Przepis prawa karnego

Norma sankcjonowana i norma sankcjonująca

Typ czynu zabronionego

Przepis prawa karnego• Prawo karne materialne:

»„zbiór przepisów, który obejmuje katalog czynów karalnych i przewidywanych przez ustawodawcę kar, grożących za popełnienie takich czynów, a także zasady odpowiedzialności karnej” (K.Buchała, A.Zoll)

• Zbiór norm odnoszących się do stosowania kary

Charakterystyczna syntaktyka przepisu prawa karnego

• Kto, (……), podlega karze (…).

Przepis prawa karnego

• Art. 148 § 1 Kodeksu karnego

• Kto zabija człowieka podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności

Kto zabija człowieka podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze

dożywotniego pozbawienia wolności

• Przepis prawa karnego s.s.: – Jednostka tekstu prawnego, w formie zdania

oznajmującego, w trybie niedokonanym opisująca określone zachowanie i przewidzianą za to zachowanie sankcję o charakterze represyjnym

• Przepis prawa karnego s.l.: – Jednostka tekstu prawnego stanowiąca podstawę

rekonstrukcji treści normy prawnokarnej

Struktura normatywna przepisu prawa karnego

• Normy sprzężone• Norma sankcjonowana• Norma sankcjonująca

• Przepis prawa karnego stanowi podstawę dekodowania dwóch odmiennych norm – normy sankcjonującej i normy sankcjonowanej

Norma sankcjonowana

• Zakaz lub nakaz określonego zachowania (norma merytoryczna)

• Elementy normy sankcjonowanej: – zakres normowania– zakres zastosowania

Norma sankcjonowana

• Art. 148 k.k.Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

Czy każdy przepis prawa karnego daje podstawę do dekodowania

normy sankcjonowanej?

Norma sankcjonująca

• Właściwa norma prawa karnego, o strukturze normy kompetencyjnej

• Norma dwuelementowa: • zakres zastosowania (hipoteza)• zakres normowania (dyspozycja)

Norma sankcjonująca

• Adresat: sąd (wyjątkowo prokurator lub inny organ wymiaru sprawiedliwości)

• Hipoteza: – opis zachowania karalnego (typ czynu zabronionego), – inne przesłanki odpowiedzialności karnej (np. z części

ogólnej k.k.)

• Dyspozycja: kompetencja do orzeczenia sankcji karnej (obowiązek orzeczenia sankcji karnej)

Normatywna interpretacja przepisu prawa karnego

• Nie wszystkie elementy zawarte w przepisie prawa karnego mają znaczenie w perspektywie obu struktur normatywnych tj. normy sankcjonowanej i sankcjonującej

• dla treści normy sankcjonowanej nie ma znaczenia: znamię zaistnienia skutku, okoliczności dotyczące winy i strony podmiotowej

• dla treści normy sankcjonującej znaczenie ma naruszenie normy sankcjonowanej – bezprawność zachowania

Naruszenie normy sankcjonowanej

• u podstaw normy sankcjonowanej znajduje się określone rozstrzygnięcie w zakresie aksjologii sytemu prawnego (dobro prawne, interes prawny) – wartościująca funkcja normy sankcjonowanej

• norma wyraża także powinność określonego zachowania (rozkazodawcza funkcja normy sankcjonowanej)

Naruszenie normy sankcjonowanej

• Istotna z punktu widzenia normy sankcjonującej ocena (bezprawia czynu) czynu musi zawierać te dwa aspekty: – zachowanie musi naruszać polecenie– zachowanie musi być negatywnie oceniane w

perspektywie chronionego normą sankcjonowaną dobra prawnego

Naruszenie normy sankcjonowanej

• „Sprzeczne z normą sankcjonowaną będzie więc tylko takie zachowanie, które naraża na niebezpieczeństwo dobro prawne lub je narusza i jednocześnie narusza wykształconą przez wiedzę lub doświadczenie regułę postępowania z tym dobrem prawnym”A.Zoll

Typ czynu zabronionego

Rozwinięcie hipotezy normy sankcjonowanej:

– Matka (która ukończyła 17 rok życia – art. 10 § 1), która (umyślnie - art. 9) zabija (przez działanie lub zaniechanie – w tym drugim przypadku w warunkach określonych w art. 2) dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu (o ile spełnione są warunki obiektywnego przypisania skutku)

Terminologia

Funkcje typu czynu zabronionego

• Wyznaczenie granicy pomiędzy zachowaniami karalnymi a innymi zachowaniami bezprawnymi lub legalnymi

