Qalama Sunnaah kan Ahbaashii Saaxile Urjii Ahmadorig05.deviantart.net/69b8/f/2013/071/f/9/qalama_sunnaah_by_urjii-d5xslfj.pdf · San dura wanni beekkamuu qabu Muslimoonni Sahaabaa

Qalama Sunnaah kan Ahbaashii Saaxile Urjii Ahmad

1

Qalama Sunnaa

Kan

Ahbaashii

Saaxile

Qophii:

Urjii Ahmad

2013/1434

Email: [email protected]

Facbook: http://www.facebook.com/urjii.ahmad

Twitter: https://twitter.com/UrjiiAhmad

mailto:[email protected]

http://www.facebook.com/urjii.ahmad

https://twitter.com/UrjiiAhmad


2

Seensa

Faaruun tan Rabbiitii kan anaaf laaffise

Osoon ani hin yaadin kan asiin na baase

Nabii koo jaalallee kan ifaan nuuf dhufe

Karaa Sunnaa adii irratti nu dhiise

Salallaahu Aleyhii wasalam yoomillee

Adawwiin Islaamaa ija nutti baafte

Diin keenya jijjiruuf kan biraa nuuf fidde

Hoggaa tanan aaree garaan na gubate

Ahbaashii saaxiluuf qalamaa koo fudhe

Kitaaba Rabbii fii Sunnaa Nabii qaphee

Maaliifin sodaadha je’ee lafaa ke’e

Obboleyyan kiyyaaf waaniin beeku Ibsee

Karaa feesbookiitiin Adawwii saaxile

Ilmaan Muslimootaa Sunnaa dura qabe

Barruu xixxiqoodhaan Saaxiluu jalqabe

Rabbiin na waffaqee hedduun wali qabe

“Qalama Sunnaadha Kan Ahbaash Saaxile”

Jechuun itti baase maqaa kitaabaallee

Rabbiin haa naaf godhuu kitaaba barakaa

Qoree kokkeedhaatii Adawwii ni gubaa

Dasii qalbiidhaati Sunniyyoota hundaaf


3

Dogongora gartan hunda naaf sirreeysaa

Yaada keessan hunda anumaan dhaqabaa

Fudhachuuf qophiidha yaa Ilmaan Islaamaa

Du’aaillee naaf godhaa qajeelloodhan fedha

Akkan irrat du’u karaa Nabii kiyyaa

Osoon hin kafarre Sodaa Adawwiidhaa

Obboleyyan kiyya kan yaadaan gaggaarii

Yoomuun irraanfadhu galata keessanii

Rabbii haa badhaasu hunduma keessanii

Jannata Saa guddoo tan dhumne qananiin

Gumaata:

Kitaabni kun Yaadannoo Shahiidoota Asaasaa fii Garbaa, Koree

Muslimootaa tan cubbuun hidhaa jirtuuf, Muslimoota hedduu haqa malee

saamaman, Hidhaa jiran, Biyyaa bahanii fii Gudeedaman hundaafi.

Galata:

Koree teenya tan soda malee qabsoytee mataa ol nu qabachiifeef,

Muslimoota amata 2ffaa Osoo hin hifanne qabsoo gadhaa jirtan hundaaf,

Hiriyoota koo kan Facebook hundaaf, galanni keessan Jannata haa tahu,

Nasriin Isin haa gammachiisu.

Urjii Ahmad

2013/1434


4

Waan Kitaabni qabate (Baafata)

Mata Duree ------------------------------------------------------ Fuula

Seensa--------------------------------------------------------------2-3

Baafata-------------------------------------------------------------4

Filoosoofar Abdullahi Hararii fii Ahbaashii------------------5-9

Falsafaa Islaama himatte---------------------------------------10-13

Ashaa’iraa fii Kijiba Ahbaashii--------------------------------14-17

Ahbaash eenyuun wahbii je’a? mootummaan yoo?----------17-20

Buttuu mataa sadeetii tan mootummaan uume---------------20-23

Ziyaaraa Qabriitii fii kijiba Ahbaashii-------------------------23-26

Kijiboota gurguddaa Ahbaashii--------------------------------27-29

Muslimootaa fii Ahbaashii kamtu yahuudaa wajji jira?-----30-32

Garaagarummaa Suufiyyaa fii Ahbaashii-------------------33-35

Ragaalee Muslimoonni beekuu qaban-----------------------35-38

Suufiyyaa fii Bocolama Isii------------------------------------38-43

Awliyaa fii Kijiba Ahbaashii-----------------------------------43-48

Ahbaashii fii Karaamaa Isaanii wajjii kofla------------------48-51

Sheek Rashaad Ahbaashii hogguu albaasu------------------52-57

Jaalala Rasuulaa s.a.w fii kijiba Ahbaashii-------------------57-62

Mala gabaabaa ahbaashii albaasuuf---------------------------63-66

Xumura---------------------------------------------------------------67


5

FILOOSOOFAR ABDULLAAHI HARARII FII

AHBAASHII.

Bara 1910 Magaalaa Harar keessatti dhalate.

Abdullaahi Hararii Ijoollummaan Barnoota diina Islaamaa

Quraanaa fii Fiqhi bakka dhalatetti baratee jira. San booda

gandarraa deemee bakka adda addaatti baratee jira.

Dura Inni Suufiyyaa Nagayaa ture, akka warri Isa beeku himutti.

Xariiqaa Qaadiriyyaa Hordafaa turuu Isaatis ni dubbatan.

Dubbiin Abdullaahi Hararii baduu kan jalqabde gama boodaati.

Barnoota irraa Kalaamaa (Falsafaa) jechuun waan beekkamu

irratti sa’aa guddoo dabarsee barachuu fii dubbisuu eegale.

Ilmul Kalaam (Falsafaan) waan filoosoofii biyya Griikii irraa

afaan arabaatti hikkamee Sheekkootiin gariin kitaaba

Islaamaatiin walitti laayxe tahuu Ulamaa’iin barreessanii jiran.

Warri Salafaa kan akka Imaamu Shaafi'ii Nama Kalaama

(Falsafaa) baratuurraa dhorgaa turan. Jallina guddaa tahuu

Ibsanii jiran.

Abdullaahi Harari gosa barnootaa hundarra barnoota kalaamaa

jabeessee barachuu fii dubbisuun sadarkaa Filoosoofaraa gahuu

dandahee jiran.

Xariiqaan Suufiyyaa Inni gaafa Harar jiru hordofaa ture

Qaadiriyaa ture. Garuu xiqqo booda Jimma hoggaa barnootaaf

dhaqe Xariiqaa Tijaaniyyaa je’amu hordofuu eegale. Gaafa kana

hunda Inni akka boodarra Filoosoofarummaa qofaan beekkame

kana osoo hin taane Ilmii diinaatis hordofaatuma ture.

Fiqhii Shaafi’ii Baratee akka gaaritti hubatee jira, Hadiisa

muraasa baratee akka Haffaze namoonni gaafa duraa Isa beekan

ragaa bahaniifii jiran.


6

Duuba akkuma gubbaatti Isiniif hime wanni Isa laaqe Ilmii

kalaamaa (Falsafaa) waan je’amu kana guddisuu Isaati. Inni

Ilmii falsafaa kana ni dhuge, ni haffaze, ni jaalate, baqaa maal

goota Abbaa Isii tahuu dandahe. San booda Hadiisaa fii Fiqhii

beeku hunda Falsafaan wal bira qabuu eegale, achii “Rabshaan”

Isaa eegalte.

Harar bakka dhaloota Isaatti Falsafaa akka malee baratee itti

deebi’e. Jechoonni Isaa nama ajaa’ibuu eegalan, gariin jaalatanii

jecha akkanaa babbareedaa dhageenyee hin beynu jechuun Isa

deeggaraa kan turanis ni jiran.

Hararitti Soddaa Isaa (Jaarsa Obboleettii Isaa), kan Madrasaa

banee Hawaasa Harar barsiisaa ture, Sheek Yusuuf

Abdurhamaan Kafarsiisee lola itti bane. Madarsaa Wahbiyyaa

je’e bakka bu’aa Hayla Silaasee kan Harar bulchaa ture

Andaargee Nafxanyaa jara Quraana Barsiisutti kaase.

Barsistoonni gariin hidhamanii hidhuma keessatti du’an. Gariin

biyyaa bahan. Madraasnis ni cufame. Abdullaahi Hararii ni

gammade.

Booda Abdullaahi Hararii biyyatti waan akka malee jibbameef

Hajjiif biyyaa bahee Qudsii (Beytal Madas), Sooriyaan

naannawee Beeruti qubate.

Hanga kana hunda Abdullaahi Harari namoota tokko tokkoon

walitti bu’uu fii Kafarsiisuu bira hin dabarre ture. Amma biyya

Arabaa Tanatti Ilmii Kalaamaa (falsafaa) irra gad taa’e. Kitaaba

isii hunda qara’ee Sadarkaa Filoosoofara dhumaa tahe.

Hadiisaa fii Fiqhiin barates Falsafaa wajjiin walitti jalaa

laaqamte. Akkatti Rabbiin booddee Isa balleesse.

Suufiyyummaa duraan hordofu dhiisee Xariiqaa Shi’aa wajjiin

walitti dhufu Riifaa’iyyaa hordofuu eegale. Falsafaa Shii’aa

hunda dubbisee abbaa itti tahe.


7

Falsafaa jechuun sammuun waan hundarra gahuu fedhuudha.

Quraanni yoo waan takka jee Sammuun maaliif, akkamitti

jechuun yoo sammuun itti geesse ni fudhatta ykn hikkaa jijjiruu

ykn diduudha. Akkanatti Isaa Filoosoofara guddaa tahe kana

Amantii haarawa “Firqaa” hundarraa waan sammuun namaa

jaalattuu fii zamanaa wajjiin deemuu dandahu walitti qabee

Ahbaashii Uumee.

Ahbaashiin Bara 1983A.L.F magaalaa Beeruut, Libaanoosii

keessatti uumamte.

Dura Abdullaahi Harari Yahuudaa wajjiin qunnamtii qabaachuu

Isaatiif ragaan gahaan arge hin jiru. Garuu erga Amantii harawa

argamsiisee waan Isaaniif taateef Yahuudaan gargaaruu eegaltee

jirti, ammallee ni gargaarti. Kana Isaanuu hin khaadan. Linki

kana laalaa: Nuti yahuudaa wajjiin jaalalleedhaa je’anii tarree

4ffaarra jiran.

http://www.adl.org/philadelphia/coalition.asp

Yahuudaan Muslimoonni Adunyaarra jiran Ahbaashii akka

tahuu qaban yeroo hedduu Ibsaa jiran. Amantii bareedduu akka

taate ragaa bahaa jiran. Kitaaballee gargaarsa Ahbaashiitiif Dr.

Hagaay Elriich Yahudichi je’amu barreessee jira. Mootummaan

Itiyoopiyaa kitaaba qaalicha Yahuudaa kanarra dhaabbachuun

Ahbaashiif gargaarsa godhuu akka qabduu fii waan Isaan malee

jiru dhabama godhuu akka qabdu murtiirra geessee jirti.

Kitaaba Hagaay Yahudichi Je’amu barreesse argachuuf linkii

kana tuqaa:

http://aigaforum.com/documents/Al-Ahbash-whaibyya.pdf.

Ahbaash Maali?

Ahbaash jechuun Habashaa ykn Habashii jechurraa fuudhame.

Nama lafa Habashaa jechuudha. Abdullaahi Harari nama


http://aigaforum.com/documents/Al-Ahbash-whaibyya.pdf


8

Habashaa waan taheef Amantiin Inni uume maquma Ahbaash

je’amuun akka beekkamtu taatee jirti. Kanas namni khaadu hin

jiru.

Habashii jechuun Nama habashaa tokko kan dhiira. Fkn. Bilaal

Al-Habashii

Habashiiyyaah jechuun nama habashaa takka tan dhalaati. Fkn.

Ummu Ayman Al-Habashiyyaah

Nama habashaa hedduun ammoo Ahbaash je’ama.

Maqaan amantii Ahbaashii kan seeraa “Association of Islamic

Charitable Projects (AICP)” afaan faranjiitiin hoggaa tahu,

Afaan Arabaatiin “ ‏اإلسالمية‏ ‏الخيرية ‏المشاريع ‎ “ je’amuunجمعية

beekkaman.

Web site (Toorri Intarneetaa) Isaanii Maqaa

Isaanii kan seeraa kanaan moggaafama:

http://www.aicp.org/

Ahbaash jechuun akka gubbaatti dubbanne

kana. Garuu “Firqaan” Abdullaahi Hararii Ahbaash jechuun

beekkamanii jiran. Isaanis itti if yaaman akka Seeratti Hayyama

maqaa kanaan qabaachuu baatanis ittin beekkamanii jiran.

Kanaaf amma booda Ahbaash, Ahbaashii, Habashii jechii je’uu

Amantii Haarawa tana baana malee, warra lafa Habashaa jechuu

miti. Ahbaash amantii je’amtu jechuu kiyya.

Amantiin Ahbaash hordooftoota guddaa lafa Habashaa keessaa

hin qabdu. Hordooftoonni hedduun warra Libaanoosi, hanga

nama Miliyoona tokko tahuu hin olaniitu shakkama.

Abdullaahi Harari Filoosoofarummaa qofaan Osoo hin tahin

abbaa falsafaa Ahbaashii tahuun beekkamee hanga guyyaa

du’uu jaarmaya kanaaf itti gaafatamaa fii abbaa ture. Fulbana 2,

http://www.aicp.org/


9

2008 du’ee Awwaalame. Ahbaashiin “hin duunee ni xawaafe

je’anii beeki” (naman kofalchisanii!).

KIJIBA FILOOSOOFAR ABDULLAAHI HARARIIRRA

KAAYAME.

Namoonni tokko tokko hoggaa aaran kijibaanis tahu nama san

arrabsuu jaalatan, suni dogongora. Islaamni kijibarraa dhorgee

jira.

1. Inni yahuudaa jechuun kijiba. (Inni Adaree ykn Hararii

gosa je’amtu keessatti gosa beekkamtudha.)

2. Salaanni lama je’a jechuunis kijiba Inni salaata lama osoo

je’e dubbiin Isaa akka hin fudhatamne ni beeka, gawwaan

fedheehu salaata lama ati jennaan salaatuu baatus si biraa

fiiga.

3. Dhalaan akka salaata salaachiftu hayyame jechuu kanas

ragaa qabatamaa namni fide hin jiru. (kijiba tahuu hin olu).

SHAKKII JIRTU:

Namoonni tokko tokko kan durirraa Isa beekan kitaaboota

amma maqaa Isaatiin jiru kana inni barreessuu Isaa ni shakkina

je’an. Filoosoofara Abdullaahi Harariin Isaan akka je’anitti

Sheeka Suufiyyaati malee akka amma kitaaba Isaa keessatti

dubbatamu kana nuti irraa hin beynu je’an. Sanirraa Sheek

Muhammad Rashaad Abdullee “dubbiin je’amtu tun hundi

Kitaaba Isaa keessa yoo dhugaan jiraatte, darasaan Isaa godhuu

hin olan jechuun shakka” je’a.

Hundaaf seenaan Isaa gabaabsinee kana fakkaata.

Ahbaashiin akkatti argamuu dandeesse.

Rabbiin Jallina Jallisaa hundarraa nu haa baraaru.

Aamiiin.


10

FALSAFAA ISLAAMA HIMATTE DURIRRAA HANGA

ARRAA

Falsafaan akka Ahbaashii tun amma waan eegalte hin seehinaa.

Falsafaan Islaama himattu duruma jirti. Tan irra hamtuu fi tan

Ahbaashiin walitti dhaloytu haa laallu.

San dura wanni beekkamuu qabu Muslimoonni Sahaabaa fi

sahaabaa Dhaqaban Qur’aanaa fi Hadiisa jala qofa deeman,

Saniif jaarraan Isaanii Jaarraa nagayaa ture. Booda Islaamni

ballatee lafa hedduu seene, Hoggaa kana Kitaabni Falsafaa

(philosophy) biyya Griik (Greek), Hindii fii Faarsii (Iran) Afaan

Arabaati hikkame. Achii balaan Islaama seente. Falsafaa kana

(Ilmul Kalaam) je’anii maqaa itti baafatan, san booda Qur’aanaa

fi Hadiisa Falsafaa tanaan wal bira qabuun eegalamte. Waan

falsafaa Isaanii Qunname fudhachuu fii Kan falsafaa faalleese

ammoo jijjiruu fi diduun eegalamte.

