12
qarTuli ena da literatura nino gordelaZe gvanca Cxenkeli TinaTin kuxianiZe moswavlis wigni 6 pedagogis sasaCuqre egzemplari

qarTuli 6 - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2011/KARTULI/Sulakauri/mosw_VI.pdfze ki araferi etyobaT, garda mterobisa. es aris kidec niSani molodinisa

  • Upload
    others

  • View
    7

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: qarTuli 6 - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2011/KARTULI/Sulakauri/mosw_VI.pdfze ki araferi etyobaT, garda mterobisa. es aris kidec niSani molodinisa

qarTuliena da literatura

nino gordelaZe gvanca Cxenkeli TinaTin kuxianiZe

moswavlis wigni

6pedagogissasaCuqre egzemplari

Page 2: qarTuli 6 - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2011/KARTULI/Sulakauri/mosw_VI.pdfze ki araferi etyobaT, garda mterobisa. es aris kidec niSani molodinisa

teqstebi Teoria gramatika

ametyvelebuli buneba

mTani maRalni vaJa-fSavela 12quCi vaJa-fSavela 16nekerCxlis wiTeli foToli revaz inaniSvili 25TuTa ana kalandaZe 28

mxatvruli xerxebi

21

sametyvelo bgera

23

fonetikuri movlenebi

29

da me vigoneb...

wamye beTaniisaken galaktion tabiZe 34xazarula nawili pirveli nodar dumbaZe 35xazarula nawili meore nodar dumbaZe 39xazarula nawili mesame nodar dumbaZe 44Cveni Werami giorgi leoniZe 49aleqsandre yazbegi biografia 55namwyemsaris mogonebani aleqsandre yazbegi 56bardnala lado asaTiani 60

moTxroba

48

ras Seiswavlis gramatika

53

sityvis Sinaarsi

62

sibrZne sicruisa

sulxan-saba orbeliani biografia 66mTieli da kaklis xe (igav-araki) sulxan-saba orbeliani 67aqlemi da viri (igav-araki) sulxan-saba orbeliani 70mefe da avsityva (igav-araki) sulxan-saba orbeliani 71usamarTlo SirvanSahi (igav-araki) sulxan-saba orbeliani 76

igavi

78

mravalmniSvnelobiani sityva

68

sinonimebi

73

legendebSi Semonaxuli warsuli

sparsi istorikosis Canaweri SemecnebiTi xasiaTis teqsti 80baxtrionis aReba xalxuri 82baxtrionis aReba vaJa-fSavela 85baxtrionis aReba akaki wereTeli (nawyveti moTxrobidan `baSi-aCuki~) 86legenda bazaleTis tbis Sesaxeb SemecnebiTi xasiaTis teqsti 92bazaleTis tba ilia WavWavaZe 94ori Tqmuleba sakuTari saxelis warmoSobaze xalxuri

I. sofeli glola 96II. modinaxe 99

faqti, varaudi, Tvalsazrisi

105

sityvaTa klasebi – arsebiTi saxeli

88

arsebiTi saxeli da Tandebuli

101

Tavi III

Tavi II

Tavi I

Tavi IV

Page 3: qarTuli 6 - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2011/KARTULI/Sulakauri/mosw_VI.pdfze ki araferi etyobaT, garda mterobisa. es aris kidec niSani molodinisa

teqstebi Teoria gramatika

ametyvelebuli buneba

mTani maRalni vaJa-fSavela 12quCi vaJa-fSavela 16nekerCxlis wiTeli foToli revaz inaniSvili 25TuTa ana kalandaZe 28

mxatvruli xerxebi

21

sametyvelo bgera

23

fonetikuri movlenebi

29

da me vigoneb...

wamye beTaniisaken galaktion tabiZe 34xazarula nawili pirveli nodar dumbaZe 35xazarula nawili meore nodar dumbaZe 39xazarula nawili mesame nodar dumbaZe 44Cveni Werami giorgi leoniZe 49aleqsandre yazbegi biografia 55namwyemsaris mogonebani aleqsandre yazbegi 56bardnala lado asaTiani 60

moTxroba

48

ras Seiswavlis gramatika

53

sityvis Sinaarsi

62

sibrZne sicruisa

sulxan-saba orbeliani biografia 66mTieli da kaklis xe (igav-araki) sulxan-saba orbeliani 67aqlemi da viri (igav-araki) sulxan-saba orbeliani 70mefe da avsityva (igav-araki) sulxan-saba orbeliani 71usamarTlo SirvanSahi (igav-araki) sulxan-saba orbeliani 76

