t,

O

PROLOGUS

De Columbano et ejus discipulis, de rebusqiie ah ois gestis multaejam commentationes, praecipue vero in Gerinania, ad ]ucem editaesont. E quihus recentissirnae atque accu ratissimae eae sane sunt quacillic n doctis viris Seehass et Hauck ante hos aunas vulgatac sont. Àtquehorum aller quidem de Columbani operibus scriptis, praesertim verode ejus 1?egùla, et Epislo/L9, atque Paonitentiali tain acuW et prudentijudicio varus lucubratilinculis disseruit, ut animas n reti'actando quodil] semel tractavit omnino abducatur. Qii are illo in hoc uno reprehenso,quod plerasque ejusdem Columbani Instriictiones baud jure addubita-vit, praeeipuurfl nobis certamen cum Hauck supererit, qui in capiti-bus potissimum quarto et quinto' j Uins coinmendatissimae, quantconscrpsit, Germaniac Historiac, eadem fore aUlgit de quibus nuncdisputaturi sumos. ITercle vero non tantum nobis surnimus ut spore-mus nos de vivido re]igionis sensu a Columbano suis discipulis PP-nato melios île dicturos esse, aut monasteriorum ex ejus norma ins-tructoruin ingentem numerum exaetius assecuturos. Quin contra obid potissirnun eum cu]pabimus quod, nimia viri sui adniiratione im-peditus, et quid iii illo imbedilhlum esset pene non s'idit, etsoli ipsi lion-dam jUan monasteniorum copiant acceptam retu]it, quae tainen nonerupit nisi satis inulto post sub Waldeberto tertio Luxovii abbate, adsci-toque Lune n Luxoviensihus baud exiguo, irno praecipuo robore ex Bc-nedieti regula; quod abesse ab idonea histoniac ratione nemo non as-sentietur. Qwmquam non omnino doetorem hune praeteniit,foedus interCol urnbanietBenedicti regulam ea aetate apud aliquot coenobia viguisseaL quis auctor fuerit, quandoqueillud inceperit, et ad quid valuent,nihil curavit. Quae nos confidimus explanaturos. Nec tamen hoc propo-situm ita persequernur, ut Columbanuin nova et fecunda rei monasticacgermina inseruisse infitiatuni sinus. Sed quid ad haec poque evocàndaatque augenda effecenint cum Eustasii pnimi successonis prudentia ettcmperantia, tutu praesertiin Maldeberti solertia atque acre judicium,

1. Mônclathum.2. Vorschritte z. Deutsch. Bckehrung.

Document

lIIIIIIIIIIIIIIIII 11111110 IILjO54o666

Ir PRO 1MO lis

digestis exacte temporibus, exponernus; ad haecquc nolanda novi cal-du]i nuper a Kitsch subducti subsidia quaedam nobis addent quibus]iauek nU non potuil?. Quo etiam loco fidem, quam historia sartcti MaoriGiannafoliensis hodie quoque apud omnes obtinet, male usurpatamesse ostendemus.

Quod ad Luxoviensium apud varios populos missiones attinet, dequibus mox post hoc dicendum erit, non est u nobis exspectandum utad eu quae toteruditi etiam ante liauck disserueriint multa adjiciamus.i3runt modo forsitan quibus nos cum illisconferentihus videhimur quidad tuxovienses pertineat, quid non, aptins reposuisse, et cuaedametiain salis probahih conjectura, quemadmodum illud quod de sanctoFridolino subjiciemus, assecuti esse. Nimirum illa co potissimum consi-ho a pohis fucrutit praemittenda, ut melius, quod post hoc sequctur,de ratione quam Luxovienses ad poenitentiae sacramentum adminis-trandum adsciverint diceremus. Quo loco nobiseligendum fuit utrisassentiri deberernus, eisne qui argumentis ex historia petitis freti rhumpoenitentialem ohm ah Ecclesia usurpatuin maguopere a Columbanidiscipulis immutatum esse contendunt, an potius theologis nonnulliscathohicis quibus oh hoc ihla opinio hodie quoque displicet, quod eamdogmati ecclesiasico adversari male, mco plane judicio, existimantFatein ur nobis, postquam mua ment docu inent'ainde a sancti Caesariiad Karolingorum doctorum aetatcm pertingentia attrectavimus et revol-vimus. nuiham cunctationem superfuisse quinilli sententiae, quam pro-fitentur historiae periti, adsl.ipularemur. Àtque eam hic argumentisnobis propiiis fide co mugis salva exponemus, quod auctoritatem quamEcclesia ad fidohium conscientias aperienclas ac ti'actandas sibi sempervindicavit atque hodie vel maxime sibi vindicat supradicta sententianon elevari, quin contra firmari noNs est omnino persuasum. Spera-inusque liane nostram commentationem us placiturain quibus aequusanimus sit.

Quae de argumento, quod supra definitum est, disputavimus, exmu]tis sane documentis ehicuirnus. E quibus quae saepius recurrunt,cartas et sanctorum Vitas, Hauck libra pleruinque aliena, propria nos

Quod ad cartas attinct, certtim hoc fuit, omnibus fidemadjungei'e, quaecumquc cum oxcinplis a .cartarum peritis probatiscohacreant. Jdeo quod banc similitudinem cuita Solemniacensis minimerefert, licet ad firinandam thesim nostram de sancto Waldebeito mal-tum valiiisset, i'ejicerc cain minime dubitavimus . De Vitis verdsanctorum u Luxovicnsihus conscriptis quoniam nemo, quod equideinsciamus, apte disputavit, sont hic quacdam per modum universac dis-putationis praemittenda.

L .

flOLOGuB ni

Non omnes Vitae quae narrant de sanctis Luxoviensibus ah eorumaequaiihus conscriptae sont. Nonnullae enim posteriori tempore pro-calque ah eventis ah auctorihus tamen notis enratje sunt, quaies sontVitae Waldeberti, J3ercharii etiam, atque Frodoberti ai) uno Adsoneseculo r editae. Et est his nihilominus multo major adjuugcnda fidesquam ils quas quidam se temporum a se illiustratorum aequales einen-titi salis molto post confinxerunt. Cujusmodi est Agili Vita, in qua, siabsurda commenta vol mens vei'horum ampullas jade toilis, tainpauca apta supersunt ut nui]a mihi quidem cura illius sit. Sont istaeigitur ai) jus quae vere antiquae sont diligenter secernendae. Hariimautem adhnc, praeter egregias Jonae historias, non spernendus nume-rus exstaL E Luxovii enim vicinia quinque prodierunt; quarum cilla--tuor, Amati, Romaricique, et Adelphii, Romaricensium primorum ah-batuin. necnon Àrnilfi, Mettensis epicopi, i]lius caenobii scholasticisacceptas refetimus ; quinta sancti (.errnani Grandivaliensis Bahoienumviciai cujusdam monasteili presbyterurn auctorem habuit. In Neustriavero, Fontaneila inonasterium Vitarum copiam illhi Luxoviensium haudiniparein sibi vindicat Wandregisiti, et Lantherti, et Ansberti, quiprimi item ibi fierunt abbates ; tum Wulfranini episcopi ibi ffionasti-cam vitam atupiexi ; nec-non Iiei'rnelandi, Sicloniique et Condedi. Advieinumque Gemetieum referencia Vila F'iliberti pnimi abbatis. Quihusannurnerare licet et Vitam Eligii aucl,ore Audoeno Rotomagi episcopo,in qua lot de Eligii coin Luxovio necessitudine referuntur et praedican-tur. Quod si ad cetera coenohia oculi eonve.rtuntur, Lauduni ambaeVitae exortae sont Salabergae etAnstrudis abbatissarum ; Kaiaeque itemdine,- Balthi]dis et Bcrtilae• ; Niviaiae vero conscnipta est Vita Gerctru-dis, quam inox Miraculoruin historia subsecuta est; E]none quoqueVila Amandi auctore Baudemundo'; Gaudavique Vita Favonis; Leu-conaï denique Vita Walarici. Quae omnes aetateln. secuio VIII 0 ineuntenon inferiorem referont. lisque adjungendae, licet paulo infeniori tom-pore scniptae, Vitae sanctorum Sithiensiuin Audornari et MummoliniEbertramniquc et l3entini, necnon Wirnnoci et sociorum ; quas Bollan-dus optimis rationibus cidem seeulo propius finem veigenti vindicat.

At non nos InteL secunda maous plerisque illarum adinota, quac opusprimigenium perpolire atque a]iquatenus nova forma instruere enisaest. Quem laborem ineepturn ah Mcuino in Vita Richarii alii deindeKarolingici litterati prosecuti surit, cd hoc perducti simplici imoque etprava elocutione quae in luis pnimigeniis ces offendebat. Modoque isqui secundam manum adhibuit prisco exemplari tain pi-ope institit ut

j. I'aulo receutiorem pillai llauck; vid. infra.

1V PROL0GUS

sen'ata sententiarum ordine, solum verba inepta vel barbara extersei t,inconditosque sensus et abruptas clausulas emendaverit. Quibus fini-bus dum se ille continuit qui Vitain Baithuldis retractavit , exemplumpraebuit c!uod utinam ceteri oumes imitati essent M pierosquc nhiniasui exislirnatio in id libidinis abripuit ut iillersertis primigenian narra-tiunculae us quae qualiscumque rurnor attulerat, et descriptionibus,quac majorem legentibus exspectatiouetn moverent, additis, praosen-tibusque eventis praeteritis admixtis, denique annis Christi, qui reeensad notanda tempora inducti erant, cern annis antiquorum regum falsisplerumque calcufis conjunctis, sic primigenium opus in aliud planenovum minorique fide dignumtranstuierint. Fuit praecipue scholaFon-tancllae sub Car&o Magno instructa 2 litteratorum :rertilis, a quibusomnes Vitae cum illic tum in vicinis quoque locis aiim conscriptac eoqui supra dietus est modo retractatac sunt. Quorum unus ne kudoeniquidein praecepturn in c4ite Vitae Eligii scriptum veritus « ut qui des-criberc vellet, syllabarum detrirnenta summopere observaret, et dudumconscripta exemplaribus rursus conferret corrigenda, etc... n, Vitaecorpori exempla Eligii sermonnai inseruit, quae Àudoe.nus in appendi-cern rejecerat, necnon hue illucque unum et alternai pannum ex alusdornesticis scriptiunculis' aut relationihus propriisque cotnmentistemereassuit, quae Audoeni opusculo plus certe quidein nocueruntquam profuerunt. Qui retractandi mas in tantum invaluit ut, si excipis.Ponae historias, vix eeterarurn Vitarum tunc exortarum unam essecrediderim quae non sit postea aliquo neoterieo foetu ex publica saltemrecitatione, sin rninus e codicibus quoque, omnino depulsa'.

Nec tainen parva secundac etiain Vitae auctori debetur fides, quicoin retractavit, non id occulte, quod soient faisarii, sed paarn egit,nccnon narrationis gravitate et congruentia se cuin oculato maximeteste versatum ostendit. Ceterum, animadversioues quae ex quoquesupradictorum documentoruin suppetent infra in notis subjiciemus.

1. Rerum Meroving. Scriptores, H,2. Cf. Chronic. FontancU, c. de Girwoldo abhate.3. Cf. desetiptionem Solemniaci, 1, e. 16 « Qui bous tain fendis tamque jucun-

dus.....Fontanellae et Gemetico aplalam apud Vit. Wandreg. 22m et Fi]iberti4. Ubi codices union moie Vilain nohis reddiderunt, propius fidem est cam ri 22

manu accepiain esse. Exslant tamen adhuc primigeniac Vitae non paume: Wandregtiti, et, ut Jiolland. AnalecEorum auctoi'ibus viiletur (1. p. 173), Lanthorti et AnsbertiFontane]Iensiuni ' ; neono,, 13a1thildis Austi'ohentrieque (cf. infra in liujus nomine), Ho-maiicensiumque sanelorum, atque Amandi Vitis autem Gormani, et Satabergrie Ans.ti'iicJisqI]e alque Gereti'udis, necnon Bertilac, 22 rnanus si modo Hs e ut mon, accessit,nt leviter et inodice accessit.

L ci,

INDEX LIBRORTJM

A NIDBIS ADH1I31TORUM

Achery (d). - Velerura aliquol scriptorum....Spieileqiuln. Pansus, 1723, L. 2.Adrewaldus. - 3liracula S. Bencdicl! ( Société de l'IIist. de Er., 1858).

Historia transtationis S. Jjenedieti (i.h).Ardo. - Vita S. Jjencdicti. anion. (MG. H., XV, 198-220).Adso. - Miracula SS. Voldeberti et Eustasii (M.G.H., XV, 4170-06).Baillet. - Vies des Saints. Paris, 1704, 3 vol. in-fol.BeUesheim. - Geschiehte d. kath. Kirche in Ircland. Mainz., 1890.Bosser (\V. F.). —r- Der heilige Cohonban. Leipzig, 4857.Bjckell. - Zur Gesch. d. Beich un Orient (Zeitsch. f. Kath. Theologie. 1877,

Inspriïck).Mnrin,a MibIio(heea Vet. Patrum, t. 12 (opera Columbani).Bingham (iDe.). - Origines eeetcsiasticae. HaIne, 4751-61, (Eh. XIV et XVIII

de Poenitenlia).Boelimer. - Regesta hnperii. inspruck, in-4.Bollaudistae. - Acta Sanctorum.Bonnell. - Anfinge d. Kavoling. ]lauses. Leipzig, 4866.Bordier (H.). - Deux chartes inédites de S. Maur-les-Fossés. ( Bib. E. Chartes,

4840-50, 3e série, p. KG).Bougaud (abbé). - Chronique de S.-liôniqne. Dijon, 1876, in-8.Brunner. - Licher d. Alter d. I,ex Alain. Berlin, 1885 (Kœnig. Akad. d. Wis-

senschaft).Bûdinger. -- De 58. E? stasio, Agito, Salaberga, ai). Silzunsljericht. Wien.

Akad, d. Wissonschaft, 4857, t. 23).Bouquet (Dom). - Historiens de la France.Burgener. - ttelvetia Saneta, 1860.Calmet(Dom). - Histoire de la Lorraine. Nancy, 1728:Camuzat. - J'roinptuarium Trieassinum. Trecis; 1610.Carnslaires (Collection des). - ]tdit. n dd. Guérard, Marion, DeUsI; 1841,etc.Chamard (Dom). —Les Reliques de saint Bcnout, 1882.Chartes (BiM. de J'Ecole des). - T. 41. (Console indiceni ibi contentum

(p. 672) in nom. Lalore, Loening, SickelCh.-onieo.. breve Luxorie..se. - (M. 6.11. 58. 111,219-221).Cooheris. - Cartulaires de Corbie (ap . Notices et Extraits des documents re-

latifs à la Picardie, t. 1).Conor. - Rerura Hit)ernica,urn scriptores, I, ,cxxx, etc. —11,1,169 etc. 4814-

1825.

-J

Vt INDEX LII3RORUM

Dolisle (Léop). - Le cabinet des manuscrits de ta Bibi, nationale.Ebrard, - Die iroschottisehe iliissionskfrche. Ctiterslob, 4873.Epislolac •nerovi..g. et Karol. nevi (Ni. G. H. Epist., III).Faike. - Codex traditionum Gorbeiensjnm. I.ipsiae, 1752:Flemingus. - Collectanea Sacra, 1667.Flodoardus. - Historia Ecclesi qe Remensis (ap, Migne, t. 435).Fra.,eI,eÇo,,, gé (Vies des Saints de), par les professeurs du Collège S..Fran-

cois-Xavier â I3esaneon, 1854.Friedberg, - tieber Poenilentiate Columbani (Iehrbuch d. cati,. n. evangel.

I{irchenrecl i ts, 1884, p. 289, etc...).Friedrich (J.). - Kirehengeschiehte Dcutscklands. Bamberg, 1867 (Cf. Revue

critique, 1867, Il, P. 9-56 et 397, etc..,, 1873, I, p. 377).Fonck. Cateehumenat u Bussstaeionen (Quartalschrift, Tûbingen, 1886).Gebhardt. .- Lin Buic/tejund in Bobio (Centra]blalt f. Bibliotekswesen, V).Germéin (Dom Michel). - ilistoirc de Notre-Dame de Soissons. Paris, 1675.Gérard. - histoire des Francs d'Auste'asie. T3ruxe]les, 1866.Gianelli. - Va dis. Columbano. Torino: 1844.Gildas. - De Exeidio Britanniac (ap. Migne, t. 09 ap. Iladdan-Stubbs, I).Gottlieb. - LÏeb. Handsehriften eus Boldo (Centralh. f. Hibliw., 1V).Grandidier. - Histoire de l'éveehd et des évêques de Slrasbourg, 2 vol. in-4,

4777.Greith. - Gese/,ichte d. aUirise/,en Kirche u. ihr. Verbindung mit. Rom., Gallien

u. Aleman. Freiburg in Es., 1867.- Die heiligen Giaubensboten Kotumban u. Cati. S. Gallen, J 865.Guizot. - histoire de la civilisation en France, 11, 1874.Haddan et Stubbs. - Councils and ecctesiastical Documents reiating b. G. Dii-

tain and Iretand: Oxford, 1860-1878..Hahn. - Die Lettre u. d. Sacrarnenten in ihr. geseh. Eibwielcetung. Breslau,

1804.Hauck. - Kirchengese/dehte .Deutsehtands, L. 1. Leipzig, 1887.- Ueber d. solen. Instruetiones Columbani (Zeitsch. -f.. kirchl. Wissenschaft,

VI, 4885, p. 358, etc...)Kant (Julien). - Questions mérovingiennes, (Bib. Ecol. d. Chartes, 1885,

t. 46).- Les chartes de S.-Calais, (utile commentar. de dipl. merov.), ib., t. 48.Itcrma.,ui eI.roi.Ieo,. (M. G. Il. SS., V, p. 67-1 32).Hertel. - Ueber d. A. Colu,nban Leben und Sehrifien.- Ueber d. h. Colomban Kiosterregel (Zeitsch.' f. hist. T],eologie, 1875, III,

396, etc...)

Hoistenius. - Codex Itegulartm. flornae, 4661. -Huguenin. - Histoire des roy. mdrovingiens d'Austrasie, Paris. 1857.Jaffé. - Rcgcsta SS. Pontifldu7n, L. I.Rnottenbelt. - Disputotio hisi. tîteologiende Columbano. Lugcl., liatav., 4839.Krusch (Bruno). - Forschungen z. Deutschenqeschiehee. XXII, Goettingen, 4882.- .Studien z. christisch. ,nittel&tieri. Chronologie. Leipzig, 1880.- Die Einfii/o-ung d. griechiseli. Pascatritus î. Abendiande (N. Archiv., IX,

p. 90, etc...)- &riptorcs rer. flferovingiean,m. li (in M. G. li.)

JNDEX LIRISORUM y"

Laloxe (Charles, abbé). - Cartulaire de jlfoutier-la-Celle (0011. des Carlu]. dudioc. de Troyes, VI, 1878-82).

Lebeuf (abbé). - Histoire de la ville et dit de Paris. Nova edit. excusaPansus, 1883.

Lega. - À lama pvorum, édit. Merkel ( M. G. 11, sect. Iii, p . I-182) édit. Leh-mann (ib., Log., sect. 1, 1888).

- Bajoariorvnz, édit. Merkel ( M. G. U., soûl. lit, P. 483-690).Loening. - Dos Kircherecht i. Reiche d. il!erovinger. Strassburg, 1878 (2um vol.

opens: Gescliiebte d. deutsch. lcirchenrcchts).Lœwenfeld. - Gesta abbatuin Fontanellensiwn. tlannoverac, 1883.Loofs.Antkjuae Britonurn Scotorumque Ecclesiac quales fuorinl mores. Lip-

siae, 1882.Littoif. -. Gloubensboten d. Sehweiz roi, S. Caltas. Luzero, 1871.Maassen. - Concilia oevi 3ferovinqici (M. G. H.. Leges).Mabillon. - Acta Sanctorum Ordinis Sancti Benedicli. Sec. 2-3.- Annales Sanctoru,n Ordinis Saneti Jicnedicti, t. I et 2.- De Liturgia Gallieana (ap. Migne, t. 12).Mabille. - La pancarte noire de S. )llartin de Tours. Paris, 1866.Marchegay. - Archives d'Anjou, t. 4. Angers, 4863, iii-8.Martène. - Thesaurus nonne Anecdotoru;n, t. 3 (2 Kalendania Luxovionsia,

p. 1550, etc., p. 4591-2).Mayer (F. Martin). - Die Vila S. Hi'odberti in dit. Gestalt (Archiv. d. \Wen.

Akad., LXIII, p. 595, etc.).Ménard. - Coneordia requtarum candi J3enedictianianensis. Paris, 4638.Mignet. - Etudes historiques. Introduction de la Cermaiiie dans la Société

civilisée.Mono. - De tibris paliinpsestis. Canlsruhae, 4855.- Queltensarnmlung d. badisdh. Landesgeschichte. karslruhe, 1850-67.)Itonun.endu -Gerrnn,iae Du.torlea.Mithlbaeher. - Regesta Iinperii un ter d. i'arol. Jnsprûck, 1889 (soi praefal..

ejus opens). -Muratori. - Anecdota ex Àmbrosianae Bibliothecae codieibns. Mediolani,

1697. Paduae, 4143. -Neugart. - Episcopatus Consta.ntiensi,s alamannicus. Pniburgi, 1803-1862.Niedormayer. - flac Mônchihum in Dajuwarien in d. Agilolfing. ICarotinq.

Zeit. Landshut, 4859.Ozanam. - Etudes germaniques, t. 2.Pardessus, - Diptomata, Varice.... Pansus, 1843-49.Pnro!ogio radina.Peyron. - M. T. Ciceronis orationis pro Scauro fragmenta inedita. Stuttgaid,

4824.Pfistor. - Le duché mérovingien d'Alsace.- L'Alsace et la Lorraine de SI-1 d 843 (Annales de t'Est, 4888).

