Putevi vina

Različitost podneblja Srbije se ogleda i u vrstama vina. Najveći broj vinograda se nalazi duž tri reke – Južne, Zapadne i Velike Morave, u centralnoj Srbiji i duž reka Save, Dunava i Tise u Vojvodini.

U Vojvodini privatni vinari uzgajaju plemenite sorte vinove loze koje daju kvalitetna sortna bela vina severnog tipa, a u centralnoj Srbiji rađaju plemenite sorte crnog grožđa. Bela vina podneblja Srbije, zavisno od sorte, odlikuju se svetlije zelenkastom do svetlije žutom bojom. Ona su laganija, srednje do umereno alkoholna, najčešće suvog ukusa.

Vinski rejoni Srbije su Timočki, Nišavsko-južnomoravski, Zapadnomoravski, Šumadijsko-velikomoravski, Pocerski, Sremski sa fruškogorskim vinogorjem, Banatski i rejon subotičko-horgoške peščare.

U Srbiji postoji oko 700 vrsta vina, koja se prema boji dele na: belo, ružičasto i crveno. Vina mogu da budu: vrhunska sa geografskim poreklom, kvalitetna sa geografskim poreklom, stona sa geografskim poreklom i stona vina. Prema sadržaju šećera vina se dele na: suva, polusuva, poluslatka i slatka. Polazeći od uslova proizvodnje grožđa i vina u Srbiji se proizvode kvalitetne kategorije vina: čuvena vrhunska, kvalitetna vina i stona vina, sva sa zaštićenim geografskim poreklom.

Najčešće sorte grožđa od kojih se proizvode vrhunska crvena vina su: kaberne sovinjon, game crni, burgundac crni, merlo, pino nuar, sve poreklom iz Francuske i vranac i prokupac, autohtone sorte.

Kvalitetna crvena vina se najčešće proizvode od prokupca, frankovke i crnog portugizca (nepoznatog porekla), od skadarke crne, jagodinke, srpskog rubina (domaće ukrštene sorte).

Vrhunska bela vina se proizvode od: italijanskog rizlinga, sovinjona, šardonea, semijona, belog burgundca, žutog muskata, poreklom iz Francuske; zatim muskat otonela, jedinstvenog u svetu muskat krokana, crvenog traminca, i zelenog silvanca (poreklom iz Austrije), bagrine

(poreklom iz Rumunije) emereld rizlinga (poreklom iz Kalifornije), rajnskog rizlinga (poreklom iz Nemačke) žilavke (autentične sorte Hercegovine) i tamjanike, od muskatne sorte koja je, najverovatnije, poreklom iz Francuske, ali koju Srbi već 500 godina smatraju svojom, autentičnom sortom.

Kvalitetna bela vina se proizvode od smederevke (nepoznato poreklo), rkacitelija (poreklom iz Gruzije), buvijea, neoplante, sirmijuma (dobijenog ukrštanjem domaćih sorti).

Stona vina se prave od župljanke, slankamenke, plovdinke, bele šasle, crvene šasle, poreklom iz Francuske; ezerjoa, čapskog bisera, kraljice vinograda, madam matijas, poreklom iz Mađarske; kardinala, poreklom iz Kalifornije, muskat hamburga; poreklom iz Engleske, od kreace, crvene ružice (nepoznatog porekla), kladovke bele, beogradske rane, biserke rane, demir kapije, gročanke, kosovke rane, opuzenske rane, radmilovačkog muskata (domaće sorte dobijene ukrštanjem).

Istorija vinogradarstva i vinarstva

Prvi nađeni tragovi vinogradarstva i vinarstva na teritoriji Srbije su posude iz bronzanog doba, oko 200. godine pre nove ere, i iz gvozdenog doba, oko 400. godine p.n.e. Prilikom arheoloških iskopavanja Sirmijuma i drugih antičkih lokaliteta u Srbiji pronađen je veliki broj amfora koje dokumentuju dovoz vina. Poznato je da je rimski car Domencijan (69-96. god.) uveo zakonski monopol kojim je samo italičnim vinogradarima bilo dozvoljeno da sade kvalitetnu lozu. Taj monopol je važio sve do pojave cara Marka Aurelija Proba, rođenog u sremskom, a rimskom carskom gradu Sirmijumu 232. godine. Prob je zasadio vinovu lozu na padinama Alma Monsa (Fruška gora) u okolini Sirmijuma, pa je za njegovo ime vezan početak vinogradarstva u Srbiji.

Istorija srpskog vinarstva duža je od 1000 godina – od začetaka srpske države u 8. i 9. veku, a naročito za vladavine dinastije Nemanjića, od 11. do 14. veka. Srpski vladari su posebno negovali kulturu gajenja vinove loze. U doba cara Dušana donet je zakon koji se odnosio na spravljanje vina i njegov kvalitet, o čemu svedoči zapis iz „Povelje Stevana Prvovenčanog“. Sam car Dušan je posedovao velike vinograde i dvorski vinski podrum u blizini Prizrena. U njegovo vreme iz vinograda i podruma u Velikoj Hoči vino je keramičkim vinovodom dugim 25 km dopremano sve do carskih podruma u prestonicu Prizren. U srednjevekovnoj Srbiji pehar vina je bio dijalog, dogovor, zakletva, opomena, obećanje, zakon i običaj.