igavi

78

mravalmniSvnelobiani sityva

68

sinonimebi

73

legendebSi Semonaxuli warsuli

sparsi istorikosis Canaweri SemecnebiTi xasiaTis teqsti 80baxtrionis aReba xalxuri 82baxtrionis aReba vaJa-fSavela 85baxtrionis aReba akaki wereTeli (nawyveti moTxrobidan `baSi-aCuki~) 86legenda bazaleTis tbis Sesaxeb SemecnebiTi xasiaTis teqsti 92bazaleTis tba ilia WavWavaZe 94ori Tqmuleba sakuTari saxelis warmoSobaze xalxuri

I. sofeli glola 96II. modinaxe 99

faqti, varaudi, Tvalsazrisi

105

sityvaTa klasebi – arsebiTi saxeli

88

arsebiTi saxeli da Tandebuli

101

Page 4: qarTuli 6 - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2011/KARTULI/Sulakauri/mosw_VI.pdfze ki araferi etyobaT, garda mterobisa. es aris kidec niSani molodinisa

teqstebi Teoria gramatika

sicili gadamdebiao!

anotacia

127

reklama

128

Tandebulebis marTlwera

110

zedsarTavi saxelis warmoqmna

123

xalxuri sityviereba

miwa Tavisas moiTxovs zRapari 130sabralo dedabrisasa xalxuri 139eTeri zRapari

I-II. 140III-V. 142VI-VII. 145VIII-IX. 148

opera `abesalom da eTeri~ SemecnebiTi xasiaTis teqsti 151

zRapari

154

ricxviTi saxeli

134

nacvalsaxeli

152

vaJa-fSavelas samyaroSi

personaJi

180

zmna

166

zmna da gramatikuli pirebi

175

didi wignebi

funqciuri teqstebi

212

sakiTxebi Zveli qarTuli enis gramatikidan

194sruli da usruli moqmedeba

207Sorisdebuli

209

Tavi VII

Tavi VI

Tavi V

Tavi VIII

baron miunhauzenis Tavgadasavali rudolf erix raspe

I. rvafexa kurdReli 108II. galxobili bgerebi 109

baron miunhauzenis Tavgadasavali rudolf erix raspe

III. Cinuri Rvino 115oboli da qosamatyuara zRapari 119uwindeli cxenebi raRa iqmneno xalxuri 122

Svlis nukris naambobi vaJa-fSavela

I. 156II-III. 159IV-V. 162

xmeli wifeli vaJa-fSavela 170Rame mTaSi vaJa-fSavela 179

vefxistyaosani SoTa rusTaveli 182ambavi rostevan arabTa mefisa 183rostevan mefisagan da avTandilisagan nadiroba, naxva arabTa mefisagan mis ymisa vefxistyaosnisa 188

vefxistyaosnis aforizmebi 192homerosis `odisea~ SemecnebiTi xasiaTis teqsti (zurab kiknaZe, Tamaz Cxenkeli) 198odisevsi da penelope homerosi

I. 199II. 203

Page 5: qarTuli 6 - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2011/KARTULI/Sulakauri/mosw_VI.pdfze ki araferi etyobaT, garda mterobisa. es aris kidec niSani molodinisa

teqstebi Teoria gramatika

sicili gadamdebiao!

anotacia

127

reklama

128

Tandebulebis marTlwera

110

zedsarTavi saxelis warmoqmna

123

xalxuri sityviereba

miwa Tavisas moiTxovs zRapari 130sabralo dedabrisasa xalxuri 139eTeri zRapari

I-II. 140III-V. 142VI-VII. 145VIII-IX. 148

opera `abesalom da eTeri~ SemecnebiTi xasiaTis teqsti 151

zRapari

154

ricxviTi saxeli

134

nacvalsaxeli

152

vaJa-fSavelas samyaroSi

personaJi

180

zmna

166

zmna da gramatikuli pirebi

175

didi wignebi

funqciuri teqstebi

212

sakiTxebi Zveli qarTuli enis gramatikidan

194sruli da usruli moqmedeba

207Sorisdebuli

209

Page 6: qarTuli 6 - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2011/KARTULI/Sulakauri/mosw_VI.pdfze ki araferi etyobaT, garda mterobisa. es aris kidec niSani molodinisa