La légende des. Phd et de s. Iliduiphe (ib. 4889).Rettberg. - Deutsehlands Kirchengcschichte. Goettingen, 1840.Riezier (S.). -. Geschie/tte J7aierns, I. Gotha 4880 (Gesob. d. europ. Slaateii,

XXX JJ).- Asbeo's Vita Corbiniani, in d. urspriingl. Fassung. Mûnch, 4886.Ruyr. - Saintes antiquités de la Vosqe. Epinal, 4663.

k

VIII IN DISX LT FluO 1111M

Schmidt (Ch.). - Histoire du Chapitre de S.-Thomas de Strasbourg. Stras-bourg, 1860.

Schmitz (H. J.). - JJussbiicher und liussdisciplin d. Kirehe. Mainz, 4883.Schoeli. -- De Ecclesiae J3ritonum Scotorumque fo,tibits. Berolini, 1851.Seebass.(Jeber Columbas y . Luaeuit Klosterregel. Dresden, 1883.- U. d. Rpistolae Cotumbani (N. Àrchiv.,XV, p. 499, etc.).- U. d. sogenann. Instruetiones Columbani (Zeitsch. f. Kircbengeschichte, t. 43,

p. 113, etc., 4893 et t. 44, p. 73, etc.).- Des poenitentiale Colurnbani ( lb., t. 14, p. 430, etc).Sickel (Tb). - Acta re1pvn et Imper. Karolinorum disesta. Wien. 4867 (adi

doct. coin rnentationem libri I).Steitz. - Des rôrnische Jlnsssacrùment. Francfort, 4854.Stumpf. - Ueber d. ilferovinger Diplome in d. Ausgabe â. M. G. IL (Hist.

Zeitsclirift, t. 29, fasc. 8. Winch).Trouiilat. - Monuments de l'histoire de l'ancien Eyc!chd de Bâte. Bà]e, 4858,Usserhis, - Britannicaru,n eeciesiannn a,Itiquitotes. Dublin, 4639.Varin. - Mé,noire sur les causes de la dissidence entre fEg lise bretonne et lE-

giisc romaine (Mém. de l'Aca(l. J. lnscrip. et B. L., sér. 1, t. 5. p. 2, etc.,P. 176, etc.).

Walafridus Strabo. - Vila s. Galti. Migne, t. 144, p. 915, etc.- Vite s. Ottnari, lb., p. 1023, etc.Wasserschleben - ilussordnungen, Halle, 1854.- Iriscise Kanonensammtunçi, Giessen, 1814.Wattenbach. - Deutsehlands Gcschiehtsqvelten, t. 1. Berlin, 4861.Wett.inus. - Vite s. Culti antiqtiior (M. G. H. 88., 11, p. 1-24).Wiegand. - Urhundenln eh â. Stadt Strasbp'g, 1879.Zimmermann. - Die h. Cotumban u. Gallus nael,. ihr. Leben n. Wirken. S.

Gallen, 1866.Zoeuer. - Fonnulae merovingic. et Karol. aeyi (M. G. H.).

I

PARS I

QUIJJ LUXOVIENSES MONACHI

AD ItEGtJLAM 31ONASTERTO1UJM CONTIJLERINT

CÀPIJT I

DE ItEGULA A COLIiNl$\NO STATUFA

(a. 590 aut 591-615)

Regularum monasticarum jam baud parva certe copia ante Benedic-tutu et Columbanum exstiterat. E muftis autem cluse passim circumfe-rebantur, sanctorum Macarii, et Pachomii, Basiliique regulac etimCassiani Institutis praecipuim pondus in bac nostra patt'ia' obtinuerant.Quarum regu]arum, etsi pluies essent, non hoc ei'at discrimen, ut tillacoteras necessa.i'io a suo consortio amoveret, sed potins simul in iisdemlocis habitac et cnstoditae lumen et supplementum inter se mutuaban-Lui. Non enim us a quibus i!Iae exaratae orant statuai in animo fueratquemdam monachorum coetum a ceteis plane diversum ci'eare; sedquid in omnibus coenobiis observariposseiet deheret, hou inqi.iisieraritet inonstravei'ant. Quae scilicet virt.utes verum coenohitain cfficerent,et quoinodo prohandi novitii, quacque essent mutua subditorum etrectorum officia, quanta etiam animorum pietas atque mentis intenijoin officio divino adhihenda esset, et cetera hnjusùwdi, solum pet' mo-dum universac disputationis ah ois dissertera erat. De modo veto dlvi-nac laudis, aut de ininisteriis, conregatonisque oi'dine. vol de cibi etpecus mensura, atque vestimentis, et de horis operibusque et artihus,

(4) Roc eompertum est de Àtn,iensi cl Coiidaieiisi, cuve neomacusi et Agûnnonsimaximeqile Lirinensi ex documeniis ad origines lwrum pruecipliorum Inonasteriorumpertineniibus.- -

s

rT72 DE RECULA A COLUMI3AN0 STATUTA

:1

tut dc coercitiojihus, nihil aut pauca deûnite egerant ; quaro permis-sum erat .ipsis abbatibus ut pro suis quisque viribus et sapientia decer-neret quid monachi sui quoque die et momento peragerent. At v&roeuro horum nullus manere in monasterio in quo professus eratabso-lute juheretur, nihi que esset definitum de jure quod ahhati in subditoscompeteret, hincefficiebatiir ut inter varia monasteria perpettia fieretmonachorum diseursio quaeritantium, non novas regulas, sed potinsnovos abbates. Ne a nobilibus quidem Lirinensis aseeterii abhatihus,- quanquain hi plus ceteris consiliis et adhortal.ionibus enisi orant utmonacbi finni starent in proposito, - forma vitae monasticac certissimaeonsl,ituta et relicta eiat, ex qua exemplum a xnultis alus monasteriisduecretur. Cumque potissima vii-tus disciplinae ah S traditae ex ipso-rum conversatione traheretur, necêsse habebant Lirinum expetere,quicumque Lirini institutis instnii cupiebant. Jam quidenii strictius qnid-clam edidit sanctus Caesaius, qui in suam monachoruin regulam Lin-nenses instituliones aretius contractas transtulit, quique praesertimlongioni negula quant ad monialium usum scripsit quoddam monialiumgenus const,ituit, scilicet veciusas, quod antea nonduin comparuenatistud vero singularius, quant ut omnibus qui vitain inonasticam secta-bantur exemple esse possct.

M vero Benediclus et Columbanus pnimi fuerunt a quibus certaecoenohitanum sectac, certac et deflnitae negu]ae in Oceidente instituieoeptae surit. Utque Italiam Jienedictus, ita paulo post Galliam Col u in-banus proprii junis fecit. Hujus tamen regula, pi-opter quaedam quaeab indigna more nimisa.hernabant, initio profecit, nec priusomnia ad se pertraxit, quam regulambenedictinam in fraternum con-

soitiulu necepit.Et sane jam me primo adspectu Columbani regulam attingentein hoc

admiration(,, afficit qua 111e viin regula bac sua acquiescat. Qui nilul tainsaepe tamque expresse a munaehis suis exigit, quani ne reguiae suae(ide discednt; nerninemque tain severis poenis addicit, quant qui bancfidein abruinpene aiisus sit. u Si quis, inquit eniin, regulain frangit,duos dies unuin paximatiutn et aquain... Qui audienit aliquem faeien-tein idiquid contra regulam, et consenticrit, une die paximatium etaquain... u Ilaec quidein in levi matenia. Iii gravi veno « Qui tians-greditun regulaini jussioriis, Vel diseiplinue generalis, nianeat expulsussine cibo, ut in crastinuin recipiatur u. Quod si, extrema de;nentia,o regulain hlasphemaveiit, foras repellendus est o. Allis verbis iterum:u Ddstituton damnandus iepiIsione o. Quare euro a suis jussu Theo-derici postea abductuin hoc potissimunt angit ne sint qui a sua rcgu]avelint ahscedere : « Cavete, scribit ipsis, ne sit inter vos qui unum

DZ PRAECEI'TIS AB ]() SCRTPTO MANI)ATIS 8

votum non habeat , hoc est, qui « firmitatem regulae » non teneat.Itaque, tic se absente atiquis ipsius bec sufficiatur, qui regulam veut -convellere, À.ualae « sequaci sue » vicein suam demandait ; qui si adse venire maluerit, Waldelenum jubet succedere. Cere haiid quisquamsuperiorum archimandritarum, si Benedictum excipis, lantum de suaregula praesumpserat.

Praccepta vero sua Columbanus partiin scripto mandavit, partimsermone et exemplo suis monachis tradidit. Scripto autem haec duopotissima consignavit, virlutes et coercitionum modes. Et filas quidein'ino opuseubo comprehendit seorsim a quibusdam codicibus excepto,cul titulus simpliciter Reula Mouac/wrwn; bas vero altero opusculoquod quidem in codice quo usus est Hoistenius i]li priori absque dis-tinclo titu]o subjunctum est, in ceteris omnibus vero varie inscribitur:Requin coenoinatis - Requin /ratrum Hibernensiuni - Liber poeni-tenlialis Monacliorum. In hocque duas partes dinoscere promptumest, quarum prior (Maxima Bibi., e. 110), ciii inestpoena]is legis spe:des, eum, qui coenobli disciplivam Iaeseit, velut «qui locutus fuerit co-medetis... vel in plausu... et non signaverit cochicar quo lambic etc...varus poenis plectit, bisque corporeis, qualia ejant verbera, excommu-nicatie a cibo vel ab .oralione commuili, ad extremum ejectio. Alteraejusdem libri parte ci monacho, qui interiori conscientiae labe se in-quinaverit, qui vident somnium iinmuuduin », aut u se coinquina-vent » corpore,. . . u inobediens fuerit, bilinguis...» remedia indican-tun, quae ille ultro poenitentiam amplexus sibiingerat; constant Mecvero potissimum jejuniis et orationibus. ihuicque alteni parti affines sontforsitanque primitus conjuncti surit duo libri de poenitentianim mensura taxanda, quorum u.nus ex loto, aller ex parte ad monachos spec-tat. Quod si adhuc meminerirnus insfrnctiones, sire potins eommentationes quibus Columbanus monachos suos de vanitate et misera hujusvitae, de instante morte ])eique judiciov et de altcrius vitae pènennitateet fclicitate certiores facere contendit, necnon mouitum unum ministrosuo inscniptum, epistolamque unain ad Luxovienses Namnete missam,omnia percensuenimus quaea Columbano ad usum monachorum pro-prie scnipta sunt.

Nec tamen iule omnia quac in bis scniptis pr&3cepit ex se ipso extulitCassianus enim capitulo ltegu]ae monachonum de Discretione, necnonRegu]ae coenohiali aliqua subministravit : alia quaedarn Macarius. lia-.si!ii decurtatain negulain a Buûno latine versam perquam familiarem

1. Cf. Seebass: VS. Columb.v. Lux. Klosterregcl; Hertel: Ueb. d. h. Col. Kiosterreget2. Dc bis, consuje nosir. append.

4 DE HEOULA A COLUMBANO STATUTA

ipsi fuisse multa ostendent ad verbum exseripta. Cetera pleiaque Les-Latur ipse se a « senioribus suis n mutuatum esse. !Iaec Hie verootunia ad propositum sunni mirutn in modum inflectit, q uod ad triaprorsus specl.at , ut doceatur monachus quac virtutes sibi colendae shit,necuon poenam dcl quorumque mendorum contra regulam a se coin-missorum, et cuipas in pectore latentes pura confessione et exactapoe-nitentia statim lucre satagat. fus tribus enim acer archimancirita nitituratque contendit monachum bine quideih a cupiditate naturac insitaabstrahcre, hune veto semper iiitentuin reddere ne quae virtutis Suntsegniter agat.

Quapropter de virtutibus monachi disserens in Begula monachorumnon ici inquirit, quam ob causam aut qua ratione virÉes sit coienda,sed id pervincere contendit, né ([nid ex debita a quolibet monachoruinmensura subtrahatur. De obedieutia enim: n Usque ad quem inodum,quacrit, definitur? n « usque ad mortem, respondet, certe piacceptaest n. De pauperLate vero : n Monachis, inquit, quibus pro Christomundus crucilixus est, et ipsi mundo, non solum habere superiluà,sud etiain velle damnabile est n. De castitate etiain : « in cogitationibuspraesertitn judicatui' n. Tum de ciho et potu : « Quotidic ici unanduin,sieut quotidie oranduinz quotidie labontndum, quotidie legenduin n. Etde mortificatone, quam qui prosequi veut, n necesse est ut semper deore pendeat alterius n, n maximam cam esse parteni vitae monacho-rum n. Summam denique horum omnium acriter, liceL breviter, incapite r exprimit : n Monachus, inquit, noil facial quod vuit, comeclatquod jubetur, habeat quantum acceperit, Opelis sui pensum persolvat,subjiciatur cui noü vuit, lassus ad stratum veniat, ambulans dormitet,necdu'n expleto sornno surgie compeliatur, passus injririarn lacent ».

Nunc vero quae sequitur Regula coenobialis ad en quae de conte-renda naturali cupiditate in Regr.ila monadborum ratione disserunturexercitationem adjungere satagit. Ad hoc igitur efficieudutn providetsedulo tit quodquc commissure, quaeque etiam anirni commotiopoena statimexagitetur et luacur, etquid pro quaque regulae traus-gressione aut conscienliae ]abc monachus persoivat minute persequitor,quasiquc abbatis indulgentiam suspectam haheat, cern plus quam di-inidiam poenitentiam vetat rernittere. Poenarum quidein ca ordinatio uta sex verheribus vel ana suppositione siientii increseant ad centuruplagas, deinde ad cxcornmrinicationein, ad caicerem, posiremo ad ejec-tionern ; pocnitciitiarmn vero iricreinenturn a sex psairnis vel ai) uniusdiei jejunio ad anjïuam poenitentiam statuitur. Utrique autem poena-rum generi piaeiittitur confessio, de qua non quisqoam autiquiorumI'atrum lam liquide egit qiiam Columbanus. In capite ern Beguiae

1

DE DEGULk NON SCRIPTA, AC PHAESERTIM DE RTTU PASCALEb

coenobialis praecipiir confessio u ante mensam, ante ]ectulorum in;ti'oitum, vol cuicumque fuerit facile dare » un si additur confessio il]aquae ex libio ejusdein poenitentiah posterioe mane dari jubetur u an-tequam ad missam eatun n, mdc patet ter in die onus illud cuiquesuheundum fuisse. Et quidern buic matutinae confessioni, quae solisacerdoti secrete dahatur, messe credebatur vines quam vocant sacra-mentalem; aL cetenis nOn aequo competebat; non ci saltem, quac antemensam ah co exigehatun a quo quidquam in monastenli disciplinamcommissum erat ; huic eniin, stante praeposito mensae coinfratnibus culpam suant confesso, certi.is, ulciscencli gratia, inrogahaturplagarum numerus statim aine vol post mensam sufïei'endus.

Ex bis quac diximus penspicietquisqtic, exregula inonastica, côMes-sione, poenis et poenitentiis corpus quoddam disciplinae compactumesse ad hurnanae cupiditalis pravitatem conterendam maxime idoneuin.

M parum Co[urnbaoo profuisset de Us, quac monachi contenderedeberent, bene disserunsse, nisi insuper, quod secundiun fuit, auctoni-taU ahbatis aliorurnque praepositorum firmiter stabiliendae prospexis-set. Nihil de bis quidem lit scnipta expresse ah eo definitum est.Solum en?m obiter nominantui ibi, post abbatem, praepositus quoqueet oecononn, coin majores, tum minores. At veno de praejiosito b-nas liquidius egit, ihi Co]umban.um retulit, compluribus monasteniisprope,Luxovium constitutis, « dedisse gubernatores praepositossùbdito:» ipso vicissim omnibus intenerat n. Hi ci-go vices abbatis age-bain; unusquc erat etiam lit principali ad ahbatem nincadjuvandum praesentem, Donc absentent supplendum ; qui omnes inmanibus abbatis erant, ah coque eligehantuir. Praeposito vero suberantoceonomi, quod nomen apud scotos scriptores saepe occuni'iL; bis au-teni videtur p:rocunatio operum esse demandata. Praeter cos denique,cognoscit quoque schola Luxoviensis inoletsm scnzo,ru in et junioru nidistinctionem. Honorandorum enim senioruln causa juniorihusprae-ceptum legilu r ne iiuquam altiori voce coram sellione loq nalitur, ntquetranseunte seniore de sede swgant, et heucclictionem peLant, necuonlucernas, et cochleaia, ceteraquc utensilia muniencla signo ènucis se-Diori porrigant, antequam ois utantur. Ut quiscue denique citius in mo-nasterium ingressus erat, itain s?jnaxi, hoc est, in sacro conventu, etin refectorio et ubique honore antecedebat.

Supra omnia vero abhatis potestas ci cota est. Expresse enim praes-cribitur ne illo praesente u alius minor praefectus inipei'aue audeatHi nihi]oininus tamen. quoties nes gravior agitur, ab'abhaie ad consi-hum arcessunt p r, neque hi solum sed etiam univeisus fratrum coetus.

L J

Û DE IIEGIJLA A COLT3MBANO STATUTA

Ad corripiendos vitiosos, ad contumaces .egregandos conspirant omncs.De eligendo veto ahbate mes videtni' aneeps fuisse: Col umb a it us cl ide« Eustasium Luxoviensibus ahbatem remisisse u dicitur, nec dnbitan-dum quin et Bobbii Àttaiarn sibi ipso successorem elegerit. Verum, hocmortuo, electionem successoris fratrum collegium ad se recepit. Aequo -fanion uterquc usus valuit ut episcopi auctoritas, non solum a reliquacoenobii ordinatione, sed etiam ai) electone rectoris procul arceretur.

Àtque hoc ad instituti Luxoviensis fortunam band parum contulit,quod Columbanus nonnullos delectos ex omnibus circurn se haberesolitus erat, quos, ad ministerium sui ipsius vicissim arcessitos, bacoccasione optimis disciplinis imbuere satagehat. In hoc enitti instituto,quoi] forsitan ab atila Merovingorum adscitum vicieri posset, nisi etiamapud ceteros Scotoruin abbate certo reperiretur, informati sunt pri-mnm A.ttala, Eustasiusque, atque Chagnoa]dus, (lui postea primi e Lu-xoviensibus in diversis praefecturis clameront.

Ai non ita feliciter quaedam ex singularibus Scotorum ritibus in te-gulam Luxoviensem excepta sent, quae Columbantis, GaiNs episcopisohnitentibus, majori pervicaeia quam prudentia defendit, successoresautem melius consulentes pedetentim abrogaverunt; piod nisi fecis-sent., institutum Luxoviense certe baud tantum augmentum cepisset..Jamvero ad eam quaestionem, in qua nonnihil est obseuritatis, discu-tindam, multum subsidii suppetit ex pari certamine quod cadem aetate,licet procul iode, in Britannia, inter indigenas rectores et Romanos cuinÂugustino missos coortum, Iongarum discordiarum iN seminat'iumfuit', in quod cum inspicimu.s, reperimus dissensisse Scotorum et Prito-num clerum a ratione ceterorum catholicorum tempore paschae compu-tando, necnon modo tondendi capilios, cursusque divini et missarumordinatione, ut de ceteris taceatur, in quibus minus moment-1 erat. Dis-sidium autein dci ascliamulto cotons gravies fuit, utpole quo festoruntmobilium ordo tolus pertur'batus est. Inde est quod-illud ocuios Gallo-mm pnius in se convertit; quame toue controversia in Burgundia exortaest, quae Lnxo ienses a prions annis in magnum discnimen addnxit,

Cum Beda sequenti seculo ea de re disputaret, comparatione insti-tuta inter Britonwn paseham, cui Nordhanh y inbroru m ratio nioremgesserat, et Romanorum paseham, quam ceteri Anglo-Saxones ai) Au-gustino ejusve discipulis acceperant, tantum inter cos interfuisse no-perait, ut Britones Romanorumpaseham plerumqne hehdomada, etnonnunquain etiam toto mense praevertere autsequi soliti essent. Sac-

1. Cf. Varin, Mémoire s. I. causes dc ta dissidence en:. (Egi. bretl et lEgi. rom.,Acad. Jnscript. et B. L., sér. 1, t. 5. p.2,p. 176. etc...

DE RECULA NON SCulPtA. AC P]tAESERTJM DE SiTU PASCA,LT

pins qudquè discrimen iI]iid cnn Gallis contingebat, qui nonrii;nquanpaschaun octiduo post ipsos Romanos difîerebant. Causas vero Jujusdissidii Ires numerat Cohuinhanus hi epistoils quas ca de vo scripsitcycluin, pascaleinque neoiheniam, et paschalis hebdomadae terminos.Quas per vices breviter explicare contendeinus duce doctissiuio Kruisch',.

a r,juiO napel . vetenum Blorum cycionum caligines pernupti ac discussi

surit.Et primum, cyclo Alexaudrinorum dccenno yennali, quem GalE et

Romani a 'Vietorio Àquitauo T)ionysioque Exigue diversa paulum ra-tione digestum nuper adsciverant, opponit Columbanus cyclum LXXXIVannorum, quem Scoti cura Britonibus proveio et exacto tenebaut.Nes-ciebat scilicet hic vir cyclum a se propuguiatum, ohm a Judaeis con-fectum, ab ipsa romana ecclesiif mutatis auto Vicioruum serva-tum esse, indeque in i3ritones iltatum. Ras eniin, Saxonum iruuptioilere]iqui Occidentis comrnercio fere interclusos, praeLetierant melioresca1u]i qui subsequcutibus temponibus subducti erant. Cura autel» au-tiquior ille cyclus unit clic et quadrante brevior esset quai» ut tuna adiocum unde inceperat rediret, huncque errorem cyclus recentior siVedecennoveunalis abegisset, mdc fiebat ut Scoti et Bnitones lunas astro-nomicas, co tempore quo Coluinbanus vivebat, lot, dicbus praeVerteL'Cntquot cyc]i ab uuitio elapsi crant, hoc est, diebus quatuor aut quinque.