Warri Salafaa (warri Haqaa, Ahlusunnaa wal jama’aan) falsafaa

(ilmul kalaam) barachuun akka khasaaraa qabu dubbachuun ifa

godhan. Jara falsafaan maraatee Islaama falsafaatti jijjiruuf

gulufu sanis kijiba Isaanii saaxilanii Islaamaaf tumsaa diinni kun

arra gahe.

Rabbii akkuma waadaa gale Islaamni Falsafaa hunda Injifatee

hanga guyyaa Qiyaamaa ni tura.

Falsafaalee Islaama fakkaattee dhufte garii isii akka armaan

gadii kana:

1. Falsafaa Jahmiyyaa:

Maqaa kana Namicha Isii uumerraa argatte. Innis Jahm Binu

Safwaan je’ama, bara 128 hijiraa ajjeefame. Namichi kun

Falsafaa Qur’aanni jecha Rabbiitii miti jettu Isaatu eegale. Akka

Falsafaa Isaanitti Qur’aana Rabbiin hin dubbanne garuu ni uume


11

je’an. Rabbi wahitti hin fakkeesinu Falsafaa je’uun Maqaa

Rabbii fii Sifa Isaa guutuu didanii jiran.

Yoo Rahmaan, Rahiim, Al-Khaliq jenne Rabbiin hedduudha

jechuudha, Falsafaa jettuun dhufan. Namoota hedduu jallisan.

Balaan Isaaniirraa facaatee Muslimoota hedduu karaa Rabbirraa

baafte. Garuu Rabbiin Ulamaa’ii Salafaatiin diina Isaa eegee

jira, Ulamaa’iin Kijiba Isaanii ummataaf ifa godhanii Islaama

baraaranii jiran.

Jahmi Ibnu Safwaan fii Falsafaan Isaa Jahmiyyaan, Kufrii akka

taate Ulamaa’iin addeessanii jiran. Ulamaa’ii Isaan kafarsiiste

keessaa Imaamu Ahmad binu Al-Hanbal, Imaam Sa’id Ad-

Daaramii, Imaamul Bukhaarii fi k.k.f.

2. Falsafaa Mu’tazilaa:

Jaahmiyyaatti aantee Falsafaa tanaatu lafaa ka’e, hedduu humna

argattee facaate. “Mu’tazilaan” maqaa kana kan argatte

“I’itizaal” jecha je’urraa hoggaa tahu hikkaan Isaa fagaachuu,

adda bahuu jechuudha.

Namichi Waasil Binu Axa’ je’amu Hasan Al-Basrii bira taa’ee

Osoo baratuu namni tokko Masjida seenee “Namni dilii guddoo

dalage Muslima moo kaafira?” jechuun gaafate. Hasan Al-

Basriin “Muslima” je’ee deebisnaan Qaalichi Waasil binu Axa’

je’amu “Muslimaa miti, Kaafiras miti” je’ee Hasan Al-Basriin

Adda bahe Achumaan Falsafaan tun Mu’tazilaa (Adda baatuu)

jechuun moggaafamte.

Jarri kun falsafaa Jaahmiyyaa sanirratti waan haarawa dabalan

malee waluma fakkaatan.

Qur’aanni jecha Rabbiitii miti uumama Rabbiiti.

Rabbiin sifaa fii maqaa hin qabu.


12

Rabbiin ol hin jiru, gad hin jiru, bitaa fi mirga hin jiru, duraa fi

dubaa hin jiru, adunyaa keessaa fi adunyaa ala hin jiru waan je’u

kana Isaantu jalqabe.

Dubbiin Isaanii guddittiin haarawni waa’ee nama cubbuu (dilii

ykn zambii) guddoo akka zinaa, farshoo dhuguu, namni dalage

Ahlusunnaa biratti Muslima dilaawaa hoggaa je’amu. Isaan

garuu jecha haarawa nama kanaaf qabna je’anii Falsafaa

haarawaan dhufan, sunis namni cubbuu guddoo hojjate “Al

Manzilaa beynal Manzilateeyn” jira, jechii Isaanii Kaafiraa fi

Muslima jidduu jira. Adunyaarratti maqaan nama kanaa

Muslimaa miti, kaafiraa miti, Garuu jidduu lamaan jira. Gaafa

du’e Azaabaa hin bahu jechuun Khawaarijaa waliin Akhiiraatti

waliif galanii Adunyaarratti wal dhaban. Khawaarijaan nama

cubbuu guddoo dalagu kaafira je’aniin, Akhiraatti Ibiddaa hin

bahu je’an. Mu’tazilaan Adunyaatti kaafiraa fii Muslimaa

Jidduu jira, Akhiiraatti Azaabaa hin bahu jechuun Falsafaa

“Manzilaa beynal Manzilateeyn” Islaamatti Ida’uuf yaalanii

jiran.

Falsafaan tun humna Mootummaa yeroo sanii argattee hedduu

rakkoo guddoo Muslimoota irraan geese (Akkuma Ahbaashiin

amma mootummaarraa gargaarsa qabdu kana). Khaliifaan

Abbasiyyootaa Ma’muun je’amu koree “Mihnaa” Qorattuu

je’amtu uumee Ulamaa’iin hundi akka Falsafaa mu’tazilaa

barsiisan dirqama baase. (mootummaa wayyaaneetiin wal

fakkaata, Ahbaashii malee barsiisuun hin tahuu kan je’u).

Koreen Mihnaa (qormaataa) tun Qur’aanni makhluuqa

(uumamaadha) yoo jechuu baatte si ajjeesan, si hidhan, si

tuman. Imaamu Ahmad binu Hanbal koree Qormaataa tanaan

fattanamee didee hidhamee akka malee cafaqame.

Garuu booddeen tanuma warra haqaa waan taateef Mu’tazilaan

akka humna argattee sanitti hin hafne, caphxee qabsoo


13

Ulamaa’ii Islaamaatiin salphatte. Osoo Imaamu Ahmad binu

Hanbal gaafas akka gaaraatti dura dhaabbachuu baate silaa

Mu’atazilaan bakka isiin dhaqqabdu Rabbi haa beeku.

(Muslimoonni Itiyoopiyaa fatanaa san fakkaattu keessa jirra.)

Mu’atazilaan laaffattus hedduu turte. Garuu booda ni facaate,

jallinni Isaanii Firqaa adda addaa keessa faca’ee hafe. Isaan

dhabama tahan.

3. Raafidaa (shi’aa warra je’amu):

Isaan kunis Mu’tazilaa fii Jaahmiyyaan waan hedduun wal

fakkaatan. Garuu Falsafaa Sahaabaa arrabsuu fi jibbuutiin

dhufan.

Rabbiin bakka takka hin jiru.

Qur’aanni jecha Rabbiiti miti.

Sahaabaan irra hedduun Isaanii Kaafira.

Rabbiin maqaa fii Sifaa hin qabu.

Waan falsafaa taate hunda waraabbatanii hanga arraa jiran.

Ahlusunnaa ni jibban. Namni Ahlusunnaa Isaan biratti najisa,

Karkarrootu irra wayya.

Sahaabaa akka Abuu Bakar Siddiiq, Umar, Usman, hundaan

kaafira je’an.

Aliyyi binu Abii Xaalib ni jaalanna jechuun daangaa dabranii

Isaa fii maatii Rasuulaa s.a.w (Ahlul Beeytii) sahaabaa hundarra

caalchisuu bira kutanii, Isaanuma gabbaruu eegalan.

Rabbiin Islaama nassaree arras kunoo falsafaa haarawa

guyyaarraa baatu hunda Injifatee jiraachaa jira.

Ahbaaashii


14

Ahbaashiin jara kanaa fii kan biroo hundarraa Falsafaa walitti

makamee Ispriis tahee dhufe jechuudha.

Amantii Ispriis tana dirqamaan fudhaa nun jechaa jiran.

Rabbiin Falsafaa jala deemurraa nu haa baraaru.

Aamiiin.

ASHAA’IRAA FI KIJIBA AHBAASHII

Ahbaashiin tun uumaa Isirraa kijibni Isaan biratti akka waan

Arkaana Isaanii keessaa tokkoo hunda natti fakkaata.

Ahbaashiin Aqiidaa Isii hoggaa himattu nuti Ashaa’iraa je’an.

Ashaa’iraan maali?

Ashaa’iraan tuuta Abul Hassan Al Ashaa’irii jala deemna jettee

maqaa kanaan beekkamtu. Abul Hassan Al Ashaa’iriin nama

bara 260h dhalatee 324 hijiraa du’e hoggaa tahu, Dura Amata 40

Inni Mu’tazilaa ture.

Mu'atazilaan maal akka taate FALSAFAA ISLAAMA

HIMATTE DURIRRAA HANGA ARRAA laalladhu.

Abul Hassan Al Ashaa’iriin Amata 40 erga Mu’tazilaa hordofaa

ture Rabbiin Isa qajeelchee karaa Salafaa (karaa Sahaabaa fi

warra Isaan boodaa) qabatee Towbate. Gaafa Mu’tazilaa ture

kitaaboota hedduu barreessee jira. Erga Irraa deebi’es kitaaboota

hedduu barreessee jira.

Kitaaba erga karaa Salafaa qabate barreesse keessaa tokko

kitaaba Isaa kan “Al Ibaanaatu An Usuul Diyaanaat” je’ama.

Ulamaa'iin kitaabni kun kan dhuma jiruu Isaa keessatti Inni

barreessee fi kan maayiiti jechuun dubbatan.


15

Mee amma gara Kitaabaa dhufne Aqiidaa Imaam Abul Hassan

Al Ashaa’irii haa laallu.

Ahbaashiin akka kijibduu taate, Akka Isiin Imaam Abul Hassan

Al Ashaa’iri jala hin deemnes ni agara.

Kitaaba kana dubbistee Osoo hin xumurree fula waa xiqqo qofa

hoggaa dubbifte Ahbaashiin akka falsafaa haarawa taate

hubachuun salphaadha.

Abul Hassan Al Ashaa’iriin “jechoota warra haqaa fii sunnaa”

mata dure je’u jalatti amantii warra Ahlusunnaa qaphxii 80 ol

tarreessee jira, qaphxileen tun Aqiidaa gurguddoo namni

Islaamaa hundi amanuu qabu akka taate dubbata.

“Namni yoo amantii teenya nu gaafate akkana jennaan” jechuun

qaphxilee lafa kaaya, ani bakka ahbaashiin diddee kaafira

namaan jettu gurguddoo qofan barreessa.

1. Qaphxii 27ffaa. Rabbiin Arshiirratti Ol tahe akkuma Inni

Quraana Isaa keessaatti je’e. “Ar-Rahmaan Arshiirratti ol

tahe.” Suuraa Xahaa ayaata 5.

2. 28ffaa. Rabbiin fuula Isaan male qaba akkaata Isaa garuu

hin beynu akkuma Rabbiin je’e, suuraa Rahmaan aayaata

27 barreessee jira.

3. 29ffaa. Rabbiin harka lama kan Isaan malu qaba akkaataa

Isaa hin beynu, akkuma Inni ifin je’e. Suuraa Saad

Aayaata 75 fii Al-Maa’idaa 63.

4. 30ffaa. Rabbiin Ija Isaan maltu qaba akkaata hin beynu,

akkuma Inni ifiin je’e. Al-Qamar 14.

5. 35ffaa. Quraanni jecha Rabbiiti Isaatu dubbate, uumamaa

miti.

Qaphxii 27ffaa hanga 35ffaa “Al Ibaanaatu An Usuul

Diyaanaat” Kitaaba Imaam Abul Hassan Al Ashaa'irii. Fuula

14-15.


16

6. 48ffaa. Iimaanni jechaa fi dalagaadha, ni dabalaa, ni irrata.

“Al Ibaanaatu An Usuul Diyaanaat” Fuula 17

7. 49ffaa. Sahaabaa jaalachuun amantii teenya, Rabbiin Isaan

filate jira, gaarii Isaanii malee hin dubbannu, hunda Isaanii

ni jaalanna. “Al Ibaanaatu An Usuul Diyaanaat” fuula 17

8. 52ffaa. Hadiisa Gad bu’uu Rabbii himu hunda ni amanna,

Gama samii Adunyaa akka Isaan malutti ni bu’a, Rabbiin

ol tahe halkan gama boodaa gad bu’ee akkana je’a “Kan

na kadhatu jiraa? Kan araarama barbaadu jiraa?” waan

kana nuti ni sabachiifna, nuti faallaa warra diduu fii

hiikkaa jallisuuti amanna. “Al Ibaanaatu An Usuul

Diyaanaat” fuula 18

9. 54ffaa. Rabbiin guyyaa qiyaamaa akka Isaan malutti ni

dhufa, akkuma Inni je’e, Suraa Al Fajrii, aayaata 22. “Al

Ibaanaatu An Usuul Diyaanaat” fuula 18

Yaadachisa

Ahbaashiin Qaphxilee asi olitti Abul Hassan Al Ashaa’iriin je’e

tana nama amanu hundaan Wahbiyyaa kaafira je’an.

Ashaa’iraa Abul Hassan Al Ashaa’irii jala deemtu osoo hin

tahin Isaan Falsafaa Isaan ifiif uuman jala deeman.

Ahbaashiin qaphxilee kana yoo amanan dhugaa Abul Hassan Al

Ashaa’iiri jala deeman, Garuu Isaan nama akkana je’u ni

kafarsiisan, Wahbiyyaa je’aniin. Wabiyyaan duruma jirti

jechuudhaa?

Ahbaashiin kitaabni kun kan Abul Hassan Al Ashaa’iriti miti

jechuun Isii ni mala, Kijibni Isii akka jalaa hin baaneef.

Qaphxiilee kana yoo beyne Filoosoofaroota Isaan Libaanoosii

fidan hunda bishaan jala yaafna, kanaaf namuu haffazuuf yaala.


17

Kitaaba Abul Hassan Al-Ashaa’irii buufachuuf (Download)

godhachuuf linkii kana tuqaa:

http://ia600305.us.archive.org/7/items/gakgak/raa.pdf

Rabbiin Falsafaarraa nu haa baraaru.

Aamiiiin.

Ahbaash enyuun wahbii je’a? mootummaan

yoo?

Ahbaash warri inni wahbiyyaa je’uun nama waan isaan je’an

guututti hin fudhanne hunda. Fedhu Ulamaa’ii, fedhu Jaahila

haa tahu waan Isaanii fudhachuu baannaan Wahbiyyaa je’aniin.

Mee akka fakkenyatti warra Ahbaashiin Wahbii jettuun kuni

Enyu?

Adawwii Isaanii guddaan eenyu?

1. Tokkummaa Islaamatti namni nama yaamu Wahbiidha.

2. Mirga ifii gaafatuun Wahbiidha.

3. Dubartiin Hijaaba jabeessuun Wahbiidha.

4. Walgahii Isaanii irratti gaafii guddisuun Wahbiidha.

5. Ulamaa’ii gurguddo adunyaa kabajuu fii arrabsuu dhabuun

Wahbiidha.

6. Najjaashiin Islaamawuu Isaa amanun Wahbiidha.

7. Towhiida baruu fii barsiisuun wahbiidha,

8. Leenjii Isaanii yoo hin fudhatin Wahbidha.

Waan akkanaa kana hedduu lakkaawan. Jara bazabazaa jettin

adareen Harar.

http://ia600305.us.archive.org/7/items/gakgak/raa.pdf


18

Ummata afaanii fii dalagaan isaan ajjoytu Ahbaashii malee hin

agarre.

I. Wahbiyyaan waan balleesite ni beytuu?

1. Bishaan ummanni dhugu birkaa (tankara) magaalaa

gurguddoo keessatti summii naquu.

2. Daa’imaa fii dubartii ajjeesuu.

3. Masjidaa fii Beta kiristaana (charchii) guubuu.

4. Ulamaa’ii qaluu.

5. Nama du’e qabrii baasanii gubuu.

Yaa Ummata Islaamaa! biyya teenya tana keessatti dubbii tana

argitanii? Ani argee, dhagayee hin beeku.

ETVn kijibaan beekkamalleen dubbii tana himee hin beeku.

Naannoon ani jiru kana kiristaanaa fii Islaamni ni jira, Masjidaa

fii Charchii Wahbii ummanni je’amu yeroo gubu argee

dhagayee hin beeku isin yoo???

II. Mootummaan yoo Wahbii akkamitti ibsa?

1. Masjida hedduu ijaaruu.

2. Madrasaa hedduu ijaaruu.

3. Salaata 5 salaataa jechuun misooma boodatti aansuu.

4. Dubartoonni hijaabaa fii niqaaba akka ufatan godhuudhaaan

aadaa Arabaa biyya keessa facaasuu.