teqstebi Teoria gramatika

qarTuli saliteraturo enis istoriidan

qarTuli saliteraturo ena da ilia WavWavaZe nawili pirveli zurab WumburiZe 216qarTuli saliteraturo ena da ilia WavWavaZe nawili meore zurab WumburiZe 220meoce saukunis qarTuli terminebi da giorgi nikolaZe SemecnebiTi xasiaTis teqsti 222

arqaizmi da neologizmi

224

Cemi Tbilisi

teqstis gasworeba

249

kavSiri

232

nawilaki

244

Tavi X

Tavi IX

Tbilisis istoria SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~; T. beriZe) 226... rusTvelis prospeqtze siaruli lado asaTiani 236sadRegrZelo iyos misi galaktion tabiZe 237gazafxulis dResaswauli SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~) 238lurji sufra SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~) 238muSTaidi SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~) 239`zepiri gazeTebi~ Zvel TbilisSi SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~) 241pansionebi da gimnaziebi SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~) 241transporti SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~) 242saxelmZRvanelos leqsikoni 251

Page 7: qarTuli 6 - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2011/KARTULI/Sulakauri/mosw_VI.pdfze ki araferi etyobaT, garda mterobisa. es aris kidec niSani molodinisa

teqstebi Teoria gramatika

qarTuli saliteraturo enis istoriidan

qarTuli saliteraturo ena da ilia WavWavaZe nawili pirveli zurab WumburiZe 216qarTuli saliteraturo ena da ilia WavWavaZe nawili meore zurab WumburiZe 220meoce saukunis qarTuli terminebi da giorgi nikolaZe SemecnebiTi xasiaTis teqsti 222

arqaizmi da neologizmi

224

Cemi Tbilisi

teqstis gasworeba

249

kavSiri

232

nawilaki

244

Page 8: qarTuli 6 - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2011/KARTULI/Sulakauri/mosw_VI.pdfze ki araferi etyobaT, garda mterobisa. es aris kidec niSani molodinisa

11

`usulo sagnebs suli Cavbere,avasaubre lodebi kldisa...~

vaJa-fSavela

ametyvelebuli bunebaTavi

1

mTani maRalni (moTxroba) ............................................................................................................................................................12

quCi (moTxroba) .....................................................................................................................................................................................................16

mxatvruli xerxebi (literaturis Teoria) ...........................................................................................21

sametyvelo bgera (gramatika) ...............................................................................................................................................23

nekerCxlis wiTeli foToli (moTxroba) .....................................................................................................25

TuTa (leqsi) ..................................................................................................................................................................................................................28

fonetikuri movlenebi (gramatika) ..........................................................................................................................29

Page 9: qarTuli 6 - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2011/KARTULI/Sulakauri/mosw_VI.pdfze ki araferi etyobaT, garda mterobisa. es aris kidec niSani molodinisa

12

te

qs

te

bi

amet

yvel

ebu

li

bune

baT

av

i I

5

10

15

20

25

30

35

40

idgnen da elodnen. usazRvroa mTebis molodini; usazRvro zRvada dgas imaT gulSi. wiTlad, sisxlis-frad Sededebuli uTimTimebT gulmkerdSi. gareT, saxe-ze ki araferi etyobaT, garda mterobisa. es aris kidec niSani molodinisa. vin ra icis, ra ambavia mTebis gulSi, ra cecxli duRs da gadmodis.

mTebo, mTebo! ras eliT, vis eliT? nuTu gyavT satrfo didi xnis unaxavi? iqneba Svili dakargeT? iqneba Zma an deda gyavT Sors wasuli da araferi ambavi mogsvliaT? pasuxi ar ismis. dganan warbSeuxrelad. elodnen, elian da kvlav eqnebaT molodini. ra daaSrobs imaT gulSi im molodinis zRvas? ara aqvs imas bolo, arc dasasruli, rogorc RvTaebas...

roca yvela suldgmuls, mwers, balaxs, yvavilebs, mdi-nares da mousvenar, dauRalav niavs daeZinebaT, maSin, mxolod maSin amoioxreben da cremlsa Rvrian. Cven, kacni, maSin vambobT: ax, ra mZime lodiviT naRveli mawevs gul-zeo.