Ea igituir princeps causa fuit cur persaepe Pascha octiduo citius quamGalli et Romani cctcbrarent.

Eodemque conducehat ratio quâ ciii» uunani cursu hebdomadem pas-calcin conjungebant, quos vocant ternïin.os pascales.

Ratio qua romana ecelesia nunc quoque ad hos constituendos utituilomnibus nota est. Providetur enim ut Resui'rectio flomini prima dornir,nica die post quartai» decimam pascaleun luimm incidente celebrctur;praecavetur vero ne ipsa quartadechna ciron Judacis celebuetur quaucura compelit Iuaec dominico die, pascha octiduo post differtur, quae esthuma vicesima puma. Longius adhuc Galil duce Yictorio procedebaut;qui ne quintani decimam quidem celebrabaul, ne quantulamcumcjue,par cm praociclerent bidu quoci ante flesurnectionem Christi intercide-rat; proinde paschae solennitas in eoruin.calendariis a sedecima ailvicesimain secundam discursabat. iloc refellebat Co]urnbanus, ra-tionibuis freins superstitionis non expertibus, qoas partial ex Vctcri

1. Au,uloi ii Canon pasealis apuud Stuçdien z. eh rist seh ,nit(elûUerl. Chronologie,pp. 310-320. Leipzig, 1880.— Die EhifW.runq d.. griechiseh. Pasealrituis (N. Arehiv.,IX, p. 00, eue,). - Cf. Mornrnscn Chroniea minora t. 4. —'Auto haoc soeuR, de cod.disseruit Ituchcrius Conimenlarium in Vieio,'ii Aquit. canon pasealein. Auitvou'piae,1633.

8 DL RECULA A COLUMBANO STATUTA

Loge pai'tim ex astronomia arcessehat: neos, qui quartam clecimaru .refii-gerent, autvicesimam praeiergredirentur contra, jusfasqne transcendereeptezn dies Domini jussionein [ego sancitos, in quibus lantum legitime

Phase J)omini coinedi mandatum n ; ceidruni, lunain vicesirnam pri-main au[ secundam, quoci candescere nonnisi post noctis medium in-cipiat, diutiusque obseuretur quam Iuceat,.cxtra jus lueis esse, prop-tereaque esse refugiendam n. Inde nova ipsi occasio1iàsehae octo diebuscilius Romani s maximeque Gallis agendae suppeditabatur.

Nonnunquam contra contingebat ut pasclia Luxoviensiuin uno intè-gro -mense post pascham Romanorum et Gallorum dilîerretur. Haecaulem tertia clissensio pendebat ex neomenia; lice est, ex diversa ra-tione qua mensis pascalis initium praefiniant. Quod promptum esthic breviter disserere, quin in rno]estafn calculoruin discussionem in-grediamur.

A nicacno enikn concilio praescriptum erat ut semper paschae so!cn-nitas aequinoctiuin vernum transgrederetur, hoc est, ne ante diem22 mardi celebrarotur. Hoc une igitur consentientes ecclesiae totinsorbis in diversas inde neomenias abibant. Suam autem referebant, Bri-•1.anniae ratiocinatores ad diem 25 niartii, dabntqiie operam ut haecpascham semper antecederet, idque duplici ex rua: prirnuiti, quod

,haec dies ex antique Ilomanorum usu adhue ipsiserat aequiuoclialis:deinde, quod in ipsam quotannisincorrebat vetus festum, quod ils coinGallis commune erat,nunc vero excidit, lice est PassioDomini, absur.deque se facinios existimabant, si e Ikesurrectio Christi ante (Jus Pas-sionern eelehraretur o. Quare quotiescumque plcnil unium pascale se-condom temporum rationem a ceteris christianis subduetarn ante25 martii incidebat, Scotos, quibus illud Ii aut 5 dicbus, oh majoremcycli sui festinatioue.m, jam piaecesserat, ec major iecessilas constrin-gebat ut paschae ce]ebrationern in plenilunium proxime subsequenndiû'crrent. Quae dilatio a Columbano jussa est annis 593, 598, 60/1,609, 61.2... Relique vero tempore, praeterquam annis 591, 601, 608,61/1, quihus coin GalEs convenit, pasc]rnm octiduo Ii i'aevertit. Quodcuiqffe perspieuum erit ex sequenti excerpto tabulaepascalis hritanncaea Krusch iestitutae, cui ex altera parle Victorium et Alexandrinos sub-jecirnus. -

Non ex alla causa arcessenda est lis quae a Galliae praesertirnque aBur'gundiae episcopis Columbano intenta est'. i'ardrn hic quidem lucis

1. GiUns nain arcessit Hanek, p. 259, qui non adveriit CoL tempora praofiniisse iiisua epist. ad gail ep« usrin e nune iicoi I nohis inter vos vive,e 12 aunis .

Il

L,

auni OeIl

84 non.

1920454719154648141648'2!45lB49I'471820154844454,20

42424344454641484950515253.ii4555657585960('il62636465

15 Alex.22 Latin46182415 Alex.22 LaI.192015 Alex.22 Let.18192411

-1 82116Il202146402016484946

26 mort.(5 api.30 mort.49 api.Il api'21 marI..45 nier.1 apr.

20 api'.12 n

26 mort.8 apr.

31 mart.19 api.4-

27 niait.III apr.

26 -42 -28 niai).46 apr.8-

:34 niait.

DI' BEGULA NON SCBI.l > TA, AC PRAESERTIM DE RITU l'ASCALI9

TABULA PÂSCALIS AI) ANNO 590 AD A. M.

SECUNIITIM VIfiTOII1I AQUIT. LATERCULUI!SECUNDUM PIIILOCALT LATEUCULUMex Mommsen Coronica min., p. osa-vo): (ex. Kritseh N. Arehiv., lx, p. FOI).

AnniiiiicycliAnal instdCooOv. I Mes Paselme

4x28 = 5321une. nalom pendus)

26 mart. Alea2 april. Luth

45 apr.

29 mort.Il apribAlex49 - bat,3 apr.

22 -april. Ale,

44 - Lut.30 mari.III apr.40 -26 mort.15 apr.

22 mort.14 apr.3-

2.3 -7-

30 mart.19 apr.4 —

26 iii ait.45 api.31 mort.

59031

594

3259233

5933450435595

3659631

59736

598

3059040600

4400142602436034460445605466064160748608

4960050610

546415261253613

5464455

(') Prael.er consuettidineni Verj sjjl)jle est celebravisse Col. 21'" hoc mine, Co qunri14' incidei'at note 25 illart.

Jonas suppedilat; qui cum nec causam audeat probare, nec Columba-nom incusare veut, tamen on3nino piaeLerrnhteie non possit, queuelam obnubeie nititur, .seriusque coortam contendit quatre reapse conti-git. Supplentvero ipsius Colurn.bani episto)ae. Prima enim actio cpistolaad Cregorium indicatur, anno, quod videtur, 600 scripta. Quo annoGafli, quibus pleniluniiim pascale ipsa dominica die iriciderat, pascliani,ut mos erat, ad octavam diem ieportaverant, quae ipsis erat lunavicesima prim e . Quos cum Columbanus imitari renuisset. in ilium

1. Eudem die eelehraveruiil Iloniani, quilyus plesiiluniuni adhiic une die serins ici-demi.

r

JO 0E RECULA A GOLUMBANO STATUTA

exarserunt hand tam quod paseham anticipavisset, nam hoc jam saepiuscorniniseiat, quam qpod « cuni Judaeis facere pascha non (lobais-set u. Haie igitur vituperio, quod lune modeiatius et; verbe tenus cx-pressuin videtur, iL obviam Co]umbanus, caque occasione totam reinliberius ac pau]o etiam arrogantius complexas omnes auctoritates,quibus Scoti male se tegebant, cougerere nititur, scilicet trahit ad seGraecos, qui cyci mn decennovennalem seqaebantui' ail aequinoctioque21 Mardi proriciscebantur, A.natoliurnque Laodicensem. ex Eusehii cx-cerpto a Scotis audacter aduitento, denique Bogmatis Librum, originegaflicuin, et cujus auctor cum 24. Mardi aequinôctio, tain sextae dcci-mac lunae assentiebatur. At vero erupit tandem Galiorum repugnantiatriennio postin concilie quod anno, ut videt,ur, 603, praesidcnte AredioLugdunensi patriarcha, Cabiioni ' corigregatum est, Gui etiam sanctusDesiderius Viennensis episcopus, facessente ci negotium Brunechilderegina, adesse jussus est. Jloc enim auno, plenilunium Gallorum etdominica dies eodem plane pacte quo tricnnio aine concurrerant'; eo-demque modo dissentierat CoI'jmhanus ; ideo dies ci ai) A.rcdio dictusest. Qua i]Ie comminatione parilum conturbatus, nec tamen ita cons-tantia, quam adhuc ostnderat, exturbatus, ut more suo cedere vellet,inte]Iexit nihiiomirius a lacessendo adversornm more sibi in posterumtefl)peranduffi Inde ilia ad Gallos episcopos epistola in qua, excusataabsentia, «ne contenderet praesens n, cautusque maxime, ne sibi quaead Gregorium in Gtllorrim computationem eractaverat rursus excide-rein, petiit solum ut sibi hceret, servatapropria consuetudine, u in hissilvis sUcre n, acpro Galhs, qui se hospitio recepissent, Deum orare.Sive porro Patres (jus dernisso habitu ad veniain inciinati essent, siveetiam gravi judicio.quod tunc in sanctum Besideriain Viennensem epis-copum tulerunt, content! fuissent, Coluinbanus istud perieulam inpraesenti evasit.

Nibilominus vero tempos quod est risque ad ejus exsilium subsecu-tum propius indicHs quam verae paci fuit. .Iamque anno GO!I, curapascha Gaflorum et Itomanorum ante 25 nartii incidisset, distuhsset-que suam Colûmbanus usque ad 19 Aprilis, iode, ut credo, tumultusdenuo motus est, de quo ille ad successorem Gregorii humili epistolaprovocavil, rogans ut sibi et suis u peregrinis laborantibus piae sen-tentiae praestaret solatium, quo, si non contra frdetn esset, rhum pas-chae sicut accepissent a majoribus observai possent per ejus judi-clam u. Haec querela tum poque in 'integro erat cum Luxovin sece-

1. Frerleg.. Chronic., IV. n. 24.2. flemiliit enim Col. Gailos ep. ad strani responsionem « auto irienniuna Scripiam ,

h. e. post paseham anni 000.

y

DE REGULA NON SCRIPTA, AC PRAESERTIM DE BITU PASCIil

dere jussus est. Quare in epist&a ad Luxoviènses iNainnete nissa, idpotissimum obtestatur, ut « coin Gallis quidem pacem teneant, consi-derantes teinpus quo sanain non sustinent doctrinam ; al quicumqueex ipsis Contrarius existai, statu» ab eis segregetur »

At non jure qui se peregrinum tain causatus erat ne de rituperegrino lacesseretur hune ipsuin rhum adhuc Luxovii retineri vole-bat, postquam ne unus quidem peregrinus ibi relictus crat. Quare fecitprudentei' Eustasius, proximus ejus Luxovii successor, qui tain

schismatis fomitein festiriantius ejécit.

1. Epistolis a Col' accoptis adjongit recentioris editionis auctor (\Valtenbaeh, Episi.,ncrovinq.) "natta de neorneniis, absque nomme in quodam TOS.. reperla]n, indue-lus modo similitudine qoornmdarn verborum. Quod rlualn inane sit ostendit argumen-tom ipsius epislolae, in qua praedicatur paseha sententine Columhani o,nnino contra-ria. Majore,n W. lande,» moruisset, si e teriebris ernisset depordilain il]ani alterarn adGregor. ep., noenon illam aU Aredium !nissam, ad gaas CoIu,nhauus. Galliae episco-pOS remisit.

L

CAI'UT Ii

J)ENOVO LIJXOVIELNSIS INSTITIITI INCREMENTO SUD ABRATE EUSTASIC

(n. 6ui-629) -

Hic Eustasius, nohili Burgundionum genere natus, Columbani deindesectac inter primos consociatus, atque in ?nimsicrium ejusadscitus, ciin tantum amicitia devinctus erat, ut qui- ad Columbanuni ckpellendummissi e"ant, vix miuistrum a magistro avellere )otlisSetlt. Moniqueapud Theodeherti vicinam aulam denno aggressus in 11elvetiam secu-tus est, nec ante digressus est quani Theodericus i'ex, debeliato fratreoccupatoque (jus regno, Columbanum in Italiain fugere coegit. TuneEutasins Luxovium repetiit, ubi, restructo Sancti Walarici ope mo-nasteilo, non tunc quidein abbatis, sed praepositi solum nomine prae-fuit. Missus deinde n rege Clotario ut Columbanum reducem faceret,ipso annuente. Luxovium abbas reniisus est. Quo magis niirari suc-currit talem virum ah intemperantia Scotorum tam brevi pedem relu-lisse. Credimus enim eum aci-Gallorum pascham, sin minus ante Go-lumbani mortem, at non molto post regressum esse. Quod inferimusnon tam ex donne silentio. apud Eustasii Vitam, siquidem hic de bac reconstanter cousultoquc siluit, quam ex magna auctoiitate qua Eusta-sius apud Francos usus est ante illud Agrcstii dissidium, quod pos-treinos ipsius annos afflixit ; cjuam cet-te tantain non obtinuisset, sipaschae Columbanianae pervicaciter obsecutus esset.

Age vero, propter id ipsum ci cum Attela Bohieni abbate jurgiumnatum suspicamur, quod louas in Vita 13ertulfi obiler signifient, .ubipostquarn retu]it hune tutu Luxovii monachum Eustasii permissu Bu-bium tiansgrcssuin esse, suhdit: « non quidquam enim disèordiaemanehat » ; ergo aliquid discordiae exstiterat. Nec dubitamc.is quin haccde pascha coorta sit, coin Attala Eustasio ad Victorium regredi volenticontrarium se praestaret quippe qui ineminerat paschae-seotkae dc-fensionem sibi sigillatim et praecipue n Colutnhano demandatam. T-10e-que ipso annus, quo Bobbien ges tandem et ipsi quoque n pascha Go-lumbani recesserunt, fltcompertus;videlieet ille ipse est quo Bertuifusad ipsos dimissus est (cireiter 622). Et est altera quouc ratio eur cosrecessisse existimemus cuin Attala adhuc superstes esset. Cette enim,nisi hoc jam 111m effectum esset, neque post Aualae mortem ilium

ï

L

Dit MONASTJR1JS DUPLICLI3US 12

ipsum Luxoviensem Jiertulfum ejus Ioco snbrogavissent, neque primohixius aiuio a Summo Pontifice !ionorio î amplissiina privilegia quac inejus historia celebrat Jonas obtinuissent. Assensus vero coron adco pic-nus fuit. ut cornputurn amplexi sint qui mugis recedebat, sciiicet, Vie-torii -.

Nunc igitur, illo gravi dissidFo fe]icitMr composito, Eustasio licuit tan-dem damna sui xnonasterii sarciie atque majus etiam quiddam conari.Moderatione enim et saoctitate ejus simul regem et laici ordinisaliquatenusque etiam clerum in institutuin Luxoiense propendenti-bus, mdc coeperunt complures ad episcopalem dign?talem ciigere, judoqui apud Bajoarios fidem christianam inferrent educere, mdc mura-elles ad nova monasteria instruenda advocare. Ex his autem monaste-rus duo ad cognoscendam Coluinhani regulam peculiaremciue Eustasiiindolem nova subsidia arrerunt; ea sont quac a Para et Romarico, im-pellente aut consentiente Eustasio, constituta, novo quodain adhucqneinaudito consilio viros una eum feminis acceperunt.

Falso enim exislimant quidam ejusmodi institutiim auto hoc temposexstitisse in Gallia. Quod exempli gratta soient proferre di, Arnegisiloapud Pictavain abbate', qui a Sanctac - Crucis rectricihus cust,odiendaemonialinin scpulturae praepositus est, plane diversum est, siquidemsepuitura lIta longe intervallo a monialium selle extra urbem sita erat.Àdd u ut illi quidein Vertavense sancti Martini (prôpe Nainnetem) et Seca-nense (supra J3asileam); at hoc infra ostendemus Luxoviensium fuisseiliud, si modo fides historico satis recenti qui de eo raidit, mule ut.Gallicum vindicatur, cuinad Brit.anniam minorein pertinuerit. In Galliavc.ro prior nemo auctor instituto de quo !oquiinur Eustasio fuit. Fousonde i]iud ah ce arcessitum &t minime latet, coin pIonna ejusmodi

exempla eu ipso tempore faut ex Scotia quam ex majore Britannia obviasin[; sed quoniain ex hac nihil ruinons ad nos perlatum est nisi de liscoenobiis quae apud Saxones a Scotis condita sont, originem roi po-tins scoticain creclimus. Quod si quis quaenit rude ipsi Scoti tale insu-tutum deduxerint, videtur hoc pantim sponte ibi natum, partim alïundcadscitu m.

Prima origo' fuit vita communis 11V genti, apud quam tnibuum et

t. latTé. Regesta, n. 2017. Meliiis exemplar apud Libruèn diurnum ediclerunt de flo-zières, et nuperiils Sickel (Vindob., 1889), C. LXXVJI.

12. Hoc colin usus esi: ;lonas j', Vit, S. .Joh. Renia. Cf. Kruseh, opere supra Iaud.3. Loofs, p. 4CC.4. De rnouast. dupi. npud Seotos et Saïones cf. Vit. 1a IJiigittac, auctore Coeitoso

(Boil. I fol,.) ; 'Vit. Liobao (MaI,il. A. O. S. B. s. 1(1, p. 2); histor. Hiddao apud Be-da,n, 111, e. 23-25; Vii. S. Moehtae (Bal]. 19 Aug).

qq

J

r

14 DE NOVO LUXOVJBNSTS INSTITUT! ÏNCRI!MENTO SUR APRtTE .EUSTASIO

familiarum vin cola arctissirne constricta erant, consuetudine eivilÏinsita.Quae consuejuido necessar jo ad ici conduxil ut quibuscumque vins etfeminis e quaque gente adreligionis votum degressis communiapi'aedia de communi fonde ad sedein et victunfsuppeditandum assi-guarentur, habt.ationes quoque communes, quanquam vins pauluin afeminis sejunctis, construerentur, communisque eelesia erigeretur,quae plebi circumjectae simul parochialis erat. lia enim rein ah initioordinavisse ferebantur sancti « printi ordinis n, sive qui prima aetatefuerunt', nihfl ceterum aiiud quam veterem formam paulo audaciuseffingentes quae initio vitae asceticae apud plerasque ceteras etiam ce-clesias exstiterat, cum monachi et feminae 1ko saeratae adhuc in eccie-sia parochiali cuni laicorum mu]titudine, separatis tamen sedibus, coa-lescerent, et de dommuni theèauro ecclesiae sustentati aliquatenus con-victores essent. Nec tamen hoc consortium, quod apud rnonahos etmoniales potissimum tribuies vigebat, adeo in Seotia invaluit, ut nonessent etiam inulta monastenia in quibussoli monachi vel solae monialesviverent. Auctonitas aiflem in i]lis duplicibus inonasteriis varie statutaerat; modo enini utnique sexui soins abbas vel sola abbatissa imperabat;modo sexus quisque a suo duce regebatuir. Adulto jam instituto, roburinsuper accessit ex regulis onientalibiis. et praesertim J}asilii, quaedu1icibus monasteriis proprie scripta erat. Quae jam Columbani tom-pore Scotis cognita, sicut supra ostendimus, postea ad hoc valuit ut,quod Graeci majori cautela providerant, virorum et femivarumaedesnon simp]ici, ut ante, piatea, sed uluro interposito dividere.ntur!.

Forte ert cui mirum videalun curam hujus sexus susceptam fuisse adiscipulo et successore illius ejusdem Columbani, qui muliebnium ille-cebrarum metum monachis suis incutere tantopere sategit. Mirumquemagis et fere supra ildem fut feminarum cum vins consociatio, qualisab Enstasio effecta est, si coin confertur qued in regula Colurnbaniscniptum legitur, ne monachuis « dormiat in unit domo coin muliere »,et « ne solus cum sola femina loquatur n. At enim haec potins adversusfeminas seculares quain moniales edicta erant, nihiique ceterum obstititquin cadein a monachis et monialibus etiam in codera Ioco cominoranti-bus servarentur, siquidem aedes criait distinctae. Buin hoc institutumEustasius amplexus est, feminis se non modo benignum praebuit, sedetiam providum. Abhinc enim coeperunt sanctimonialium gieges ex un-bibus, ubi usque ruine oh sui eustodiam inciusae nemanserant, se etiain

1. t Mnliernrn ndrninistratjonein clClirjstn n f,, nd aU von Li, in lenlation isUsseriuin, B,itgnnk. reput;, Antiq.Goundils... vol. il. part. 2, pag. 292.