5. Dargaggoota barnoota adunyaa qofa hin baratinaa jechuun

gama barnoota amantii yaamuu.

6. Moobayila keessatti manzuumaa ring toonii (hogga yaamtu)

godhachuu.


19

7. Jihaada kitaaba keessatti barsiisuu.

8. Seera mootummaa Islaamaatiin bulchuuf yaaduu.

9. Hojjataan mootummaa masjidatti daddebi’aa oluu fi k.k.f.

Yaa ummata Islaamaa! wanni badii tahee ibsamaa jiru irra

hedduun waanuma shari’aan dhufteeni.

Mootummaa Islaamaa dhaabuuf yaaduu hoggaa je’an sammuun

yaaduu fii dhiisuu erga taate seera kamtu dhorga?

Waan sammuun namni yaadu akkamitti beekuu dandahan?

Wanni nama ajaa’ibu mootummaan waan asi olitti lakkaawame

kana yakka yoo kan jedhu tahe, Islaama akkam fedhan yaa

dhiiroo?

Kan salaata 5 salaatutti nama hin yaamne?

Kan hijaaba ufatutti nama hin yaamne?

Kan barnoota Islaamatti nama hin yaamne?

Duuba kuni maali ? Islaamaa?

Mootummaan yaada akkanaa kana galmaan gahuuf dawaan

Ahbaashii tahuu amana. Ahbaashii malee firqaan Islaamaa

takkalleen waan faallaa kanatti nama hin yaamtu.

Ahbaashiin maal barsiisti?

Wahbiyyaa akkamitti akka itti balleesan qofa.

Ahbaashiin kanaaf yaamamee dhufe. Ajaa’iba nama godha.

Garuu waan zamanni irraa dabre natti fakkata. Ummanni

Islaamaa dammaqee jira. Ifaa towhiidaa ibsatee jira. Dukkanatti

deebi’uuf qophii miti.


20

Adawwiin Islaamaa hangana nuuf yaadaa jiran. Gonkumaahu

galma hin gahu Inshaallaah.

Injifannoon tan Islaamaati!!!

Buttuu mataa sadeetii tan mootummaan uume.

Buttuun mataa sadeetii tan biyya balleesuuf deemtu, tan

mootummaan dhiheenya kana irra gahe tunu enyuma?

Buttuun tun akka midiyaan (Sab Qunnamtiin) mootummaa

himutti hedduu nama sodaachifti, garuu bineensa fakkeesanii

haa himan malee wanni waa bineensaa miti. Namuma mila

lamaan deemu, kanuma durattis jiraachaa ture hoggaa tahu,

wanni nama ajaa’ibuu akka mootummaan je’utti bineensi kun

amma biyya seene.

Mallattoon buttu tanaa akka armaan gadii taha:

1. Amantiin Isaa Islaama

2. Sabni Isaa saba hundarraa walitti bahe.

3. Islaamummaa ni jabeysa.

4. Dhiira tahu areeda ni guddisa, Kofoo ufatu ni gabaabsa.

6. Dubra taatu hijaaba ufatti, Dhiira harka hin fuudhu jetti.

8. Hundi isaanii mirga amantii ni gaafatan.

9. Najjaashiin Islaamawee jira jechuu amanan.

10. Amantiin islaamaa mirga akka amantii Ortodoksii haa

argattu jechuu yaadan.

11. Barnoota saayinsii fii kan amantii hedduu baratan.

12. Muhaadaraa fii da’awaa Islaamaa masjidaa fii ganda

keessatti godhuuf tattaafatan.


21

13. Daa’immaan akka Quraanaa baratan ni jajjabeessan.

14. Masjida ijaaruu fii madrasaa ijaaruuf olii gad fiigan.

15. Manguddoon akka barattu masjidatti sagantaa baasanii

barsiisan.

16. Manzumaa Islaamaa dhageefatan keessaahu Raayyaa

hedduu jabeessan.

17. Kaaseeta muhaadaraa afaan adda addaatiin ni qopheessan.

18. Salaata masjidatti hoggu 5 jama’aa salaatan.

19. Sabummaa fii gosummaa osoo hin taane amantii waan

hunda dura dursanii itti dalagan.

20. Ayyaana Kiristaanaa hin kabajan. (fakkeenyaaf taaboota

baasanii hin galchan).

21. Ollaa Kiristaanaa nagayaan wajjiin jiraatan, haqa olla

ifirraa eegaa.

22. Kiristaanatti karaa hikmaatiin da’waa itti godhan,

Islaamawu ni gargaaran, ni jajjabessan.

23. Seera mootummaan tume hunda itti dalagan, mirga

dhiibbamu ammoo karaa nagayaatiin ni falmatan. Seerri akka

hin caphsamne gaafatan.

24. Naggada halaal malee hin daldalan.

25. Waajira mootummaa kan hojjatanis guyyatti hogga 5

salaatan.

26. Moobaayilli Isaanii hoggaa yaamu nashiidaa ykn

manzuumaa Islaamaati.


22

27. Hojjataan mootummaatis Guyyaa Saftii fii Alhada

muhaadaraa fi barnoota Islaamaa barachuuf gara masjiidaa

deema.

28. Kaabinee tahus jaartiin Isaa fii obboleettiin Isaa hijaaba

uffatan.

29. Hojjirraa hogguu galan Peacetv fi Afrikaatv laalan.

30. Fudhaa fii heeruma Islaamaa je’anii hiijaabaa fii

mudawwara ufachuun dhalaa fii dhiira addaan baasanii aadaa

Islaamaa babballisan.

31. Ilmaan abbaan irraa du’e qabeenya isaanii nyaachuun

haraama je’anii awwalanii waan ifii nyaachuuf galan ykn kan

ifii fidanii waliin nyaatan.

32. Koolleejjiin Islaamaa akka banamuu yaadan.

33. Baankin Islaamaa akka Itiyoopiyaa keessaa jiraatu fedhan.

34. Majlisa ifiif filanna je’anii falmatan.

35. Koonfaransii Islaamaa bakka adda addaatti godhan.

Buttuun biyya balleesuuf deemaa jiru kana fakkaata.

Maqaan buttuu kanaa eenyuu?

Maqaan Isaa Wahbiyyaa je’ama, misoomaa fii seera biyyatti

hojilee armaan olitti ibsame kana hojjachuun diiguu fedha.

Wahbiyyaan mootummaaf sodaachisaa jirtu, bineensi halkanii

guyyaa mootummaa hiriiba dhowwe kana.

Subhanallaah! mee gaafa kana enyuu nyaachuuf akka deeman

fakkaata?

Dubbiin maqaa Isaan baasan osoo hin tahin, jarri yakkamaa jiru

kan bineensa haarawa tahee lallabamaa jiru, kan sababaa isaa


23

Ahbaashiin Libaanoosii yaamamtee dhufteef, jara dubbannee

dabarsine kana balleessuufi.

Muslimoota Wahbiyyaa je’aman kanaaf furmaanni, Dirqamaan

Ahbaashii Isaan godhuu qofa akka tahe mootummaan Itti

amanee kunoo dirqamaan nama axxamaqaa (Cuuphaa) jira.

Waa Islaamaa!!!

Jarri Islaamaaf deema garuu maqaa itti baasanii bineensa

fakkeessan Wahbiyyaa Muslimootaan je’an.

Ahbaashii Dirqamaan Muslimoota godhuuf meeqa ajjeefame,

Meeqa biyyaa ari’ame, meeqa hidhaa jira, meeqa saamame,

Meeqa gudeedame.

Isaan mala baasan Rabbiinis mala Isaanii kan caalu itti baasa.

Injifannoon tan Islaamaati!

ZIYAARAA QABRIITII FII KIJIBA AHBAASHII

Ahbaashiin kijiba malee wanni dhugaa Isaan bira hin jiru.

Kijibaa fii maqaa Ulamaa’ii xurreessuun aadaa Isaaniiti.

Kijiba Isaanii keessaa tokko Ziyaaraa Qabrii warra dhorguu jira,

Isaan Wahbiyyaadha jechuun Oduu afuufuudha.

Ziyaaraan Qabrii Shari’aa Islaamaa keessatti Rasuulaan s.a.w

karaa godhamee jira.

Rasuulli s.a.w “Qabrii Ziyaaraa du’a Isin yaadachiifti” jechuun

akka qabrii Ziyaarru karaa nuuf godhee jira. Rasuulli s.a.w

Qabrii Ziyaaraa jechuutti osoo hin dhaabbattin yeroo Qabrii

Ziyaarru maal akka jennus nuuf addeessee jira. Wanni hoggaa

qabrii dhaqe Inni s.a.w godhaa ture Muslimoota du’anii fii kan

jiraniif Rabbi kadhachuudha. Akhiiraa yaadatanii duniyaaf

bololuu dhiisuudha.


24

Ziyaaraan Qabrii lamatti qoodama:

1. Jaalatamaa (karaa godhamaa).

2. Jibbamaa (irraa dhorgamaa).

1. Jaalatamaan (karaa godhamaan) kan Rasuulli s.a.w karaa

godhe. Karaa Rasuulaa s.a.w osoo hin jibbine Imaama

godhannee jala deemna.

Kanaaf Qabrii ziyaaruun hoggaa karaa Rasuulaa s.a.w qunname

faayidaa qaba. Sanirraa:

1. Jecha Rasuulaa s.a.w hojirra olchuudha.

2. Akhiiraa yaadachuudhaan gama Rabbii deebi’uudha.

3. Nama du’ee qabrii jiru saniif Rahmata Rabbii Isaaf

kadhachuudha.

4. Sunnaa Rasuulaa s.a.w waan hojiirra olchaniif sawaaba

Rabbiirraa ni argatan.

Kuni karaa jaalatamaadha. Muslimoonni durirraa hanga ammaa

irratti waliif galanii itti dalagatan.

2. Ziyaaraa Qabrii dhowwamaa (jibbamaa) bakka sadihitti

qoodama.

1. Ziyaaraa haraamaa: kunis Qabrii dhaqanii irratti booyuu fi

haccuu ifirratti dhoosanii qooma If tumaa irratti booyuudha.

Kana Rasuulli s.a.w irraa dhorgee jira.

2. Ziyaaraa Bid’aati (kan guyyaa keessaa uumame): kunis

Qabrii biratti salaatuuf, du’aaii qabrii biratti godhachuuf,

Qur’aana achitti qara’uuf dhaquun karaa Rasuulaa s.a.w irraa

waan argamee miti. Qabrii biratti akka waan Ibaadaan haalaan

qeebalamtuu godhanii dhaquun bid’aadha.


25

3. Ziyaaraa shirkiidhaa: kunis Ziyaaraa qabrii dhaquudhaan

Qabrii gabbarani. Qabrii ykn Abbicha Qabrii keessa jiruuf

Salaatuu, qaluu, kadhachuu, silata Isiif godhuu, furmaata rakkoo

isarra barbaaduu, nuuf dirmadhu je’anii itti waywaachuu,

Rabbitti nuuf iyyadhu je’anii qabriitti himachuu fii wanni

akkanaa hundi shirkiidha.

Rabbii achitti waan biraa yaammachuun, kadhachuun, qaluun

shirkiidha. Islaamni amantii Towhiidaati, Rabbi qofa

gabbaruutti nama yaama.

‏في‏‏قل ‏ول ماوات ‏الس ‏في ة ‏ذر ‏مثقال ‏يملكون ‏ل ‏للا ‏دون ن ‏م ‏زعمتم ‏الذين ادعوا

22:‏سبأ]الرض‏

“Je’i! kadhadhaa (yaammadhaa) warra kijibaan Allaahaa

achitti yaammattan san, samii (turban) fi dachii keessatti

madaala mixii (atamii) tokkoo hin handhurfatan (hin

qaban).”

Qur’aana Suuraa Saba’: 22

Rabbiin Isa malee wanni biraa takka faayidaa namaaf fiduu akka

hin dandeenye addeessee jira.

Garaagarummaan Ziyaaraa karaa godhamaa fii haraamaa akka

agartan kana Ifaa fii bilisaan addaan bahee jira. Wanni qabrii

Ziyaaraniif nama du’eef Rabbi kadhachuu fii akhiiraa

yaadachuudha.

Ahbaashiin Ziyaaraa qabrii hoggaa je’an qabrii kadhachuu fii

isiif qaluudha baanan. Yoo balaan argamte, Roobni dide,

dhukkubni biyya weerare qabriif qaluu fii qabrii kadhachuun

rakkoo hunda nurraa deebisa jechuu amanan. Kuni Ziyaaraa

osoo hin taane, Qabrii gabbaruudha.


26

Namni mataan fayyaa qabuu, beekaa fii wallaalaan hundi Rabbii

achitti waan biraa kadhachuun shirkii tahuu ni beeka, garuu

hoggaa maqaa irraa jijjiranii Ziyaaraa fakkeessan namoota

wallaalaa karaarraa jallisuun ni mala.

Kanaaf Ahbaashiin kijibduun qabrii ziyaaruu Wahbiyyaan

haraama jetti hoggaa siin je’an Ziyaaraan Isaan baanan maal

akka tahe amma bartee jirta. Atis kijibdan yaa Ahbaashii

kijibduu! qabrii gabbarruun Shirkiidhaa, Ziyaaraan qabrii karaa

qajeelaadha je’iin.

Ahbaashiin qabrii Gabbaruu keessa achi kuttee, biyyee qabrii

Sheeka Isaanii Abdullaahi Hararii mana kaayyachuun balaa

hunda namarraa deebisa je’anii akka biyya Awstiraaliyaatti

gurguran namni achii jiru tokko naaf himee jira. Qabrii awliyaa

tan Isaan je’anii gabbaran san hunda biyyeen qabrii sanii

qorichaa jechuun wallaalaa namaa gawwoomsanii itti

gurgiratan.

Ziyaaraan Qabrii tan Isaan baanan kunoo akkana.

Yoo Ziyaaraa Qabrii nu dhorgan je’an, Shirkii nu dhorgan

jechuutti hiikkadhaa.

Rabbiin ummata Qabrii Gabbarutti nama yaamu kanarraa nu haa

baraaru.

Aamiiin.


27

Kijiboota Gurguddaa Ahbaashiirraa

Ahbaashii tana ummata taphaa hin seehinaa! Kijibaniitis tahuu

nama Isaan jibban Adunyyaan akka isaan waliin jibbitu carraaqii

guddoo godhan.

Ahbaashii kijiba Isii kan irraa fudhatu nama wallaalaa yoo tahe

malee namni waa beeku dubbiin isaanii hin liqimsamtuuf.

Ahbaashiin kijiba guddinarraa hogguu hedduu namuma tokko

waan adda addaa kan wal faalleessuun arrabsan.

Kijibni isaanii fakkeenya hoggaa goone, Guyyaa fedhan

namuuma tokko maqaa yaamanii dheeraadhaa je’an, hoggaa

biraa deebi'anii gabaabaa sin je’an.

Mee namni Jazbaa hin tahin kijiba akkatti wal dhahu kana hanga

yoomitti sobamaan?

Mee Kijiba Isaanii Gurguddaa haa laallu: Isaan Muslimoota

Isaan jala hin deemne Wahbiyyaa je’aniin. Wahbiyyaa hoggaa

je’an warra Sheek Muhammad binu Abdulwahhaab kitaaba Isaa

dubbisu, Kan Isaan ulamaa’ii je’u, Kan Towhiida jabeessu

hundaan Wahbiyyaa je’an, Ikhwaanal Muslimiin Wahbiyyaa

je’aniin, namuma Isaan hin qeeballe taanaan Wahbiyyaa Isaan

jechuu hin hifatan.

Namni Isaan Adunyaarraa haalaan Kijiba Irra kaayan Sheekootii

lama tokko Sheekul Islaam binu Teymiyyaah fi Sheek

Muhammad Binu Abdulwahhaabi.

Kijiba Sheek Muhammad Abdulwahhaab irra kaayan keessaa

Muhmmad binu Abdulwahhaab Yahuudaaf dalagaa je’an.

Namicha Hampar je’amuun hogganamee Islaama diiguuf

ergame jechuun Oddeessan.

Ahbaashiin dura hoggaa haasawa eegaltu kanaan siif eegalan.

