Upload
others
View
7
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
qarTuliena da literatura
nino gordelaZe gvanca Cxenkeli TinaTin kuxianiZe
moswavlis wigni
6pedagogissasaCuqre egzemplari
teqstebi Teoria gramatika
ametyvelebuli buneba
mTani maRalni vaJa-fSavela 12quCi vaJa-fSavela 16nekerCxlis wiTeli foToli revaz inaniSvili 25TuTa ana kalandaZe 28
mxatvruli xerxebi
21
sametyvelo bgera
23
fonetikuri movlenebi
29
da me vigoneb...
wamye beTaniisaken galaktion tabiZe 34xazarula nawili pirveli nodar dumbaZe 35xazarula nawili meore nodar dumbaZe 39xazarula nawili mesame nodar dumbaZe 44Cveni Werami giorgi leoniZe 49aleqsandre yazbegi biografia 55namwyemsaris mogonebani aleqsandre yazbegi 56bardnala lado asaTiani 60
moTxroba
48
ras Seiswavlis gramatika
53
sityvis Sinaarsi
62
sibrZne sicruisa
sulxan-saba orbeliani biografia 66mTieli da kaklis xe (igav-araki) sulxan-saba orbeliani 67aqlemi da viri (igav-araki) sulxan-saba orbeliani 70mefe da avsityva (igav-araki) sulxan-saba orbeliani 71usamarTlo SirvanSahi (igav-araki) sulxan-saba orbeliani 76
igavi
78
mravalmniSvnelobiani sityva
68
sinonimebi
73
legendebSi Semonaxuli warsuli
sparsi istorikosis Canaweri SemecnebiTi xasiaTis teqsti 80baxtrionis aReba xalxuri 82baxtrionis aReba vaJa-fSavela 85baxtrionis aReba akaki wereTeli (nawyveti moTxrobidan `baSi-aCuki~) 86legenda bazaleTis tbis Sesaxeb SemecnebiTi xasiaTis teqsti 92bazaleTis tba ilia WavWavaZe 94ori Tqmuleba sakuTari saxelis warmoSobaze xalxuri
I. sofeli glola 96II. modinaxe 99
faqti, varaudi, Tvalsazrisi
105
sityvaTa klasebi – arsebiTi saxeli
88
arsebiTi saxeli da Tandebuli
101
Tavi III
Tavi II
Tavi I
Tavi IV
teqstebi Teoria gramatika
ametyvelebuli buneba
mTani maRalni vaJa-fSavela 12quCi vaJa-fSavela 16nekerCxlis wiTeli foToli revaz inaniSvili 25TuTa ana kalandaZe 28
mxatvruli xerxebi
21
sametyvelo bgera
23
fonetikuri movlenebi
29
da me vigoneb...
wamye beTaniisaken galaktion tabiZe 34xazarula nawili pirveli nodar dumbaZe 35xazarula nawili meore nodar dumbaZe 39xazarula nawili mesame nodar dumbaZe 44Cveni Werami giorgi leoniZe 49aleqsandre yazbegi biografia 55namwyemsaris mogonebani aleqsandre yazbegi 56bardnala lado asaTiani 60
moTxroba
48
ras Seiswavlis gramatika
53
sityvis Sinaarsi
62
sibrZne sicruisa
sulxan-saba orbeliani biografia 66mTieli da kaklis xe (igav-araki) sulxan-saba orbeliani 67aqlemi da viri (igav-araki) sulxan-saba orbeliani 70mefe da avsityva (igav-araki) sulxan-saba orbeliani 71usamarTlo SirvanSahi (igav-araki) sulxan-saba orbeliani 76
igavi
78
mravalmniSvnelobiani sityva
68
sinonimebi
73
legendebSi Semonaxuli warsuli
sparsi istorikosis Canaweri SemecnebiTi xasiaTis teqsti 80baxtrionis aReba xalxuri 82baxtrionis aReba vaJa-fSavela 85baxtrionis aReba akaki wereTeli (nawyveti moTxrobidan `baSi-aCuki~) 86legenda bazaleTis tbis Sesaxeb SemecnebiTi xasiaTis teqsti 92bazaleTis tba ilia WavWavaZe 94ori Tqmuleba sakuTari saxelis warmoSobaze xalxuri
I. sofeli glola 96II. modinaxe 99
faqti, varaudi, Tvalsazrisi
105
sityvaTa klasebi – arsebiTi saxeli
88
arsebiTi saxeli da Tandebuli
101
teqstebi Teoria gramatika
sicili gadamdebiao!