2. Cf. Vjtas Ro,nariccnses

consortia non 'espuobant, plia super petramnon limebauL » (Calalogiis 55. Hiherniac apudo. W, P. 473 etc. ap. Iladdan et Stubhs

DE MONASTERITS DUPLICIBUS 15

in agros elfundere illicquc deversari posse, obi vicinis fratribus opemferentihus pax et quies major simul cern aequal:i custodia et victus co-pia suppeclitabatur. hue potissimo commodo perductos esse hujus iciauctores salis ex eo declaratur quod, cern urbana feminarum monaste-ria ad normam Columbani instroela inonachos vel penitus arcuerintvel paucissimos rcceperint, contra non quodquam coruin quae in agrisconstituta sont hoc consortio caruit. Placente consilio omnibus qui inColumbani regulani adspirahant, mdc eflèctum est ut fere plura lue-nastetia sirnul vins et feminis condereut quain sous vins. Unde haeclaus Eustasio debetur quod per hoc vires instituti .Luxoviensis fore du-plicavit.

Hic vero, ut novain rem auspiciis Columbani iuchoaret , Farani nehi-1cm puellam, ex familia sancto viro ohm amicissinianatam, sibi adininis-train surnpsit. Cujus pater Tiagnerieus Columbanum exsubantem hospitioreceperat germanusque Chagnoaldus in sehdla et ministerlo ejusdemadoleverat; alter quoque gertnanus Faro, postea Meldis episcopus fac-tus, noinen habuit viii Scotorum arnantissiini ; ipsa deni que, incipientepuentia, inter manus Coluinbani viiginitatem voverat. Eustasius igitur,bec in Brieglo inter amnes Albam et Mucram Majorem, cul nomenEboniacus, ah Ffagnerico obtento, deditipse ex fratnibus proprii monas-teriifabros a quihi]s nedes fratnihus et sororibus idoneae construerentur,ibique ex ministris suis duos sole.rtiaegregios constituit, ChagnoalduinFarae gerrnannin, atqu e Waldehertu in, non ut praeessent, sed ut regu-min docerent. F'ara enim, tituho abbatissae insignita, oiqne jus ad setraxit,ne excepta quidem, saitem quod ad sororesattinebat, amplissi-ma potestate confessionuin audienclarum exeotnmunicationisque irro-gandac, quae soli sacerdotibus adhue concessa erat. Lucratus est hicColumbanus arcom munitissimam, obi ejus instituta pura diutissimecustodita sent, quaeqneamuhtis nobi]ibus feminis, praesertirn ex traus-marinis nationihus, expetita est.

Eodctn circiter anno propius Luxovium, in castro Ilahendo, cui pas-tremo Romarici-Mons nomen ex auctore inditum est, aliud duplexmonastejium constitutum est-ex eadern regela, diversa tamer) mente, etcern aliquaiito discrimine 2

Fluic auciores J3urgundio Amatus, quetn Eustasius Agauno moniste-rio adduxerai, et hiomanicus austrasiacus aulicus ah Amato ad vitam

1. Cf. Varae lestarnenturn ap. Pardessus, 257.2. Vit. Amati, Dcli,, 18 sept.; Vit. Rornarici, Act. SS. O. S. Heu., Il, p. 415. noce-

inenla quaeda]n ad origines Bonaw'icenses pertinentia edidit et expend il nupei' Âdalhert Ebuer apud Neues Arciiiv., 1894, p. 49 Der Liber Vitae und die Necrotogien y.Remiremont.

M DE NOVO LÎJXOVJENSIS INST1TUTJ JNCiiItMlNTO SUR ARBATE EUSTASIO

inonasticam conversus, fl0fl quidem ab Eustasio missi, tamen ipsoannuente Luxovio profecti. Abbatisque dignitatem Romaricu s, utpoteloci dominus, A.mato detulit, cui ipso successit. Ipsi, somma impciiisibi reservata, deleget'unt quoque ex fetninis unam quae, licet ahhatiobuoxia, senti suo abbatissae nomine piaefuit , ab excipiendis veromoulai loin confessionibus abstenta est. Neque in lis solum viri illi pro-pi'ias rationes secuti sont. Nitrique institutio Laudis perennis, praeter-misso ordine divini officil a Columbano tiadito, ex Agaunensium more abAmato invecta est. Hicque, austere vivons supra jnimanas vires, sedsibi llimiurn assentiens, alia quaedarn praeter Co1iimbaniregulam in-veliere non dubitavit, quae in Eustasii vituperationein incurrerunt. Indeinitiuin discordia.e, quac inox in societatis abruptionem excessura crat.

Ab bis postea duohus collegiis alia multa 2 ut origineih, lia miam va-nain formam deduxeruni, tamdiuque steterunt, quamdiu stetit vigordisciplinac a Luxovieùsibus traditac. Monachorum et monialium socic-tates de quibus supra egiihus sequenti deinuin seculo dissotutae suritnon quaquain offensione ', ut pronum est suspicari, sed terrifions mi-quitate qua Lune omnia in perniciein cecidere. iostquam vero profil-gata res monastica a Carolo Magne et Ludovico Pio nestitui coepta est,officia quitte inonachi ohm apnd moniales expleverant ad clericos et fa-mulos devoluta sont 4.

1faec quidem praecipua fuere inonasteria ab Eusiasio adjecta. l'rae-ter haec vero, non adeo mulla ad id tempos videntur referenda. Àdhuccairn episcoporum animis aliquid simultatis supererat, quod InstitutiLuxoviensis incremento nonnihil offecisse existimo. Cujus causas cx-planat Jonas in Vila Eustasii. Censebant illi enim Columbani successo-

4. Exstitit etiam abbas propter abhatissam apud Nivialense Geretrudis coenobium (VitAldegundismietore Huebaldo, e, 5, de Sabine abhate Nivialae, i3ol)and. 30 jan.)

2. Jotruin, Kala, Ni'ia1a, Marcianae (Vit. Aldegundis, et Vite Ciioni), LaudunensaSalabei'gae, Suessionense S'-Mariae (Episi. s Leodcqarii cd Sigradan rnatrcrn,Mansi, XI, 1095), Bestia (y. infra), Secanin (Vit. Fridolini), Pauliacum (Vit. et Mi,'ac. s.Austre&ertac, p. 48), ljlandiniiim (cari. Engeiwarce, Pardes,, 11, ji. 262, ana. 703)llamatic,im (Vit. s. Eusebiac, 46 mari.).

3. Coinpinra qukle.tn contra lilas decreta sont, sud quac parwn valueront. ApUdTiicodor., Canon. G,'egor., 10 « non licet vins fumions hal,e,'e monachas, neque terni-ois viios habere amen, nos lion dostruatntls iii ud quia consnetmmdo es[ in han terra s.- Apud Nicaenurn 11, e. 20 : « SIatuirnus a praesenti non tien duplex mnonasteriimtn,quoniamn hoc cil maths scandalom et oft'erisio s in qqod tammi oxprobrinm dupt. mo-nast. Gal]iae non vidcnl or ineurrisse.

4. jn,n itt snccesser,trt alnid Niviala,n tempome, Caroli Magni (jlfirac. Ge,'etudis,Script. rer. mem'oving., il, p. 474). Cf. D. Al. Germain: Histoire de N.-D. de SoissonsIiistosiarn translatiommis S. Tiathildis (23 Jais. op. Boit.) - dipluinala data SRe_MariaeSuess. n Caroto Calvo, etc...

N

ItIFUS SCOTIUL RURSUS LACESSUNTUR. DE SCL3TSMATE ACLLESTII17

rem rna.gistri rationibus adhuc nirnium assentiri. Quis inter foi'sitansigne ciucis crebrius exprcsso et parvarum eoei'imoniai'um, quas VO

cant ben.cdictiones, nimio usui veniam dedissenL M non aequo anirnoferehant a mofe Calliac in plurihus allis palain desciscentem, videlicetcapillos abradentem non in inodum coronac super occipitio, qua ton-sura Latini clerici cl, monachi insigniti crant, sed in mocluin dirnidialacIunae ah mire ad aulem per fiontein circuinductac ; necnon missascelebrantem, non ex a]iis qu dein sacroroin libris nique cis quibus ute-hantui Galli, quos ipsos lihros e Luxovii et Bohii thecis ponssimumaccepirnus ', sed adjonctione multarum orationum sive collcctionuzn

quales exhihet velus liancorense antiphonarium Bohii olini asservatum.Et erant fortasse eliam quihus dispiiceret ordo cursus divini qua]is nColumbano in Monachort.ini ilegula praefinitus cri. Quanquam temereSeehass asserit Coiuimbanum ordini n sancto Caesario Are] atensi et ejussuccessore Aure]iaiio monacliis statuto contra adstitisse e, Coin Caesa-rio enitn Luxoviensis archiniandrita consentit dom longiorern cursumnoctibus hiemaYbus quain aestivis decernit. Roc vero potissimuin dis-sentit quod opus divinum tnultum aggravat in nocte, sLawta bina oxpe-ditione, ad medium scihicet noctis et ad gal11 cantum, quam Cacsariusunam tarit, pinribusque psalmis, imo loto psalterio hiemalibus sabba-Us et dominicis assiguatis minuit in die, ubi nunquam plures quamnterni psalmi pro quaque hora praecipiuntur; qui numerus a Caesarioacl sex, ah A.nrehiano risque ad duodecim augetur. flanc reinissionemCo]umbanus a senioribus suis propositam dicit « pro operum intermis-sione n quippe quibus persuasumn ei'at noctem orando, diem lahorandocontemi debere. In quod mire recidit flegulae monachorum X"" capul.:

Monachus, inquit, hassus ad stratum veniat, ambnhansque dormitet,iiecdum Cxpleto somno surgere compellatur.

Seminainvidiae in his latentia evocavit Agrestius, cx Theodei'ici regisnotario monachus Luxoviensis factus, Gui post omnium rei'um suarom

1. E Bob, et Juxov. Ibecis nohis transinissa surît Iectiniiariurn gaule. (In. s. Paris.9427, Fonds de Marguei'y, sec. 7); sacrainentarium item gallic. (paris. 13246, sec, 7)vu' cia tidae an tiq u i ta Li s I ibri, iii q ii oru n, margi n ibo s adiine depieh enduntu r nomina1cr. ihbat.um Bob. e quorum Iliecis exiei'unt. - ne quibus consuls commentationes Ma-billonis in opere De veteri liturgie gallicana (ritigne, I. 72) ; neenou L. Baliste.Cabinet des Manuscrits, Le kctionnaire de Ltixeuii, lI, 304, Il 1, 220; .L'Evangdtiaire,11,384; C" de i3astard, Huit. Comité d. L lang., Itin., et arts d. L Fronce, 1857, IV,4% 619.

2. Qwio Columb, de quatorno duodoeim psalmorun caria in racle vituperandicausa dicit (Reg, mon., e. 7) non il) rugulain Caesarii cadunt, guam Columh non nove-,'at, sed in quaedam mbnasteri;t propriae ipsiils pairme.

3. Eo lit ut dimidia fox vigilando et psaliendo consumnatur ah hac vero mensuralonge absout Caos. et Aur., quihus id gravissiinuin repulatur, ut etiani in reverojidis Na-talis et Epiphauiae noctihus a 3" hora vigilelur. -

18 DE NOVO LUXOVIENSIS INSrITtJTJ JNCt4EM]NTO SUR AHBATE EUSI'ASIO

andicationern Opø]amt[uc Bajoariac evangeiio ituhuendac navatammens a Columbani institutis aversa erat. A.i-guit quidem cuiTt Jouas c1uasiaJiajoaria per Italiam re.gressusciini Aqiniciensibus a }lotnanis dc Tri-bus Gapisutis dissentientibus cohsentierit quod cum non aliter probetquam epistola jaih tunc doperdita, nescimus an 110e temere expi-obret.Quod certum est, Agrestio Luxoviensia instituta criininanti pristi na suacuin episcopis et proceribus, maximeque CUl)) Majore DQrnus Ilurgun-diae ' Warnachario necessitudo tantam auctoritatem conciliavit utEustasius, praecunte Ctotarii regis edieto, ad coricilium arcessilus sitIIatisconem, pi-ope illam scilicet urhern Cabi!oiiuin, in quain Burguri-diac episcopi ante annos Ires et viginti Columbano dicin dici juisserant(a. 626-7). Pei-opportune illi contigit 'n Warnacbariusipso dicte die me-reretur, quod non sine nutu divine factum esse visum est. CeterumEustasius piei-aque objecta baud inaguo labore diluit, nisi pied de ton-suffi, non quicquam habens quoci apte responderet, detreclatoremsutura ad Dei judicium appellavit. Nihilouninus vero Paires permoti Iwac-sertim sanctitate et mudestia viii, ils quae etiinini Iocum dederantabsolutis potius quam approbatis, adversarios inter se oscutari coac-tes dimisei'unt. Qua,r,obrein aegre fides Jonne adjungitur instituti Luxo-viensis multiplicationem ex 111e concilie trahenti, eu unagis pied Eus-tasius minus tribus aniis superstes fuit. Tantum aljest ut ilind coneitiu uncertainen de. Luxoviensi norma, sustulerit, ut Agrestio liherumthac fuerit di versa monasteria ex ilia m-ta tentare, 1101) modo itupune,sed nonnulla etiam feticitate. Hic enim, repulsus a Fara, Ainatuin etRoinaricu n], sociata ira, ad 00 t Col u mbani institu tis ahal ienavi t, ut capiøisus abjiere jam non diibitarent. Qiios etsi Agrestil nex Paulo postsecuta ai) erràto revocaverit, ex nimio dolore quocum Jouas rom edis-sent pronom est conjicere eus ad integritatein i -egntae Luxoviensis,veisaltem ad tonsuram posterius non regressos. Àtquc liace causa est, reor,coi Germanus Grandivallensis e Bomarici disciplina clam se Luxovininsubduxerit, cur Salabergae Flabendum secedere gestienti suaserit \Val-debertus ut potins proprium sihi monasterium conderet, cor deniqiteLuxovienses Adelpliiom Homaricensem abbatem Lnxovii dieni souritobire cupiéntem non in cuetu fratrum recipere dignati sint, sed in hos-pituifi domo tenuei-int.

Quam temere Jonas de monasterioruin nunlero fil) Eustasio aucto rCtulerit ah une discitnus Soleinniacensi, ab Eligio constructo, quod illeinhune fi utneium reponit, cum ex disei-to Audoeni testimonio certiores

1. T&mere ,coittcniiif llauck (p. 266. flot. 4) qtiac tefert Jonas non congrucre illi WaiII.qui fuit Maj. Domus et defunci. est o. 0211-627 (Frodcg. e. 54) nain contra oued illenui É u r, te n' pora utile colinereji t.

s

1(11135 SCOTICI RIJRSUS LACeSSIJNTtJII. DE SC:HISMA'flt AGBESTI(19

sinus illud nonnisi post mottent Clotatui irsceptum esse, qui Glotariusaliquot meusibus Eustasio superstes fuit '.' -

1. Watdebertus successit Euslasio a. 329 (J. 1-lavet: La date d'un ni. s. de 'Luxeuil,Ecol. d. Chartes, t. 443. p. 430) qui Estnsius non 29 mart . (Pott. et Mahiti., sed 2 april.morluns est (ex 1Caiend' Luxov, votutissj' quac videsis apud Martene, flics. AneccL, 111p. 1550 etc... et ux Martyr. Hieran. Silo imper a de Boss' et Duchesne apiid Bo]land.,nov. 11.), post 15 fore amies regi miii j s (3 ri rci t. I ustri s. i nqu j t ' j ta Sa laliergac) intel t gota mon regi minis :tbba liai is, non habita ratio' 'e I i .iei, n ii quo vo] ut si 'n PI ex praeposi t usp raefuit. Clot;, ri us post coin mort, est eod anno exeunto

D

Él-

CAPIJi' III.

DE BEr,uIA :IIENEI)lcI'I t wALnEttElt'rO A1)Scli'Â, ET DE MIRA INSTI'ru'I'ILUXOVI ENSIS PItOPA GAI' ION E 51111 EODEM A1IPA'rE (629-670).

M \Vaidebertum Eustasi successoretn oi'igo certe ieferenda est Loinhujus cpi um plei'oi'iimque monasterioi'uin, horu inque plane mn urnei'o-ruin quae ex Luxoviensi norma exierunt. Quam copittin seruit ille, et perfjO minus regiminis auxit, adjecto siM novo robore ex regûla sanct 13e-ncdicti '. Non ideo quidem quidquam ab co clerogatum est. de Colum-hani institutis non de tonsura, quacuin Nuinmo]inus, sin minus ejusdiscipulus. at certe ejus aequalis, in quodain peranUcu0 codice 2 depic-

lus a Mabil!onio visas est non de cursu divino qui adhue, mutatispaucis, in regula Ponati legitur (cireti 655 sci'ipta) ; non de Baneoreni-bus cot/ectionibEs, in qu7bus Farac moniales eo quoque tempore quoJonas sci'ibehat aquievisse reperiunlu!'. Sed Benedictus in cOnSoi'tiiiiflvocatus na quac norma Luxoviensis minus idonec admiscrat douce pan-latim obsolescerent obtegendo, quae autem salubria et gravia ei'antûrmando, ad extremum pervicit ut haec ab omnibus et in honore ha-beretu i' et avide hauriretur.

Uncle Waldeberto novutn hoc altiusquc consilium suppetierit handplane compertum est. Pro certo tenemus iieminom in GniIia ipsi pi'aei-visse Advcisatur quidem huic nost'ae opinioni vulgatioi sermo, quiadhue plerisque hodie probatus est', Gallus aneti .Oenedicti notitiamMauro.ejus discipulo debuisse, qui a nagistromissus, Glannafolli sil-per Ligei'itnconsedcrit, indeque magisti'i instituta latins vuigaverit.Quae fama, ante l'ace secula a Sancti-Mauiri henedictinis magis pio aU-fectu quam solidis argumentis contra notinulios dofensa, corn tot docu-

4. Foedus inter Benedictum et Cotunlbauum junctiim jum ante haoc seculu adverstisBollandum, Cointiumque, etc., defe.nder'e aggi'essus est MaIjillo (CL Praefationes ad Ac-ta 33. 0. S. lienS., sed paulo confusius hue a,'guinentisque non aequo idoneis. Quartimper rjuoque quidam contra disseriierunt (Ebrard, D. i,-ose/zottisché Missionskirche.Hauck (Kirchcngesch. De,ctschI,4 1, p. 283) antiquiores cartas in quilans foediis sunci-tur adullerationis suspectas facit , Sperarnus ornraeni liane coniroversiam. u nobis di'i'e,npliiin tri,

2. Amant. 0. S. iL, I. p. 528.3. Protmt hodic quoqiie llauek, (p. 230 dum iiot. 7).

MAUBI GLANNAFOLTENSIS HESTOnrA VULOO ACCEPTA CONCUTITUB21

mentis hoclk pugnat, ut nonnisi etedulis fidem facere possiC Quod nobis discutiendum videtur, priusquam de Waldeberto prosequarnur.

Mortu us cst.rnagnus occiclentalium monachorum pati'iarcha aurjo 5liLi,12 KaL À.prilis, reliais Cassini et in vicina regione discipulis, ut videtur,non paucis. Àttznen DOD videtui' ejus.fama vol in Ïtalia adeo percre-buisse, antequam sanctus (.iegorius papa de illo in dialogis rusius cils-seruit; quo tempore, Cassino a LangQbardis everso, Benedicti fui Ro-mam confugere coacti suni. Ex hoc coepti sent quiclem in piii.rihus Iocisnosci. Nuila tarnen Benedicti mentie in documentis ad Galiiatn e-tinentibus reperitur praeleiquam in eis quae ex Luxoviensium hihuio-thecis sub S aicieberto prodiere. Be Maure in sermonibus rador etiamfit mentie. De hujus enim in Galliam adventu ante nonum seculum jampi-ope (mcm vergens nihil otnnino auditu I'. Nihit eniin de hoc legi tu t' apuctGregorium nostruin, qui tamen in urbe prope vieillît episcopus exstititrcrumque monasticarum tam curiosus fuit. Nihil novant prisci actatisKarohngicae ser ptores, licet tune coeperint Mauro esse devoti non Ra-banus, qui impensa in Maurum pietate ah co cognomen sihi assumpsit,eique plura carmina dicavit, cum tamen et iule in vicinia Glannafoliiapud Turones ab Aicuino cruditus sit; non halas diaconus; qnanql.]ameorum quae ad Berïedictum atiinebant pentus ; non Ado, quanquam insno inartyroiogio sihi conscius est nullum ex ils qui sibi noti fuenint ase praetermissum esse 1 . Miraniliceatscripto]'es per tria secula tain ailede ne siinisse quae, .4i vera fuisset, nain u]lo modo pi-acterire p0-

tuisset;?Benique venisse. Maurum in Galliain primas auctor est Ode Glanna.

fohi 2, posteaque Fossati ahbas. Quod ut probaret, duits modico inter-vik annorum 861t-869 historias edidit, uuam de Vita sancti hujus, deTransiatione et Miracniis aitet-am, videlicet ne laus miner sancto suea se afferretur quant cetenis praccipuorum monasteriorum Patronis ai)hagiographis hujuscevel maxime aetatis pleruinqueprospectuinerat.Pri-mumqueille epistoia initio Vitae adjecta cxplicai-e contenclit qua rationoipsa sibi in manus incident. Nempe se corpus sancti Maui-i a Nort-manhis, a quibus fane impetus in Ligenis valtem factus esset, in Bar-gundiam subduxisse, ad propriaque redeuntem in peregt-inos quosdam,

1. Pi-imam inentionern fecit lJsuardus in EDO martyrol y . 868 absoluto, in die 15Jan., bis verbis « In territ. andecav., saneli Manri ahhatis y , quac t' mana scripta suintin arehetvpo quod apuid nosi. BihIioIh. Nat.

2, videsis ]3o]Jnnd. in S. Mauro. 15 Januar. Item Mabillon, Acta, I, et dispntationem- -D. fluin;trt in append. ejusd. brui. -- De Odone. cf. abbé Lebenf, Bise. de la ville, etdu dive. de Pa pis, t. 2, p. 43. - Cf. etiam BaiI]eI, Vies des Saints, 15 Jan. Fieurv,Tlist. cccl., L. XXXiII. 13; Chastellain, Mari yi'ol universel, 15janv ici .