Kanumaan siif Xumuran. Barreefamni namticha kanaan


28

barreefame je’anii dubbatan kun Inglizii keessatti hin beekkamu,

manneen kitaabaa tokkicha keessattis hin argamu, maqaan abbaa

Isaa hin beekkamu. “Memoirs Of Mr. Hempher, The British Spy

To The Middle East” waan je’u kana abbaan barreessee seenaa

qabatamaan kan mirkanaawee miti. Garuu Namtichii Turkii

tokko akka barreesse beektoonni seenaa ni dubbatan. Daran

hubachuuf “Wikipedia” irratti waan barreefame kanas dubbisaa.

http://en.wikipedia.org/wiki/Memoirs_Of_Mr._Hempher,_The_

British_Spy_To_The_Middle_East

Kijiba barreefama kana keessa jiru haa laallu.

1. Namtichii Basaasa Inglizi je’ame kun Muhammad Binu

Abdulwahhaab Basraatti bara 1712 akka qunnamee ajaja itti

kenne barreefamni Isaa kan je’amu kun ni dubbata. Garuu

Muhammad binu Abdulwahhaab bara 1115H (1703/1704

Lakkofsa awrooppaa) dhalate. Umriin Isaa wagga 9 ykn 10 taha

hoggaa san. Umrii kanatti Inni ganda Isaatii akka hin deeminii fi

achuma bakka dhaloota Isa Najd jiraachaa akka ture

beekkamaadha. Kijiba taakka naaf je’i.

2. Namtichi Muhammad binu Abdulwahhaab Yahuudaadhaa

hoggaa je’u, Muhammad Binu Abdulwahhab garuu Araba Gosa

tamiim tahuun Isaa beekkamaadha.

3. Ingliz Yeroo sanitti biyya Arabaa keessatti socho’ina

qabaachuun Isii seenaa tokkoon mirkanaawee hin jiru.

4. Muhammad binu Abdulwahhaab afaan Turkii, Faarsii (Iraan)

fii afaan Arabaa akka gaaritti akka dubbatu barreefamni sun ni

hima, garuu Muhammad binu Abdulwahhaab Afaan Arabaa

malee faan biraa tokko akka hin beyne seenaan mirkanaawee

jira.

http://en.wikipedia.org/wiki/Memoirs_Of_Mr._Hempher,_The_British_Spy_To_The_Middle_East

http://en.wikipedia.org/wiki/Memoirs_Of_Mr._Hempher,_The_British_Spy_To_The_Middle_East


29

Ahbaashiin kana seenaa guddaa goote afuufti. Isaan waan namni

tokko Ija hin qabne itti fakkaata.

Ammas Kan beekkamu qabu Muhammad binu Abdulwahhaab

da’waa Towhiidaatti nama yaama, Qabrii gabbarruu, Shirkii

gosa hundaa fii Bid’aa ni balaaleefata; Duuba Ingliz

Towhiidatti, Kaafiraan lolaa jechutti nama yaamti?

Mee wal dhahiinsa dubbii Ahbaashitti isin deebisa. Ahbaashiin

Muhammad binu Abdulwahhaab Ingliiziin ergamee afaanuma

jettu kanaan deebitee Muhammad binu Abdulwahhaab Jihaada

jaalata, dubartoota hijaaba malee je’ee ukkaamsa, warri isa jala

deemu amantii jajjabeessan je’anii dubbatan.

Ani gaafiin Tiyya Ingliiz amantii jajjabeessu kanaaf jecha

Muhammad binu Abdulwahhaab ergitee?

Shirkii haa dhabamsiisu jechuuf ergitee? moo maaliif ergite?

Mee gaafii tana Ahbaashii gaafadhaa naaf himaa, yeroo ammaa

warri Adunyaarratti amantii jajjabeessa jechuun Mankaraaristii

je’amaa jiru kuni, warri Karaa Rasuulaa s.a.w malee hin deemnu

je’u, warri shari’aan bulla je’ee Adunyaa Arabaa keessaa

qabsaawaa jiru kun hundi Ahbaashii biratti Wahbiyyaa hoggaa

tahan Ingliiiz biratti ammoo “Terrorist” Ashabbaarii je’amanii

moggaafamanii jiran.

Duuba Ingliiz warra akkatti amantii jabeessu kana dhugumaan

ergitee? moo Ahbaashii jalaa dubbiin wal dhoyte?

Ahbaashii kijiba keessan Isinirratti beyne, warri hin beekinis

beekaa. Ahbaashii kijibduu je’aa biraa deemaa.

Kijibni nama olcha malee nama hin bulchu je’ama.


30

Muslimootaa fii Ahbaashii eenyuutu Yahuudaa

wajjiin jira?

Muslimoonni:

1. Rabbi malee waan takka hin kadhannuu, hin gabbarru je’an.

2. Dhalaan/dubartiin hijaaba uffachuun dirqama je’anii

barsiisan.

3. Dhiirti Areeda dheerreessuu fi kofoo gabaabsatuu qaba

jechuu barsiisan.

4. Dhiraa fi dhalaan walitti makamuun dhorgaadha je’an.

Keessattu dhalaa takkaa fi dhirri tokko kophaa bahuun haraama

akka tahee jajjabeessanii barsiisan. Madarasaa fi bakka hundatti

dhalaa fi dhirtii daangaa amantii malee makamuun dhorgaadha

je’an.

5. Salaata dirqamaa namni dhiiraa hundi masjidatti salaatuun

dirqama je’an.

6. Biyya Islaamaa keessatti Quraanaan bulla je’anii barsiisan,

sanumaaf yeroo garii jihaada adda addaa ni godhan.

7. Barnoota Islaamaa kan bu’uraa namni hundi barachuun

dirqama jechuun nama barsiisan.

8. Waan Rasuula s.a.w irraa amantii keessatti hin dhufin dabaluu

fi irrisuun hin tahu jechuun barsiisan. Garuu waan amantii hin

tahin keessatti wanni dabalamu dhorgaa hin qabu, amantii

keessatti waan dabalamuu fi irrifamu hunda ni balaaleefattan.

9. Yahuudaa lafa Qudsii keessaa baasuun dirqama jechuun

gariin hoggaa barsiisan gariin jihaada godhaati jiran. Lafa

Filisxeem jechuudha.


31

10. Ameerikaan “Terrorist” Shororkeessitoota jechuun irra

hedduu Isaanii lola itti banti. Yeroo Garii ammoo Extremist

warra amantii akka zamana sahaabaa deebbifna je’u jechuun

jibbiti.

11. Tokkummaa Islaamaa fi Khaliifaan akka deebi’u nama

yaaman.

12. Mootummaan Itiyoopiyaa warra amantii jajjabeessu,

Mankaraaristii, shorokeesitoota jechuun nama hedduu ajjeesee

hidhaa jira.

Ahbaashiin:

1. Rabbii qofa ni gabbarra garuu awliyyaa lubbuun jirtuu fi tan

duute kadhachuun, gama Rabbii Isaan akka nama dhalleessan

amanuun dirqama jechuun nama barsiisan.

2. Dhalaan/dubartiin wayaa googaa isii dhoysu yoo ufatte

qaamatti maxxantee dhiiftee ufachuu ni dandeessi. Shittoos akka

feetetti dibattee deemuu dandeessi.

3. Areeda Haddachuun humaa hin qabu, kofoos irra deemuun

humaa hin qabu.

4. Dhalaa fi dhirri walitti makamuun, kophaa dhalaa fi dhirri

tokko wajjiin bahuun humaa hin qabu. Niyyaa Isaanitu laallama.

Harka wal fudhuu fi hoggaa garii qaqqabachuun humaa hin

qabu je’an. (Harar Markaza Ahbaashiidhatti Dhalaa ni barsiisna

je’anii dheyxu sheekkootiin Libaanoosirraa dhufte Teenisii akka

itti taphatan duuba dhaabbattee waan harka Isii jiru (Raakkeeta)

qabattee, itti maxxantee akka agarsiistu namni hedduun himanii

jiran)

5. Salaata jama’aa hin jajjabeessan. (wanni Isaan haalaan

jabeessan wahbiyyaa nama je’aniin kafarsiisuu qofa).


32

6. Biyya Islaamaa keessatti Quraana dhiisanii dimookraasii

namni tumeen buluun bareedaadha je’an.

7. Barnoota Islaamaa osoo hin tahin Wahbiyyaa kafarsiisuun

dirqama je’anii barsiisan. (kanaaf irra guddaan wanni Isaan

barsiisan wahbiyyaa warra je’aniin kafarsiisuu fii kijiba irra

kaayuudha.)

8. Waan Rasuulli s.a.w hin godhiin tan Isaan ifiif jaalatan hunda

“Bid’aa Hasanaa” (bid’aa bareedduu) jechuun dabalatan.

9. Yahuudaan loluun akka hin taane sheekni Isaanii fatwaa

kennee ture. (kanaaf Israa’eel gaafa Libaanoos dhoytuu warra

ahlus-sunnaa fi Hizbullaah (shi’aa) dhahaa turte, Garuu

ahbaashiin akka hin tuqamnee eeggachaa turte).

10. Ameerikaan “Moderate Islam” Muslima ammayyaa jechuun

akka malee jaalattee Isaan faarsiti, Isaan akka bakka hundatti ol

aantummaa argatan godhuuf halkanii guyyaa Ifaajaa jiran.

11. Tokkummaa Islaamaa waan je’amu arguu hin fedhan, warra

isaan wahbiyyaa je’aniin lafarraa dhabamsiifna jechuun bakka

hundatti Muslimoota jidduutti jibbaa fi lola kaasuu jaalatan.

12. Mootummaan Itiyoopiyaa Isaan malee Islaamni biraa akka

biyyatti keessatti hin hafne Isaan qawween, qabeenyaan,

siyaasaadhaan, Midiyaan gargaaraa jira. Ahbaashiif jecha

Asaasatti, Wallootti, Finfinneetti, Hararitti, nama ajjeese jira.

Eega akkana taate, eenyuutu Yahuudaa wajjiin jira fakkaata?

Dubbiin Adiidhaatu bareeda yoo jenne Ahbaashiidha.

Mootummaan nun dhiisu yoo jenne Muslimoota.

Rabbi moo mootummaa sodaatuutu nama baasa?


33

GARAAGARUMMAA SUUFIYYAA FII AHBAASHII

AHBAASHIIN MAAL JETTI?

1. Quraanni jecha Rabbiiti miti. (jecha Jibriili, Rabbiin odoo

samii dachii hin uumin Quraana dubbate malee gaafa Nabi

Muhammad s.a.w irratti bu’u hin dubbanne, jechi Rabbii harfii

fii sagalee miti. Kanaaf Quraana Jibriiltu dubbate malee Rabbiin

hin dubbanne je’an.)

2. Rabbiin sifa hin qabu. (Fkn. Ija hin qabu, harka hin qabu, hin

dubbatu, hin dhagayu, jechuu amanan )

3. Sahaabaa keessaa hanga arrabsan/xiqqeessan qaban.

(Sayidinaa Mu'awiyyaa fii Sahaaboota Isa walin turan hunda ni

xiqqeessan/hamtuu irraa dubbatan.)

4. Muslimoota hedduu Kafarsiisan. (warra Isaan jala hin deemne

hunda kaafira je’aniin.)

5. Yahuudaa waliin qunnamtii gaarii, Muslimoota waliin

aduwwummaa qaban.

6. Sheeka Isaanii malee Ulamaa'ii biroo hundaan Jaahila

je’aniin. (Muftii Azharii kan Misraa Dr. Sheek Ali Juumaa fi

Ulamaa'ii sufiyyaa hedduun Kaafira je’an.)

7. Seenaa kijibaa uumanii barsiisan.

8. Taraawii hin salaatan. (barnootaatu taraawii salaatuu caala

jechuun walitti qabamanii seenaa kijibaa wal barsiisan.)

9. Salaata Taraawii booda “Allaahuma Ajirnaa mina-naar”

je’anii bakkatti du’aaii godhachuun Kufriidha je’an.

10. Ahbaashiin Jaarmaya Siyaasaati. (Adnaan Al-Traabulsii

namni je’amu Ahbaashii bakka bu’uun Libaanoositti Miseensa

Paarlaamaa tahee jira bara 1992.)


34

SUUFIYYAAN MAAL AMANAN?

1. Qur’aanni jecha Rabbii tahuu shakkii hin qaban.

2. Rabbiin sifa Isaan malte qabaachuu Shakkanii hin beekan.

(Ija qaba, Harka qaba, ni dhagaya, Guyyaa Qiyaamaa akka Isaan

malutti ni dhufa....) webiin koo Kitaaba Sheek Muhammad

Rashaad Abdullee Aqiidaa xahawiyyaa fi Tafsiira.

3. Sahaabaa Rasuulaa s.a.w hunda ni jaalatan maqaa bareedaan

malee Isaan hin kaasan. Jechii Isaan hoggaa hunda waa’ee

sahaabaa irratti dubbatan walaloo gabaabaa kana

عنه‏وأجر‏الجتهاد‏نثبت‏‏‏‏‏وما‏جرى‏بين‏الصحاب‏نسكت‏

HiikkaanIsaa:

Waan sahaabaa jidduutti argame irraa usna

Galata Ijtihaadaa Isaaniif sabachiifna.

Wabiin koo Vidiyoo haarawa sheek Muhammad Rashaad.

4. Muslimoota tokkollee hin kafarsiisan. (wal dhabbii jirtu

wajjiin wal hubatanii waliin jiraatan).

5. Yahuudaa waliin qunnamtii hin qaban, Inumaa Masjida

Aqsaa irraa deefanna jechuun warri qabsoo godhaa ture Isaani.

6. Ulamaa’ii Islaamaa hunda ni jaalatan ni kabajan, wal dhabbii

yaadaa tan jirtuu wajjiin.

7. Seenaa kijibaa Osoo hin taane Fiqhii Ummata barsiisan.

8. Salaata Taraawii namni dandahe jam’aan Masjidatti salaatan.

9. Salaata Taraawii booda fii yeroo biroo hoggaa Zikrii wal

gahanii godhan “Allahuma Afuwwun Kariimun tuhibul Afaw Fa

Afwanaa Yaa Allaah” fii “Allaahuma Ajirnaa mina-naar” ni

je’an. (nama du’aaii tana godhateen kaafira hin je’an).


35

10. Jaarmaya siyaasaarraa qulqulluudha, Paarlaamaa fii

mootummaa keessa namni jiru Suufiin ni jira, garuu maqaa

Suufiitiin paarlaamaa hin seenne.

Kuni gabaabinaan garaagarummaa Ahbaashii fii Suufiyyaa

jidduu jiru. Namni hundi kana beekuu qaba.

Ahbaashiin Sufiyyaa maqaa je’uun akka yaamamtu kan goodhe

mootummaa Itiyoopiyaati. Namni maqaa ahlusunnaa suufiyyaa

Isaaniif baase Mallas fii Dr. Shifarraaw akka tahe

beekkamaadha.

Kan Maqaa biraa namaaf baasus Mallas fii Kaabinee Isaati.

Islaamni yoom asi kan Mallas fi Dr. Shifarraaw hoggannan

tahe? Nauzubillaah.

RAGAALEE MUSLIMOONNI BEEKUU QABAN.

Yaa Muslimoota! Ahbaashiin akka Suufiyyaa hin tahin Isin

beeksisuuf yaali godhee jira. Suufiyyaan Firqaa Islaamaa

turtuudha. Ahbaashiin garuu kan dhalattee dhihoodha, bara 1983

dura Ahbaashii Amantiin je’amtu Adunyaarra hin jirtu.

Garaagarummaa Isaan Suufiyyaa waliin qaban beyne. Ragaa

waan kutaa dabre keessatti dubbannee akka armaan gadii kanatti

dhaleysee jira.

Yaa ummata Muslimaa! Ahbaashiin Amantii haarawa, Garuu if

dhoysan, Mowlida waan godhaniif namni hedduun Suufiyyaa

je’ee akka hin dagamne. Mowlidaan akka addaan nu hin diiyne

ifirraa haa beynu.

Ahbaashii warra Sunnaa akka tahan kan himu Dr. Shifarraaw fii

Mallas Zeenaawiiti.

Amantiin Ahbaashii haarawa tahuu isii kunoo ragaa waliin;


36

1. Qur’aanni jecha Rabbi akka hin tahan amanuu Isaanii

beekuuf. Daliilul Qawiim: 66-69, An-Nahju Saliim: 26.

Bughyatu xaalib: 18. (walumaa galatti Quraana Rabbiin ol tahe

hin dubbannee je’an, Akka Isaan je’anitti Rabbiin ni dubbata

jechuun makhluuqatti fakkeessuudha kanaaf Kufriidha).

2. Sifa Rabbi hedduu akka itti hin amanne Isaanuu ni amanan

ragaa hin barbaachisu. Sifa 13 qofa amanna je’an, sanis aqliin

teenya ni qeebaltii tanaaf fudhannaa je’an.