anotacia
127
reklama
128
Tandebulebis marTlwera
110
zedsarTavi saxelis warmoqmna
123
xalxuri sityviereba
miwa Tavisas moiTxovs zRapari 130sabralo dedabrisasa xalxuri 139eTeri zRapari
I-II. 140III-V. 142VI-VII. 145VIII-IX. 148
opera `abesalom da eTeri~ SemecnebiTi xasiaTis teqsti 151
zRapari
154
ricxviTi saxeli
134
nacvalsaxeli
152
vaJa-fSavelas samyaroSi
personaJi
180
zmna
166
zmna da gramatikuli pirebi
175
didi wignebi
funqciuri teqstebi
212
sakiTxebi Zveli qarTuli enis gramatikidan
194sruli da usruli moqmedeba
207Sorisdebuli
209
Tavi VII
Tavi VI
Tavi V
Tavi VIII
baron miunhauzenis Tavgadasavali rudolf erix raspe
I. rvafexa kurdReli 108II. galxobili bgerebi 109
baron miunhauzenis Tavgadasavali rudolf erix raspe
III. Cinuri Rvino 115oboli da qosamatyuara zRapari 119uwindeli cxenebi raRa iqmneno xalxuri 122
Svlis nukris naambobi vaJa-fSavela
I. 156II-III. 159IV-V. 162
xmeli wifeli vaJa-fSavela 170Rame mTaSi vaJa-fSavela 179
vefxistyaosani SoTa rusTaveli 182ambavi rostevan arabTa mefisa 183rostevan mefisagan da avTandilisagan nadiroba, naxva arabTa mefisagan mis ymisa vefxistyaosnisa 188
vefxistyaosnis aforizmebi 192homerosis `odisea~ SemecnebiTi xasiaTis teqsti (zurab kiknaZe, Tamaz Cxenkeli) 198odisevsi da penelope homerosi
I. 199II. 203
teqstebi Teoria gramatika
sicili gadamdebiao!
anotacia
127
reklama
128
Tandebulebis marTlwera
110
zedsarTavi saxelis warmoqmna
123
xalxuri sityviereba
miwa Tavisas moiTxovs zRapari 130sabralo dedabrisasa xalxuri 139eTeri zRapari
I-II. 140III-V. 142VI-VII. 145VIII-IX. 148
opera `abesalom da eTeri~ SemecnebiTi xasiaTis teqsti 151
zRapari
154
ricxviTi saxeli
134
nacvalsaxeli
152
vaJa-fSavelas samyaroSi
personaJi
180
zmna
166
zmna da gramatikuli pirebi
175
didi wignebi
funqciuri teqstebi
212
sakiTxebi Zveli qarTuli enis gramatikidan
194sruli da usruli moqmedeba
207Sorisdebuli
209
teqstebi Teoria gramatika
qarTuli saliteraturo enis istoriidan
qarTuli saliteraturo ena da ilia WavWavaZe nawili pirveli zurab WumburiZe 216qarTuli saliteraturo ena da ilia WavWavaZe nawili meore zurab WumburiZe 220meoce saukunis qarTuli terminebi da giorgi nikolaZe SemecnebiTi xasiaTis teqsti 222
arqaizmi da neologizmi
224
Cemi Tbilisi
teqstis gasworeba
249
kavSiri
232
nawilaki
244
Tavi X
Tavi IX
Tbilisis istoria SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~; T. beriZe) 226... rusTvelis prospeqtze siaruli lado asaTiani 236sadRegrZelo iyos misi galaktion tabiZe 237gazafxulis dResaswauli SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~) 238lurji sufra SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~) 238muSTaidi SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~) 239`zepiri gazeTebi~ Zvel TbilisSi SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~) 241pansionebi da gimnaziebi SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~) 241transporti SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~) 242saxelmZRvanelos leqsikoni 251
teqstebi Teoria gramatika
qarTuli saliteraturo enis istoriidan
qarTuli saliteraturo ena da ilia WavWavaZe nawili pirveli zurab WumburiZe 216qarTuli saliteraturo ena da ilia WavWavaZe nawili meore zurab WumburiZe 220meoce saukunis qarTuli terminebi da giorgi nikolaZe SemecnebiTi xasiaTis teqsti 222