Kad su južne predele Srbije zauzeli Turci, Srbi su se selili na sever i u doba cara Lazara, u drugoj polovini 14. veka, glavno vinogradarsko središte postaje Kruševac sa okolinom. Zaharije Orfelin, jedan od najučenijih Srba 18. veka, spominje u svom „Iskusnom podrumaru“ iz 1783. godine, da su naša najbolja vina manastirska i nadasve karlovačko vino, naročito crno i šiler i da su najbolja u starosti od tri do četiri godine. Za vreme turske vladavine u Srbiji je došlo do uništavanja velikog dela vinograda, jer je konzumiranje alkohola kod muslimana zabranjeno. Stvari se menjaju nabolje posle oslobođenja od Turaka kada u Srbiji dolazi do intenzivnog razvoja vinogradarstva koje postaje najznačajnija privredna grana i tako 1848. godine, u vreme austrougarske vladavine, osnivanjem „Navipovog“ podruma počinje organizovana proizvodnja vina u Srbiji. U vreme dok je filoksera harala vinogradima Francuske, Srbija se pojavljuje kao proizvođač i izvoznik vina u Francusku (1890-1895).

Srpski vladari zaslužni su za razvoj srpskog vinogradarstva i vinarstva i u modernim vremenima, naročito kralj Petar Prvi Karađorđević i njegov sin Aleksandar. Oni su početkom 19. veka u centralnoj Srbiji na brdu Oplenac kod Topole podigli na desetine hektara vinograda i podrum u kome su proizvodili vrhunska vina. U blizini kraljevog podruma postojala je i Venčačka vinogradarska zadruga koja je bila poznata po proizvodnji penušavog vina, znana kao jedna od najvećih vinarija na Balkanu. Od sedamdesetih godina 19. veka iz Negotinske krajine se izvoze kvalitetna vina u Francusku, Austrougarsku, Nemačku, Rusiju, Švajcarsku, Rumuniju i druge zemlje.

Vinogradarstvo i vinarstvo Srema je jedno od najstarijih i najznačajnijih u ovom delu Evrope. Tako su Karlovci svoju slavu stekli pre svega zahvaljujući svojim vinogradima i vinima koja su se pila širom Evrope. Vinski podrumi u Sremskim Karlovcima i Irigu i danas su pravi doživljaj za goste. Oni su posle Prvog svetskog rata podizani u vidu laguma sa drvenim svodovima. Za vrenje i čuvanje vina koristila su se isključivo drvena burad sa drvenim ili metalnim obručima. I danas se može naći jedan broj podruma sa drvenim sudovima, mada se sve više prelazi na metalne sudove. Karlovčani koji su bili čuveni po svojim specijalnim vinima ausbruhu i bermetu, su devedesetih godina 20. veka obnovili proizvodnju ovih vina. Tehnologija pravljenja čuvala se i prenosila kao tajna u karlovačkim porodicama.

Put vina Palić

VINSKA ISTORIJA

Čitav ovaj region leži na peščanom zemljištu koje je nastalo nakon nestanka praistorijskog Panonskog mora. Zato se vina ovog područja popularno zovu „vina sa peska“. Peskoviti tereni, umereno kontinentalna klima i kvalitetne sorte vinove loze daju veoma pitka vina. Vinarska tradicija Subotičko-horgoške peščare duga je preko 2000 godina.

U Bačkoj vinogradarstvo je svoj napredak doživelo posle prodora filoksere u Evropu. Tada su na tri lokaliteta Paliću, Čoki i Bisernom ostrvu kod Novog Bečeja, osnovana tri vinska podruma koja i danas čine okosnicu razvoja vinarstva ovog područja.

Podrum u Čoki, osnovan 1903, ubraja se u retke raskošne spomenike velike vinske kulture. Podrum ima rustičan ambijent i ima sedam hladnih vinskih ulica i može da smesti 330 vagona vina. Podrum ima 130 hrastovih buradi od 1500 do 11.000 litara i 17 betonskih cisterni obloženih staklenim pločicama koje primaju od 33.000 do 67.000 litara. Najveći sud prati neobična priča. Prostran kao manja dvorana služio je za gospodske sedeljke osnivača vinarije grofa Lederera.

Podrum Palić je nastao na mestu nekadašnje Poljoprivredne škole, osnovane 1896. i nastavljač je stare vinarske tradicije Subotičko-horgoške peščare. Danas je to WOW Winery.

Sortu muskat krokan je grof Lipot Rohonci zasadio u lokalitetu Biserno ostrvo, gde je sagradio i manji zamak sa vinskim podrumom koji i danas postoji. Vino se prodavalo u Budimpešti, Londonu i drugim tržištima Evrope.

VINOGRADARSTVO I VINARSTVO DANAS

Subotičko-horgoška peščara se širi na 24.000 ha a gotovo cela njena površina je pogodna za gajenje vinove loze. Vinogradi su grupisani oko naselja u opštinama Kanjiža i Subotica.

Ovo područje ima peskovito tlo i mestimično živi pesak, zatim razna ilovasta tla, černozem sa peskom i smeđa stepska zemljišta. Tereni su ili ravni ili talasasti platoi.

Klima je tipično kontinentalna, a zbog konfiguracije tla mogući su prodori hladnog polarnog vazduha tokom zime.

Pojedine stare sorte vinove loze tradicionalno se gaje na peščari. Ranije je to bila kadarka, a sada je to kevedinka i kod Novog Bečeja muskat krokan. U novim vinogradima najviše se neguje italijanski rizling, zatim rajnski rizling i šardone.

Preporučene bele sorte u ovom području su italijanski rizling, župljanka, beli burgundac, ezerjo, u Čoki još i muskat otonel, semijon i muskat krokan sa Bisernog ostrva, a od crnih merlo, frankovka, crni burgundac i kaberne.

Peskovit teren, umereno kontinentalna klima i kvalitetne sorte vinove loze daju veoma pitka vina, harmoničnog ukusa, nežnog bukea i pitkosti.

Nosioci vinogradarske proizvodnje ovog kraja su Vinarija Čoka i WOW Winery. Vinarija Čoka sa svojim vinima sa „snagom ždrepčeve krvi” je proizvođač kvalitetnih i vrhunskih vina od kojih preporučujemo merlo, muskat otonel, ždrepčevu krv. Tu su i pino gri, pino noar i pino blan.

