifikuju

ostale faktore prilikom odluke o migraciji (Wertheimer-

Baletić, 1999).

Enrike Oteiza (1968)

Prilikom analize međunarodne cirkulacije postoje četiri

značajne razlike između područja iz koga se iseljava i

područja krajnje destinacije:

razlike u prihodima

razlike u radnim i profesionalnim uslovima vezane za

obavljanje određenog zanimanja (institucionalna,

kadrovska i materijalna opremljenost)

razlike u relativnom odnosu prosečnih primanja svih

zaposlenih i prosečnih primanja stručnjaka, koje

odražavaju odnos ponude i potražnje, ali predstavljaju

merilo razlika u društvenom prestižu zanimanja

ostale razlike šireg društvenog konteksta, kao što je

politička i institucionalna stabilnost/kriza.

Figure 1. The concept of international circular migration (inward perspective)

O H T

O H T

O H T

O H T

O H T

O H T

2

22

2

3

3

O H T1

O H T

Migration

Return migration

Circulation (2 immigration

…

n (n=1,2,3,….)

2 2*(n-1)

2 immigration 4 potential cases3 immigration 16 potential cases

4 immigration 64 potential cases

1

O H T1

Repeated (serial) migrations

1 immigration means: migration, return

migration, repeated (serial) migration.

Circulation:

In general sense:

immigration

4 cases)

3 immigration 16 cases

For instance:

+14 cases

H: Hungary; O=Origin country; T: Third country

Srpsko-Mađarska prigranična zona

Po ciljevima migracije razlikujemo:

Ekonomska migracija, tražioci posla (bolja zarada)

Kreativni tipovi: preduzetništvo, posredovanje

nekretninama, trgovina (dugotrajan boravak, ali i povratna

migracija)

Osobe koje usavršavaju stručno znanje ili grade

karijeru (odliv mozgova, „brain gain„ ili profesionalna

cirkulacija)

Sjedinjavanje porodice (sklapanje braka, izdržavanje

starih osoba)

Podnosioci zahteva za državljanstvo

Rekreativci, turisti.

Naselja u Mađarskoj prema državljanstvu stranaca,

2011

Tip migranata u pograničnoj zoni

Tokom poslednjih decenija u graničnoj zoni između

Srbije i Mađarske stvorili su se po statusu sledeći

karakteristični migracijski profili:

Nastanjeni imigranti (dugoročna/konačna

migracija; većina dvojni državljani)

Preseljeni cirkulirajući migranti (često putovanje,

radna aktivnost na obe strane granice)

Sezonski migranti, koji obavljaju privremene

poslove (od 3 meseca do godinu dana)

Učenici, studenti

Izbeglice/azilanti

Poreklo (prostorni raspored) Srpskih

državljana koji žive u Mađarskoj, 2001, 2008

Izvor: The maps are made by Zsolt Bottlik, Researcher of the Geographical Research Institute, Hungarian Academy of Sciences

(In: Kincses, Takacs 2012. Hungarian Statistical Review, Special No. 15. 102 str.

Prostorni raspored studenata iz Srbije u

Mađarskoj (2013)

Izvor: Vajdasági hallgatók Magyarországon, 2013. Kincses, Takács

“Odliv mozgova” ili „razmena mozgova”?

Visokoobrazovane osobe i stručnjaci su skloni da

gradeći svoju karijeru i tragajući za

najadekvatnijim poslom, uz znanje jezika i sa

dovoljnim iskustvom na međunarodnom tržištu

rada odlaze i u periodu od nekoliko godina

cirkuliraju u više zemalja.

Visokoobrazovani imaju poseban tok i tip

migracije što nagoveštava globalizaciju

migracije. U naučnim krugovima umesto „odliva

mozgova” ili „priliva mozgova” sve više se

spominje „razmena mozgova”.

Gredelj piše o potrebi stvaranja nove intelektualne i naučne

garde kao i o potrebi njihovog „virtualnog povratka”, ili

stvaranja „interaktivne virtualne mreže” (2006)

Grečić vidi dve mogućnosti u rešavanju masovne

emigracije naših građana:

return option, odnosno kod intelektualaca formiranje

diaspora option, diaspora network (2001).