arqaizmi da neologizmi
224
Cemi Tbilisi
teqstis gasworeba
249
kavSiri
232
nawilaki
244
11
`usulo sagnebs suli Cavbere,avasaubre lodebi kldisa...~
vaJa-fSavela
ametyvelebuli bunebaTavi
1
mTani maRalni (moTxroba) ............................................................................................................................................................12
quCi (moTxroba) .....................................................................................................................................................................................................16
mxatvruli xerxebi (literaturis Teoria) ...........................................................................................21
sametyvelo bgera (gramatika) ...............................................................................................................................................23
nekerCxlis wiTeli foToli (moTxroba) .....................................................................................................25
TuTa (leqsi) ..................................................................................................................................................................................................................28
fonetikuri movlenebi (gramatika) ..........................................................................................................................29
12
te
qs
te
bi
amet
yvel
ebu
li
bune
baT
av
i I
5
10
15
20
25
30
35
40
idgnen da elodnen. usazRvroa mTebis molodini; usazRvro zRvada dgas imaT gulSi. wiTlad, sisxlis-frad Sededebuli uTimTimebT gulmkerdSi. gareT, saxe-ze ki araferi etyobaT, garda mterobisa. es aris kidec niSani molodinisa. vin ra icis, ra ambavia mTebis gulSi, ra cecxli duRs da gadmodis.
mTebo, mTebo! ras eliT, vis eliT? nuTu gyavT satrfo didi xnis unaxavi? iqneba Svili dakargeT? iqneba Zma an deda gyavT Sors wasuli da araferi ambavi mogsvliaT? pasuxi ar ismis. dganan warbSeuxrelad. elodnen, elian da kvlav eqnebaT molodini. ra daaSrobs imaT gulSi im molodinis zRvas? ara aqvs imas bolo, arc dasasruli, rogorc RvTaebas...
roca yvela suldgmuls, mwers, balaxs, yvavilebs, mdi-nares da mousvenar, dauRalav niavs daeZinebaT, maSin, mxolod maSin amoioxreben da cremlsa Rvrian. Cven, kacni, maSin vambobT: ax, ra mZime lodiviT naRveli mawevs gul-zeo.
ratom ar mReriT, mTebo? gana ise unda movkvde, rom Tqveni xma, Tqveni simRera ver gavigono?! ratom ar ici-niT? Rimili mainc miCveneT Tqveni, kargebo! magre rogor dagimonaT, SegipyroT, dagimorCilaT erTma fiqrma, rom sxva yovelive Zala da niSani sicocxlisa daTrgunvila Tqvens gul-gonebaSi?! ara, ara. xandaxan Tqvenc gixariaT da qveyanas ki hgonia, viTom Tqven arafers grZnobT. xom vici, Tqvens gulSi sanTlebi daenTeba, roca laRi arwi-vi dagTamaSebT Tavze da dasasveneblad Tqvens kalTaze CamoeSveba. ra lamazebi xarT maSin! rogor gixdebaT, rom is Tqveni aRzrdili Svili ise mamaci, Seupovari da lama-zia. is xom Sikrikicaa Tqveni. RmerTs uambobs, atyobinebs Tqvens ambavs...