(garuu namni waa’ee Sifa Rabbii ykn Towhiida Asmaa wa sifaat

baruu fedhu Kitaaba sheek Muhammad Rashaad Abdullee

Aqiidaa xahawiyyaa dubbisaa. Ahbaashiin akka amantii

haarawa taate salphatti argitan.)

3. Sahaabaa arrabsuu Isaanii beekuuf. Sariihul Bayaan: 220

(maxxansaa duraa bara 1995)

4. Muslimoota Kafarsiisu isaanii beekuuf Kitaaba “At-Ta’aawnu

ala nahyi anil munkar” guutuun kitaaba sanii Ulamaa’ii amma

lubbuun jiranii fi kan hin jirree maqaa dhawee kafarsiisa.

(sanirraa irra hedduun Isaanii sufiyyaadha, Muftii Azhar Ali

Jumaa, Dr. Ramadaan Buuxii, Muftii Shaam.... amma kan itti

dabalaman Dr. Zaakir kaafira je’aniin, Sheek Ahmad Diidaat,

Abuu Aminaa Bilaal, Yusuuf Estate warra peacetv guutuun

kaafira je’an ....)

5. Seenaa kijibaa tan Isaan uuman hunda barreessuun ulfaatadha

gariin hunoo. Warri Towhiidaa hundi kaafira, Yahuudaaf

dalagan, Itiyoopiyaa keessatti Wahbiin waan gootee je’anii tan

himan keessaa: wahbiyyaan bishaan keessatti summii namaaf

naqan, Sheek Muhammad Abdul wahhaab yahuudaadha,

Daa’ima Ajjeessan, Manguddoo Ajjeesan, Masjida guban, Mana

osoo namni keessa jiru namarratti guban, Namni qabrii bahee

haajaa namaaf fixa, Abdullaahi Hararii barare, Leencaatu wajjiin


37

deemaa turee fii k.k.f.) Itiyoopiyaa tam akka baanan naaf hin

galu!!!

6. Hararitti sa’aa namni Taraawii salaatu isaan Markaza Isaanii

taa’aan. Kunis waan beekkamaa falamaa hin qabne.

7. Muslimoota hundaaf jannata kadhachuun kufrii tahuu Isaa.

Sariihulbayaan: 404-405

(Allaahuma Ajirnaa mina naar jechuun kufriidha je’an).

8. Yahuudaa wajjiin qunnamtii cimaa qabaachuu Isaanii

beekuuf:

1. ADL dhaabbata mirga yahuudaa kabachiisuuf dhaabbate

kan Muslimootaan “terrorist” je’u waliin jaalalleedha

jechuun ifa baasanii jiran. Linki kana banaa dubbisaa

tarree 4ffaa gubbaa kan jiru Ahbaashiidha.


2. Kitaaba Dr. Hagaay Elrich barreessee Mootummaa

Itiyoopiyaatiif kenne qofa laaluun gahaadha. Qaalichi kun

Yahuudaa Israa’eeliif Itiyoopiyyaa keessatti ramadame

hoggaa tahu seenaa Islaamaa fakkeessee Islaamni akka

Itiyoopiyaaf sodaachisaa tahe godhee barreessa, Qorichii

Nashaaxa Islaamaa kana qabbaneessu Ahbaash tahus jala

muree barreesee jira. Kitaaba qaalicha Yahuudaa Hagaay

Elrich linkii kana tuquun dubbisaa.

http://ethiotribune.net/2012/05/10/information-is-power-al-

ahbash-and-wahhabiyya-interpretations-of-islam/

3. Mootummaan Itiyoopiyaa Ahbaashiif jecha nama hedduu

ajjeese, hidhe, biyyaa ari’e, ajjeesaa jira, hidhaa jira,

gudeedaa jira, saamaa jira.


http://ethiotribune.net/2012/05/10/information-is-power-al-ahbash-and-wahhabiyya-interpretations-of-islam/

http://ethiotribune.net/2012/05/10/information-is-power-al-ahbash-and-wahhabiyya-interpretations-of-islam/


38

Mee Mootummaan Itiyoopiyaa Islaamaaf yaadeetuma kana

godha jiraa?

Ahbaashiin bakka dhaqe hundatti Islaama xalaata godhatee

Kaafiroota waliin muslimoota Irratti duula. Yeroo ammaa wanni

biyya teenyatti godhamaa jiru kana. Libaanoosittis kanuma

godhaa turan.

Garuu nuti Muslimoonni Itiyoopiyaa Ahbaashiin akka bakka

kuftee hin kaanee goonee jira, Biyya teenyatti xiqqaa guddaan

waa’ee Isaanii dubbata, Isaan Ifirraa eega.

Kuni Nasrii Rabbiiti! Rabbi nu haa Nasarru!

Injifannoon Tan Islaamaati!

SUUFIYYAA FII BOCOLAMA ISII

Ahbaashiin erga dhufte jecha Suufiyyaa je’u hedduu dhagayaa

jira. Inumaa Karaa Suufiyyaa malee karaan jiru hundi jallina

hanga jechuutti warri gahe ni jira, Sanirraa Qaamoota

Mootummaa warra akka Dr. Shifarraaw fii Itti gaafatamtoota

majlisaa dubbachuun ni gaha.

Suufiyyaa wanni je'amu maali? Ahbaashiin maaliif Suufiyyaa

ifiin jette?

Suufiyyaan Maali?

Suufiyyaa jechuun nama Suufa uffate akka tahe kitaaboonni

hedduun ni addeessan. Jecha Suufa je’amurraa dhalate. Suufa

jechuun huccuu Suufaa beekkamaadha.

Suufiyyaa amma ETV fii paarlaamaa keessaa dhageenyu tun

maal akka taate ni laalla.


39

Dura Islaamni akkam ture?

Suufiyyaa wanni je’amu dhufuu dura Zamana Rasuulaa s.a.w

namni amane Muslimaa fii Mu’mina Ifiin je’an. Warri Isaan

boodaatis akkasuma.

Maqaan biraa hin jiru. Rabbi ni gabbaran Akhiiraaf ni

carraaqan, Adunyaas ni dalagatan, Jihaada ni godhan, ni baratan,

ni fuudhan, Adunyaaf hin bololan, waan hunda Quraanaa fii

Hadiisarraa fudhatan.

San booda “Zaahidaa” fii “Aabida” jechuun dhufe. Zaahidaa fii

Aabida warri je’aman kun warra Adunyaarraa dantaa dhabee

akhiiraa qofa dalagatu. San booda Zuhdii (Adunyarraa dantaa

dhabuu) keessatti daangaa dabruun eegalamte, Adunyaa

guutumatti dhiisuun argamte, fuudha dhiisuu, dalagachuu

dhiisuu fi waan adunyaan walitti hidhaa qabu hunda warri irraa

if qabu argame.

Haala kana booda Suufiyyaan warra zuhdii keessatti daangaa

dabru kanaan je’amuun eegalame.

Eegaa Sufiyyaan akkatti eegalmte, Adunyaarraa dantaa dhabuu,

qalbii ifii qulqulleessuu, fedhii Lubbuu irraa if qabuuf warrii

daangaa dabre kun Suufiyyaa ifiin jechuu eegalan. Kitaabni Itti

barreefamuu jalqabe.

Zuhdii fii Adunyaarraa gabaabbachuu keessatti jajjabeessaanii

karaa Rasuulaa s.a.w dhiisuun egalame. Fuudha ifirraa lakkisan,

Qabeenya horachuu haramaa ifirratti godhan.

Garuu warri dura karaa kana keessatti mataa tahan warri akka

Juneydii fii Abdul Qaadir Jeylaaniin faan Quraanaa fi Sunnaa

irratti hundaawuudhaan karaa kana hordofaa turan.

Namni tokko osoo Suufiyyaa hin taane yoo qalbiin Isaa

Rabbirraa fagaatte mala Suufiyyaan fayyadamtu kan akka Zikrii


40

guddisuu, Zuhdii (Adunyaarraa dantaa dhabuu) fayyadamuun if

wallaanuu ni dandaha, kuni badii takka hin qabu. Karaa

Rasuulaati s.a.w. Quraannii “Qalbiin zikriidhaan Sabatti”

jechuun ragaa bahee jira.

Suufiyyaa Adunyaarraa dantaa dhabuu fii qalbii qulqulleessuu

irratti xiyyeefattu hanga Quraanaa fi Hadiisa hin faalleesiniin

namni dura dhaabbate tokko hin jiru.

Suufiyyaan hoggaa bocolamtu

Suufiyyaa Akkanatti eegaltee qajeeloo fii jallina jidduu jirtu.

Xariiqaa, Kashfii, Hadraa wanni je’amu dhufe.

Xariiqaa jechuun Karaa zikriin itti godhamtu kan sheekarraa

sheekatti dabaru hoggaa tahu, Sheekni akka Rabbiitti, Barataan

akka gabraatti laalamu eegale. “Namni sheeka hin qabne

sheekni Isaa sheeyxaana” dubbi jettu uuman. Sheeka hoggaa

je’an kan kitaaba irraa baratan hin sehinaa, Kan Zikrii akkaataa

itti godhan akka Inni Sheeka Isarraa fuudhetti Muriidaaf

(Darasaaf) dabarsu jechudha. Karaa san malee zikrii godhuu hin

qabu. Yoo sheeka khallafe akka waan Rabbi khallafeetti

laalamuu eegale.

Xariiqaan hundi maqaa ifii, Tartiiba ifii qabdi, Qaadiriyyaa,

Tiijaaniyyaa, Naqshabandiyyaa, Di’oobaandiyyaa, Darvish,

Rifaa’iyyaa, fii kan biroo hedduudha. Xaariqaan Suufiyyaa

hundi akkaataan Zikrii itti gootuu waldhaba. Kan dibbee tumee

godhuu jira, kan dukkanatti callisee godhuu jira, kan dannasuu

jira, kan shaggooyyee taphatuu jira. Zikriidha maqaan Isii

Na'uzubillaah.

Dervish (Darviish) Xariiqaa Suufiyyaa Turkii, Iraan,

Paakistaanitti hordofamu. Jarri kun daansuuma dirree baate

taphatanii saniin Zikrii je'an. Sanumaahu sheekarraa baratan.

Nauzubillaah!!!


41

Linkii kana tuquun waa’ee Xariiqaa Darviish dubbisi:

http://en.wikipedia.org/wiki/Dervish

Daansii Suufiyyaa Darviish linkii kana tuquun laali, garuu Isaan

Zikrii akka je’aniin hin dagatin.

http://www.youtube.com/watch?v=W_Km4j36khA

Hadraa jechuun sagantaa Zikrii kan walgahiin godhamu. Kana

hoggaa godhan akkuma biyyaa fi Xariiqaatti wal dhaba. Biyya

kiristaanni baayyatu akkuma kiristaanaa godhatan, biyya Hindin

baayyattus akkuma Hindiiti walitti qabamanii godhatan, kunis

Zikriidha. Zikriin beekkamtuun Isaan godhan fakkeenyaaf jecha

“huu! huu! huu!! huu!’ je’u kana irra daddeebi’anii jechuudha.

Kashfi jechuun saaqamuu wahiiti, Isaan kana wanni itti fedhan

Rabbiin waan hunda Kashfii karaa je’amu kanaan Sheekkootii

gurguddoo beeysisa.

Haasawa Sheekkootii Suufiyyaa beekkamaan “Rabbirraahin siif

odeessa” sin je’a. Rabbiin (direct) kallattumaan Isa dubbise

jechuu Isaati. Hadiisaa fii Quraanni Ilmii Zaahiraati jechuu

eegalan. Ilmiin dhugaa ilmii keessaati, kan kashfiidhaan namaaf

mullatu, yoo akkasitti hin mirkanaawin Quraanni fudhatama hin

qabu.

Nauzubillaah!!!

Sheyxaanoota Suufiyyaa keessaan bahan.

Suufiyyaa akkatti laaqamtee, bocolaa taate Falsafaan Isii seente.

Filoosofaroonni (sheyxaanoonni) hedduun isii keessaan bahan.

Hallaaj namichi je'amu haqni enyu je’e falsafaan barbaaduu

eegale, san booda “Anal Haqq” ani Al-haqq jechuun if yaame.

Muslimni Al-Haqq Rabbii tahuu amanan. Ammas “Ani Rabbii

kiyya Ija qalbii tiyyaatiin arge, Inni ana” je’ee kufrii dirree baate

http://en.wikipedia.org/wiki/Dervish

http://www.youtube.com/watch?v=W_Km4j36khA


42

tanan Suufiyyaa daran bocole. Sababaa kanaa murtiin du’aa itti

kennamee Ajjeefame. Hallaaj waan tahe beekuuf linkii kana

tuquun dubbisi:

http://en.wikiquote.org/wiki/Mansur_al-Hallaj

Ibnu Arabii

Kan biraa Ibnu Arabii kan je’ama. Suufiyyaan hedduun akka

beekaa Isaanii guddatti laalan falsafaa “wanni hundi Rabbi”

jettuun dhufe. “Anaa fii sareenis Rabbi” jechuun Aqiidaa

“wahdatu wujuud” wanni argame hundi takka, Takka waan

taateef hundi Rabbi falsafaa jettuun Suufiyyaan bocole. Ibnu

Arabii beekuuf linkii kana tuquun dubbisi.

http://en.wikipedia.org/wiki/Ibn_Arabi

Suufiyyaa akkatti laaqamte tana keessatti Adunyarraa if qabuun

dhaabbattee sheekkoottiin maqaa awliyaa je’un naggada

eegalan.

Ilmi namaa akka Isaan gabbaru Quraanaa fii Hadiisa dhorgan.

Suufiyyaan laaqamtee daansii fii shaggooyyee qofa taate.

Qabrii Sheekkootii gabbaruun karaa kanaan Islaama seente.

Sheeka eega du’es akkuma gaafa lubbuun jirutti laaluun

eegalame. Qabrii irratti qubbii fii Masjida jaaruun Adunyaa

Islaamaa seente.

Suufiyyaan Qalbii qulqulleessuun eegalte akkanatti dhukkuba

qalbii taate!

Suufiyyaa akkana taate arginaan Jallina Isii Ulamaa’iin Ibsuu

eegalte, kan akkaan falsafaa isii seente addeessee Sheekul

Islaam Ibnu Teymiyyaa ture. Achiin Xalaata Ahbaashii fii warra

Bid’aa hunda tahe. Leenca warra Sunnaa tahee hanga guyyaa

Qiyaamaa Rahmanni Rabbii Isaaf kadhatama.

http://en.wikiquote.org/wiki/Mansur_al-Hallaj

http://en.wikipedia.org/wiki/Ibn_Arabi


43

Ahbaashiin Maaliif Suufiyyaa ifiin jetti.

Suufiyyaan bocolamtee Qabriin Tawwasula godhuu fii

Tabarrukni karaa falsafaa adda addaatiin seenee daaraa Isii haqe.

Ilmi namaa Rabbii dhiisee qabrii kadhachuu, Isiif qaluu,

Mowlida Isiirratti godhuu fii Shirkiin dirree bahe karaa Islaamaa

fakkaattee itti wal yaamun argamte.

Suufiyyaan irra hedduun Isii akkanatti tapha taate.

Duuba Ahbaashiin Qabrii gabbarruu kanaaf jaalala guddaa

qabdi, Tawwasulaa fii Tabarruka maqaa je’un Islaama shirkii

Mushrikoonni dalagaa turanitti deebisuu waan feetuuf ani

Suufiyyaa jechuun lallabdi.

Karaan Isaanii Suufiyyaan faallaadha, garuu Suufiyyaa bakka

Isiin laaqamte kanaan itti ida’amtee Miseensa

heddummeefachuu feeti. Kana kaayyoon Ahbaashiin ani

Suufiyyaa jettuuf.

Mallas fii Dr. Shifarraaw jara kanaan Ahlusunnaa je’an.

Ragaan Ahbaashii Mallas fii Dr. Shifarraaw tahuun qoftii jallina

Isaaniitiif ragaadha.

AWLIYAA FII KIJIBA AHBAASHII

Mata duree kana keessatti beekkumsa qabaachuun

barbaachisaadha. Ahbaashiin waan itti nama dhamaasuu feetu

keessaa tokko Awliyaadha.

Ahbaashiirraa wanni dhagayaa jirru, “Awliyaa hin jaalattan”,

“Awliyaa arrabsitan”, waan kana fakkaatu.

Awliyaan Maali?

Awliyaa jechuun: jaalallee, aanaa ykn fira jechuudha.


44

Awliyaan Rabbii Nama Rabbii Jaalatu kan Ergamaa Isaa jala

deemu, kan Rabbiin Isa jaalatu jechuudha.