PUT VINA

Objekat adresa tel. sajt

Vinski dvorProizvodi šardone, kevedinku, italijanski i rajnski rizling, beli sovinjon, merlo, kaberne sovinjon, crni pino i crni burgundac. Može da primi oko 200 ljudi na degustaciju, poseduje dva restorana, hotel sa 32 sobe.

Hajdukovo bb (024) 754-762

www.vinskidvor.com

Vinski salaš „Čuvardić“Proizvodi buvije, šardone, merlo, kaberne sovinjon, kadarku i kevedinku. Može da primi 30 ljudi

Edvarda Kardelja 139, Subotica

(024) 515-721

www.vinskisalas.com

DibonisProizvodi beli sovinjon, italijanski rizling, muskat otonel, crni pino, kaberne frank, širaz i kaberne sovinjon. Može da primi 60 ljudi na degustaciju, a poseduje i restoran sa 130 mesta.

Tuk Ugarnice 14, Palić

(024) 546-067

www.dibonis.com

WOW WineryProizvodi sivi, beli i crni pino, šardone,

Josipa Kolumba 33, Palić

(024) 603-001

www.wowwinery.com

merlo i kaberne sovinjon. Sala za degustaciju prima oko 100 ljudi.

Vinarija Čoka Segedinski put 80, Subotica

(024) 546-555

Vinum LodiProizvodi župljanku, frankovku, kaberne sovinjon, italijanski i rajnski rizling. Može da primi oko 40 ljudi za degustaciju.

Njegoševa 36, Feketić

(024) 738-276

www.vinumlodi.co.rs

VinduloProizvodi šardone, italijanski rizling, bačku, frankovku i kaberne sovinjon. Može da primi 60 ljudi za degustaciju.

Bečejski put, Temerin

021/843 773

www.vindulo.com

Posete podrumima je potrebno prethodno najaviti.

Poseban kuriozitet je viteški vinski red „Arena Sabatkienze“. Vitezovi vina ovog reda popularišu i šire kulturu pijenja vina. Stari vinski običaji se neguju uz određene rituale u uniformama neobičnog i atraktivnog izgleda. Vitezovi su organizovani po rangovima, a sam ritual prijema u red podrazumeva testiranje kandidata u poznavanju vina.

ŠTA JESTI

Tipična hrana ovog područja, perkelt se dobro slaže sa merloom. Uz paprikaš od pevca dobro ide kaberne, a uz juneću šniclu sa šampinjonima dobro se slaže lokalno vino kadarka.

ŠTA VIDETI

Berbanski dani je manifestacija koja slavi grožđe i vino i tradicionalno se održava na Paliću krajem septembra.

KAKO STIĆI

Subotica je od Beograda udaljena 181 km i do nje se stiže međunarodnim putem E 75, sa koga se izlazi na izlazu „sever“ za Palić. Od graničnih prelaza sa Mađarskom Palić je udaljen 20 km od Tompe i 52 km od Horgoša. Od Beograda saobraćaju i autobusi do Subotice u intervalu od oko 90 minuta, a može se stići i vozom iz Beograda.

Put vina Fruška gora

VINARSKA ISTORIJA

Vinogradarstvo u Sremu je jedno od najstarijih u Evropi. Čokot je izdanak blagorodne zemlje na bregovima Fruške gore već 1700 godina, kada je prvu lozu na njima zasadio rimski car Probus iz drevnog Sirmijuma. Dolaskom Turaka vinogradarstvo u Sremu je skoro uništeno.

Postepeno se obnavlja i pun procvat dostiže u vreme austro-ugarske vladavine. Čokot je bio i ostao stožer života mnogih karlovačkih naraštaja, a karlovačko vino je blistalo širom Evrope, uvek gospodstveno i otmeno, među najboljima. Tokom nekoliko vekova Karlovci su smatrani za srpsku prestonicu vina. Fruškogorska vina izvožena su još u 15. veku u Češku i Poljsku.

Književnik i član Bečke akademije nauka Zaharije Orfelin je 1783. u Beču štampao „Iskusni podrumar“, a Prokopije Bolić, arhimandrit manastira Rakovac na Fruškoj gori, štampao je u Budimu 1816. prvi vinogradarski priručnik pod nazivom „Soveršen vinodelac“. Ovo su najstariji radovi na našem jeziku u Vojvodini o vinogradarstvu i vinarstvu.

Autentično vino ovog kraja je bermet, koje su trgovci još pre 150 godina izvozili u SAD, a prema nekim podacima bermet se nalazio i na vinskoj karti „Titanika“. To je posebno likersko vino, koje liči na italijanski vermut, ali se proizvodi na drugi način, maceracijom više od 20 različitih trava i začina.

VINOGRADARSTVO I VINARSTVO DANAS

U ovom području vinogradarska zemljišta se nalaze na kosim terenima, platoima i obroncima Fruške gore, a na njih blagotvoran uticaj ima reka Dunav. Tipovi zemljišta su pararedzina, černozem i gajnjača. Ovim zemljištima najčešća podloga je les.

Klima je kontinentalna i u tim uslovima vegetacija vinove loze traje sedam meseci, a zimsko mirovanje pet.

Na Fruškoj gori od autohtonih sorti se gaji vranac, od starih portugizer, od koga su u prošlosti pravljena vina ausbruh i bermet, a od domaćih ukrštenih sorti župljanka (prokupac i crni burgundac), neoplanta (smederevka i crveni traminac), sila (kevedinka i šardone), liza (sivi burgundac i kunleanj) i petra (crni burgundac i kubarat).

Preporučene sorte vinove loze u ovom području su italijanski i rajnski rizling, traminac, sovinjon, neoplanta, sirmijum i župljanka., a najpoznatija su i istoimena vina. Zbog geografskog položaja, blizine Dunava, mikroklime i refleksije sunca s površine Dunava, ovde grožđe ranije sazreva i ima jedan do dva procenta šećera više u poređenju sa drugim vinogradarskim regionima Vojvodine.