£7

1.

220E RECULA ]3EEEDTCTF A WALOEI3ERtO A])SCITA ET I'RO]'AGATA

ex Italia reversos, ,incidisse. in eorumique sareina repertam i]larneximiam saneti Mauri Vitam,. quae n (liscipulo ejus Fauslo ohm conscripta esset, adjunctis lwaecipuorum ipsius sociornm Vitis, datis nonpaucis nummis, comparav'isse. Poscis archetypum? Subjicit. Odo hunevetustate pacne oblittcratum et mendis conspersuin a se meliori forma,rebus modo sententiisque servatis, esse versum. lice igitur contentusesto. En quo lectoris Vides anleoccupatur. -

Quid nune restat, nisi ut resatque sententiac excutiantur? -At bismaxime ilie faisum audacter commentus arguitur. Primum enim toimendacia ai) eo linguntur quoi hommes nominantur. A Bertichramnonimirum Cenomannensi OpÎSCOpO proficiscitur, ut qui Maurum aBene-dicto expostulaverit, priusque vita excessert quam Maurus advenisset,boc est anuo 5h3, qui scihic.et l3eitichramnus, teste nostro Gregorlo,non ante 586 episcopalem sedem couscendit, quadraginta deinde amuisperrnaisurus Tum ci mortuo flumnoluin sufficit,, quein contra certoscimus prueivisse, nec tarnen ante 556 episcopatum musse. Pergit veroTheodehertum una coin fluo Theodehâldo maximam cousuetudinerncum Mauve habuisse. Glnnafu1iumque suepe commeavisse, ad quemunion .Andecavensem Civitatem proindeque huic insertum Giannafo-hum nunquaift p.ernuisse coin ex coijeiliorum suhscriptionibns, tomex sancli Aibini Vita auliientica certiores suions. Nec minus turpiter inCiotarii I historia claudicat, quem Maure quadrkgesimo adventus annomortuo, seiticet 582, adhuc superstitem facit, quasi vero non essetjam viginti et unum an nos auto mortuus - Quid, quod ne soue ipsiusquidem histoiae .fictus gravier videtur Faustus? qui se hienui6 postNauri obitum in Jialiam regressum, videhicet ci'ca . 585, opus exsecu-tutu esse dicit, obtulisseque Bonifacio palme, scihicet non aile 608 ad.poniificaiem sedem cveeto!

Neque ille se apiiorem exhihet in temporibus computandis. Iter enimMauri n Cassiuensi inonastcrio ad Fontem-Rogi, qnod monasterininauto paucos annosa Romano, et ipso flenedicti alumno., conditum fuisselingitur, ita ai) cd praofluituir. ut ton profectus 111e. feriaEpiphniac(juinta, nonnisi post quinquaginta quiuque dies Veicelias attigent, ibi-que quatuordecim dies moratus. Autissiodorum 13 Kai. Apnilis, sive20 martii, devenerit, 1mo est, uno ve] aci summum duobus diebus totumieiiquum iter mdc ai) Italis Verceihis. ad Aùtissiodorense mouasteriumemensus sit. Sciiicet urgetur ingeniosus scriptor morte Bcnedieti, quamcaleudaria posters die.hoe est 21 Martii, indicant; nain evenisse eam ipsodie quo Man rus hospitio Tiomani utehalur, ipsisque min commonintihusdivinitus praemonstratam esse, hehium est coinmentum Perincominodoei'o hoc mox ipse evertit, eum addit rein in pervigilium paschae ceci—

Z,r

MAtIR) GLANNAFOLFENSIS EIISrORIA VULGO ACCEPTA colçcl;T1tuu2R

disse, qui dies non ante annuin 0011 coin 12 RaI .Âprilis conjunetus est.Labitur quoque in aduLe Theodeberti, quem scimus anno 5/iS, quintoitaque post lienedicium anno, mortuum, coniendit ilie tamen plus quainoeto annis Mau ri farniliariUte usuin esse. Supra ostensus est alius errorde annis Clotarii gravior . Tot igitur errores et de horninihus et de tem-porihus cum non fortuito lapsi sint, sed ex professo eunstanterque de-fendantur, et lis demptis, ex fcto F'austo nihil restetpraeterquam quaeex GregoiE Magr]i dialogis fere ad verbum ai) eu,transeripta sorti,, quiscontendere audeat majorem ipsi quam cuivis mendaci deheri fidem

Reinota Vita Mauri, superest nunc Tinslationis et Miraculorum his-

toria.Quae court ah ilIlo codent Odone exarata 5h. (liii se librum Fausli

iursus tractavisse et ernendavisse conressus est, juin vides ide, qiiainpaucam fidem mereatur. Praefatione rwtein hnic Transiationi propriaantestatur 1111e impriinis Gethefridum Fossatensem abhatern, apud Glan-nafolium, quod ait, non wtrvo tempore couversatum . Atque esset inhoc fortasse nonnulla (ides, nisi compertum esset ipsuin non posterinsillo ipso anno 869 superstitem VINÎSSO, (1110 haee Translationis historiaah Odone, ipso fatente, vulgata tst . illiusque testimonium ita sequitur,ut cnn] co appellet etiam Berngarium, ante Glannafolii PC I duodecim

annos monaehuin sed coin in opens empote iihil aliud , ex ejus mc-moria referat nisi niitificum quiddarn quod niliil sonat, apparet hunenon essenisi umbrain testis. Pro tertio deniquc teste Bilechildem addu-cit. Roiionis .corniI,is aine cinciter 30 annos inortui viduam, scilicetvetulain, ahsentemqne, u qua igitur in iedargutionis pwieulum non in-ci dit

Caijsam vqro aggressns, de prisco Glannafolio ejusque instan ratione,et de invèntione et transla.tione corporis sancti Nanti per vices dissent.Primuinque Glannafolil monaslerinin osque ad Pippini I regis temperadormisse dicit rune veto hac abbatia donatuin Gaidul.fum querndarnpenitus cam destruxisse, ne fundamentis quidem relietis ;. ruinamquerisque ad Ludovici Pli extreinos annos perstitisse. De hoc quidem cogi-tet quilihet quid velit ego veto snspicor Gaidulfum hue 01) nihil aliudnisi ad defectum aut parvam speciem vestigiornin exeusandain indue-tutu esse.

I. Ilos errores aol mulverti I. ÂdrevaicIns qui iu 1uirucuhs S. Benedicti ploya ex VilaFausli cxcerpsit., Id coque advoutuirt Ma,,k'i ad regna J unions Theodeberli et ju nionsCI niai' dis lui j 1, q uod magis col, eret, al Ma ii ru i n C,issi ii en sein .rc ri ovei -

2. Odo jam ci succosêcrat tenipore coticil ii Verme,-icnsis. q I oU ami, 860 pIcrique, atii)o869 probabilil]s Mausi sedisse poLit ulirnI oc subseni psi t caria e al) 1mo couc j lie Nobi-

liac. mon .. concessae (I1ansi. XV. p. 786-7).

24DE nItuÙriA BICNEDICn .& WALDEIERTO AJ)SCITA ET I'ROFAGATA

Al volo concedainus iN ohm « monasteriolum o fuisse. Pergit ihleAndecavensem comitem Ludovici Pii licentia operam dedisse ut pris-eu in Glannafolium restrucrelur, adscitosciue Fossatenses monachosdominos fundi constituisse; cartam periisse incendie, atque mdc Ehroï-num lune cicricum, mox vero Pictaviensem episeopuin diploma Carol!Calvi elicuisse, quo loci domivatio et regimen in surin jus transfunde-ictur bac condilione- subjecta, lit post cjus mortem succederet iNGaushinus ipsius consangrtineus 'oc' inonachus, aliique consangnineideinceps secus veto, inonachis eum qui sibi praeessct eligendi jusesset.

Juval quidem. nos hic postremô hominem reperirevera diceotem.Assentitur ci enfin regahis caita cujus archetypus adhuc exstat, Ilocanion) parvi nostra intercst. Situe ibi corpus gaudi Mauri, quod filead.strucre nilitur. roapse inventum, et quomodo,hoc est operae pretium.Porro, inventum hoc Ode ad tempus supradicti Gauslini rcCert,a quobec adjicit in carta consignaCium « Anno D. Inc.. 8II5, indictioneSa , hehdomada nihilominus 5a in Quadragesima, transiatbm est corpuss. Marri ai) austiabi parte... ad dexteram altatis s Martini... o Adclit-que dei.ncle, tanquain eodcm pergente loqui, portiuncuiam vetustissi-mac membranuilac in loculo esse repertain, o cujus series, diuturnaohiiuerationc pene debeta, vix perspicacissima elucidari ViLIiJit indagine,cujusque textus tandem enucleatus : hic Jequiescit corpus 1. Maurimonachi etlevitae, qui tempore Theodeberti regis in Galliam venit, etP11110 kal. fehftaiii migtaviI, a seculo

ITue vero recuru'irnt difficullates non parvae, et vereor ne. sieut Faus-tnrn, ita et noue Gauslinum et Bertulfum menclaces fecert, De Gauslinogninl contant quiidem notae anni, dtininodo tamén prima Quadragesi-mac hehdomada ca coin. putetu r quae primain dominicain Quadragesi-mac aitccessit. Ai vix ciedaut Gausliuium potuuisse jam tune se presh-te juin dicele, qui anno 843, teste Odone, adbiuc adolescens erat. Quodsuhditur, 11Juin eo ipso anrio 845 pridie Pentecostes kalendas juniiabbatem factum, cohaeict neque cuun ealeiidario, ih quo Inc route con-currunt soluin anno 849, neque coin diplomate quo jus Ebroïni et Bans-uni a Calvo adstructum est, cujusauthenticum praefcrt annum 8h7. Mesto Odonis mernoria in hue exciderit. Quam vero similhima videtur

rnembranula ihha vetustssznia, diuturnaquc obhutcralione pcnedeleta », c[uateriliunculo Vitae Fausto attributac o niia vtustate COu-

sumpto » Quam apte nomina inventa ad- vitaecommenta st.abilienda•pro yens Quam hoc praeseiim prodit se membramfia iIJa mondosam.•corruptam, vcJ male interpret.atam ! Nain quod ibi dicitu.r venisse•rom « Thicodoherli tempore n, cuni noqne ']'Iieodcberto I, nue Theo-

MAURI GLANNAFOLLENSIS HISTORIA VULGO ACCEPTE) CONCUTITUS .23

deberto quidem H convenint, ad qios Andecava civitas ilunquain perti-nuit, ex co sequitur l3ertulfom aut il lud mentitum esse, ail, iiituil,ilinesse in Theodebertum ah illis senioribus diversum, proindeque in Mau-rom ai) eu etiam diversum qui J3cncdicti discipu]us fuit. Quod si ah hocGlaiuiafoiiuin revera condii,um est.', non multo ante Pippinum regemid factum est,.

,lam qiiaeret quispiain nullane documenta, praoter 11k spu ria,exstant, quae nos moneant de sancto Mauro Glannafoliensi? - Sautprofecto çartae regales quatuor ab anno SAS ad 850 Ebroïno a Calvoconccssae 1 , in quibus Giannafoli u m « Sancli Mauri monasteriu n u jaminsctibitu r. Qua vero causa sic inscribitur ? non diclLlet. Uni e duahusantiquiorihus, qnae anno 8115 eodem die conscripte su ut, sic inset'Lurnlcgirnus: « uhi Sanctus Maurus leverenter huinatus habetur ». At cumInc cartae non exstent nisi in apographis, nesciinus an hoc siC aicreadventicium. hic forsiun aliquis ai-guet nos quasi ad suspiciones pro-niores sinius. Quid autem, cura probaverunus historias tiirpitei' esseconflctas? Et sane, ut (le hoc quid certain esset coînpe"ii'emns, duascartas Calvi aiithenticas adivimus, quae in Thesauro Archivoi'urn Natio-nalium (K. 1.1, n. 54, - K. 12, n. 1 2) asservantiir. Maxiini mornenti est,ea quac anno 8A7 data est,, qua Carolus tex. praefatus quoinodo Ebi'oï-nus « monasteriolum juan, super Lige rim situm, antiquo statu restruxe-rit... u, constitutionem et privilegia restituti monasterii promulgat.At cum ad Iocum venianis. obi perscripta c.xempla iriseront., u 1)1)1

heati Maori sacrum corpus hahetur hurnatum u, statiin animadvertimns'banc locum omnino erasum esse, ita tameri erasum, ut remaneant lit-terarum IOngaruin b, d. h, I, extrerni ductus, hi vero eu n eo quedcxernpiaria i userunt, minime congruentes.

Tunc adiimus alteram cartam eodernque loco parer erasam com-perirnus. IJude vehemens nos suspicio occupant, 01) nihil aliud.id Cite-tùrn esse quain quod c]ausulae inesset quiddam Octonis fabuhs contra-rium. Quoci si cui .magis placet conjectura liane propterea exspunctamesse quod, corpore sancti Maui'i a Glannafoliensi inonaster.io 'posteaamoto, vera esse desiisset, non iritendam ci litem. Non enim Id infitiaricontendo, Giannafolii ante Octonem tuniulum exstitisse, qui putareturesse Mau.ri. At hoc vero dico temere putatum esse 7 deoque adconflctasfabulas deventum esse, quod verae deûcerent .4e ut breviter agam,meam seutentiam ita aperiam. ExstititGlanuafol .ii ante Pippinum regem

1. Bouquel, n V j il, p. 450, etc... : Dipt. Car. Celui. 58-9, 70, 101duo posicinaextIajit in aulhenhico. - op car, lis Glannafol. cf . Siekel, Acta lÇa,'ot jnoru,n. II, in Il 0[pag. 369-370 Narchegay, Archives d'Anjou. I.

j.,..

26DE IIECULA 1ISNEOIU1'I k WALDERIutTO ADSifiTA ET PROPAGATA

oratoi'ium aut monasterioluin sancto Mauro, sive Cas&nensi iii, sire aludicatum, - nain noinen est multorum. - quod, integro fere seculo in-colis orbatum pIo)eque dirutum. cira 85 ai) Ebroïrto episcopo res-truetum est, navantihus ci operam moimehis Fossatensibus, quihus il!uddemum subjectum est. Ah his conflcta est historia sancti Mauri, quaefore a Gauslino primo loci abbate incepta, ah Noue (Jus secundo suc-cessore posteaque Fossatis abhate audacier amplifleata est'. 14cc ihiinitium thisorum quorum non potest numerus exponi .

Postquam mine Mauri in Galliasadventi.iin inter monts fabulas reje-cimus, tic occasione qua W raïdebertus Benedicti instituta ai'cessivit nonsupersunt nisi mente conjectationes. Quin eniin fama Benedicti Luxe-vium Gregorli Dialogis etiam mu]to aine Waldebertum aliata sit minimedubitanuin est. Sed quis regulam praebuit? Re!iquitne eam, q uum perUailiatn transivit. aliquis Ilomanoruni qui in Britanniam vestigia ku-gustini persecuti suint ? Sed quidquid cloctissimns Mabillo de lice disse-ruit, minime exploratum est Àugustinum Benedicti regulac addietuinfuisse . Bei.uiitne eam Bertulfus prius Bobium ex illo romano itinerequod an'no priore quam regimen Luxovii a Waldeherto susceptum estfecit (a. 628)? Conjeciuram liane comprobare quidem videtur privile-giiim cidem Bertulfo a papa Theodoro concessum, in quo t'aescp-tuni legitur ut monachi su]) regula Benedicti et Colutnbani » vivei'edebeant' ; ai surit in Hic quaedam aduttei'atioiiis manifesta quae vetantin bis verbis inhaercre. Quod praeeipuuin est, duo sunt pro certo lia-lieudit, hoc est, Benedicti coin Columbano foedus Luxovii in Calliaineclio Waldeberto. a primisque hujus annis, initum esse; in idque 0m-

ma deinceps monasteria, etiain quae originem a Columbani discipulisnon duxerant, coivisse. Quae memoriter coniplexus aequalis hujusce•aetatis scriptor qui de sancta Salaherga nobis retulitu Waldeberti

1. Forte etiain coetictum est i!oinen adii2tevalione Mauiiiii, sive .Maijriiionis, Ande-gay. ep., cujus eu luis, intiqui!iisapud Anrlegavenses celeberriinus, co ipso die indieluscr3t lue enim Ioeo S. Maiiri, subs!iliiuut marivrologia c!uniae ., .Burdigal ., Vinrent.S. Manriiii, ahbatis (Mgne. in TJsuardi aue!ariis),

2, Cf. Bordier, Deux chartes de St-Maur-les-Fossés ( Bibi. Ecole des Ch., 1841-50).3. Secul. J i3ened., Praefat.. Huic opinioni, oui refragatur B;ironiiis (Annal. o. 581),

assentiri vidon!ur hodie Loeniiig (Il, p. 427) et Ilanek. p. 293, no!. I.4. ?digne, t. 87, p. 99..5. Vila Sa(abergae, n. 11 e! 8, Bolind.. 22 sept. !iaee Vi!a, necrion ii!» S. Gorroani

Grand iv. , praeei puac si' et ud dij u die;, ndu n W;i! d eue i'ti i'e i in en . De cujus (lit]! ii roi t:tteconsole J. J-lave!, op. supra il!.. Vila Waideli ., qiiain A ilso De,'vensis roui to p05t suhdi-di!, coi I est fore nisi de quibnsdam miracli us reeeii! lori' in lemporuun (Mil)ill., II, j,. 482).

QUÀNJ)O itt 1331 TJtNEIU COOPTA en QIJAIcRITUR 29

movicas quod aifle aUquel annos, forsitanque prias ipso Reshacense ahEliglo exsti'uctum fuerat. Fuisse hoc sub duplici Benedicti et Columbanircgula non expresse quidem ai) Aiidoeno dicitur; sequitur Lamen ex usquae hic de Eligii cuin Luxoviensi coenoblo consuetudine abunderefert. Neque aile, sensu intelligenda « regula eoenobiorurn o quamSigehertus mx, testante ipsius diplomate, aune GuS , arcessito Solem-niacensi Rernaclo, in Arduenna primum Consangi.iiclunum, deinde Sta-hulautu adscivit.

Pari gratia norma Waldeherti gasa est apud familiam Waideleni etAinsi garli fratru in, a quibu s cl ucatu s parti u rn ai) u tioq u e J u teosi ninÀ Ipia ni latere sitarum dividebatur. Amalgarium Clotaril 111 diplomaaune 605 elicitum testatur F'ontis Besuac iaonasterium ad amnem Tilamsituni flUo sue \Valdeleno juniori sul) regula lienedicti et Co/umbatti

condidisse ohm . Quam aetatcm nimiam facit hesuensis chronogra-phus, dum initia i!hus eoenobii ab Eustasio repetere non duhital cienim refragatur tum duplex regula, cum actas Waideleni, qui adhuca. 679 superstes reperitur . liahcmus hic igitur unum collegiorum ex'Waldeberti instituto prias natoru in. M eamdemque aetatem pe.rtinetmonialium coenobiutn a 'Waideleni ililius scnioiis vidua Flavia loco Jus-satin infra Vesontionein exstructum. Ciii a sancto 1)onato, Coliimbaniohm alumno, nunc Vesontiensi episcopo, precan.e Flavia maire, regulal3enedicti et Columbani circa 655 aptata est; recopIa in consortiumsancti Caesarii regula, ut u quac magis fcrnineo sexui proptia essetNon tamen illud solum tunc coepit, « chu n enim sub scia regnia 11e-nedicti etCoiumbani steterat, bec est, a primo tempore quo haec a Waldeberto confiata erat.

Et cave credas regulam Donati ciausain ibi custoditam esse. Paulopost enim observala Camelaiiis reperilur in pueilaruin monastcrio coitune pracrat sanctus Pracjectus . Necnon ex vita Salahergae quacdamsuspicio oritur eamdern usii venisse etiam in eonobium puellarurn quodLauduni ah illa matrona, Waldcherto stimulante alque ci opitulante,circa 650 coustitutum est. Dicit enim qui Saiabergae historiam narravitsorores ex regula « vicissim sibi in servitio succedere consuevisse

abiiorreat (cf. nostrom append.). Et cane periisse cartam Eligii diserte lesialur concilSuession a. 866, in quo privilegia Solcunniac., ni onasterii rursu.s sancila si] nt (Labhe, t. Ix,p. 323-5)..

Pardessus, 313.2. P:irdessiis, 354.-3. Ex diplomate Theoderici lit hoc aune ci date (Pardessus, 386).4. Scii icet cmvi I), jam senesceret episcopatum inierat ante 626-7, siqiiid. suhscripsit

hoc ariflO concit. Ciippiacensi (Maassen, Concil. oevi me;-ou., p. 20E). -5 De hoc fusius egiinus in opere nostro S. Césaire, évêque d'Arles, p. 278.

80]E I1EGULA I3INEfl1CTJ A WÀLDIil3ERTO ADSCITA fl P1101AGATA

• quod institutum minime legitur in regula Benedicti aut Cojumbani,lieue vero in regula Donati ex Caesario excerpta (e. 67).

Opportuna quidem oinnino hase irbanis monialium coenobiis fuit,quae viril eonsorlio minime aut modice utehantur, qualia Jussanwn etLaudunense ; at non item mis quae, procul ai) uibihus in agris aut so-titudinibus posita, utriusque sexes fere aequaes turbas exceperant. Exhis monasteriis, quae sub ditione Benedicti et Columbani integra fue-mut, antiquissimum aùt prope. antiquissimum Jotrum fuit, quod ad1\Iucram majorem, baud procul a Ileshacis aequa!ique fore tempore ahMoue majore Audoeni fratre conditum est, ubi ipse quoquc monachusfactus est. Iode germanae regulac per sanctain Ilertilam Joti'i praepo-sitam apud 1{alam liaithuldis monasterium, hocque mediante. apudSijessionense Sanctae-iMariae inductac sent; quod carta privilegii huica .Drausione episcopo data firme testatur.