ratom ar mReriT, mTebo? gana ise unda movkvde, rom Tqveni xma, Tqveni simRera ver gavigono?! ratom ar ici-niT? Rimili mainc miCveneT Tqveni, kargebo! magre rogor dagimonaT, SegipyroT, dagimorCilaT erTma fiqrma, rom sxva yovelive Zala da niSani sicocxlisa daTrgunvila Tqvens gul-gonebaSi?! ara, ara. xandaxan Tqvenc gixariaT da qveyanas ki hgonia, viTom Tqven arafers grZnobT. xom vici, Tqvens gulSi sanTlebi daenTeba, roca laRi arwi-vi dagTamaSebT Tavze da dasasveneblad Tqvens kalTaze CamoeSveba. ra lamazebi xarT maSin! rogor gixdebaT, rom is Tqveni aRzrdili Svili ise mamaci, Seupovari da lama-zia. is xom Sikrikicaa Tqveni. RmerTs uambobs, atyobinebs Tqvens ambavs...

ara gaqvT azri? idea? grZnoba? arc ocnebobT? rogor ara! maS raa is mSvenieri yvavilebi, Tqven rom gul-mkerds gimSvenebT? egaa Tqveni ocneba, imedi, nugeSi. rad iburav T Tavs xSiri nislebiT, Tu Cum-Cumad rasme ara fiqrobT da mag fiqrs ar gvimalavT adamianis Svilebs?! rad mogyavT balaxi? rad adenT civTa wyaroTa? rad aqanebT zvavebs? rada zrdiT laRTa xar-jixvTa? vis atyueb T, Tqve kargebo!

dganan da elian. wvima wvims imaT Tavze, elva utusavs oqros qoCors, mexi eTamaSeba imaT Tvalebs da xSiradac erWoba isariviT gulmkerdSi. araferia. ingreva xSirad naxevari mTa da zvavad midis xevSi. klde da lodebi mainc

mTani maRalni

rasme

anu rames

iburavTifaravT

utusavsutrusavs

uTimTimebTuTamaSebT, ufeTqavT

Page 10: qarTuli 6 - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2011/KARTULI/Sulakauri/mosw_VI.pdfze ki araferi etyobaT, garda mterobisa. es aris kidec niSani molodinisa

13

45

50

elian. wadiT, visac ar gindaT CvenTan, maRla, cis axlos yofna, dabla ganisveneT.

debs Tovls. yinavs. civa. qva tyvreba. mTebs sudari CaucvamT tanze, TiTqos mkvdrebi iyvnen. dagvmarxeT, dagvitireTo – gveZaxian...

dganan da elian. guli stkivaT, Zalian stkivaT. magram ar ixocebian, arc Wleqdebian. elian, vis? an ras? raRa-cas. diax, raRacas. es raRacaa unaxavis danaxva. naxes da gaaTaves, rasac imaTi Tvali da guli miswvdeboda. sxva axali moswyurebia imaT Tvalsa da gulsa. es xom Tval-gulis gaumaZRrobaa? swored rom isaa.

vaJa-fSavela

tyvrebaaq: skdeba

sudarianu sudara – TeTri qsovili (micvalebulis gasaxvevad)

teqstis Sinaarsi

1. `vin“ uwevs RmerTTan Sikrikobas mTebs?

ratom uwodebs vaJa-fSavela mas mTebis „Sikriks“ RmerTTan?

2. riT iburebian mTebi wuxilis dasafarad?

3. ratom umalaven mTebi sxvebs TavianT fiqrsa da survils?

4. avtoris azriT, ra aris mTebis `imedi, grZnoba, idea, ocneba~?

savarjiSoebi

Page 11: qarTuli 6 - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2011/KARTULI/Sulakauri/mosw_VI.pdfze ki araferi etyobaT, garda mterobisa. es aris kidec niSani molodinisa

14

te

qs

te

bi

amet

yvel

ebu

li

bune

baT

av

i I

5. vaJa-fSavelas TqmiT, ra uxarebs mTebs guls?

6. Seni azriT, ris momswre SeiZleba iyvnen mTebi?

7. „elian, vis? ras? raRacas. es raRacaa unaxavis danaxva“.

rogor axsni vaJa-fSavelas pasuxs mis mierve dasmul SekiTxvebze?