Strujanje vazduha s vode tokom zime povoljno utiče na lozu, čokoti se ne smrzavaju, a leti refleksija svetlosti s reke stvara izvanrednu mikroklimu koja povećava šećer u grožđu.

Fruška gora je područje italijanskog rizlinga, po nekima čak i njegova pradomovina. Pod tom lozom je više od polovine vinograda na ovoj prelepoj planini.

Najpoznatija vina ovog kraja su fruškogorski rizling, italijanski rizling, rajnski rizling, župljanka, traminac, buvije, frankovka, plemenka, silvanac zeleni, portugizer i specifični aromatizovani bermet.

PUT VINA

Fruška gora je poznata i po svojim vinima koja svakako možete probati u jednom od preko 60 podruma privatnih proizvođača vina. Bermet i ausbruh su slatka, veoma jaka i aromatična vina. „Neoplanta“, autentično aromatizovano vino ovog kraja se može naći u podrumu u čereviću, a u obližnjim selima Neštin, Banoštor, Erdevik i Irig vas čeka još interesantnih vinskih podruma i vinarija.

Objekat adresa tel. sajt

VinumProizvodi italijanski rizling, bermet i frankovku

Patrijarha Rajačića 36, Sremski Karlovci

(021) 619-924

www.vinum-ns.co.rs

Podrum „Kiš„Proizvodi crveni i beli bermet, italijanski i rajnski rizling, šardone, frankovku

Karlovačkog mira 46, Sremski Karlovci

(021) 882-880

www.vinarijakis.com

Podrum „Dulka„Proizvodi crveni i beli bermet, ausbruh, italijanski rizling, beli sovinjon i kaberne sovinjon

Poštanska 8, Sremski Karlovci

(021) 881-797

www.dulka-vinarija.com

Podrum „Roša„Proizvodi Rošin rizling, Rošino crno i Rošino desertno

Patrijarha Rajačića 5, Sremski Karlovci

(021) 881-911

Podrum „Kosović„Proizvodi italijanski rizling, župljanku, merlo, kaberne sovinjon i crveni i beli bermet

Karlovačkog mira 42, Sremski Karlovci

(021) 882-842

www.vinarijakosovic.com

Podrum „Živanović„Proizvodi bermet, ausbruh, merlo, kaberne sovinjon, rizling

Mitropolita Stratimirovića 86b, Sremski Karlovci

(021) 881-071

Vinarija „Kovačević„Proizvodi šardone, beli sovinjon, Roseto, Aurelijus i bermet

Đoke Šundukovića 85, Irig

(022) 461 192

Vinarija „Bononija„Proizvodi frankovku, merlo, šardone, italijanski rizling i bermet

Svetozara Markovića 3, Banoštor

(021) 879-032

Vinogradi „Urošević„Proizvodi italijanski i rajnski rizling, vranac, kaberne fran, merlo i bermet

Nikole Pašića 4, Banoštor

(021) 879-029

Posete prethodno najaviti.

ŠTA JESTI

Bermet se i danas proizvodi u Sremskim Karlovcima, a u nekim vinarijama ćete ga probati uz lokalnu slatku pitu. Idealna kombinacija. Karlovački vinari potvrđuju da se vinske karte u najboljim restoranima ne mogu sastavljati bez vina iz njihovih privatnih podruma.

Uz vojvođansku šunku, kulen i sremski sir najbolje idu bela vina poput italijanskog rizlinga, župljanke, rozea ili mladog gamea, uz pitu sa mesom ide vranac, game ili crni burgundac, a uz riblji paprikaš ružica ili lakše crveno vino.

ŠTA VIDETI

Svake godine krajem septembra u Karlovcima se održava Grožđebal, manifestacija posvećena berbi grožđa i vinu.

KAKO STIĆI

Do Sremskih Karlovaca se može stići autobusom koji iz Beograda saobraća svakog sata u pravcu Novog Sada, sa obaveznim zaustavljanjem u Karlovcima. Automobilom se od Beograda može stići putem M 22 u pravcu Novog Sada (65 km), odnosno međunarodnim putem E 75 iz pravca Subotice, odvajanje je na raskrsnici kod Temerina.

Put vina Smederevo

VINSKA ISTORIJA

Istorija Smedereva seže od dana kada je ovde vladao rimski car Prob. Despoti Stefan Lazarević i Đurađ Branković širili su još u 15. veku vinograde u krajevima oko Smedereva. U to vreme u vinogradima su postojale pimnice u kojima se moglo spavati i popiti vrč dobrog vina.Tada je trgovina vinom bila strogo nadzirana.

Vinogradarstvu ovog kraja doprineo je i Miloš Obrenović, vođa Drugog srpskog ustanka koji je u porodičnom letnjikovcu na lokaciji Zlatni breg zasadio 36 ha vinograda, a na toj lokaciji se i danas proizvode kvalitetna vina. Tradicija vinogradarstva Smedereva je veoma duga. O tome svedoči i vinski podrum PK „Godomin„, izgrađen 1909. koji i sada služi svojoj osnovnoj funkciji.

Podrumi su kapaciteta 20.000 tona, a raspolažu bačvama zapremine od po nekoliko hiljada litara. Nekada su stari smederevski vinogradari pakovali bela kvalitetna vina Smederevka najpre u gajbice, zatim u sandučiće i izvozili ga na zapadnoevropsko tržište.

VINOGRADARSTVO I VINARSTVO DANAS

Ovo područje se graniči sa jedne strane rekom Dunav, a sa druge Velikom Moravom, što ga uz reljef, klimu i zemljište čini idealnim za uzgoj vinove loze. Klima se odlikuje pravilnim temperaturnim kolebanjima, a zemljišta tipa gajnjače i smonice su rastresita i pogoduju vinovoj lozi. Grožđe se proizvodi na površini od preko 500 hektara.