Ceterum, fernineum genus regela Columbani et Benedicti pura nondetermitum esse satis constat ex exemplo Adatsindae abbatissae 1 Amal-garii ducis fihiae, quae rom se apud Dornatiacum coenobium subVeson-tione situin a tnahshominiôus impugnatarn videiet, praediorum suorumdonatione fratri site Waideleno facta, apud l3esuam cum hoc convenireproperavit, quod ex eo ternpore duplex monasterium esse copit (n. I.Clotario reg., sive 658), nec conjicere temerarium est ad caindein nomain Fane et iloinaiki monasteria, licet tempore priora, festinanteretiam se contulisse, et illud quidem oh reverentiain \Valdeberti, qui cimonasterlo constituendo ohm opéram navaverat, hoc veio oh iinminu-tam ihi Golumbani auctoiitatein.

• mai ex inonasteriis supin Jecensitis in promptu est perpeiiclerc pian-tum robons a Waldebcnto exilenedicti regulasumptum sit. Quod cum liafiicrit, non i ubitandum est quin Luxovium plunimae in u I titudinis, quaead novum institutum statiin lèstinavit, praecipiiam copiam ipsum eWe-pont, tuneque ibi numerus 600 monachorum aequatus fuerit, quemscnipton quidam neotericus sub Columbano fuisse hand prohahuliter as-seiit'. Quorum numerus cum exundare ineiperet. tunc Waldehertus inconsitiiin inflexus est; de quo diserte Yiae sancli Germani scriptoro Cemnens, inquit, Waideberios certatim undique catervas monacho-rom coadunari, coepit de tain plunima inultitudine si forte ubiuhi pos-set Ioca ubernima, obi de suis monachis ad habitandum adunaret, cx-quirere)). Utque subsidia quac opus erant sihi panard, pOtentuin ami-

1. Parde SUE,:25.? A dso, II/ ra cu/a s. IVo /dube ri i -

QUANTUM QUOTQULI IN LOGIS PROGERES ET REGElS E! PAVERINT31

cillas, quas ohm Columbanus et Euslasius familiari congressu exercue-rant vo1 ipso ex militaribus munfis quibus ohm fient inpiicittis repor-tisseraI, vir u lenibus verbis animos mulcondi » artifex incredibili viad se inflexit. Ceratiin ettim ahi clonationum carias o bonorum hotni-nuin manihus roboratas o, ahi, flagrante majori pietate, cutn praccliisetiam seipsos aut Ilbos, fihiasque et famuloruin greges obtulerunt.

Qtiapropter nurnerum inonasterioruin quae cupientibus riohis miretom exstrui coepta sont, hoc plerumque per familias exsequi licet. NainÀutharii fRis, praeter 1esbacutn etJotrum, Radoliuin quoque, si ridesAgili Vitae, originem acceptam referi. Ivionasteriisque Jurensium du-Cam supra ahlegatis addenda et Vesoutiense inonachorum collegium, coinoinen Palatium (postea Sancti-Pauhi), a Donato exstructuin, aliudquct ahejus fiatre, Hainclerto duce, mira Jurensem sahtum ad Novisanam fi uvio-liim posituin. Ex Hagnericiquc hereditate quantum Ehoriaco Chagnoal-dus et Fan secum contulet'unt, tantum Faro alter BRus ad condendiimvirorum Sanctae-Crucis coenobium apud Meldas impendit. Nec mino-rem opem accepil \Valdebertns ah viri illustnis Gondoini progenie, quemEustasius ohm sihi devinctum fecerat. Hujus enim fihia Salahergasancti viii virtute jamdiu illecta, inox ut se vidit secundi conjugismorte hihw'atatD, monastenuin puehiarum, mmislrante illo fabros etartifices e fratribus delectos) in paterne praedio prope Lingonas priusincepit, deinde tutiori eonsi]io Laudiinum transtulit quo ipsa plunimainprogeniem suant necnon i3odouem fratrem Clint ejus itore pestea per-traxit. Bic post. Tuhli Lencorum episcopus l'actus, ex regula sihi Lan-duni t;nadiia condidit in Vosago ad Murtain aiment puellarutn monaste-rum cui ah eo nomen restitit, ilodonis nwnasterzmn. Moxque il) iisdetnpartibus tria ahia monasteria suhsectita surit, diversa occasione exonl.a,S.-Deodaii. Medianum et Senonense '. -

Quod si nunc rom ad dijudicandam auctonitateun, qua truc Luxe-viesia instituta apud ipsius Dagobei'li aulani pohlebatit conventiinur,insigne documentum trahitur ex historiis sanctorum Wandiegisihi cl

4. Vite s. Girmoni, Sec. li. bened., p. M1.2. Tainen suspectutn itobis est ,to,ncn petitum u Radoub Audoeni et Adonis fratre

Vite Agit., 30 Aug,) qui fortasse idem est cmii eo qui complura diplom. reg. Sigch. 11(Clu'onic. Foutait.), et Gtot. itt (Pardessus, 320), tanquain referendarios obsiguavit: ondecolligeretur eues fuisse mollo juniorem Andoeno atque Adore fr:tirilsus oh hocqueminus subiret mirari cm Jonas auctorque Vitae Eligii de no siluerint.

3. Ejus Vilain apte exptauatam t'eperies apiid Sitz;cnsbericltt d. Acad. d. lVisseoxcileft,auctore Bûdinger, Vindobo,iae, 1859, XXIII, p. 376, etc. plain ihi etiam de Eus!asioet Agite. De .Satahergae famitia console Boltand., L. XIII octob., p. 307, etc.

4. De rnonasteriis Vosageusihusadi D. Catmet, luit, de ta Lôrraiae ]4ettherg, Rire!,.gcsch, Deulschl., 1; Ftuvr, Antiq. de la Vosge Duhamel. Documents de Ihisi. desVosges. Nam non imbis propositum est, per Singula ire.

I

32na !kEGLrLA BENEDIOFi A \VALDEOEETO ADSCITA ET PROPAGATA

Filiberti, qui cum ex nobilissimis parentibus orti et in ministerio regiscnutrii.i summos honoi es sperare passent, a rege venia accepta, vitammonasUcam elegerunt. Unos igitur, adita in Àusti'ali A]esatia solitudinein qua sanctus Ursicinus Luxovieusis decesserat 1 , super ejus seputcroaliquot annos degii, tom \CFO ipsa cellula \Vadeberto sobmissa, Bob-hmm piofectus est bide iler Scotmac ingressus, Fontanellac in Geine-tici siiva non procul ab ove Sequanae substitil, ubi anno 6IL 9 2 nobilistnonasterii initia posuit, coi deinde nomen anceps Fonianella siveSancti-Wanclregisili inditum est. [land muho p051 coUocavii ibidem Fi-liberlus Gemeticum monasterium ' de quo juin supra nonnolla diximus.lltrumque monasteriuni tom populi inibi incolentis frequentia et nobi-tiLLe, coin ingenii coloniaruin nwneùo quae utrimque deduciac Sont,cliecit w Luxoviensi normac incredibilis in Neustria honor ac roburadderetn .

Coin haec norma in locis longe dissitis tantuin valuent alque lucre-vent, quid minium loca Luxovio propiora multos friicius ah en tulisse?Forsitan sub Eustasio praecesserai Cusantia. M Luira ah aetate WaIcle-benlo supenion temere initia sua repetit, cujus prunus abbas fleicoluscirca aunum 680 adhnc supenstes in praefa.Uonc Vitae Sancti Germanipraefixae inscribilun 1-lic est sanctus Gennanus, a quo colonia Gran-disvaUis bis in (inihus praecipua deducta est, flanc ipse Walclebertusin iocti in intromisit, hortalusque, tanquam ipsis Benedicii verbis, binec1uidem Germanum u ut Jumbos suas accingeret u, iliine vei'o fi-aires

ut Gcnma.no obedientiae colla siibmitterent °, subjectisque ipsi lococe]lis sancti tirsicini et Venduni, « de sua obedientia pronuntiavit esseabsolutos u. Ceterum de hoc monastenio, et de ceteris cotoniis propiusRhenum fuit apiid barbaros atque in6deles dedu.etis infra, iibi de usquac a Luxoviensihus ad fidem promovendam gesta sunt, aptiusdicetur.

Quod si none quaciiturde , aula austrasiaca, hue auctoritas no'i ins-tillili non recta qmdem via, sed mediante itoniarici monasterio videturpci'venisse. Fuit ullud nihilominus apud affines familias sancti Arnulfi

4. Vila Wandrcq. 2'. - Opeiae pretinin esse exisliniamus notum lis qui nos lugentfacere t'" Vilain repulili apud eodices qui ad initinin sreuli Viii periingunt. Cf. ArndtKteine lJe,zekmater, p. 20 Addirnusque nonninenta ah hue Foilaneli. coenobio ne-cep ta pi'aeslaie eu rn mu? Li tiidi ie luiu an l.iq u i tat e.

2. XI- anuo Ciodoyci li regis, 'I Manu (Chron. Font.).3. Certe aile 657, siqùideo Clodoveus li suppeditavit fundu,o (Cf. Vites Filib. et Bal-

thilciis.).4. 11e cotoniis n Eoiilan ci Cerner., deduelis cf. ilaick. p. 271, note 1, et 269 coin

flot. 5.5. Forsirmi in] id tempos pertingit etiam initimimn panihenoris Bal,nae, ad Duhimn fi.

- 6. Reg. BanS, prolog. « suceinetis iurnbis mostris »; c.58 : « quod non liceaicolluin exculere de sub juge reguine o.

flALTRILDIS RECINA OMNIBUS RAM ABBATIMUS ATQU]I EPISCOPJS PBAJ1SCRTBIT 33

Mettensis episcopi;Pippinique seniorisM.ajoris damas, aquibs su infilins au.lae divide.batui, praepotens. Enorme 1111e enim exempluin ahArnolfo praebitum est, qui deposita circa annum 628 simitl ciim regriiadministratione pontilicali quoque infirla, in ceijula sibi baud procul aRomaiko constituta reïiquurn vitae in luctu peregit. Tertioqiiedecimoindeanno 1 morlilo (,jus collega Pippino (a 61i0), exstruxit linjus vidualita cura Cerctrude flua nolissimum Niviaiae monaslerilim duplex, inquo plarimi ex eu gente mansionem aut sepulturam hahiieriint. Conso-ciata autein ihi fuisse Scotoruin institutacum Benedicti regula ex hujusloci historiis antiquisimis plane compertum est

Veium vero Luxovienses, ad constituenda antiquiora lita monasteriade quibus .hactenus dictum est, lîrancac nobiliiatis favores et paesi-ditim pro v.iri!i parte laboranles Jlnpetraverunr, nulle fereadminiculoab episcopis accepto, practerquam ab cis qui sel ex ipso instituto exie-rant,velquosanteinitum episcopatuin amioshabuerant.Assensuscninepiscoporum a quibus Reshacensi privilegio subseriptum est, quamvisfore commuï]is fuerit, nemini fucum facere dehet, quippe qui a summisGalliae potestatibus elicitus sit, hoc est, a Pagoberto rege atque (;allia-nom patriarcha Canderico j quihus quemquam refragari tas non erat.l'auto nimirum 1raesidio egere se Faro existinlavil, ut tain insohtum 1

-viiegiutn metropolilano sua etceteris episcopis ad subscrjbendum mit-tere auderet. Adde quod nullum postea privilegium episcopale praeterhoc a Luxoviensibus acceptum est al]tequam Baithildis regni tutelamsumpsit. Neque concihis quidquain decretuin est quod ad majoreinLuxoviensinm profectu.in interesset. Contra sera, apud Cabiionense cou-cilium (cire. 6110-650) s'elitum legitur, etian%excommunicationeintenta,ne « abbates vel monachi... paWocinio seculaji utantur, nec ad principispraesenlaam sine cpiscopi permissu ainhulare audeant u. Quod vetitumin Luxovienses nostros imprirnis cadehat, avidos enim patrociniorumsaecularium, quibus se in libertatem adversus episcopos sindicarent.

Race invidiae semina ainovit demum Baithildis regiria, quae et ipsaad Luxoviensium instituta trio corde ferebatur, et omnem ecclesiastica-ram rerum procuratiouem pertes duos viros, Eligium Nosio men seinepiseopuin et Genesium capellae suae abbdtein, esse sivit, qui nihulLuxovio praestabilius ducehant. Qua propter quidquid illa potestatishabuit, in Luxoviensis instituti profectuin ilectere visa est. Primumeniin duo magna apparatu monasteria, cxpetilo Bertilae .JotLensis htWaldeberti consortio, ah e.a constituta surit, monachorum et monialium

1.Ge,'etrudis Vita et Miracut. (cdiii ii liruseji apud M. G. H. S.S. 11).

SÎL-

DE RECULA BENEDICTI A WALDEIIERTO ADSCITA ET PROPAGATA

unum apud I{alam t i'egiam villam, in quo ipsa diem suum obituraerat, monachorum in Corbeia fisco aiterum. Luxoviumque lita aBaquemonasteria cidem normae subdita pecuiiia au pruediis fovit. Sommantdeniquegratiain adjecit, missispontificibus atque abhatibus quocumqueepistohs, u ut sub sauce regu!ari ordine fratres in ipsis lods cousis-tentes vivere debereut; et ut hoc, libem,er acquiesceront facere, in pri-vilegio cis firmari jussit o. Quis enim reguIais ordo ah ea respectassit minime ambigi potest; hercie enim ilie ipse est quem ilia ad sua mo-nasteria adscivcrat, hoo est Waldeherti, norma. Qoae hortatio cum etiam

per seniores basiticas sanctorum domni Jiion ysii, et d. Germani, etd. Medardi, et s. Petri, vel d. Aniani, seu s. Martini u missa sit, ad baccerte missa est, ut nuiliim deineeps monasterium sub alla posthac re-gula atque Benedicti et Golumbani perstare cleheret.

Quam lihenter autem episcopi et ahbate.s Baithildis consilium amplexisint,innuinerisprivilegiisprohaturquae ex episeoponlin scrihiis hinejainexierunt. Atque in pimis revocare decet duo privilegia quae a Senonen-si metropolitano Erninone', Reshacensi caria freto, monasteriis Sanctae-Co!»mbae et Sancti-Petri-Vivi apno 660 data sint in quorum uno non-nuiiae sententiae ex Benedkto (e. 6h) ad verbam exscriptae sunt; inalterô reguiae Benedieti et C'olumhani appe]latae reperiuntui'. Hoc pri-vilegivan sequitur et perscrihit I3erthefredus' Ambianensis episcopus incarta Corbeiensibus anno 664 coricessa.. Max ad hujus exemplum cons-cribuntur cartae Drausionis' (n. 067) etNumeriani', quarum mm Sauc-tae-Mariae Suessionurn°. altera Sancto-Beodato data est. Ejusdesn porroImpolis, licet non ejusdem ampiitudinis, prlviiegium Altiviliari a Ni-vardo liemensi concessum. Denique seriem ciaudit priviiegiuin Gra-

1. Cf. Torchet (abbé) lita. de l'abbaye roy. de Cliches, 1889, 2 vol. - flerthault:L'abbaye de ChoUes, , lleaux, 4889.

2. Pardessus, 333, 3M.3. Pardessus, 34.Tener'e Krnseh primigeuia.s carias Corbeiae adduhiiai(iii Vit. s. .Eah-

thild. Scci pt. ici. meroving. , 11), nulle alio argumeuto freins, nisi quod qnaedain verbo-rilin cornprehensioncs videntur hreviores quant ferehat fila aelas quori nue tanti est,et arnanuensium culpa fun ponds. Privitcgium Berihefredi conlirmavcrunt coneiliumParis. a. S16 (Mânsi, XIV, p. 843) et llened. III papa (Migne, t. 115, p. 694).

4. Pardessus,. 355.5. Id., 360. Vcluit authcntieam contra Rettherg (I, p. 524) et Pardessus Mondant

Friedrich, Uauck (E, p. 122, nota) ci Pfisler (Légende de S. Dié et de S. Hidulphe, An-nales de lEst, 1889, p. 379). Hic idem doctor lidcrn praobet etiam carlae vicini Seno-niensis monasterii (l aard . , 341), qua lamera irli non aude.rnus. Praoterirniis edam prïv.i-legia Aédo,nuri pro Sithiensi monast.. (ParU., 344) ci Bertoendi Catalaun. ep. proDervensi monhsl. (Pard., 4 .23), qmre adduhitat Ijoltand. (Vil. Audo,n., 3 sept. - Vit.Jjcrs,har. 16 oct.), licet minime dubiteinus qIlilI illa mon. aliquihus privilogiis donatasint.

6. D. Michel Germain, Ilisloire dc Notre-Darne de Soisso,ss, Paris, 1675..7. Pard., 3443.

'ï

BATHILDIS REGINA OMNiBUS EAM ABBATII3OS ATOUB EPISCODJS PBAESCIkIBTT 35

selli monasteri j a Petro Àredio 'Vasensi episcopo' anno X Theode-rici (675) obsignatuin. Atque hoc, q vo vis praecepti o. Bathiide missisirnulque auctoritas Luxoviciisis normac nagis in aperto est, cartacEmmonis de quibus Supra dictum est non monasieriis l'ccenter exor-tis, sed jaindudum fundatis datae sont, abbatibus enixe rogantihiis utsibi ad novam normam transgredi liceret. Quoci exempium illustreSancti-Mat'tiui monasterium non dedignatum est sequi 2 Nec saLis ha-hueront episcopi scriptam regulam arcessele, sed miserunt Luxoviumaut iode advocaverunt qui regulam usu cognitam melios docerepos-sent. Sic versati. sunt illic simili, a j.ropriis missi episcopi,.Frodo-hertus a, a quo anno 657 Saneti-Petri .Ce] Ici sis coenobinin pi-ope Trecasinceptuin est, flerchat'iusque, a quo, practer cetera, Altiv illare et Per-vus monasteria originem duxere, et Teudolenus, jain tune Sancti-Se-quani abbas, per quem regola Benedicti i]lud vetos coenohium unoseculo ante ingressa est, ,quani ibi tiro fuit junior ilie Beneclictus, Ania-nensis dictas, a quo ea ipEaregula jain tunc pene abouta majore vi rcs-tituta est.

En quot monasteria ad normam Waldeherti aceosserant, antequanihic anno 670 (2 tnaii), regirninis quadragesimo, vita excessit. Vix iiliuznLune fuisse credam, in quo regola Benedicti et Columbani. vol. saltemharum alterutra cognita non esset. .Licet eniin de Agaunensi, vel deLirinensi, hoc non sit cornpertuin, ostendit tamen carta Grasello coeno-bio anno 685 ah Aredio Vasensi episcopo data normam Waldebejtj etjam lune in eam Arelatensem provineiain plegressam esse, quam dudumLirinensium et Caesarïi regula occupaverat. Quantos iiia milices inSabaudia egerit, ex eo intelligi potest quod bine egressi sont qui Fai-fense Inonasterum in Italia, in snedio iuterBobiurn et Iloinam itinere,

1. Id., 401.2. Periit quidem caria Chrodoberii ep. iO (:i. 672-676) J3ened. regu]a hue adsciia est

sed memorai, eam et firmat carta ah I bijone successore hujus n. 720 (cire.) dais,quam picrique liodie autlienticain existimaiti. Exstat caria confirmationis ab Adeodatopapa e]ieita (Pard., 374). Cf. Mabille La Pancatie noire de S. Merlin de Totos, l'avis,1806.

3, Vii. Frodo&er(j n. G. 13011and. , I Jan. - Cf. 4v" enriain datai,, n Ctoiario lit reg. n.057 (Par(Iessus, 329). Ex comparatione Yuan Frodoijcrii et Vitae Bercliarii (13 Sbris),ai, eotiem Adsono scripiaruin appa,ehit cuiqac quantum intersit inter Vit. reiractniamcul suhest primigenius auclor, et Vit. inere conficiani ex bac cuit,, Bercharii si demisquod A. ex cartis Dciv. e) oit, non supersm,t ,iisi fabuiae lut verlaoruru ampu,iiae. Hicpraeinollelnus cariai,, 367 apud Perd. ex c. 403, nonnuliis insuise rnuiatis, descripiamesse, ideoque nuiiius esse aucioritatis.

4. De quo in Vila Frodob. supra huit. aliquid praesti'init,,r.5.. Videsis Iiisloriae Farfenses apud M. G. B., Script. Xl, p. 525 etc., necnon Ca-

rob Magni dipioma, Sickei, Acta Karol., an. 774, e obi prisca Pairum Basilii, Be-nedicti et Coiumbani "eguia custodiri videtur i.