Od modela kružne migracije Srbija može imati

koristi, ako će se stručnjaci povremeno vraćati u

zemlju (potrebno je pojednostaviti administrativne

postupke za dolazak i odlazak studenta na studije

u zemlje EHEA, kao i priznavanje inostranih

diploma)

Numbers of international immigrants, international circular

immigrants and the share of circulators in Hungary

from 2006 to 2012

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

16,0

18,0

20,0

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

30.000

35.000

40.000

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

All immigrant

Circular immigrant

Share of circular

Konkluzije:

naši državljani migranti su postali aktivniji i sve

brojniji

1. Međudržavna srpsko-mađarska pogranična cirkulacija

stanovništva je nova pojava (1991) i permanentno se povećava.

2. Vreme boravka u inostrantvu se povećava, jer jednosmerna

preseljenja zamenjuju dvosmerne ili višesmerne međunarodne

migracije. Sve je veća tražnja za stručnjacima i školovanom

radnom snagom.

3. Profesionalna migracija i građenje karijere rezultuje čestim

putovanjem većih masa ljudi i promenom životnog stila.

4. U izgradnji interpersonalnih veza, značajne su ne samo

ekonomske komunikacione mreže, nego kulturološka i naučna

saradnja između Srbije i Mađarske.

5. Razmena i cirkulacija radne snage najčešče spontana i bazira

se na odluci pojedinca. Izraditi metod kontrole migracionih

kretanja, kako bi pratili selidbu radne snage, planirali remigraciju.

International immigrants, international circular

immigrants and first immigrants by gender in Hungary

from 2006 to 2012 (%)

Year

All immigrant Circular immigrant Firstly immigrant

Male Female Together Male Female Together Male Female Together

2006 55,2 44,8 100,0 54,2 45,8 100,0 55,4 44,6 100,0

2007 56,4 43,6 100,0 55,0 45,0 100,0 56,7 43,3 100,0

2008 59,0 41,0 100,0 56,8 43,2 100,0 59,3 40,7 100,0

2009 57,0 43,0 100,0 56,1 43,9 100,0 57,2 42,8 100,0

2010 56,3 43,7 100,0 57,5 42,5 100,0 56,0 44,0 100,0

2011 55,9 44,1 100,0 56,7 43,3 100,0 55,7 44,3 100,0

2012 56,8 43,2 100,0 56,6 43,4 100,0 56,8 43,2 100,0

2006-

2008 57,3 42,7 100,0 55,4 44,6 100,0 57,6 42,4 100,0

2009-

2012 56,5 43,5 100,0 56,7 43,3 100,0 56,5 43,5 100,0

2006-

2012 56,9 43,1 100,0 56,2 43,8 100,0 57,0 43,0 100,0

Age pyramid of first immigrants and circulators in Hungary between 2008 and 2012 (%)

Među kružnim migrantima sve više žena i najviše mladih

24 21 18 15 12 9 6 3 0 3 6 9 12 15 18 21 24

0-4 years

5-9 years

10-14 years

15-19 years

20-24 years

25-29 years

30-34 years

35-39 years

40-44 years

45-49 years

50-54 years

55-59 years

60-64 years

65-69 years

70-74 years

75-79 years

80-84 years

85 + years

Share in %

Male Female

Share of circulators within all circular immigrants to Hungary by country of

citizenship between 2006 and 2008 (%).

Najviše ih ima iz Rumunije, Ukrajine i Kine

Number of migrants in Hungary, 05-09. 2015

Zaključci

1. Pitanje prostorne raspodele migranata je

svetski problem

2. Zemlje EU-28 i svi njihovi susedi treba da

nađu zajedničko i principijelno rešenje

3. Potrebno je selektivno ali hitno rešavati

humanitarni, zatim politički i ekonomski apekt

problema masovne migracije

4. Zemlje u razvoju su nemoćni da adekvatno

odgovore na „selektivnu imigracionu politiku

Evropske unije“ zato govorimo o „realnim

povratnicima”, „half-breed”, „sezonalnim

emigrantima”, ili o „pticama selicama”.

Aktuelnosti

Maršruta više stotina hiljada

migrana prema EU

Teritorijalni

raspored

novih

imigranata –

avgust 2015

Sadašnjost ili perspektiva?

Danas više nego ikada je potrebno

sinhronizovano pratiti i kontrolisati

tokove migracije u svetu.

Raste migracioni biznis (krijumčari

ljudima – očekuju oko 1 milion

registrovanih novih migranata)

Počeli smo govoriti o politici i

menedžmentu migracije na

nacionalnom i regionalnom nivou,

ali ne i na svetskom nivou.

Hvala na pažnji!