Vodeća sorta grožđa u ovom vinogorju je smederevka koja se tu gaji od davnina. Ime je i dobila po gradu u čijem se vinogorju ona najviše gaji. Ova sorta daje grožđe veoma dobrog kvaliteta od koga se proizvodi i dobro stono vino. Vina dobijena od smederevke su prijatnog i osvežavajućeg ukusa, a još su bolja kada se kupažiraju sa kvalitetnim vinima rizlingom, semijonom, belim burgundcem.

Pored smederevke, zapažene su i druga kvalitetna vina koja se dobijaju od sorti italijanski rizling, sovinjon, semijon, traminac. Od kvalitetnih crnih sorti zapaženo je sortno vino game, kao i vina tipa ružice od sorte prokupac.

PUT VINA

Smederevski vinogradari i vinari su na izvestan način povlašćeni jer im je priroda dala sve ono što je potrebno za dobro grožđe i vino a na njima je samo da tu blagodet pametno iskoriste.

U nedalekom Krnjevu sa peskovito šljunkovitog tla možete probati i vina Malog podruma „Radovanović„, čiji šardone, rajnski rizling i kaberne sovinjon spadaju u sam vrh srpskog vinarstva. U porodici Radovanović vino se proizvodi generacijama. Iz veštine koja se prenosila s kolena na koleno nastao je 1990. i Mali podrum „Radovanović“. Tada je zasađen vinograd od 2,5, ha. Na peskovitom terenu između brdašca Mali i Veliki Golać, okrenutom jugoistoku odakle stižu prvi zraci jutarnjeg sunca, kruži topao vazduh.

Objekat adresa tel. sajt

Mali podrum „Radovanović„Proizvodi rajnski rizling, šardone, šardone selekcija, roze, kaberne sovinjon i kaberne sovinjon barik. Za degustaciju može da primi 50 ljudi.

Dositejeva 10, Krnjevo

(026) 821-085

www.podrumradovanovic.com

Vinarija „Živković„Proizvodi rajnski rizling, šardone, kaberne sovinjon i bermet. Može da primi 30 ljudi.

selo Kličevac, Požarevac

(012) 226-426

Podrum „Janko„Proizvodi smederevku, Zapis (rajnski i italijanski rizling), Misiju (šardone), Adut (traminac), Zapis red (merlo) i Zavet (kaberne sovinjon, kaberne fran i merlo). Može da primi 30 ljudi u podrumu i još 50 ljudi u restoranu.

Šalinačka bb, Smederevo

(026) 613-340

www.vinjanko.com

Posete podrumima je potrebno prethodno najaviti.

ŠTA JESTI

Uz vino smederevka, belo vino koje nije naglašenog mirisa, dobro se slažu lokalne pite od sira, srpska gibanica, praseće pečenje uz pogaču ili proju, musaka od tikvica ili sarma od zelja.

ŠTA VIDETI

Krajem septembra u Smederevu se održava i tradicionalna manifestacija Smederevska jesen, posvećena grožđu i vinu. Uz defile srednjovekovnih vitezova i obilje grožđa i vina bira se i najbolje vino.

KAKO STIĆI

Smederevo je od Beograda udaljeno 45 km smederevskim putem preko Grocke, odnosno 55 km ako se putuje međunarodnim putem E 75 u pravcu Niša. Autobusi saobraćaju svakog punog sata sa Autobuske stanice „Lasta“ u Beogradu.

Put vina Župa

VINSKA ISTORIJA

Prema istorijskim i arheološkim izvorima u Župi se na tragu vina živi već više od 3000 godina. Župa zauzima značajno mesto u vekovnoj tradiciji srpskog vinogradarstva i vinarstva. U pisanim dokumentima prvi put se pominje još 1196. u Studeničkoj povelji, gde stoji zapisano da je župan Stefan Nemanja manastiru Studenici darovao vinogradarska sela u Župi.

Nekada su i tri najveća srpska manastira Hilandar, Studenica i Žiča, kroz čitav srednji vek imali svoje vinograde i podrume vina u Župi. Slavni srpski knez Lazar imao je u Župi svoje podrume u poljani Kruševica. Župa – srpska Šampanja, kako ju je 1904. nazvao francuski konzul Deko, nalazi se u kotlini između Kopaonika, Željina, Goča i Jastrepca. Kažu da je klima u Župi ista kao klima u francuskoj oblasti Bordo.

Okosnicu razvoja vinogradarstva i vinarstva od šezdesetih godina 20. veka činili su „Vino Župa„ iz Aleksandrovca, osnovana 1956. ujedinjenjem 9 zemljoradničkih zadruga i „Rubin„ iz Kruševca, osnovan 1955.

Vino je u Župi vekovima bilo znak moći, bogatstva, vlasti, ali i izvor opstanka. Pili su ga keltski ratnici, rimski legionari, vizantijski stratezi, srpski župani i carevi, episkopi i arhiepiskopi, turski begovi.

VINOGRADARSTVO I VINARSTVO DANAS

Župa je danas poznata po vinogradima i vrednim vinogradarima koji pronose slavu ovog kraja jer su geografski, klimatski i pedološki uslovi sigurno među najboljima u Srbiji za gajenje vinove loze.

Aleksandrovac svojim geografskim položajem gospodari brežuljcima i otvara pogled na vinograde Župe i proplanke Kopaonika. Župsko vinogorje se nalazi u zapadnom delu Srbije, u slivu Zapadne Morave i njenih pritoka.

Vinogradi u Župi su rasprostranjeni na oko 2.500 ha, od čega je 50 ha podignuto u zadnje dve godine.