36 DE REGDLk IDENEDICTI A WALDEBERTO ADSCITA ET PROPAGATA

instituerunt, obi foedus inter Benedictum etColumbarium osque ad CaroliMagni tempora perstitit. Nesciinus quo anno Amandus ex Vasconia re-versus monastorilltn Nanlo'apud Rutenos constituent ; minime dubitan-dum est quin ibi eainclem regniain flrmaverit, pute coloris in iocis ai) coconstitula est, nimirum Luxoviensem. Obunuit eadem denique apud Flo-riacense Sancti Petri monastenium a Leodebodo Sancti Aniani abbatesub Clodoveo 11 et Jktthilde conditum 1 , quo a monachis loci corpusmagni archirnandritae, veneratione ejus compeliente pene ad sceiusclam a ioco obi jacebat subreptum, initio sequentis'secoii 2 delatuinest. Scilicet Itoc etiam restabat, ut Coiumbani discipuii, postquam Ilene-dicti regulain in Galliam adsciverant, etiam .ipsius corpore potirenlur

Verum veno, in tanto tamque veloci Luxoviensis normac incremento,praecipuum omis zut Benedictum referre hand ternerarium est. Rocenim Luxovienses eorumque amici lia se sen sisse ipsi innount, domin cartis suis tautum honors Benedicto tribuiint, ut eum ante Coium-banum constanter nominent, vol etiam solum nominent, addito u admôduin Luxovieusis coenohii ». liane is honor Benedicti regulae de-behatun, quae, cum omnia providerit ac coin pondere et mensura dell-nient atque disposuenit, quidquid Columbanus ohsciirius reliqueiat di-lucidum neddidit, et dtuae apud huer, doerant suppievit, et quod eratapud eumdemnirnium recidit, denique illud medium nesclo quid coin-monstravit in quo, quod velus st proverbium, virtus potissimum stat. -

Quod' si quisquam forsitan miratur, sumpta i atonie a duobus vitisnatura tain unum quiddam compingi polnisse, pro-plus intuens agooscèt, credo, plura fuisse c1uilis 11h inter se congrue-rent. Licet enim uterque stata atque immota quaedain praocepta p0-

suisset, a quibus las non esset desciscere, non ideo alter alteriim a serepeilebat, coin neuter tantuin dose praesntneret, ut omnia a se praevi-sa esse contenderet. 1mo veto, ut tandem inter se ecaiescerent, momen-tum quoddam in utioque fuit, quod pervincere debuit. Nain et Colum-bannis, a quo de railla alla renisi de virtutibus monachi et de poenitentiisscriptum erat. a Benedicto cotera omnia mutuari coactus est, et tantumab:Fuit ut ilenedictus a Columbani aut quovis alio consortio abhorre-

1. lIoc colligituns ex tiuplici rlocurnciilo, ex carta Leodehodi (Pard, 358) quae, licoLoxordio parttm concitina, a pieiisquo reoipiltir ex Vita Bathildis, cujtrs boute supra:il]ogatiiin, « s.Po tri vol s. Aniani o, ad Floriacense spectaro nU sumos.

Tempus liujus Irauslaliouis cilins advocat Adi'ewaldus (Mirae. S. J3er.ed.), contraquod nuperius demotistratum est (Stiiti,ig Bollaud., Acta Aigid/i, 3 seplernb. - D,

'Chamard: Les Reliques de Saint-lienoit).

QUISUS CUS1S FŒ, DUS COLUMI3ANI ET BENEOICT1 JuNCrUt ET SOLTJTUM SIT 37

ret, ut contra diserte firmaret se « solum initiu,n conversadonis » mo- -nachis detiionstrare, eumque, qui vellet ad per.fectioneiii festinare, adalias meliores regulas remitteret, ad Fasilium, ad Cassianum etc.....Quare Luxovienses jute existimaverunt neutri illorum se derogare.cum utruinque consociarent. Ne Bonatus quidein se hoc fecisse credi-dit, qui regu!ae Caesarii a se antehahitae solum hoc ex Benedicto etColumbano quod melius esset inseruit; siqnidem, duin alicuhi prae-ceptum quoddani ex Columbani regula exscribit, nihilominus adhuceam vocat- regulam nostram » (e. 75).

Quant muRa vero Luxoviensibus congrua art utilia in Benedicti ca-pitibus de pucris suseipiendis, et de ordine congiegationis, de saerdoti-busque monasterii, necnon de cura utensiijuin, artificibus et laboribus,et ceteris hujusmodi, quae u Coluinbano penitus omissa aut rnodb '-tricta erant, explanere non necesse est. Illos eopotissimuin quod Bene-dietus de abhate et praepositis statuerat captatos esse, ex Co cognosci-

potest, quod lune orditur cum regula Bonati, juin regula Gujusdatn adVirgines, quae pariter ex Benediclo et Columbano conflata est. Quuxnenhin Benedietus simut abbatis au'ctoritati et libertati fratruin pros-ceret, statuent ut abhas, ab omnibus quidem fratribus electus corum-que concilio quodammodo obnoxius, ipse nihilominus quidquict sibimelius videretur ad extremum decerneret, neminique praetelquarn Deorationein deberet. Praejioituin veto, si quem hujus gradus locus autcongregatiO expeteret, piene in manu esse abhatis voluerat, ne illius oecasione o scandala gravia orirentur ». flaec eadein omnia Columbanoplaine approbata erant. Qui quam siiaeauctoritatis diligens custosfue-rit., supra ex ejus sciiptis atque actis satis superque ostensuin est.Nec tamen .fratresapraeeipuorllm consiliorom communicatione i:erno_vit. Graviores enim culpas, si quis admisisset, omnium fratrum uni-madversione castigari jussit, iisquc liberum arbitrium post se eligendi« qucin sequi mallent o concessit. Haudguidem cos existimcm .hoc ar-

bitrio prixime post eum uses esse,siquidem Attala ac Eustasius, quiBohbii et Luxovii post eum successerunt, ah ipso designati esse viclen-tur. Ai. mortuo Attala, e Fertulfuni, unanimi ore inquieriint francs, inabhatem sublimamus », hoc tune praesumntes, non e4Be1)edici re-gula, quae nondum ibi tunc recept4 erat; seci e ColumbanÇconcessu.Ad id modo regula Benedicti valuit, ut abbates cornmunis fratrumvotiobservantiores fierent; quod liquet ex Vita Germani. Cum hune enimWaldebertus secam decrevisset ad preshyterii lionorein evehere, reinnon prias cxseeuttis est, quant « oinni chorus fratrum clamavissentdicentes Gerruanum dignum esse presbyterio o.

Cura in bis omnibus Benedictus Columbano se potius opens sociu!n.

j:-

L

•'Lfl

380E EEGrJLA J3ENEDICTI A WALDEI3ERT0 ADSCITA ET HtOPAGATA

atque adjutorein quam adversarium exliibueit, confessionem et poe-nitentias, in quibus Columbanus praecipuus ont, ipso neque ignorabatneque respuebat. Agens enim in capitibus regulac suac 45 et fiG de us« quae sive in oratorio, sive in alus quibuslibet rebus falluntur », horumdiserimen fore codem modo quo Columbanus statuit, parva scilicet de-licta, quae cuique in lahore; sive in coquina, aut celtario, horto vol inquoeumqueloco » negligentia vol teineritate excesser ut, coram omnibuspublicari et corporali vindicta piecti jubet, Peccata vero in animo laten-tia ad solos « abbates aut spirituales seniores » reinittit patefacienda,

qui sciant t1iena vulnera non detegere ». Sed du in haec tantummodosuinmatim decernit, de singulis non curat, caque cujusque conscientiac'potissimumque abbati clij udicanda permiUit.

Attulit hue vero Columbanus accuratum eulparum atque poenarumindicein, qui summatim aspicientibus noNs abbatis et pracpositorummunus commodius efûcere videtur. Quanquain Benedicto haud tantumvirtutis ex hoc accessisse existimem, quantum laxamenti Columbanoex consortio Benedicti. Kb hoc enim didicerunt Luxovienses ne pochastatiin culpam sequeletur cavere, humiIiterque confiantes non dimidiasolum poena, quein modum finiobat Columbanus, sed tota etiam. sioccaslo ferebat, rclevare; necnon, minus verberibus quam correptio-nibus • credere. Praecipiebat quidem Benedictus ut pueri vapularent,sed non ita etiam vin, et vereor nein Coluinbani Regula coenobiali quid-dam nimium sit, qnod ifle minime prohavisset.

Ceterum, quanto siL huinanior Cassinensis archimandrita quam Luxo-viensis, statirn ah ingressu regularufii. quo loco ah utroque de virtulibusdisseritur,apparet. Nonachuin enfin suum Benedictus non supra vireshurnanas erigere studet, non content, non statiih aci fastigia pentrahtt,qued Columbanus in sua Jiegula Monachonum, potissimuinque capitedecimo, contendere videtur; sed satagit virtutibus instruere quae coi-que ad vitam monasticam vocato maxime pronac sont; confortatumqueper gradus ad summum enigit. Primum quidam, ne, (quod Columba-nus non salis cavit), animus discipuli in plurihus intuendis disperga-tur, omnia in tria contraNt, quae si quis cutodit, instrumenta teinsperfectionis in ipsis contiheni coritendit, quae surit obedientia, taci-turnitas. humilitas. Quod bis eonnexurn est, persequitur per gtadus.Deum diligere, peccata fugere, et hoc quidam ante oinnia ; deindestudere oportet monachuin desideriis suis non dolectani, major.i suoetiam in duris se suhdere; omnia conscientiac soue mala illi patefaccre.Benique iniernis humanae naturae vitiis exuto incessus etiam adeain gravitatem et modestiam fingendus mit quae inonachum maxi-me decet; hoc demum dignoscetur Benedictùïus vere esse. Ilaoc

QTJIBUS CAUSIS FOEDUS COLUMBANI ET I3ENEDICTI JUNCTTJM ET SOLUTUM SIT 39

quant tcmperanlius ordinata essent Luxovienses minime latuit; mdcest quod Bonatus praetcrmissa Columbani lleguia monachorum, quid-quid de vktutibus disseruit, ex solo Benedicto hausit..

Pa.rtcrquc, quod picrique codices nobis accepti capot Colu mbani decorso div.ino exciudunt, id liai.ad alla de causa plerurnqu.c contigisscputandum esi,, n?si quod moiti. Bio posthabito, cnrswn Benedicti

Vol

qoemeunique alium praetulerint'. Fa cairn erat cursus Benedictinicommoditas, ut, cum in die non gravier esset corso Columbani, in nouemoite minus haberct oneris enimvero psairnorum minus erat; pervi-giliaque haud tain crebra neque tain continua. Atque iflud quod potis-sirnam assensionem mentor, nocturnac Iaitdi ad gaili cantum diiataematutina absque niera succedebat, ut una quies, nua u expeditio »Jieret. In quo Ponatus adeo Benedictum probavit, ut sorores duas noctis Doras, retento tamen cursu Coluinhani, une teiïipote etseqai jusse-rt. Nec 1100 tamen ex Luxoviensium exemple duxit ; hi cairn in bina« expeditione » adbuc Ingofredo regente (posta. 670) perstabaut; si-quidem hic fertur sanctus Adeiphius animant egisse postquarn sonne-rat u su rgendi hora dici u, quo vicletor innui priu s u su rgendi lioramgoctis transi.isse. Alla mdc monasteria in illhs duas consuetudinesa.hierunt diversa'

In ratione mensac discrepantiahaud fci'e miner erat. Jejunium cnim,quod Columbanus nunquain aut raro solvi patiehatur: « quotidie, in-quit, jejunandu n », practinicrat l3enedictus aci certa solum tempora,hoc est, ad Aciventum aut Quacli'agèsimain, simiiiterquead certescujusque hchdo!nadae dies, qiiartum scili cet etsexl.um. Qu am vero aU-stricte Columbanus dicto iiii suc inservierit, ex regula Gzjwdwn cdVirgincs conjici licet, in qua dierte pracscribitur ut jcjunium totoaune, practerquam in Quinquagesima Paschae, osque ad borain nouantcotirinetur, in Quadragesiinaque, ante vesperam non scivatur. Coinenim hacc ex Columbano et Benedicto compacta sit, ah utro iilod in

1. Qood cerlo comperimos de Romarici et Salabergae, celerisque monasioriis inq ,iibos ps&lentiun perpefituifl more Acaoni suc ii tuin est.

2. Sic Paoliacense miasterioin sanetae Austrehortae, ex Gemetici regola instroc-tom, in dupiici nocturne eursu aequiovii, dom Stahi,ienses contra uno conterui sont.Cf. 'lilas s. .4ustrebertoe (Mabillon. sec, III, t. j p. 27, etc.), ois. Lent berli (flou.,17 sept.). Jaca notavi primig. Austreb. Vit, mon esse qoam Mabiillo 2' Ioco reponit. Prac-terquam enim quod is qui o Mob. veint l a

s auctor .hahetur ipse in prologo se tiihil alindqoam retraclare aperte profitetur, ex comparatione utriusqoe Vitae satis perspictium fitVit., guam. Mab. Qam ponit, ai) bac auctore elimatain esse atque etiani in quodam boa

satis turpiter depravatam (obi de injoriis s a ' Austr. n vira ,iohili Ameiberto ilbatis, qoemus noctor (o. Ii) Patibiaci dotnioom faim existimat, 2ùs (e. S) aptios rom evenisse

apod alind nbnasterium ,,arrat, indeqiic Austreb,ertam id l'aoliae. mon. tonc solum

se contuuisse).-

I,

iO DE RECULA 1%EfflSDICI'I A WALBEBERTO ADSCITÀ ET

eam inductoin sit minime ambigitur. Quanquam in harle persuasioneminclinat animes Luxovienses mot remissius egisse, atque mdc forsitanesse quod .Regula CoenobiaÏi solum ci, qui qiiartae et sextac feriaeje-juniuin fregerit, poenitentiam indicat. Donatus vero ut monialium sto'Lniaehum henignius tractarct a Caesario Arelatensi inductus est.

Iiaec igitur fuere pri')cipia discidii quod in (lies acctcvit, douce etpostremo foederi disrumpendo iocum fecerunt; qood non molto postWaldebertuin actuin est. Hoc enim tempore, causac quihus Columbanireu]a substiterat jam ineepei'ant evanescere. Nimirum memoria vinrerumque afteo eoustantcr atq.ue intrepide gestatuin e mentibus honni-nuin avolabat, eecidei'atque afflatus iNc incrc1ibiIis fontitudinis, animi-que impetus ille fore iminodicior, Ceiticae maxime genti innatus, quoquicumque eum viderant et cognovei'ant ad aitiora virtutum incitati ettanquam abrepti ciant. Quare Lune ejus regula 1111 Benedictinae cessil.,cul simili et major prudeutia, et comptior dispositio, atque nescio quidromani robons atque majestatis insitum erat.

M) initio profecto octavi saeculi plane demonsiratur Luin cartis palliadiversis neininique-suspectis, tum pluris novis regulis eo femporeeortis, necnon coneilioruin co tempore adunatorum decretis, coepissehanc ubique solain dominai i. Etenitn . soiam Benedicti regulam advocatcaria Novaiesac in Sabaudia (a 725-726) ', in Mesatia veto cartae Mon-haci (728)2 et Arnnlfi-Augae (748) S; quanquam apud bas veicris con-sortii memorta obier perstringitur. At f011 quidquam forsitan Benc-dieti trinmphuim Lune manifestiorem facit quam quod illein ipsis locis,in q uibus Col umbani institu ta priniu ni viguerant, sin minus soins legi-tur, at certe soins magister et dominus habetiir. Hoc jam ratura eratF'ontanellensibus anno 690-691 1 quo Ansbertus, liotomagi episcopus,antea ipsius loci abbas secundus post Wandregisilum, ipsis privi]egia)1on1u]ga'it ', in qu bus statuit « ut sicut ohm, ita inantea secu ndumregulain saneti Patnis Benedicti fideliter Christo desorvirent ». Cortetamen Columbanus et ohm nua ibi eum Benedicto regnaverat, et posteapoque in codice ieguiae eum Beucclicto habitus est. In eatndemque

1. Pardessus, 559.2. Id., 543.3. Id., 506.4. Carmen qjus generis quod acrostiehiden vacant ah hoc Ansbe,to tune Ventail,

rnonach. Audoeno dicatum miter e tenchris ci oit Watlenhacli (N. Arc/èiv. XIV, p. 171),ex quo ce ton in nihul comperitur pr;iotei'q. irnperitia hujus aotatis.

5. Deceptus 2'' auctor Ville AnsI,erti indice episcoporuni qui r,artae de more liujusoelalis suhscripserant, eredidit ilium in concilio eou(ect:im esse, quod nequaquam ere-dihile est. Et hoc llauck quoqiie deceptus est. Quod hic suhdit, '1011 cohaerere in cariaa000 ni 5 Ansberli eu n anno 16 Tlieoderici, ex libidine infrtiatur.

QUO TEMPOBE FŒDTJS COLUMBANI ET BENEDTCfl SOLVI COEPTUM SIT 41

sententiain citius qnoqne et firmius ivit Burgundia, quac tamen citiusavidiusque regulam Columbani acceperat nique hauseràt. . Jbi enim,paulo post forsitanque ante quam Waldebertus vita functus est, inconci!io cui sanctus Leodegarius praesedit, de abbatibus et monachisdecretum est (e. 15) « ifl quidquid canonicus ordo vol regula S. Bene-dieU edoceret, et implore et custoclire in omnibus deberent '». Quantumhuic decreto obediLiim sit, apparet ex cartis testamenti quas \Tideradus

abbas annis 719-721. Flaviniaco 2 tnonasterio dedit, in quibus, praeceptaregula Betiedicti, subdidit ut si forte fervor vitae rnonasticae iN tepuis-set, ex vicinis monasteris advocarentur qui regulam coilapsam res-tituerent. Namque ex vicinis certe erant Besuense ohm ex regula Bene-dieti et Coiuinbani a Waideleno instructr.im, necnon Beomaênse etSequanense, quae nuperitis ad earuciem regulam transgressa orant;unde palet in bis quoque i3enedictum jain lune omne pondus ad setraxisse.

Quod si regiilas Inonasticas lune exaratas explorerons, et his quoqueFenedicl.i victoria piano perspicua fit,. flonati quidem et Cujusdam adVirqines reguiae, qnae prias exortac craint, adhuc Benedictum et Co-Iurnhaniiin gratia pares l'accro contendei'aut. At dictus Màgister ', innova regula quae ai) co circa initum octavi seculi monachis conscriptaest, quidquid flOfl CX 50 ipso extuhit, ex 13endicto exscripsit, mutatotarnen ordine argurnentoque per interrogationes et responsiones, coiloquii modo, distributo. Ilujus tamen patria hand ita procul Luxovioaberat. Alesatiain colin dernonstrant, quantum vernal probabili conjec-tura assequi licet, accessus peregrinoruin exJtahia, et circumjecU mon-tes, tiim ubertas tellurisambientis, necnon cultus sanctae Eugeniaeexhibitus, denique, quod Colurnbano pene injuriam intuhit, scotica ce-gnatio cornai pro quibus regnia scripl.a est; ah luijus enim nationisconsuetudinearcessivit auetor aequinoctia 25 aprilis et 25 septembris,item henedicl3ones et signum erticis crebro repetitum, confessionisqueordinem, etjejuuia ad nonam vol usque ad vesperam p]erurnque pro-ducia ani superposzia, hoc est, pluribus diebus continuata 1 . Nequeaho exemplari usus est Chrodegangus tut concinnandam requlam quamcanonicis h setpsit; quod si colin Co]umbainus quaedam ci contuht,

1. Mansi. XI, p. 124,2. Parde.ssns, II, 5t4, 587. Zacurner, Furmulac Mcrov. et Karol. oeui, Colt. Fiavin.,

.93, 44.8. !.tignc, t. 88, p. M. Antiquissirn'tm exeinplai exslat api'd rns. porisin. 12205

seculi 8 ineuntis (Cf. lVouv. imité de diplomatique, III).4. Hand mirarer seriptain eatu esse uni e moilasleriis in graliarn Seotorom aliornrn-

que peregrinoruna n posteris Eticonis ducis erectis.5. Migne. t. 89, P. 1098 (ex Lahbeo).

k.-

-k

42 DE RECULA BENItDICTI A WALDEBERTO AUSCITA ET PROPAGATA

ai, haec ex suo poenitentiali libro potins quam ex sua regula; ceteraveto pieraque hausit ille ex Benedicto. Huic denique imper accesseratauct:oiitas sanctissirna qua instituta ecclesiastica potissirnum firmantur.Nam induobus ampiissimis conciliis quac ad ieslituendam disciplinamgai!icae ccc]esiae flanc coliapsam in &er.rnania elrLiftiniae duce srtoctoBonifacio congregata sont,, decreto piovisum est ut u monachi et an-ciiiae Dei juxta regulam sancti Ilenedicti coenobia sua oi'dinare et gu-bernare studerent u (Gcrm. c. 7 et Lift. e. 1)

AI, ticet Lune Columbanus rnonastieae plebis regirnen Benedicto pe-funs cessent, praetenire nos non dehet aliud esse opus, &ia.m provin-clam, quam lite sihi tanquam de media regula vindicavit, et quamnemini alteri cedit, nimirum saccularis piehis institutionem et guiber-nationein de quo nunc superest disserendwn.

1 Decretum illud non toue prit-num regulam Bened. invexit- ut quidam existimave-runt; sed partim, quo nondum invaluerat, intulit (ordinare), partim, ubi temporuum loi-quilale mlii coeperat,. innovasit.

0

PARS II

QUID LTJXOVIENSES MONACIIT

AI) COMMUNEM ECCLESLE PROFECTtJM CONTULEIIINT

CAPUT I

QUOD LUxOvIFNSES AB CUL%A3I ANIMARUM SUSGIPIENDAM AD IPSO

GOLUMBANO 1NSTIGATI SUNt.

Non in soFa re inonastica Luxoviense institutuiR qQ id efficere possetostendit. Ah co enim ad rem ecclesiasticam conimunem tantum pnes-titum est quantum oHm a Lirinense, illudque ex industria magis. Nain-que Lirinenses, ut tantagratia atque auctorïtate apud Gailos poileront,Id citra quemcumpie ambitum commcreiumve cum saecularibus nullaalla ratione assecuti sont, nisi virtutibus quac in eis i-efulgentes mira-tionem etardorem concitabant, maxime vero ingenti copia episcoporumquos populorum suffragium ah corum collegio exciit. At non hocconte.nti Colùmbani discipuli, quod monachi nondum ansi atque aggressiorant, Christianae pio]iis regimen sibifidente.r assumpse.runt, atque sesimul praedicationi et sacramèntorum administrationi ingesserunt.