Awliyaan Rabbii Anbiyoota, Siddiiqoota, Shahiidoota,

Saalihootaa fi Muslimoota.

Anbiyyoonni Awliyaa Rabbiiti. Irra Caalaan Awliyaa Rabbii

Ergamaa keenya Muhammad s.a.w, Inni Caalaa Ergamtoota

hundaati, Ummanni Isaa caalaa Ummataati, Shari’aan Isaa

caaltuu shari’aa hundaati, Karaan Isaa karaa hunda caala,

Kitaabni Rabbiin Isaan Erge caala dustura hundaati, Ilma namaa

hundaaf Ergame, Karaa Isaarraa kan gore hundi kaafira. Karaa

Isaa jaalate kan qabate Muslima, Mu’mina.

Awliyaan Nama amanee Rabbi sodaatu hunda. Awliyummaan

waan gosa takkaaf kennamtee miti. Waan nama muraasa qofaaf

kophaatti kennamee miti.

Awliyaa tahuuf sharxiin amanuu fi Rabbi sodaachuu qofa.

Rabbiin Quraana Ifiif dubbate keessatti akkanatti Ibsa

“Dhagayaa! Awliyaan (jaalalloon) Allaaha, Sodaan

Isaanirratti hin taane, Isaan hin gaddan (hin yaaddawan).

Isaan warra Amanee fi warra Rabbi sodaatu.” Suuraa

Yuunus: 62-63

Sharxiin (ulaagaan) Awliyummaa Rabbii, Amanuu fi sodaa

Rabbii qabaachuudha.

Awliyaa je’amuuf Rabbitti amanuun sharxiidha, Rabbitti

amanuun Rasuula s.a.w jala deemuudha. Karaa Rasuulaa s.a.w

guutuutti qabachuufii itti amanuudha. Karaa Isaatiin malee

Rabbitti dhihaachuun waan yaadamu miti.

Hadiisa keessatti Rabbiin “Namni Awliyaa (jaalallee) kiyya

Adawwii godhate, lola naan walitti banuuf dirree bahe (Ani


45

Lolan itti bana)” je’a. Awliyaan Isaa shari’aa Rabbiitti bulan,

Itti ajajan, karaa Rasuulaa s.a.w jaalatan, Karaa Isaarraa hin

bahan, kanaaf Isaan Adawwii godhachuun Rabbuma Isaan

jaalatuu fii Rasuula s.a.w Adawwii godhachuudha.

Awliyaan akkuma sadarkaa Iimaana Isaaniitiin wal caalaan,

Muslimaa fi Muslimtittiin hundi awliyaa Rabbiiti, gosaa fii

ganda irraa dhalatan laaluun maleetti. Garuu hanguma Imaanaa

fii Sodaa Rabbii qaban Awliyummaa keessatti wal caalan. Kana

Awliyaan Rabbii.

Awliyaan sheyxaanaa yoo enyu?

Awliyaan sheyxaanaa warra Rasuula s.a.w jala hin deemne,

karaa Rasuulaa s.a.w malee karaa

Rabbittin dhalaawan karaan biraa ni jira

warra je’u, Shari’aa Rabbii warra

dhiisee shari’aa ifii baafatu, warra

Quraanaa fi Hadiisatti hin daleyne,

warra Shari’aa Rabbiitti nama hin

yaamne hundi Awliyaa sheyxaanaati.

Rabbiin akkana je’a “Namni Rabbii achitti Sheyxaana waliyyii

(jaalallee) godhate, dhugumatti khasaaree jira khasaaraa ifa

galaa.” Suuraa Nisaa: 119.

Ammas akkana je’a “Sheyxaanni gama Awliyaa (jaalallee)

isaanitti beeksisa godhan, Akka Isiniin falmaniif.” Suuraa

An’aam: 121.

Kanaaf Awliyaan sheeyxaanaatis ni jira jechuudha. Awliyaa

sheeyxaanaa fi Awliyaa Rabbii addaan baafachuuf wanni laallu:

Awliyaan Rabbi warra amanee Rabbi sodaatu.,Karaa Rasuulaa

s.a.w qabatee jala deemu.


46

Awliyaan sheyxaanaa ammoo warra shari’aa Rasuulaa s.a.w jala

deemuu dhiisee karaa biraa deemu.

Awliyaan Rabbii Jaalalloo Rabbiiti. Awliyaan sheeyxaanaa

Adawwii Rabbiiti.

Karaamaa Awliyaa

Awliyaa hoggaa dubbatan karaamaan jalaa hin haftu. Maaliif

yoo jettan Awliyaa hoggaa je’an namni karaamaa yaadata,

Awliyaa jechuun karaamaa jechuu kan sehu hin dhabamu.

Karaamaa jechuun waan aadaa ilma namaatti hin beekkamne

mullisuu, dhagayuu fi arguudha.

Hoggaa nama Amanee Rabbi sodaaturraa argamte Karaamaa

Rabbiin kenneef tahuu beyna. Garuu Awliyaa tahuuf dirqama

karaamaa qabaachuu wanni je’amu hin jiru. Sahaabaan Rasuulaa

s.a.w hundi Awliyaa Rabbiiti keessattu kulafaan afuran, warri

kudhanan jannataan gammachiifaman, warri Rasuula s.a.w

muka jalatti beellama godhe hundi Isaanii Awliyaa Rabbiiti,

Rabbiin Isaan jaalatee jira. Garuu Karaamaa Isaan keessaa

namni waan addaa dalage, ykn arge waa xiqqoodha. Inumaa

karaamaan warra Isaan boodaa keessatti Irra heddummaatti.

Kanaaf Karaamaa qabaachuun sharxii awliyummaati miti.

Sharxiin Awliyummaa amanuu fi Rabbi sodaachuudha.

Karaamaan waan aadaatti namni hundi godhuu hin dandeenye,

kana ammoo kaafirri hedduun ni godhan. Sihrii fi Sheyxaanaan

gargaarsifatanii waa hedduu godhan. Kan bishaan irra figuu fii

kan Ibidda seenu, Kaafira gosa hundarraa hedduudha. Kanaaf

namni waan addaa mullise hundi awliyaa miti. Inumaa adawwii

Rabbii guddaa tahuu dandaha.

Karaamaa Rabbiin Awliyaaf kennuun Awliyummaan Isaa

Nabiyyi caalti jechuu miti. Awliyaan Rabbii hanga guyyaa


47

qiyaamaatti Muslima hunda keessa guutuudha. Awliyaan

dalagaa addaa, huccuu addaa, saba addaa, ganda addaa hin

qabdu. Awliyaan Rabbii eyruu keessaa, dukkaana keessaa,

Masjida keessa, mana keessa bakka hundatti argaman.

Karaamaa waan hin qabneef awliyaa miti wanni je’amus hin

jiru.

Ahbaashiin Awliyaa maal irraa feeti?

Ahbaashiin amantiirraa wanni Isaan barsiisan guddaan tokko

awliyaa fii qabriidha. Awliyaa hoggaa je’an Isaan waan Rabbiin

je’u kanaa miti.

Awliyaan gaafa jiru Rabbitti nama dhiheeysa. Gaafa du’es

du’aaii nama Isa kadhatuu dhagayee qabrii bahee haajaa namaaf

fixa, Istighaasaa (dirmachuu) yeroo rakkoo qabrii Awliyaa

dhaqanii godhuun barbaachisaadha, Roobni dhabamu qabrii

awliyaatti Iyyachuu qabna je’an.

Kana hunda waliin wanni Ahbaashiirraa nama dhibu awliyaan

Muslimaa fii Muslimtitti hunda osoo hin taane gosaa fii ganda

tokkoof waan kenname tokko.

Ahbaashiin Awliyaa hin jaalatan hogga Muslimootaan jettu

Isaan hin gabbaran jechuudha.

Ahbaashiin Awliyaa jaalachuu hoggaa jettu Qabrii Isaanii

dhaqanii Tawwasula godhuu, Isaan kadhachuu, Rakkoo itti

himachuu fii balaa biyyarraa deebisuuf qabriif qaluudha. Kana

Amantiin Isaanii kan itti nama yaaman!!! Kana jaalalli

Awliyaa!!

Karaamaan wal qabatee waan ajaa’ibaa Hinduu, Kiristaanaa,

Budist, fii Majuusaa irraa argaa olla. Warri Fir’ownaaf siihrii

godhuuf Nabi Muusaatti dhufe haada boofa fakkeessuu

dandahanii jiran. Kanaaf sihrii fi bazbazaan sheeyxaanarraa


48

Ahbaashiin mullattu hundi

karaamaa osoo hin taane sihrii

sheeyxaanaati.

Yoo akkas tahuu baate Hinduu

fii Kiristaanni Ibidda ni seenan,

kan Isaan hin gubne kunis

Awliyaadha jechuudha!?

Ahbaashiin Awliyaa sheeyxaanaati, Sheeyxaanni Isaan

gargaaree haada yoo boofa godhan Awliyaa Isaaniin hin jennu.

Akkuma Kiristaanni bishaanirra fiigu Awliyaa sheeyxaanaa

je’amu sani.

Rabbiin shirkii maqaa awliyaatiin Ahbaashiin itti nama

yaamturraa hawaasa keenyaa haa tiysu.

Aamiiiin.

AHBAASHII FII KARAAMAA ISAANII WAJJIIN

KOFLA

Awliyaa Rabbii fii Awliyaan sheeyxaanaa akka jirtu kutaa

dabree keessatti laallee turre.

Karaamaanis maal akka taatee fii sharxiin awliyummaa Rabbii

maal akka tahe dubbannee bira dabarree jirra.

Ammaan dura Suufiyyaa fii Ahbaashii mata dure je’uun

Suufiyyaan yeroo booda Falsafaa fii jallinni adda addaa akka itti

laaqames laallee jira. Ahbaashiin ammoo qaa’idaa Isiirraa

Jallina tuuta adda addaarraa gurrattee saniin amantii Rasuulaa

s.a.w jechuun beekkaman. Ahbaashiin Shi’aarraa,

Mu’tazilaarraa, Jahmiyyaarraa, Falsafaarraa, Suufiyyaarraa,

Murji’aa fi Jabriyyaa hundarraa waan fudhatan qaban.


49

Karaamaa hoggaa dubbatan Isaan koflaan si ajjeesan, “Sheekni

Ji’arratti argame”, “Sheekni Libaanoosii fi sooriyaa jidduu

barare”, “sheekni Ibidda seena”, “Allaahu Akbar Inni yoo je’e

Ifaan dhaamee”, waan akkanaa hedduu dhageessa.

Sheeka Isaanirraa waan himaniirraahi sun, Isaan sheeka hoggaa

je’an nama tokko hin baanan Abdullaahi Hararii qofa itti fedhan.

Mee Karaamaalee Kitaaboota Ahbaashiin haalaan kabajju tokko

keessa jirtu wajjiin laallee namni hundi yaada itti haa kenninu,

haa kofallu.

Kitaabni “Xabaqaatul Kubraa” je’ama barreessaan Sha’raanii

je’ama. Ani namichi kun Filoosofara akka Abdullaahi Hararii

tahuu hin oluun shakka.

Sheektichi Kitaaba kana keessatti warra Inni Awliyaa Rabbiiti

je’uun maqaa dhahaa ebaluu akkana godhuu ture, ebelu

karaamaa Isaarraa akkanaa fi akkana jechaa ofa. Kitaabni

guutuun karaamaa namoota adda addaa hima. Karaamaa

Awliyaa Rabbiiti moo Awliyaa sheeyxaanaati kan je’u Isiniif

dhiisa?!

Wanni asi gaditti dubbiftan jecha sheekaati, kitaaba lakkoofsa

fuulaa barreessee jira. Ahbaashiin takka takka arraba

dheerachuu dura kitaaba laalaa.

Hubachiisa:

Barruu asi gadi namni umriin keessan 18tii gadii hin laalinaa.

Obboleyyan kiyya amantii jaraa fi karaamaa Isaanii isin

beeysisuu fedheeti. Silaa akka dubbii asi gaditti argitanii laale

hin barreessu, garuu maal goona kitaabaanuu maxxanfamee

jiraa?! Hedduu waan nama saalfachiisuu arguun keessan ni mala

kitaaba fuula ani je’e gubbaa laaluun waan kanaa olii akka

argitan isin godha.


50

Dhifama guddaa barruu fokkotaa akkanaa qopheessuu kiyyaaf.

Amma gara sheektichaa isin dabarsa Isumarraa dhagayaa.

Sheek Sha’raanii amma ati itti fufi:

1. Xabaqaata mujalada 2ffaa, fuula 142.

Sheekh Ibraahim Al-Uryaan (sheek Ibraahim qaama qullaa akka

jechuuti) Rabbi irraa haa jaalatu, inni bakka namoonni

gurguddaan walitti qabamanitti dhuufuu dhufa (hafuura gama

bakka udaaniitii bahu), san booda tun dhuufuu ebaluuti je’ee

khakhata. Saniirraa gurguddaan meeqa rifatee sodaata.)

“Ammas Inni Rabbi Isarraa haa jaalatu qaama qullaa Minbara ol

bahee khuxbaa godhaa ture, saniin ilmi namaa gammachiisa.”

2. Xabaqaatul Kubraa Mujalada 2ffaa, fuula 184:

Sheekh Saalih Abdul qaadir As-subki ((Inni dhiira Rabbiiti,

warra amrii adda addaa garagaggalchurraahi. “kashfii qaba

gidaaraa fii fageenyi waan namni dalagu argurraa Isa hin

dhorgu. Ilmi namaa waan mana Isaa keessaa dalagu hunda ni

arga. Gaafa tokko Intala bareedduu takka argee jaalate, fuudhuuf

gaafate. Huccuu Isaa guututti Isii fii Abbaa Isii duratti ifirraa

baase. San booda amma na laalladhu, booda qaamni isaa barasa

qaba akka hin jenne ykn waan biraa fokkotaa qaba osoo hin

jenne. Ammallee qaama Saalaa Isaa harkaan qabe. Ni je’een

‘laali akka gaaritti garana, booda qaamni Isaa kan saalaa

guddaadha hin dandahu akka naan hin jenne, ykn natti xiqqaata

akka hin jenne, sababaa saniin na jibbitee akka jaarsa biraa kan

meeshaa guddaa qabu hin barbaanne ammuma na laali’ je’en.))

3. Ammas Sheekh Abuu khodaah irraa karaamaa nuuf himu

deema. Tabaqaat mujalada 2ffaa, fuula 135.

((sheekhni kun Rabbi irraa haa jaalatu hoggaa intala ykn Ilma

dhiiraa bareedaa tokko argee yoo itti Ida’amu fedhe, gama


51

duuba (bakka udaanii) qaqqabatee waan fedhe itti dalaga,

abbaan fedhe jiraatus hin laalu. Irra hin kaayanne dalagaa Isaa

oofuu malee.))

4. Xabaqaat mujalada 2ffaa, fuula 185.

(((Sheekh Shaa’baan Al- Majzuub Rabbi irraa haa jaalatu. Nama

gheybii beeku ture, waan fuldura tahu himuu ture, …. Hoggaa

baatii (ji’a) arge, waan gabroottan irratti katabame hunda

hubata.))

“Ammaas Inni suuraa Quraanaa Osoo hin taane waan biraa

Masjida keessaa qara’a, irra guddaan namaa Quraanuma saha

waan wal fakkaatuuf, Inni garuu waan biraa qara’a.”

Akkana kunoo karaamaan jaraa!

Karaamaa nama Rabbitti amaneeti jechuuf hedduu namatti

ulfaata. Ahbaashiin sheekkooti adunyarra yeroo ammaa jiranii fi

kan dhuman hunda arrabsitee jirti, garuu Sheeka guddaa kitaaba

kana barreessee fi waan achi keessa jiru osoo maqaa hin dhahin

bira dabranii jiran.

Ajaa’ibni Isaanii waa hangana qofaa miti. Nama muslimaa

tokko dhiisii kaafirri dalagaa Awliyaaleen asi olitti daleyde kana

ni dalagan je’ee hin yaadu. Garuu hoggaa sheeyxaanni namatti

fakkeesse wanni hin bareenne hin jiru.

Rabbiin Karaamaa sheeyxaanaa jala deemurraa nu haa egu.

Aamiiin.


52

Sheek Rashaad Ahbaashii hogguu albaasu

Ahbaashiin Arkaana Isii keessaa tokko kijiba tahuu hin oolu.