Aleksandrovac i okolina gaje tamjaniku i prokupac, najstarije autentične sorte grožđa u Srbiji. Prokupac, zvani i rskavac je sorta stara oko 1000 godina, a tamjanika, muskatna sorta poreklom iz Francuske, koja se u Srbiji gaji preko 500 godina Još se gaje i župski bojadiser, pa smederevka,sovinjon, semijon,župljanka, neoplanta, šardone, italijanski rizling.

Župa je poznata kao vinogradarski kraj u Srbiji, sa blago talasastim brežuljcima čije su južne i jugoistočne ekspozicije veoma pogodne za lozu. Tipovi zemljišta koji ovde preovladavaju izuzetno su pogodni za gajenje vinove loze. Obično su to karbonati, černozem, smonica i ogajnjača.

PUT VINA

Župa, prestonica loze i vina, tradicionalni predeo srpskog vinogradarstva i vinarstva. čitava Župa je prava domaćinska kuća. Danas tu tradiciju obnavlja pedesetak proizvođača vina, koji svoja vina iznose na festival koji se odvija tokom berbe.

Tokom tri dana festivala iz fontane na gradskom trgu, neprestano teče mlado vino iz župskih podruma. Manastirska vina možete degustirati i u obližnjem manastiru Ljubostinja, što je poseban doživljaj.

Objekat adresa tel. sajt

Vinarija „Ivanović„Proizvodi rizling, tamnjaniku, roze, prokupac i rajnski rizling kasna berba. Prostor za degustaciju u etno stilu prima 30 ljudi.

10. avgusta 18, Aleksandrovac

(037) 755-033

www.ivanovicvino.com

Vinska kuća MinićaProizvodi tamnjaniku, Dorotej, tamnjaniku barik, tamnjaniku kasna berba i ružicu. Poseduje tri sale za degustaciju za prijem 150 ljudi. Takođe, poseduje i 8 dvokrevetnih apartmana uređena u velikim buradima u etno stilu.

selo Tržac, Aleksandrovac

(037) 751-612

www.vinskakucaminica.com

Podrum „Radenković„Proizvodi šardone, rajnski rizling, beli sovinjon, roze, Carigrad i Carigrad barik. Sala za degustaciju može da primi 60 ljudi.

selo Trnavci, Aleksandrovac

(011) 2620-090

www.wineco.co.rs

Podrum „Braća Rajković„Proizvodi vina Princ i Dina. Sala za degustaciju prima oko 30 ljudi.

selo Gornje Zleginje, Aleksandrovac

(037) 764-453

www.podrumbracarajkovic.com

Podrum „Kosta Botunjac„Proizvodi crni burgundac i rasplet.

selo Donje Zleginje, Aleksandrovac

(037) 764-391

SteminaProizvodi vina Panta rei (šardone), Mina (roze), Stefanos (kaberne sovinjon i merlo) i Stefanos barik. Može da primi 30 ljudi.

Pana Đukića 2, Trstenik

(037) 711-694

Vila VinumProizvodi vina širaz, kaberne sovinjon i kuve (rizling, beli

selo Bučje, Počekovina

(037) 733-169

www.vilavinum.rs

sovinjon i tamnjanika). Može da primi 20 ljudi.

Za posete je neophodna prethodna najava.

ŠTA JESTI

U svim restoranima se služe specijaliteti nacionalne kuhinje i čuvena župska vina. Uz kajmak i beli sir sa ovog područja treba piti lokalna vina župljanku, uz koje dobro ide i gibanica. Uz neizbežnu jagnjetinu sa ovog područja, možete probati punija bela vina, ali i snažna crvena vina tipa prokupac ili vranac. Ova vina dobro idu i uz sarmu od kiselog kupusa, uz koju se može piti i italijanski rizling. Sa musakom od krompira se dobro slaže tradicionalno vino iz ovog kraja tamnjanika.

ŠTA VIDETI

Na čuvenoj Župskoj berbi, najvinskijoj i najstarijoj vinskoj manifestaciji u Srbiji, izlažu se najbolja župska vina a župski vinogradari se kite novim odličjima. Za ovu manifestaciju se pravi vinska ulica i jedinstvena fontana vina iz koje se tokom tri dana besplatno služi vino. Župljani u šali znaju da kažu da vinsku ulicu imaju jednom godišnje, a vinske uličare stalno.

Obilazak poljana, što je naziv za sezonska vinogradarska naselja u Župi koja su u prošlosti bila privremena staništa vinogradara iz udaljenih planinskih sela koji su u Župi imali svoje vinograde, može biti veoma interesantan.

KAKO STIĆI

Aleksandrovac je od Beograda udaljen 225 km i povezan je redovnim autobuskim linijama sa najvećim gradovima u Srbiji- Beogradom, Novim Sadom, Nišom i Kragujevcem. Do Aleksandrovca automobilom iz pravca Beograda se stiže međunarodnim putem E 75 sa kog se izlazi kod Pojata i preko Kruševca se dolazi u Aleksandrovac.

Put vina Vršac

VINSKA ISTORIJA

Prema nekim istorijskim izvorima, vinogradarstvo u vršačkom kraju datira još iz vremena Dačana i rimske vladavine, a prvi pisani podatak o tome potiče iz 15. veka kada je vršačko vino 1494. prodato dvoru kralja Vladislava Drugog.

Iz zapisa turskog putopisca Evlije Čelebije saznajemo da su padine vršačkog brega zasađene vinovom lozom koja daje slatko i ukusno grožđe.U Banatu vino napreduje za vreme velike kolonizacije pod vladavinom Marije Terezije (1740-1780).

Na početku puta za manastir Mesić nalazi se veliki vinski podrum „Helvetia„ koji je 1880. sagradio i opremio švajcarski trgovac vinom Bernhard Štaub. Koliko je vinogradarstvo značajno za ovaj grad, svedoče i činjenice da je vinova loza u grbu grada od 1804. godine, a niz detalja na fasadama starih kuća ima motiv grožđa.