ara gaqvT azri? idea? grZnoba? arc ocnebobT? rogor ara! maS raa is mSvenieri yvavilebi, Tqven rom gul-mkerds gimSvenebT? egaa Tqveni ocneba, imedi, nugeSi. rad iburav T Tavs xSiri nislebiT, Tu Cum-Cumad rasme ara fiqrobT da mag fiqrs ar gvimalavT adamianis Svilebs?! rad mogyavT balaxi? rad adenT civTa wyaroTa? rad aqanebT zvavebs? rada zrdiT laRTa xar-jixvTa? vis atyueb T, Tqve kargebo!
dganan da elian. wvima wvims imaT Tavze, elva utusavs oqros qoCors, mexi eTamaSeba imaT Tvalebs da xSiradac erWoba isariviT gulmkerdSi. araferia. ingreva xSirad naxevari mTa da zvavad midis xevSi. klde da lodebi mainc
mTani maRalni
rasme
anu rames
iburavTifaravT
utusavsutrusavs
uTimTimebTuTamaSebT, ufeTqavT
13
45
50
elian. wadiT, visac ar gindaT CvenTan, maRla, cis axlos yofna, dabla ganisveneT.
debs Tovls. yinavs. civa. qva tyvreba. mTebs sudari CaucvamT tanze, TiTqos mkvdrebi iyvnen. dagvmarxeT, dagvitireTo – gveZaxian...
dganan da elian. guli stkivaT, Zalian stkivaT. magram ar ixocebian, arc Wleqdebian. elian, vis? an ras? raRa-cas. diax, raRacas. es raRacaa unaxavis danaxva. naxes da gaaTaves, rasac imaTi Tvali da guli miswvdeboda. sxva axali moswyurebia imaT Tvalsa da gulsa. es xom Tval-gulis gaumaZRrobaa? swored rom isaa.
vaJa-fSavela
tyvrebaaq: skdeba
sudarianu sudara – TeTri qsovili (micvalebulis gasaxvevad)
teqstis Sinaarsi
1. `vin“ uwevs RmerTTan Sikrikobas mTebs?
ratom uwodebs vaJa-fSavela mas mTebis „Sikriks“ RmerTTan?
2. riT iburebian mTebi wuxilis dasafarad?
3. ratom umalaven mTebi sxvebs TavianT fiqrsa da survils?
4. avtoris azriT, ra aris mTebis `imedi, grZnoba, idea, ocneba~?
savarjiSoebi
14
te
qs
te
bi
amet
yvel
ebu
li
bune
baT
av
i I
5. vaJa-fSavelas TqmiT, ra uxarebs mTebs guls?
6. Seni azriT, ris momswre SeiZleba iyvnen mTebi?
7. „elian, vis? ras? raRacas. es raRacaa unaxavis danaxva“.
rogor axsni vaJa-fSavelas pasuxs mis mierve dasmul SekiTxvebze?
8. daasaxele fraza, romelic nawarmoebSi xSirad meordeba. ratom imeorebs avtori am frazas? ras hmatebs es nawarmoebs?
imsjele
9. qvemoT CamoTvlilTagan romels SeurCevdi meore saTaurad am nawarmoebs? pasuxi daasabuTe.
a) zvavis Camowola
b) cis axlos yofna
g) zamTris sudara
moZebne teqstSi
10. vaJa-fSavelas Tavis erT -erT poemaSi „kopala“ aqvs aseTi striqonebi:
„nislni, daRlilni curviTa,
mTis yureT mimaluliyvnen;
mTani maRlaiT dascqerdnen,
Rrma fiqriT Saburviliyvnen:
beCavebs bevri etirnaT,
srul cremlad dawurviliyvnen.“
moiZie moTxrobaSi „mTani maRalni“ msgavsi ganwyobis mqone monakveTi da Seadare am strofs.