8. daasaxele fraza, romelic nawarmoebSi xSirad meordeba. ratom imeorebs avtori am frazas? ras hmatebs es nawarmoebs?

imsjele

9. qvemoT CamoTvlilTagan romels SeurCevdi meore saTaurad am nawarmoebs? pasuxi daasabuTe.

a) zvavis Camowola

b) cis axlos yofna

g) zamTris sudara

moZebne teqstSi

10. vaJa-fSavelas Tavis erT -erT poemaSi „kopala“ aqvs aseTi striqonebi:

„nislni, daRlilni curviTa,

mTis yureT mimaluliyvnen;

mTani maRlaiT dascqerdnen,

Rrma fiqriT Saburviliyvnen:

beCavebs bevri etirnaT,

srul cremlad dawurviliyvnen.“

moiZie moTxrobaSi „mTani maRalni“ msgavsi ganwyobis mqone monakveTi da Seadare am strofs.

11. gaixsene, ra aris epiTeti. yuradRebiT waikiTxe teqstis me-4 abzaci da moZebne is epiTetebi, romlebsac vaJa-fSavela arwivis dasaxasiaTeblad iyenebs.

dawere

12. warmoidgine da aRwere mTebi, romlebmac vaJa-fSavelas aseTi ganwyoba Seuqmna. Seni naSromi gaacani Tanaklaselebs.

13. ipove teqstSi Sesabamisi monakveTi da Seni sityvebiT dawere Canaxati: `mTebi da arwivi~.

ena

14. gadaiyvane nar-bolosarTiani mravlobiTis formebi eb-bolosarTian mravlobiTSi:

a) rada zrdiT laRTa xar-jixvTa?

b) rad adenT civTa wyaroTa?

15. Seni varaudiT, ratom SeurCia vaJa-fSavelam am nawarmoebs saTaurad `mTani maRalni~ – gamoTqma, romelSic Zveli qarTuli enisaTvis damaxasiaTebeli mravlobiTi forma gamoiyena?

16. vaJa-fSavela wers: `usazRvroa mTebis molodini, usazRvro zRvada dgas imaT gulSi~.

qvemoT CamoTvlilTagan romlebia SinaarsiT axlos mdgomi epiTetTan – `usazRvro~?

uZiro, ulevi, unapiro, uTvalavi, ukidegano, usasrulo, TvalSeudgami, Tvaluwvdeneli.

alalma dauqrola – uceb raRac mouvida, raRac daemarTa, raRac SeemTxva (alali – qoris msgavsi, magram ufro patara mtacebeli frinveli).

1. meoTxe klasamde toli ar hyolia, magram aq ki raRac alalma dauqrola (akaki wereTeli); 2. ra alalma dahqrola amisTanam,

rom rac simRerebi icoda, sul daaviwyda? (ilia WavWavaZe)

davaleba

moifiqre raime ambavi, romelSic gamoiyeneb am gamoTqmas, da Cawere rveulSi.

qarTuli idiomebis leqsikonidan

Page 12: qarTuli 6 - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2011/KARTULI/Sulakauri/mosw_VI.pdfze ki araferi etyobaT, garda mterobisa. es aris kidec niSani molodinisa

15

es sainteresoa!

albaT, gaxsovs, rom vaJa-fSavela fsevdonimia. poetis namdvili saxeli da gvaria luka razikaSvili. igi saqarTvelos mTian mxareSi, fSavSi daibada da misi fsevdonimic swored aqedan modis. vaJa-fSavela bavSvobidan eziara qarTul xalxur poezias. poetis mama – pavle qarTuli wignis didi moyvaruli iyo. mas saxlSi aseTi garToba SemouRia: samuSao dRis Semdeg, saRamoobiT, ojaxis wevrebi miusxdebodnen buxars da ejibrebodnen erTmaneTs Tqmulebebis, zRaprebis, andazebis TqmaSi. msjelobdnen, uziarebdnen erTmaneTs STabeWdilebebs monaTxrobis Sesaxeb. kiTxulobdnen wignebs. vaJa-fSavela bavSvobidan aseT garemoSi izrdeboda.

davaleba

klasSi imsjeleT, ras fiqrobT aseT garTobaze. isaubreT, Tavad Tqven rogor erTobiT.

vaJa-fSavela

qarTveli poeti da

sazogado moRvawe.

daibada 1861 wels

fSavSi, sofel CargalSi.

is fSavSi cxovrobda

da TbilisSi iSviaTad

Camodioda. dakrZalu-

lia mTawmindaze.

vaJa-fSavela ojaxTan erTadvaJa-fSavela CargalSi cxovrobda da Tavisi nawerebi TbilisSi drodadro xurjiniT Camohqonda.

vaJa-fSavela da aleqsandre yazbegi