Krajem 19. veka u Vršcu je bilo više od 10.000 ha vinograda. To je bilo najveće vinogorje u Ugarskoj, po tvrdnjama nekih statističara i u Evropi u kojoj je filoksera ostavila pravu pustoš.

Proterivanjem Turaka i doseljavanjem Nemaca iz Rajnske oblasti, vinogradarstvo postaje glavna privredna grana u Gudurici, obližnjem selu. Posle Drugog svetskog rata umesto proteranih Nemaca u selo se naseljavaju Slovenci, Makedonci, pa kolonisti iz Bosne , Like, Banije, Korduna.

U Gudurici danas živi 1500 stanovnika koje čine 22 nacionalnosti, među njima i jedna Francuskinja. Od 425 domaćinstava 80 njih neguje oko 100 ha vinograda, što sa plantažama Vršačkih vinograda od oko 1000 ha čini ovo selo najvinogradarskijim u čitavoj Srbiji.

VINOGRADARSTVO I VINARSTVO DANAS

Vršačko vinogorje se prostire na brdovitim terenima oko Vršca, na krajnjim obroncima Karpata. čine ga „Vršački vinogradi” koji raspolažu plantažama sa preko 1700 ha vinograda, dok u celom regionu ima oko 2100 ha. Zemljišta su tipa smonica, gajnjača, deluvijalna zemljišta sa živim peskom. Klima ovog područja je tipično kontinentalna.

Od autohtonih i starih sorti ovde se još gaje župljanka, smederevka, šasla bela, rkaciteli, kreaca, Kreaca je stara bela sorta vinove loze, autohtona vršačka. Gajila se svuda po Banatu. U vršačkom vinogorju dominiraju bele vinske sorte, crnih gotovo i da nema.

Vršački breg, Gudurica, Veliko Središte dobrog poznavaoca odmah podsete na kraj u kome se gaji najkvalitetnije grožđe i proizvodi dobro vino. Povoljni geografski i klimatski uslovi za gajenje vinove loze opredelili su sve one koji su naseljavali ove prostore da se ozbiljno posvete proizvodnji grožđa i vina.

Danas se ceo taj kraj, gde se dodiruju Vršačke planine i blaga banatska ravnica, nalazi pod vinogradima i predstavlja jedan od najznačajnijih vinogradarskih rejona u Srbiji.

Među mnogim vrhunskim i kvalitetnim vinima ovog vinskog regiona ističu se muskat otonel, šardone, pino bjanko, rajnski i italijanski rizling, a veoma je popularno stono vino banatski rizling od sorti italijanski rizling, smederevka, župljanka i kreaca.

PUT VINA

Objekat adresa tel. sajt

„Vršački vinogradi„Proizvodi široku lepezu vrhunskih vina kao i vina od starih i autohtonih sorti. Stari podrum u Gudurici može da primi 150 ljudi.

Svetosavski trg 1, Vršac

(013) 822-088

www.vvinogradi.co.rs

Podrum „Krstov„Izuzetno prijatnog ambijenta. Možete probati Todorovo vino (kupaža frankovke, merloa i crnog burgundca) vino Sveti Georgije od sorte kreacer, kao i šiler. U dve sale može da primi 80 ljudi za degustaciju.

Veliko Središte, Vršac

(013) 833-624

www.krstov.blogspot.com

Vinarija „Vinik„Proizvodi belo i roze vino Vržole i bermet. Može da primi 50 ljudi.

Novosadska 1, Vršac

(013) 820-210 www.dobrovino.com

Selekta – Podrum „Stojšić„Proizvodi Dvorsko vino, šardone, beli burgundac. Može da primi 50 ljudi, a ima i dve dvokrevetne sobe.

Otona Župančiča 26, Gudurica

(013) 881-067

Podrum „Nedin„Proizvodi kreacer, rajnski rizling, beli burgundac i merlo. Može da primi 25 ljudi.

Gortanova 22, Gudurica

(013) 881-076

Posete podrumima je potrebno prethodno najaviti.

Podrum „Vršačkih vinograda“ je bio i ostao građevinsko-arhitektonska atrakcija. U njega može da se smesti 3400 vagona vina. Podrum je građen od 1964 do 1967. „Vršački vinogradi“ su jedan od najvećih simbola prethodne Jugoslavije. Podrum je u obliku slova ipsilon (početnog slova oznake za Jugoslaviju). Jedan je od tri najveća vinska podruma pod jednim

krovom u Evropi, druga dva su u Listelu u Francuskoj i Logranji u Španiji. Podrum ima pet galerija, jedna je pod zemljom a četiri iznad, i u njih je smešteno 580 vinskih sudova od betona, obloženih staklenim pločama.

U Vršcu deluje i vinski viteški red „Sveti Teodor„, koji je ime dobio po zaštitniku grada Vršca. Vitezove vina možete upoznati na vinskom putu, jer su vinari koje preporučujemo za posetu članovi ovog vinskog reda.

ŠTA JESTI

Osim lokalnih vina tu se probaju i lokalni vršački i vojvođanski specijaliteti: divljač, roštilj, šunka, švargla, kiflice sa sirom, štrudla s makom. Uz meso divljači dobro ide lokalno vino frankovka, a uz šunku kreacer i italijanski rizling.

ŠTA VIDETI

Poseta „Vršačkim vinogradima“ i podrumu kapaciteta 3400 vagona, obilazak plantažnih vinograda, kroz koje vožnja automobilom traje dva sata, odlazak u čuveni stari vinski podrum u selu Gudurica nadomak Vršca uz degustaciju vina, zadovoljiće vašu vinsku radoznalost.

KAKO STIĆI

Do Vršca se od Beograda može stići autobusom koji saobraća na svakih 30 minuta. Vožnja traje oko dva sata. Do Vršca se automobilom od Beograda može doći magistralnim putem M 19, preko Pančeva.