11. gaixsene, ra aris epiTeti. yuradRebiT waikiTxe teqstis me-4 abzaci da moZebne is epiTetebi, romlebsac vaJa-fSavela arwivis dasaxasiaTeblad iyenebs.
dawere
12. warmoidgine da aRwere mTebi, romlebmac vaJa-fSavelas aseTi ganwyoba Seuqmna. Seni naSromi gaacani Tanaklaselebs.
13. ipove teqstSi Sesabamisi monakveTi da Seni sityvebiT dawere Canaxati: `mTebi da arwivi~.
ena
14. gadaiyvane nar-bolosarTiani mravlobiTis formebi eb-bolosarTian mravlobiTSi:
a) rada zrdiT laRTa xar-jixvTa?
b) rad adenT civTa wyaroTa?
15. Seni varaudiT, ratom SeurCia vaJa-fSavelam am nawarmoebs saTaurad `mTani maRalni~ – gamoTqma, romelSic Zveli qarTuli enisaTvis damaxasiaTebeli mravlobiTi forma gamoiyena?
16. vaJa-fSavela wers: `usazRvroa mTebis molodini, usazRvro zRvada dgas imaT gulSi~.
qvemoT CamoTvlilTagan romlebia SinaarsiT axlos mdgomi epiTetTan – `usazRvro~?
uZiro, ulevi, unapiro, uTvalavi, ukidegano, usasrulo, TvalSeudgami, Tvaluwvdeneli.
alalma dauqrola – uceb raRac mouvida, raRac daemarTa, raRac SeemTxva (alali – qoris msgavsi, magram ufro patara mtacebeli frinveli).
1. meoTxe klasamde toli ar hyolia, magram aq ki raRac alalma dauqrola (akaki wereTeli); 2. ra alalma dahqrola amisTanam,
rom rac simRerebi icoda, sul daaviwyda? (ilia WavWavaZe)
davaleba
moifiqre raime ambavi, romelSic gamoiyeneb am gamoTqmas, da Cawere rveulSi.
qarTuli idiomebis leqsikonidan
15
es sainteresoa!
albaT, gaxsovs, rom vaJa-fSavela fsevdonimia. poetis namdvili saxeli da gvaria luka razikaSvili. igi saqarTvelos mTian mxareSi, fSavSi daibada da misi fsevdonimic swored aqedan modis. vaJa-fSavela bavSvobidan eziara qarTul xalxur poezias. poetis mama – pavle qarTuli wignis didi moyvaruli iyo. mas saxlSi aseTi garToba SemouRia: samuSao dRis Semdeg, saRamoobiT, ojaxis wevrebi miusxdebodnen buxars da ejibrebodnen erTmaneTs Tqmulebebis, zRaprebis, andazebis TqmaSi. msjelobdnen, uziarebdnen erTmaneTs STabeWdilebebs monaTxrobis Sesaxeb. kiTxulobdnen wignebs. vaJa-fSavela bavSvobidan aseT garemoSi izrdeboda.
davaleba
klasSi imsjeleT, ras fiqrobT aseT garTobaze. isaubreT, Tavad Tqven rogor erTobiT.
vaJa-fSavela
qarTveli poeti da
sazogado moRvawe.
daibada 1861 wels
fSavSi, sofel CargalSi.
is fSavSi cxovrobda
da TbilisSi iSviaTad
Camodioda. dakrZalu-
lia mTawmindaze.
vaJa-fSavela ojaxTan erTadvaJa-fSavela CargalSi cxovrobda da Tavisi nawerebi TbilisSi drodadro xurjiniT Camohqonda.
vaJa-fSavela da aleqsandre yazbegi