Waan hunda kijibanii hanga yoom nama soban?! Sheek

Muhammad Rashaad jala deemnaa jettee nu sobuu feeti. Sheek

Muhammad Rashaad akka Isaanirraa qulqulluu tahe labsa

baasee web site Isaa keessa jira. www.rashaad.org

Sheek Muhammad Rashaad kitaaba Tafsiiraa ni qaba, garuu

Ahbaashiin Tafsiira san Ijaan laaltee hin beytu, Ittis hin

dalagattu. Ammalle Kitaaba Aqiidaa Xahawiyyaa Afaan

Oromootiin bareechee tolchee jira, Ahbaashiin hin fudhattu.

Kitaaba Aqiidaa Xahaawiyyaa Ahbaashiin kan Filoosoofar

Abdullaahi Hararii Isaaniif tolche qaban, Kitaabni sun Aqiidaa

Islaamaa qulqulluu jallisee falsafaa

bareechee dhiheessa.

Jechoota Sheek Muhammad Rashaad

mallattoo “ ...” kana keessan kaaya,

humaa itti hin Ida’u irraa hin irrisu.

Kitaaba aqiidaa xahawwiyyaa yoo tahe

fuula kitaabaa nin barreessa. Quraana yoo tahe Maqaa Suuraa fi

Aayaata nin barreessa.

Jecha kiyya ammoo Mallattoo (…) kana keessan kaaya. Wanni

mallattoo tana keessa jiru yaada sheek Muhammad Rashaad

irraa ka’ee kaniin ani barreessee tahuu beekaa.

Ahbaashii hundaaf, arrabaa fii bazabazaa keessan barreessuun

dura dubbisaa. Waan dubbiftan kana yoo shakkitan fuula

kitaabaa Isinii barreessee laalaa. Rabbiin dukkana Ijarra Isin

teessu Isinirraa haa kaasu.

http://www.rashaad.org/


53

Jallinni Ahbaashii eysaa akka jalqabu ni beeytanii? Yoo hin

beeyne “Laa Ilaaha Illallaahu” jallisanii hiikuudhaan eegala.

Mee amma kitaaba sheek Muhammad Rashaad wajjiin haa

laallu.

Sheek Muhammad Rashaad Ahbaashii Albaasee hoggaan je’u

dhugaan baana. Kunoo Inni akka armaan gadii kana je’a. hoggaa

kana Ahbaashiin hin albaatu jetteniiree?!

1. “Laa ilaaha illallaahu jechuun: Rabbii tokkicha malee,

kan ibaadaa akka salaataa, soomanaa, isaaf waa

qalu’uu,isa kadhatuuu haqa godhatu hin jiru; kan sifa akka

sifa isaa qabu hin jiru; kan humna wahiin argamsiisu qabu,

kan sifa waa hundaan beekuu qabu hin jiru, tanaaf jecha

kan waa uumu isa malee hin jiru. Rabbiin tokkichaa

yaadun, nama biraatif, sifa, akka sifa isaa kennuu dhabuu

ammallee nama biraatu, waa uumaa, nama razaqaa, ilmoo

namaa kennaa, nama ajjeesaa yaaduu dhabuu. Ammallee

nama isan tayeniitu ibaadaa haqa godhataa, yaaduu

dhabuu.

Namni Rabbiin tokkichaa yaadaa, waan biraa ibaadu,

iimaana hin qabu.”

Sharhu Matnil Aqiidatixxahawiyyaa, fuula:1

(kunii qooda Towhiidaa sadeen afaan Oromootiin

Ibsuudha, Kan Ibaadaa akka kadhachuu haqa godhatu hin

jiru Rabbi malee (Towhiidul Uluuhiyyaa je’ama), Kan

siifa akka sifa Isaa qabu hin jiru (Towhiidul Asmaa

wasifaat je’ama), kan waa uumu Isa malee hin jiru

(towhiidu Rubuubiyyaa je’ama) akkatti Ibsa sheek

Muhammad Rashaad aqiidaa warra Sunnaa.)


54

2. “Rabbiin Arshii irratti ol taye, ol tayinsa isaan malu kan

waan takkaatti isa fakkeesun keessa hin jirre, kan waan

inni ifiin yaame diduun keesa hin jirre, maalif Rabbi

waan uumametti fakkeessun kufrii waan Rabbiin ifiin

yaame diduunis kufrii” Tafsiira Quraanaa Suuraa Xaahaa: 5

“ Ammoo Rabbiin guddaan ol tahe, waan uume hundaa oli.

Arshii waan inni uume keessaa irra guddoorratti ol tahe jechuun

hin dhoowwamu shari’aatu dhufeen……“Namni Afaan

Oromoodhaa beeku, kan Rabbiin ol tahu wallaale hin jiru.”

Sharhu Matnil Aqiidatixxahawiyyaa, fuula: 35-36

(wanni asii olitti dubbiftan kuni hundi kitaaba sheek Muhammad

Rashaad fuula dubbatame kana gubbaa yoo hin jiraanne,

Ahbaashiin laaltee nuuf haa himtu. Sheek Muhammad Rashaad

kitaaba Isaa keessatti kana barreessee jira, Anaa miti kan

barreessi je’an. Inni waan muslimoonni amanan barreesse, Anis

muslima waanin taheef hikkaa Isaa argee amanee jira. Kuni

Aqiidaa Muslimootaati Rasuula s.a.w irraa eegalee warri karaa

sunnaa deeman hundi Rabbiin Arshiirratti akka Isaan malutti ol

tahuu Isaa ni amanan. Kanas Rabbumaatu Quraana Keessatti

nuuf hime).

3. “Qur’aanni Rabbiin Nabi Muhammadirratti buuse dubbi

Rabbiiti, Rabbumaatu dubbate. Jibriil Rabbirraa dhagayee,

nabi Muhammad jibriilirraa dhagayee, ummanni nabi

muhammadirraa dhagaye.”

Sharhu matnil aqiidatixxahawiyya, fuula :20-21

(Sheek Muhammad Rashaad Quraana Jibriil Rabbirraa

dhagayee, Nabi Muhammad dhageesisee jechaa jira. Akka

Ahbaashiin jettu jechi Rabbii hin dhagayamuu hin jenne,

Jibriil keessatti jecha Isaa kan Azalii uume hin jenne. Ni

dhagayee jechaa jira. Rabbiin keenya ni dubbata, Abbaa


55

fedhe dubbisa. Yeroo fedhe dubbata. Waan fedhe dubbata.

Namni inni dubbise jecha Isaa ni dhagaya.)

4. “Rabbiin Ija ni qaba haa tayuu akka Ija waan uumameetii

miti.”

Sharhumatnil aqiidatixxahawiyyaa fuula: 33-34

(Rabbiin Ija qaba, ni arga. Garuu Ijji Isaa tan uumamaa hin

fakkaattu. Ija Isaan maltu qaba. Wanni hundi Ija isiin

maltu qabdi. Ijji ra’ee Ija namaa hin fakkaattu. Iji Rabbiitis

Ija waan uumamee takkallee hin fakkaattu. Kanaaf warri

sunnaa waan Rabbiin nin qaba ja’e hin qabduu hin

ja’aniin.).

5. “Rabbiin harka ni qaba. Haa tayuu akka harka keenyaatii

miti.

Sharhumatnil aqiidatixxahawiyyaa fuula: 33-34

(Rabbiin harka Isaan malu qaba, kanas Isaatu dubbate malee

nuti kijiba Isarra kaayuu hin dandeenyu. Sheek Muhammad

Rashaad Aqiidaa warra sunnaa addeesse. Rabbiin sifa Isaan

malte qaba. Dubbiin akka Ahbaashii jettuu miti.)

6. “Asaabaa nabi Muhammad, nama isaanirraa taye,

tokkolleedharraa hin cinnu. Hundi isaanii jaalalloota

keenya. Nama asaabaa nabi Muhammad jibbu hunda, ni

jibbina.”

Sharhu matnil aqiidatixxahawiyya, fuula : 117-118

(Tunis aqiidaa warra sunnaati Sahaabaa hunda ni jaalanna,

waan Isaan jidduutti argames Rabbiif dhiifna. Tokkollee

maqaa hamaadhaan hin kaafnu. Aqiidaan warra sunnaa

tana. Tan falsafaa ammo abbaa fedhan keessaa arrabsuu fi

xiqqeessuudha. Rabbi nu haa tiysu jallina falsafaa irraa.)


56

7. (Sheek Muhammad Rashaad Rabbiin guyyaa qiyaamaa

akka murtii godhuuf dhufu hoggaa dubbatu akkana je’ee)

“Gaafa Rabbiin kee amrii isaatin dhufe dhufiinsa isaan

malu,”

Al-Fajr: 21-22

(Aqiidaan warra sunnaa Rabbiin guyyaa qiyaamaa akka Isaan

malutti dhufa jechuu amanan. Halkan gama boodaa akka

Isaan malutti gama samii adunyaatti gad bu’a jechuu amanan.

Kanas Quraanaa fii Hadiisa irraa baratan malee ifiif

uumaniitii miti. Garuu warri falsafaa jala deemu kaafira nuun

je’an. Rabbiin jallina falsafaarraa nu haa tiysu.)

Ahbaashiin yoo maal jetti?

1. Laa ilaaha illallaahu jechuun Rabbii malee kan waa uumu

hin jiru jechuu.

(Kana Ragaa fiduun barbaachisaa miti Isaanuu hin

khaadan. Akka sheek Muhammad Rashaad itti hike ol

deebi’aa laalaa. Ibaadaa haqa kan godhatu, sifa akka sifa

Isaa kan qabu hin jiru jechuu wanni irraa dhiisaniif,

Shirkiif akka Isaaniif mijjaawu, Akka qabrii yaammachuuf

Isaaniif tolu, Rabbiin sifa hin qabu jechuuf hiikkaa akkatti

jallisan. Na’uzubillaah. Kan yaammachuu haqa godhatu

Rabbi malee hin jiru jechuuf nu jibban.)

2. Rabbiin ol hin jiru, gad hin jiru, mirgaa fii bitaas hin jiru,

duraa fi duubas hin jiru, adunyaa keessa hin jiru, adunyaa

alas hin jiru.

(Kanas Ragaa fiduun barbaachisaa miti Isaanuu hin

khaadan.)

3. Quraanni jecha Rabbiin dubbatee miti. Rabbiin azalitti

(osoo waa hin uumin) jecha Isaa kana Jibriil keessatti

uume. Jibriil waan Isa keessatti uumame dubbate malee

Rabbiin ifiif hin dubbatu. Rabbiin jecha dhagayamu, kan

qubee qabu dubbata jechuun kufriidha.


57

(Falsafaa tana numa laalaa, bar wanni Isaan je’an

namaafuu hin galu. Mee jecha sheek Muhammad Rashaad

kan sunnaa sanii fii kan falsafaa kana wal biratti laalaa.)

4. Rabbiin Ija hin qabu, ni qaba jechuun Rabbitti qaama

godhuudha, kanaaf kufriidha. Rabbiin harka hin qabu, ni

qaba jechuun kufriidha.

(Ulfina jecha falsafaa kana numa laalaa, Ani Rabbirran

beekaa nama je’u maal jettaniin?)

5. (Sahaabaa akka Mu’awiyaa, A’ishaa, Rabbi irraa haa

jaalatu zaalima jechuun itti muranii jiran.)

6. Rabbiin ni dhufa jechuun Uumatti Isaa fakkeessuudha,

kunis kufriidha.

Yaa Obboleyyan tana Amantii je’anii itti nu yaaman. Falsafaa

Isiniif wayya moo karaa Sunnaa kan Kitaaba sheek Muhammad

Rashaad keessa jiru kana?

JAALALA RASUULAA S.A.W FII KIJIBA AHBAASHII

Dura wanni beekuu qabnu Rasuula s.a.w jaalachuun Islaama

keessatti waan filannoo qabuu miti. Rasuula s.a.w jaalachuun

Arkaana (Utubaa) Islaamaa fi Arkaana Iimaanaatti amanuudha.

Namni Arkaana Islaamaa fii Arkaana Iimaanaa keessaa tokko

jibbe Muslima hin tahu, Inni kaafira.

Rasuula s.a.w jaalachuun dirqama amantii Rabbii keessatti. Isa

jala deemuun dirqama, Isaaf tumsuun dirqama, lubbuu ifii

caalaa Rasuula s.a.w jaalachuun dirqama malee filannoo miti.

Ahbaashiin akkuma amma dura Isiniif himaa ture kijiba malee

jiraachuun Isaaniif akka waan haraamaati. Yoo fedhan kaafira,

Yoo fedhan wahbiyyaa, yoo fedhan khawaarijaa, yoo fedhan

warra Rasuula s.a.w jibbu, warra Jihaadaa, waanuma fedhe haa

tahuu dhugaas tahee kijiba dubbatanii Islaama adda facaasuudha

kaayyoon Isaanii.


58

Jaalala Rabbii fii Rasuulaa s.a.w wanni caalu tokko hin jiru,

lubbuu ifii, hadhaa fii abbaa, ilmaanii fii Adunyaa guuturra

Rabbii fii Rasuula s.a.w jaalatan malee Iimaanni namaa hin

guuttamu.

Gaafa tokko Umar binu Al-khaxxaab Rabbi irraa haa jaalatu

Rasuulaan s.a.w “waan hunda caalaan si jaaladha, lubbuu too

malee je’en.’ Rasuulli s.a.w “Lakkii! Yaa Umar hin amanne

hanga lubbuu tee caalaa na jaalatuu” je’en. Umaris Rabbi irraa

haa jaalatuu “yaa Rasuula s.a.w ati amma lubbuu tiyya caalaa

jaalatamaadha” je’en. Rasuulli s.a.w “Amma yaa Umar!

(Iimaanni kee guuttame)” je’een.

Hadiisa biraa keessatti Rasuulli s.a.w “tokkoon keessan hin

amanu, hanga ani abbaa fii haadha isaarra, Ilmaan Isaarra

akkasumas Ilmaan namaa cufarra gama Isaatti jaalatamaa

tahuu.” Ja’an.

Jaalala Afaanii hin baanu Rasuulli s.a.w hadiisa dabarsine

lamaan keessatti.

Namni Rasuula s.a.w jaaladha je’u, Jaalalti sun waan Isarratti

dirqama gootuutu jira.

Sanirraa:

1. Rabbii fii Rasuula s.a.w waan ajajan guututti fudhachuun

hojirra olchuu, waan irraa dhorgan irraa dhorgamuudha.

Rabbiin warra Rabbi jaalanna je’u hundaan Rasuula s.a.w

jala deemuutu na jaalachuudha je’ee jira.

“Yaa Ergamaa kiyya Muhammad! Wanni orma

mu’minaatiin jettu, yoo kan Rabbi jaalattan taatan, na jala

deemaa, karaan an dhufeen qabadhaa, Gaafas Rabbiin Isin

jaalataa, dilii teessan hunda Isinif araarama.” Al-Imraan,

Ayaata 31.


59

Kanaaf namni Rabbii fi Rasuula s.a.w nin jaaladhaa

himatu Aayaata tana dhaabbatee haa laalu.!

Falsafaa ifiif uumanii jala deemuun Rasuula s.a.w jala

deemu hin taatu.

2. Quraana jaalachuu fii jala deemuu qaba. Ayyoon teenya

A’ishaa (RIH) haala Rasuulaa s.a.w irraa gaafatamtee

“Haalli Isaa Quraana ture” jechuun deebiste. Rasuulli

s.a.w Quraana lafarra deemu ture. Bakka Inni ajaje hunda

dalagaa, bakka irraa dhorgerraa dhorgamaa namas dhorgaa

ture. Quraana khallafee hin beeku.

3. Yeroo hunda Zikrii guddisuudha afaanii fii qalbiin. Kunis

mallatoo jaalala Rabbii fi Rasuulaati s.a.w. Namni waan

jaalatu hin dagatu.

4. Lubbuu ifii fi haadhaa abbaa caalaa Rabbii fi Rasuula s.aw

jaalachuu qaba.

5. Inni Ergamaa Ilmaan namaa hunda tahuu amanuu qaba.

Rasuulli s.a.w Muslimoota qofaaf osoo hin taane jinni fii

ilma namaa hunda hanga guyyaa qiyaamaatti itti ergamee

jira.

6. Rasuula s.a.w arguuf hawwiidha, saniif Rabbitti

booyuudha akka Rasuulaa s.a.w wajjiin tahuuf (guyyaa

qiyaamaa).

7. Sunnaa Isaatiif tumsuu, itti dalaguu, Sunnaa Isaa facaasuu,

hamtuu irraa deebisuu, Karaa Isaa keessatti jihaada

godhuu qaba.