• Wyznaczenie granicy pomiędzy poszczególnymi kategoriami zachowań karalnych z uwagi na konieczność różnicowania sankcji

Typ czynu zabronionego

• Znamiona typu czynu zabronionego powinny wskazywać tylko na te cechy czynu, które mają znaczenie w perspektywie społecznej szkodliwości (naganności) danej klasy zachowań

Znamiona typu czynu zabronionego

Typy znamion znamion

• Obligatoryjne

Fakultatywne:

Matka która zabija dziecko pod wpływem jego

przebiegu

w okresie porodu

Cel, motyw,

inne

Przedmiot czynności

wykonawczej

Podmiot czynności

wykonawczejsposób

Określenie strony podmiotowej (stosunku

psychicznego sprawcy do czynu

Naruszenie reguły postępowania z

dobrem prawnym

Dobro prawne

Czynność wykonawcza

Określenie podmiotu

skutek czas miejsce

Klasyfikacje znamion

• Strukturalny podział z uwagi na znaczenie dla:– bezprawności (naruszenia normy sankcjonowanej )– karalnościMatka, która zabija dziecko w okresie porodu pod

wpływem jego przebiegu

Klasyfikacja znamion – sposób opisu

• Znamiona potoczne (matka)• Znamiona odsyłające (choroba nieuleczalna)

– Znamiona definiowane w określonej dziedzinie wiedzy

– Znamiona definiowane przez ustawę (osoba najbliższa)

– Znamiona normatywne (poseł)

Klasyfikacja znamion – sposób opisu

• Znamiona pozytywne – znamiona negatywne• Znamiona opisowe – znamiona ocenne• Znamiona ostre – znamiona nieostre• Znamiona przedmiotowe – znamiona

określające przeżycia psychiczne (znamiona podmiotowe)

Klasyfikacja typów czynów zabronionych - strukturalna

Art. 148

Klasyfikacja typów czynów zabronionych

• 1. Z uwagi na stronę podmiotową• 2. Z uwagi na wagę przestępstwa• 3. Z uwagi na określenie sprawcy• 4. Z uwagi na stopień zagrożenia dla dobra

prawnego• 5. Z uwagi na skutek• 6. Z uwagi na formę czynności wykonawczej• 7. Z uwagi na tryb ścigania

Z uwagi na stronę podmiotową

• Kryterium: klauzula nieumyślności– w przepisie w zespole znamion– W odrębnym przepisie (samodzielna klauzula)– Art. 9 paragraf 3 k.k.

umyślne nieumyślne umyślno - nieumyślne

nieumyślno - nieumyślne = nieumyślne

. Z uwagi na wagę przestępstwa

• Zbrodnie (art. 9 § 2 k.k.)• Występki (art. 9 § 3 k.k.)

• Kryterium – wyoskość ustawowego zagrożenia (dolna granica i rodzaj kary)

3. Z uwagi na określenie sprawcy

• Powszechne • Indywidualne

– Indywidualne właściwe– Indywidualne niewłaściwe

– Kryterium: bliższe określenie sprawcy w typie czyny zabronionego (ew. w typie podstawowym i zmodyfikowanym)

. Z uwagi na stopień zagrożenia dla dobra prawnego

• Naruszenia dobra prawnego• Narażania dobra prawnego

– abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo– konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo

»powszechne »Indywidualne

– Typ czynu zabronionego może być równocześnie typem naruszenia dobra prawnego (np. zdrowia) i narażenia ( np. życia)

Z uwagi na skutek

• Skutkowe (materialne)• Bezskutkowe (formalne)• Kryterium – skutek (dająca się oddzielić od

zachowania sprawcy (czynności wykonawczej) zmiana w świecie zewnętrznym– Przestępstwa konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo –

skutkowe– Możliwość przekształcenia czasownika wyrażającego czynność

wykonawczą na czasownik „powodować określony stan rzeczy – co do zasady skutkowe

Z uwagi na formę czynności wykonawczej

• Kryterium: sposób ujęcia czynności wykonawczej– Przestępstwa materialne co do zasady z działania

albo z zaniechania

Wyłącznie z działania

Wyłącznie z zaniechania

Z działania albo z zaniechania

Z uwagi na tryb ścigania

• Przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego (publicznoskargowe)

• Ścigane na wniosek (wnioskowe)• Ścigane z urzędu

• Przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego

• Kryterium:– Domniemanie ścigania publicznoskargowego z

urzędu, chyba że zaznaczono wyraźną klauzulę innego trybu ścigania