Put vina Negotin

VINSKA ISTORIJA

Vinova loza je u okolini Negotina gajena još u rimsko doba, po svemu sudeći od 3. veka. U vreme dok je filoksera harala vinogradima Francuske, sedamdesetih godina 19. veka, Krajina se pojavljuje kao izvoznik vina u Francusku, Austrougarsku, Nemačku, Rusiju, jer je domaća loza uzgajana na živom pesku uz obale Dunava kojoj filoksera nije mogla da naškodi.

Austrougarska je do 1911. imala svoj konzulat preko koga je trgovala krajinskim vinima. Vina su se izvozila brodovima preko luke u Radujevcu na Dunavu. Prva Vinogradarska zadruga u Negotinu osnovana je 1890. nakon masovnog propadanja vinograda od filoksere. Krajem 19. veka Krajina je imala najveće površine zasađene vinovom lozom u Srbiji. Rajačke pimnice su jedinstveni arhitektonski kompleks vinskih podruma, njih 270, nastao od polovine 18. veka do tridesetih godina prošlog veka. Ukopane su dva metra u zemlju kako bi temperatura vrlo malo varirala tokom godine.

Pimnice su građene od tesanog kamena i od brvana. Kuće su ušorene i povezane ulicama, sokacima i trgovima. Podrumi su delimično ukopani u zemlju, a na spratu su prostorije za boravak u doba berbe ili negovanja vina. Slične su sačuvane u Rogljevu i Smedovcu. Nekada je na Rajcu bilo 316 pimnica, a sada ih je tek šezdesetak. U tom jedinstvenom kamenom gradu oduvek je stanovalo vino.

VINOGRADARSTVO I VINARSTVO DANAS

Negotinska krajina se nalazi u ravnici okruženoj planinama Miroč, Crni Vrh i Deli Jovan, sa jedne i Dunavom i Timokom sa druge strane, što uslovljava veoma specifičnu klimu ovog područja koja je izrazito kontinentalna i karakterišu je veoma topla leta i hladne zime.

Preovlađuju tri osnovna tipa zemljišta: aluvijalni nanosi, jezerski sedimenti i eruptivne stene i krečnjak. Prema sadašnjim procenama u negotinskom vinogorju ima oko 1000 ha pod vinogradima.

Od autohtonih i starih sorti ovde se neguju bagrina, začinak, prokupac, vranac i smederevka. Bagrina daje belo vino koje ima zlatno žutu boju i karakterističan buke. Ovu staru sortu grožđa danas su zamenili italijanski rizling, sovinjon i semijon. Začinak je sorta grožđa koja služi kao bojadiser.

Rajac, Rogljevo i Smedovac, tri susedna sela bogate vinarske istorije i veoma atraktivnih pimnica, čine poseban deo vinogorja Negotinske krajine. Ova sela imaju i najmirisnija crvena vina koja su srećan spoj dobre zemlje, puno sunca i nadmorske visine od 150 do 250 metara.

Među krajinskim vinima veliki renome imaju crna vina dobijena od prokupca, crnog burgundca i gamea. Vina imaju intenzivno crvenu boju, prijatnog su ukusa i bukea. Od belih vina poznati su bagrina, semijon, italijanski rizling, sovinjon i smederevka.

PUT VINA

Objekat adresa tel. sajt

Vino GradeProizvodi game, kaberne sovinjon, rajnski rizling i šardone. U staroj uređenoj pimnici u Rogljevu je uređen prostor za prijem i degustaciju koji prima 100 ljudi.

selo Rogljevo, Negotin

(019) 541-120

www.vinarija.co.rs/vino-grade

Podrum „Ivanović„Proizvodi vino Bahus kupažom gamea, burgundca i začinka, crni burgundac i semijon. Može da primi 20 ljudi.

Smedovac, Rogljevo

(019) 532-728

Vinarija „Vukašinović„Proizvodi game kupažiran sa vrancem, sovinjon blan i šardone. U okviru pimnice ima i veoma atraktivan prostor za prijem petnaestak ljudi.

selo Rajac (013) 345-381

Podrum „Bogdanović„Podrum je smešten u pimnici i ima izvanredan prostor za prijem 40 ljudi.

selo Rajac (019) 422-867

Posete je potrebno prethodno najaviti.

Pimnice se više ne grade, ali domaćini su se potrudili da neke od njih preurede u savremeni funkcionalni prostor, zadržavajući specifičan ambijent. Taj prostor su ponudili turistima i u pimnicama se može degustirati i kupiti vino. Među pimnicama je i nacionalni restoran „Sveti Trifun„, jedinstven po ambijentu, čuvanju tradicije i običaja srpskog domaćina, a naročito po spremanju starih jela srpske kuhinje i po rajačkim vinima koja se tu mogu probati.

ŠTA JESTI

Uz ukusne pljeskavice i ćevapčiće kao i druga mesa sa roštilja najbolje se slažu crvena suva jača vina tipa game ili crni burgundac. Game ide i uz musaku, a uz meso na seljački način ide merlo ili kaberne sovinjon.

ŠTA VIDETI

KAKO STIĆI

Od Beograda do Negotina se može doći međunarodnim putem E 75 preko Paraćina i Zaječara i ovim pravcem udaljenost je 300 km. Preko Smedereva, Požarevca i Majdanpeka udaljenost je 290 km, a Dunavskom magistralom, preko Donjeg Milanovca dužina ove relacije je 250 km. Udaljenost Negotina od Niša, putem preko Knjaževca je 150 km, od Kladova je 55 km,

Zaječara 57 km, a od najbližeg grada u Bugarskoj, Vidina 55 km. Udaljenost od najbližeg grada u Rumuniji, Turnu Severina je 80 kilometara.