8. Salawaata Isarratti buusuu guddisuu qaba, yeroo hunda.

9. Akhlaaqa (haala) Isaa qabaachuuf yaaluu qaba.

10. Sahaabaa fii Maatii Isaa (Ahlul beytii) jaalachuu

qaba. Isaan nama hamtuun kaasu dura dhaabbate haqa

Isaan qaban ibsuu qaba.

11. Seenaa Rasuulaa s.a.w (siiraa) akkaan jala deemee

dubbisuu jaalachuun mallattoo jaalala Rasuulaa s.a.w.


60

Obboleyyan kuni Mallatoo jaalala Rasuulaa s.a.w hoggaa tahu,

Irra guddaan muslimaa qaphxiilee kaafne kana keessaa hanguma

Iimaanaan wal caaluun itti dalaga. Muslimni hundi jaalala

Rasuulaa s.a.w keessatti tokkoo miti wal caalan. Abubakar As-

siddiiq sahaabaa hunda caalaa nama Rasuula s.a.w jaalatu ture.

Sahaabaan hundi jaalala Rasuulaa s.a.w ni qaban, garuu hanga

Abubakar kan Rasuula s.a.w jaalatu hin jiru. Akkasuma ammas

namni hundi wal qixaa miti akkuma Iimaanni namaa wal

caaluun jaalalli Rasuulaaf qaban wal caala.

Kanaaf Muslimni hundi Rasuula s.a.w ni jaalata yoo xiqqoollee

kan hin jaalanne tahe, Ergamaa Rabbii tahuu hin amanne

jechuudha, namni Isatti hin amanin kaafira je’ama. Rasuula

s.a.w namni jaalatu hundi Muslima jechuunis hin taatu, Namni

firummaaf Isa jaalatu kan akka Abuu Xaalib Muslimaa miti.

Akkasuma Kaafirri hedduun yeroo siiraa Isaa dubbisan Mootiin

akka Muhammad hin argamne jechuun akka nama mootii

tokkotti Isa jaalatan jarri kunis Kaafira. Garuu Ergamaa Rabbii

s.a.w waan taheef Isa jaalatee kan itti amaneetu Muslima

dhugaati.

Ahbaashiin Jaalala Rasuulaa s.a.w akkamitti beekan?

1. Rasuula s.a.w ni jaalanna jechuun Isuma akka Rabbiitti

gabbaruudha jaalala jechuun, fkn Rooba Roobsuuf,

dhukkuba fayyisuuf, lola biyyarraa deebisuuf Rasuula

s.a.w kadhadhaa je’an.

2. Rasuula s.a.w jaalanna jechuun Ahbaashii biratti maqaa

Isaatiin Mowlida godhanii shubbisuun dirqama. Yoo akkas

hin goone Rasuula s.a.w hin jaalattu sin je’an. Abubakar

As-siddiiq Mowlida waan hin godhiniif Rasuula s.a.w hin

jaalatu jechuudha akka Isaan jedhan kanatti.


61

3. Maqaa Rasuulaatiin zikrii je’anii dhalaa fi dhirri Madraka

gubbaa bahanii wallisuu fi dannasuudha qaban. Sunis

zikrii je’ama.

4. Ajaja Rasuulaa s.a.w fudhattee fii dhiiftee amatatti guyyaa

muraasa Markazaa Isaanii dheyxee wajjiin caffarraan ati

Rasuula s.a.w haalaan jaalatta jechuudha.

5. Hadiisa Rasuulaa s.a.w kan Bukhaarii fi Muslim keessa

jiru Muslimoonni Adunyaa hundi qeebaluurratti waliif

galan ahbaashiin hadiisa fedhii Isii jalaa xuqu hin fudhattu.

6. Quraana qara’uu caalaa daansii (shubbisa) godhuutu Isaan

jaalachiisa.

Ahbaashii haala kanaa fi kana fakkaatu keessa teessee wanni

nun jettu, Isin Rasuula s.a.w hin jaalattan jechuun kijiba

afuufuudha.

Ahbaashii fii Kiristaanni wal fakkii!

Kiristaanni (Iyasuus) Iisaa Ilma Mayam, Gabreelii (Jibriil),

Maariyaamii (Maryam), Mikaa’iil akka Isaan uumaa Rabbii

tahan ni amanan garuu Isaan kana ni khadhatan, Roobaa fi

qabeenyas Rabbirraa nuuf fidaa je’anii Isaaniif qalan, Isaaniif

silata godhan. Muslimni garuu, Malaaykaa Rabbii ni jaalatan,

Maryam ni jaalatan, Iisaa Ilma Maryam ni jaalatan. Garuu Isaan

hin kadhatan.

Kiristaanni yoo Iisaa hin jaalattan, Maryam hin jaalattan nun

je’an nama ni ajaa’ibaa?!

Kanaaf Ahbaashiin Rasuula s.a.w hin jaalattan hoggaa je’an

akkuma kiristaanni Iisaa Ilma maryam hin jaalattu siin je’eetti

lakkaawi, hin gabbartan jechuudha itti fedhan.


62

Shi’aa fii Ahbaashiin wal fakkii!

Shii’aan ummata kijibaa akka Ahbaashii tokko. Isaan nuti warra

mana Rasuulaa s.a.w (Ahlul beytii) ni jaalanna je’anii Isaanuma

gabbaruutti seenan. Jaalala jechuun Isaan biratti Aliyyi binu

Abii Xaalib, Ilmaan Isaa Husseen fi Hassan akka Rabbitti

gabbaruudha. Rooba, Rizqii, balaa deebisuu kan dandahu Isaan

biratti Aliyyii fii Ilmaan Isaati. Jarri kijibaan shii’aa kun warra

Sunnaa hoggaa arrabsan Ahlul Beytii (maatii Rasuulaa s.a.w)

hin jaalattan nun ja’an. Garuu kunis kijiba akka Ahbaashii sani,

warri Sunnaa maatii Rasuulaa s.a.w (Ahlul Beytii) ni jaalatan

garuu Isaan hin gabbaran.

Shii’aan yoo ati Rasuula s.a.w hin jaalattu sin je’an hin rifatin.

Isaan hin gabbartuu jechuu itti fedhan.

Ahbaashiin Rasuula s.a.w warra hin jaalanne yoo je’an, warra

Rasuula s.a.w hin gabbarre jechuu itti fedhan.

Falsafaan Ahbaashii tan jaalala Rasuulaa tana fakkaatti. Isa

gabbaruu fi Isa jaalachuu maaltu walitti fide?

Rabbiin warra maqaa Jaalalaatiin Shirkii dalagu kanarraa nu haa

baraaru.

Tana kunoo Ahlusunnaa Suufiyyaan Mallas nuuf fide.

Rabbiin mala Isaan baasan kana fashalee kunoo arra namni

Ahbaashii dhagayuu didee jira.

Injifannoon tan Islaamaati!

Allaahu Akbar!


63

Mala Gabaabaa Ahbaashii Albaasuuf

Ahbaashii ifirraa albaasuuf beekkumsa guddaan hin

barbaachisu. Dura Isaan kijibdoota tahuu Isaanii beekuun

barbaachisaadha, eega Isaan warra kijibaa tahuu beyte dhukkee

irraa kaasuun salphaadha.

Akkamitti hin jettu?

Kunoo malli!

Dura Ahbaashiin hoggaa wal qunnamte Wahbiyyaa jecha je’uun

haasawa eegalan. Isaan eenyuun akka Wahbiyyaa je’an

dubbannee dabarsinee jirra. Kanaaf Ati hogga Isaan qunnamte

Wahbiyyaa Isaan wajjiin arrabsuun dubbii eegalta.

Haasawa Ahbaashii fii Sunnii jiddutti argama haala kanaan haa

laallu.

Ahbaashii: Wahbiyyaan kaafira, Isaan warra Islaama balleesuuf

Yahuudan ergame.

Sunnii: Wahbiyyaan tun silaa eysa jirti?

Ahbaashii: Namicha Yahuudaan ergatte kan Abdulwahhaab

je’amuutu su’uditti Isaan argamsiise.

Sunnii: Maali badiin Isaanii?

Ahbaashii: Isaan Kaafira, Awliyaa Rabbii arrabsan, Rasuula

s.a.w hin jaalatan, Rabbi uumatti fakkessan.

Sunnii: Akkuma ati jettu kana yoo tahan jarri dhugumaan

badaadha. Garuu ani Isaan kana argee hin beeku. Ani Afaan

Oromoo waanin beekuuf Kitaaba Sheek Muhammad Rashaad

jalan deema. Wahbiyyaa ati jettu tanas gaafan arge kitaabuma

Sheek Muhammad Rashaadin dura qaba. Ati hoo?


64

Ahbaashii: Wahbiyyaan Sheek Muhammad Rashaad Kaafira

jettin, Sheek Abdullaahi Hararii fii Sheek Muhammad Rashaad

aqiidaan Isaanii takka. Wahbiyyaan Mujjasimaadha (Rabbi

nama fakkata je’an).

Sunnii: Ani Wahbiyyaa hin beeku, Ani Islaaman beeka. Ani

akka sheek Muhammad Rashaad je’u nin je’a, ati yoo ni jettaa?

Ahbaashii: eeyyee! Sheek Muhammad Rashaad Suufiyyaadha,

Inni Wahbiyyaa miti.

Sunnii: Ee! Sheekni Wahbiyyaa miti. Garuu Ati waan sheekni

je’u nin fudhaa erga jette, waa si gaafadhuu?

Ahbaashii: eeyyee!

Sunnii: Rabbiin ati gabbartu eysa jira?

Ahbaashii: Rabbiin olii fii Gad hin jiru, duraa fii duubas hin jiru,

mirgaa fii bitas hin jiru, Adunyaa keessa hin jiru, Adunyaa alas

hin jiru, “Allaahu Mowjudun bilaa makaan” Bakka malee jira.

Sunnii: Waan ati jettu kana hunda Kitaaba Sheek Muhammad

Rashaad dubbisee hin agarre. Ani kanin Sheekarraa dhagaye

Tafsiira Suuraa Xahaa, Aayaata 5ffaa irratti “Rabbiin

Arshiirratti akka Isaan malutti ol tahe” Ani kanan amana.

Ahbaashii: Kuni jecha Wahbiyyaati, Kufriidha.

Sunnii: Sheek Muhammad Rashaad kaafira jechuu keetii?

Ahbaashii: Sheek Muhammad Rashaad Suufiyyaadha, Wahbiin

Isa hin jaalattu, amma karaa Isaatiin dhuftanii?

Sunnii: Ani kitaaba sheekaa malee kan Wahbiyyaa kana hin

beeku, Kitaaba sheekarraa sii gaafadhee maaliif gara biraa

deemta? Wahbiyyaan Sheek Muhammad Rashaad Jaalachuu

baattu Ani nin jaaladhaa, amma anumaa wajjiin haasawi.


65

Ahbaashii: Sheekni Suufiyyaadha, Ahlusunnaa wal jama’aa

suufiyyaa, sheeka duraan ni jibbitanii amma maaliif gama Isaa

deebitan.

Sunnii: Hayyee! Tana diddee bira haa dabarruu. Rabbiin Harka

Isaan malu ni qabaa, Ija ni qabaa, Rabbiin ni dubbataa?

Ahbaashii: Kufriidha kun! Jecha Muhammad Abdulwahhabii fii

Ibnu Teymiyyaan uuman, Rabbii balaa itti haa buusu.

Sunnii: Ani Abdulwahhaab fii Ibnu Teymiyyaa maqaa hin

kaasne, Ani Afaan Oromoo nin beeka, Kitaaba Afaan Oromoo

kan Sheekaa qofaan waliif haa gallu.

Sheek Muhammad Rashaad “Rabbiin Harka Isaan Malu qaba,

Ija Isaan maltu qaba, Rabbiin ni dubbata akka Isaan malutti,

Quraanni jecha Rabbiiti, Jibriil Rabbirraa dhagaye, Nabi

Muhammad Jibriil irraa dhagaye” kuni jechoota sheekaa kan

Aqiidaa Xahawiyyaa keessa jiru. Fuula 20-21 fii fuula: 33-34.

Kana ni amantaa?

Ahbaashii: Ati Wahbiyyaadha. Kanaaf si wajjiin hin haasawu.

Ibnu Teymiyyaa fii Abdulwahhaab Sheeyxaana. Isaan jala

deemtan. Wahbiyyaan Mujjasimaadha.

Sunnii: Hanga ammaa hoggan si waliin haasawu Ibnu

Teymiyyaa fi Abdulwahhaab maqaa hin kaafne. Maaliif gaafii

kiyya dhiiftee gama Isaanii fiydi. Hayyee siif haa tahu Ibnu

Teymiyyaa fii Abdulwahhaab Mujjasimaadha. Isaan dhiisii

amma kara sheek Muhammad Rashaad nu deebisi. Aqiidaa

Sheek Muhammad Rashaad nin fudhaa jettee turtee bar. Ammas

Abdullaahi Hararii fii Muhammad Rashaad Aqiidaa takka

qabanii jettee turte, duuba aqiidaan teeysan erga takka taate

maaf fudhachuu didda?


66

Ahbaashii: Ibnu Teymiyyaan Sheeyxaana, Rabbiin Arshiirra

taa’a je’a. Ahlusunnaa Suufiyyaan “Rabbiin bakka malee jira”

je’an.

Sunnii: Ani Ibnu Teymiyyaa fii Ahlusunnaa Suufiyyaa sin

gaafannee bar! Sheek Muhammad Rashaad Wahbiyyaadhaa?

Inni yoo Wahbiyyaa tahe, Anis Wahbiyyaadha.

Ahbaashii: Ati Kaafira sii waliin hin dubbadhu. Sheekni Keenya

Wahbiyyaa wajjiin hin dubbatinaa nun je’e.

Sunnii: Sheekni keessan Wahbiyyaa wajjiin hin dubbatinaa sin

je’e malee Sheek Muhammad Rashaad wajjiin hin dubbatinaa

way je’ee? Ani kitaaba Sheek Muhammad Rashaad qofan

beeka, kanaaf Afaan Oromoo yoo beeke Sheeka keessan san

bira na geysi.

Ahbaashii: Wahbiyyaan Sheek keenya dura dhaabbachuu hin

dandeessu, Wahbiyyaan nu sodaatti.

Sunnii: Ani hin sodaadhuu na geysi. Kitaaba Sheek Rashaad yoo

diddan Isin Suufiyyaa akkami?

Ahbaashii: Kitaaba Abdullaahi Hararii malee hin feenu.

Sunnii: Kitaaba keessan hin fedhu. Kitaaba Islaamaa malee.

Dubbiin akkana kunoo jara keenya kitaaba Sheek

Muhammad Rashaad hin fudhatan. Kanaaf Isaan albaasuuf

Afaan Arabaa beekuun hin barbaachisu, Ulamaa’ii tahuun

hin barbaachisu. Kitaaba Sheek Rashaad Aqiidaa

Xahawiyyaa fii Tafsiira beekuun gahaadha.

AhbaashiiAlbaasuuf if hin rakkin, Wahbiyyaas Isaanuma

wajjiin arrabsi, Sheekkootii Isaan arrabsan hunda Isaan

wajjiin arrabsi, Kitaaba Sheek Rashaad qofa akka fudhatan

gaafadhu, hoggaa akkas goote Ahbaashiin kijibduun bakka

seentu dhabdee albaatii raphaa si biraa fiydi.


67

XUMURA

Obboleyyan Kitaaba duraa xumurame.

Fuulli kitaaba kanaa xiqqaadha, garuu waan hedduu keessa jira.

Inshaallaah Kitaabni kun Ahbaashii ifirraa dhorguuf Misaa’eela

tahuu baatu Kilaash tahuu hin dadhabu, Kilaash yoo hin tahinis

Mancaa Ahbaashii Albaasu ni taha.

Ahbaashii Kijibduun akka diina keenyaaf daran daleynu nu

gooti malee booda nun deebiftu.

Namni dubbistan hundi du’aaii teeysaniin nan dagatinaa.

Rabbiin yoo fedhe kitaaba biraatiin walitti deebina.

Nagayaa fii faaruun Rabbii Ergamaa Rahmataa irratti haa

jiraatu.

Urjii Ahmad

Jum’aa galgala, Gurraandhala 8, 2013

Jum’aa galgala, Rabi’u Saanii, 25, 1434

Documents

Qalama Sunnaah kan Ahbaashii Saaxile Urjii Ahmadorig05.deviantart.net/69b8/f/2013/071/f/9/qalama_sunnaah_by_urjii-d5xslfj.pdf · San dura wanni beekkamuu qabu Muslimoonni Sahaabaa