Abscedunt in contrarias sententias, ac mihi quidein a voro utrimqueexcedere hujus nostrae aetatis doctores videntur, qui Columbanum volin soifs honasticis institutis, vol in solo aposto]ico opere includunt1.Qui non satis attenclunt quanta Scotorum ac potissimum Columbani in-.gcnium ac voluntas varieSe atqde mohilitate fuerint. Hune perpulitq uidom e patria peregrnandi propositum apud Scotos coinmunissiinu ni,

1. ÉbraM Die irosehottisehe Missionskirehe. HerteL: [lober d. h. Coln,nba Lebonu. Sehriften.. Duplex opus Columbano insumptum et patratuni certiori judicie pou-deravit Hauek, 1, e. 5, p. 2% etc... --

'q' J

44LUXOVIENSIBIIJS CURA ANIMARTJM A COLUMBANO INJUNCTA

quod qui amplexatus &at, existimabatur magis eu J)eo conjungi. Atne absens a patria patriorum institutorum conversationisque solatiodestitueretur, acta secum duodecitufratrum caterva, inter quos plurimiorant presbyteri, unus etiam episcopus nomine Àidus', disposuit utquoeumque iter ferret, cum abbatiali auctoritate, monachis opitulanti-bus, etiam communem animarum curam gereret. Qui modus convoi-sandi non in ultimis rationum fuit, quas illo a Scotis suis adscivit apuciquos nulla ecclesia absque monasterio, nullum fere monasteriuinsôjunetum ah ecciesia; ideinque laicis parochus vol etiam episcopnsqui monachis abbas, monachis tanquam administris utebatur; nonnum-quam etiam recusata episcopali dignitate, de monachorum grege unumdeligehat, (fui sub se episeopi munia obiret. Àdde incitamcnta quaepropria indoles Columbano suggerebat, animum hue illuc semperpropulsum, molestias hominum quibus saepc sedom et proposituinmutare coactus est: nec jam mireris hominem modo in solituclinihusvixisse inciusum, modo ad visitandâs gentes aspiravisse.

Profecto enim vix ingressum in Gailiam monstrat hune Jouas operamdanf cm « ut per quaecumquo ioca progrediatur, verbum evangelicuinpopulis annuntietur ». Credis eum in hoc munere voile eonsistere.Mox tamen considit Ànagrate, mdc Luxovii in Vosago, concussusqueah episcopis, sicut supra narravimus, profitetur se nihil magis exop-tare, quamutsibi liceat « in bis silvis sil ere u. Ne tamen huic verboexcusantis se rirais inhaereas, admonent tria monasteria quihus casipsassilvas pluries centum discipulis frequentavit. Ipse, stalis temporihussuorum societati se subducere afrIuc in antris se abdere solitus, mdcmajore impetu adhomines videtur regredi, muititudinesque v undiquead poenitentiae medicamenta concurrentes n excipit, tort rom coinopiscopis doctrina contenclit, aulamque et proceres invisit et coarguit,denium peliitur. - Quid enim mine faceret? lUne « votum erat gentesvisitait, et cvangelinm eis praedicare n il]inc « eorum tepor poile ojustoliehat mdc animant n. Cunctationem discussit oblata a Theodebertorege oecasio cura suis Luxoviensibus Àlemaniae gentes adeundi a IaevaRheni incolentes, partim cultui Vodani addictas, partim post baptismumin varias superstitiones prolapsas. Tarnen non diu piacuit sedes. Cogi-tahat ad Venetios transire, cura eum Theoderici victoria in Italiamfugere coegit. Medioianum eum non dia distinere potuit; Bobii solitudoexcepit extremo hospitio.

t. Epist. Cet. ad AlI1am et ,nonachos sucs « ad coin qui juxta ultare quod sanctusAfflua episcopus henedixil, Deo servierit, connes ascipiaul s. Aldus quidam numinaturetiarn ah Ada,nnano in vin s. Columbac Hiensis. Fortasse episcopus quoqtie fuit .Lihra-nt's 111e Scolus, si :Iides ,iornini, de quo apud L,,xovium rolicto subdit Coi. in ira cris.tala: « lantum Libranum honora s,

L

QUA RAT.[ONE AI) EAM c4ERENDAM SUOS INFORMARE, STUOTJERINT 1I5

Profi.usset sa.ncto vivo ad studium, quo ad fidem Christianam propa-gandam Ilagravit, constantiain, quae vere seconda apostolorum virtusest, adjunxisse. Luxovienses vero et illud avide hauserunt, hacquenon egneru nt, atque ha multum profecerun t.

Id impriinis E.ustasio et Waldeherto curac fuit, ut institutum Luxo-viense pi'eshyteîis refertum esset, qui scireiit tune monasteria regere,tum :Iideliuirn plebes doctrina iinbuere. Quotquot enim ex suis ingeniosagaci praediti virtuteque firinati reperiebantur, siatim ad sacerdota-1cm ordinem inforrnate satagebant. Àtquc ad hos deligendos, nobiliurnnataliuin non pauca ratio ]iabebatur; e sanctis enim hujus institutiabbatibus quorum Vitae ad nos ti'unsmissae sont, vix unus aut alter estpu ex nobili gencre non sit SI]IflptUs, hoc sane exigente vuigi opinione,qtiae toue u nobilibus » maxime favehat. Quac omnia breviter coinplexus111e qui historiain sancti Germani C ranclivaflensis conscripsit « Coepit,inquït, Waldehertijs cogitare si P° reperre de suis frati'ibus exgenere nobili et sacris apicihus yel litteris erudituin, in sanctitate cons-picunTI), qui ipsos monachos gubernare et regere deheret ».

Luxoviensis igitur schola, bis optimis rationibus instructa, eximiorumepiseoporum abhatumque phalaugem in brevi tempore efl'udit. Nain exEustasii disciplina c'piscopi prodieriint flonatus, etAcharius, etilagna-charius, et Chagnoaldus, Wa]debertus autein, et Ilertuifus, 130boienus-que 1 necnon Ainatus et Bomai'icus abbates. J)imisit qùoque Waldebertusepiscopos non pau6os: Audomarum, atque MummoIirum, necnon Theo-defridum et Nurnerianum, aliosque foi'sitan plures qui non noscuntur.Sed ejus scho]a abbatum praocipue fertilis fuit; sufflciat nuncupareGermanum. et Fridolinum, necaon Waldelenum et;Bercharium, postre-moque Frodobertujn et Ermenfredum.

Ut seinel enim viderant solertes liii magistri discipulos,quibus cuminimpencleraifl, disciplina monasteriali satis excultos, tune divèrsas lis1.ovincias, in quibus experimenta sui ederent, festinabant assignare,et bis qoidern monasteria informanda ad regulam sibi traditam, illisveto vicos, urbes, regiones verbo Dei imbuendas; tantumque ardoremquibusclam eoriim addiderunt, ut ipsius regalis au]ae aditum non perti-mescerent. Sic Vïaldeberti prudentia probata est pi4rnum apud Faraemonasterium. ad quod 111e coin Chagnoaldo Inissus est; ut sorores infor-maret ad regularn sui coenobii. Item Ainatus, u apud quem moita,inquit ejus Vita, praedicationis gratia vigebat », « directus est a fratri-bus ut cjuasdam Austrasiae orbes lu.strarct n quo itinere Romarictim,in aula Mettensi pollentem, exhortationibus suis a saecularibus studiisavocatum, ovans Luxovium adduxit. Qui paulo post factus et ipse

-4

46DE ANIMARUM CUBA A COLTJMBANO LUXOVIENSIEUS INJUNCTA

presbyter, quippe refertus dotibus ad hoc requiri solitis constituendoHabendi duplici monasterio cum Amato praepositus est. In Neustriainpariter missi sunt primumquidcdi Walaricus crin Waldoleno 1 (e. 615-620), mox veto Mummolinrus criait Ebèrtrainno et Bentino. Ili igitur,postquam semina ûdei et virtutis christianac apud plurirnos pagos spar-serant, solum in extremis finibus Neustriae constiterunt, ahi qiildemLeucouai, Slthiu alU (e. 6â02). Mummolinum in bac inissione Clotarii 11aula aliquantisper refluait. Haee ceterum nunquam Luxoviensibusinonachis vacua fuit. Eorum enim conversatione han serunt A.udoen us,atqueEligius, Desideniusque, Paulusque, itemque Wandregisilus et Viii-bentus. qui ibi sub Ciotario aut Bagobento milittn'eruni., impensumstudium quo erga Luxoviensia instituts supra nobis affecti visi surit.

Et quodnain tandem monaster.iorum aLuxovieusibus instructorum nonsimul seiniharium fuit unde verbuin Dei in confines regiones diflusumest? Quidquid bencflcii enim Luxovienses Burgundiae atque Austra-siac, necon Leuconaenses Wimnau pago, aut Sithienses Mori$orumgenti hoc modo pnaestiteranit, praestitertmt et postea Fontanellenseset Gemeticenses Caietoniim populis, u qui ita bel]uis ac brutis simiiesante horum adventnin ftierant, ut praeter chnistianac (Idei nomen vir-tus religionis peau aboUta haberetur n. Nuque inutiles ad hoc mutinsipsi se gesserunt fratres, qui Nivialac, Kalae, Babendi aut in ceterisduplicibus monasteriis propter moniales hahitabant.

Haec vero non sunt nisi minima quaedam expe.nitnenta quae Luxo-vienses dederunt suae indiistniae. Usque hue enhin plocessit eoruin ge-nerosa audacia, ut quidquid. Iocorum adhuc idhloiatriae deditum, autsuperstitione maculatum, Fraucoruin finibus contenturn erat, ad rectamchrhstianae re]igionis professionem lertrahere non diffiderint.

Quod jam salis forsitan perspicuuin cuique videni posset nihi] aliudquam strictint. percensenti quoi liii, in ea Frauciae parte quae Germa-normal Be]garumque extreino (Inc ambita illis erroribus maxime inqui-nata erat, et sedes episcopales occapaverint, et monasteria constitue-rint. At de hoc praesto sont documenta mugis propria, quae par est nosex ondine edissei'erc.-

1. Vite Watarici, Bollanri., 1 aprit.Hic Waldolenns, diversiis n WaldelenohniàlganiiJurensis ducis ftlfo, ex fanilia apud Isarain fi. incolenti ortus crût (Vite Walarici, c -1,5, et Vite Etigii, C. 75). Videlur mihi quidem Wattentjaclt (Eist. Col., 4) lernereejus norrien Walddenti,n scripsissc.

2. Cf. Vues Audoinari (Boiland., t. III septemb., p. 386), Murnmolini (i1. 16 oct.),liertini (t. H sept P. 559 etc.)

3. Vite WandreyisiU 2', e. 22.4. Vit. Filiberti, c. 2, n. 16circumquaquc de rnonasterio fratres transinittit ad

praedicandutn s-

1 . r' -

CAPUT II

DE LUXOVIENSIOM MISSLONIBIJS ÀI'IJD GEI%MANOS ET APUD BEL&A5.

Momenl.um novum et magnum Mile operi,quod nunc disseritui',ex du-phd monachorurnmissione accessii,qui apucl \Yarascos et liajoarios ai)Eustasio ducti surit. Unde vero \Varascis nomen vanne sententiac pro-ponontur. Selles soha certa, Pubis superionis vafles supra et pau]oinfra M6ntetn-Belicardum. Et quiclein pars incolaruin idolohatriac, parsvero bonosiacae het'esi dediti. Quos cum omnes Eustasius absquemulto lahore ad se pertraxisset, ad firmandos factos . ihi profebtus, alatere prm um oceidentahi monasteniwn Cusantiae cohlocavit, cal prin-ceps 'Warascorum familia ipsa pi'aestitisse fanduin necuon pnimumabbatein nomine Ermenfi'edum' traditur. i1oxque ad aiteram Jatus eus-todiendum monasteniolum Sancti-Ursicini erectuin est, quod Grandis-vahfls coenobiu tn praecipuum horuin fi tilum proxirne subsecutu ru est.

Quae veto inox causa fuit eut Eustasius iode, pratenita propinquaAlemania, louginquam Bajoariam 2 petienit, non diserte documentis os-tenditui. Quoci ailegat Jouas Columbani iJiacceptum! forsitan haie istudconsihiuin injectum erafapia Theodetinda Langobaidoram regina, quacipso Bajoariutn duce nata erat. At satins crediderim Luxovienses ihitic arege Ontario Francisque episcopis misses esse, ut ca gens, a Theodebertosenioie 1?rancorum impenio ohim subjecta, rehigione etiarn concors fieret.Etenitn ante aliquot annos, cum adhuc episcopi in pniscis ihhios regioniscivitatibus, Augusta(, Vindehicorum, Tibuiniaeque, tum Launeaci, etSebeniae consisterent, fins contenderant Gahhi episcopi ah Àquileiensisinetropohitani auctonitate, cui adhuc paruerant, avehlere, atqiie in suescOnventus adducere. Mox vero gens illa barbara, idolohatriaeque dedita,hicet sub duce christiano, omnem ordinationem ecclesiasticatu extur-baverat. Civitatibus eniin destructis, nuhlus remanserat qui iltic munia

1. Bull and., L. VIL septembris., p. 'III. etc. Quanlamcumque idem l3oll and lis imper-que POster (Annales de l'Est. VIII, p. lii). Vitae hujus sancti praebueront, nimio pluraapud illam abhorrent coin a loquendi genele huju.s aetatis, tom a ioceptis usibus, guamut cana autheuticam credamus.

2. V. Riezier, Geschiehto Baieras, I, p. 85, etc... ; Rettberg, Kirc/iengesch. D. ; Hauck,J, p. 921, etc.. Bûdinger, Sitzunsberichtc d. Wiener Alcad. d. Wissenschaft., XXIII;Mareus Hausiz, Ger,nania sacra, Ii, p.......; Niedennayer, Vas Mônchthum in Ba-jouir. in d. Agilolp/iing. Karol. ZoU., '1859.

'j

JI.1s

48 0E LUXOVIENSIIJM IsfrssIONXÏ3US APtJI) GETIN&NOS

episcopi exercera, nisi forte putemus Gaudentium episcopum. (lui Cons-tautiae a Cotumbano et Gallo repertus est, hue sedem ex civitate Au-guista traustulisse. lleliquiae vero paucac quaedam priscac romanaeet christianac plebis rernanserant, quae in agris aut pascuis spàràaeorant; nain multituclo coin recessei'at . Dicitur ibi Eustasius,partis multis fructibus, antequam retncaret, « dimisisse sagaces virosqui coepti laboris in studio clesuclarent n. Ris paulo post adjunxit seAgreslius, qui deinde, superbia depraratus, per Tyroliutn devertit adAquileienses, quorum schismati censentiit, mdc in Burgundiain regres-sus, turbas concivit (le quibus dictum est. Ahhinc vero nihil ampliuscertidei3ajoariorum conversioneafrerturusque ad sanctnmllutperturn',qui aune secundo Childeberti III regis, quod est 696, a Theodono ducevucatus est; quein proxime subsecuti surit sanctus Eminerannus' etsanctus Corbiniakius , qui dont seorsum in diversis regienis partibusegerunt, quoscumque l3ajoariorum nonduin a pagana superstitione re-tractes reperuerunt, ad Christi fidem converterunt. Num illico assentien--dum est iliezel ° contendenti Luxovienses post Eustasiuin Lnquamignares operaries re infecta recessisse? Vetat Waldeberti nota lbrtitudoet solertid lice vel solum suspicari. Jndicantque ipsissima verba Jonaesuperins relata co tempore quo scribebat monahos illic I uxoviensescoin pliirimis neophytis perstitisse. Accedit auctoritas histericorum quiVitas sanctorum Rutperti, Emmeranni et Corbiniani post dimidium . cir-citer saecu]nm illustraverunt. Iii enim, (lui nimiolaudandi studio saepea veri siinilitudine avertuntur, non acleo tatnen.heroas sues palpant, utad cos initia christianae fidei apud Bajoarios jactae referant. Contravero, hos diserte dicunt « imper converses n, o neophitos n, utpotequi « idelelatriam radicitus ex se non éxtirpaverant n' ; episcoposqueilluc lion ad fidcm serendam, seci ad firmandain advocatos. Adeo con-versiO Bajeariae ab Emmeranni mente precul aberat, ut pet hanc ne-

1. Cf; lndicu?u,n 1lrnonis (edid. .ICeinz, 4859).2. Vila Severini, )JoIl., S jan.3. Vit. pri,nig. effila est apnd M. G. H. 55., XI, 45, etc. De hujiis missione recentio-

rem disputationom roperies apud Doct. Sepp Vite S. Ilrodberti prirniqcnia, flatis-ponae. 4891. Cf. Hauek apud Ardue f. Oestcrreichsgcschichte, vol. 63, p. 600, etc...flizler, Forschungen, XVI, p. 414, etc. - Yuan, Martin Mayer, Archiva. Wien, Akad.,LXI. II, p. 595.

4. Vila, auctore Ariljone, floU., oct. VI, p. 474. ,Exactiorem Vilain referont AnaiedtaBolland., t. VIII.

5. Vita, eod. auci. (Bon., S sept.).6. Gesch. Baieras, I, p. 59. Inter IIutpertu'n et s. l3onifaciurn nominuitur qoorjue

Vitalis et Flobargisus ep' (M. G. H., Script., XIII, P. 351) nednon Ânzogelus etc., ahha-tes (ibid., P. 353).

7. Vit. Corbin., e. 9. Vit. E,nmer., e. 7.D

DE MISSIONE APUD -BAJOABIOS DUCTA 49

gionem tenderet ille ad Àvaros. 11es enim cupiebat ab idololatria te-trahere; deterruit vero Theodo dux, assereus eum labores multos ihiperpessurum, fructus veto nullos facturum, suasitque ut, nisi Bajoario-rom pontifex esse dignaretur, « vel pro humilitatis studio abbas hujusprcivinciae coenohiis praeesse non recusaret

En guis erat ibi status religionis ehristianae tempore quo supradictiaposloli advenerunt. Monasteria quidein orant plurima; ab bisque fideschristiana in circtmjeeta bec sensim diltundebatur. M vero coin nultiepiseopi in certis sedibùs constituti esseut, episcopos quoscumqnepraetereuntes, sive, ut aiehant, vagantes, si quid instarèt quod eorurnmunus requireret, advôeabant. Pergratumque ipsis fiebat, si aliquisejus gradus monasterio tanqua.m abbas praeflceretur, aut saltem in illodevc,rsari vellet, sive ex ipso monasterio electus, sive aliundeadscitus.Quae oi'dinatio profecto ci simillima vicletur qi:iam a Luxoviensihuisin varus bocis statulam reperiemus '.

Quin Rutpertus, Ernrnerannusque et Corbinianus primi ex episcopo-rum ordine hue acesserint dissuadent haud eontemnendae, etsi recen-tius demandatae seripto, historiae sanctae Othiliae' Ilohemburgensisabbatissae, necoon saneti Bildulfi' Ttevcrensis episcopi primique apudMedianum monasterium abbatis, in quibus legitur A]esatiae dux Etico,Othiliae pater, ad tingendam fihiam modo ratant sanctum Erardum,liildiilA germanum, atque apud ]3ajoariam episcopuin. invitasse ; undeinferre consentaneum est hune, llutperto paulo aetate superiorem,Luxoviensium vestigiis proxirnum institisse. Race etiam perseduti suintmufti Scotoruin et Britonum, qui quascumque rogiones Luxoviensesexcolere coeperant, tanquam proprias spectabant. Confusionem con-cursatione lot alienigenarum ihi partam depulit deinde sanctus Bonifa-cius, adseitis romanae Ecele-siae iitibus, episcopisque in certis sedi busordinatis, Salisburgi scilicet, Fi-isingiaeque, necnon Ratisponae et Pas-savi. Attamen iniquius moderni sectam Cobuinhani videntur arguerequasi se minimeidoneam ad ecelesias bene ordinandas praostiterit. EstoScoti in liane vituperatioflein incurrerint. M Francos qui apud Bajoa-dos Bonifacium praecesserunt minime practeriit necessitas ecclesiam

t Hures hujus generis ep. videre est noiniintos apud 3ionb,n. G. 11., Nec,oloq. n,P. 46. Cf. catalog. ep, et ahijal. apud Librn,n con fraterniiatum S.-Petri Salzburg,,edil. Karajan, Vienune, 1&2. Ipse Virgilius Seotus, in quo suprad. cainlogus desinit,prius qualu n. 767 accepit sedem Salzlnirg.,ibi lanquam simplex ahhns egerat, episcopoDobdagraeco, cive sac, ad persolvenda epise. mania usus.

2. Antiquior Viti exstat apud ms. .Bernense 47, sneu]i IX -(Cf.-Pfister La légende doS. Dié et de s. Jiiduiphe); quam Mabi]Io edidit sec. mi beiledictin., part. 11, P. 488etc. -.

5. i-iilduifi Vitam Beiliommeus superiori seculo dilur.ide explanavit apud l3oIIand.,11 Jul.

50DE LUXOVIENSTUM MJSBIONII3U3 APIJD OSRMANOS

a se conditam ad noi'marn ceterae Eceiesiae instruendi ; siquidem ai)ils admonitus Gregorius II papa anno 516', ante scilicet quam dc Boni-facio in his lotis auditum est, iegatos amplis ac perspicuis ad bot mal)-datis instructosmiserat. Quid obstiteritquinrnuflus injunctum çunc 1m-pleretur, nescimus ; itaque rein infectam perfecit Bonifacius. Cor verohaec citius fieri non potuerint proinptutp est explicare. Cum eninireglo in immensum porrcctaesset1 eamque montium longa fluviis miii-tis intercidsa scries paoncinviam redderet, praccones Evange]ii lenloiti-nere progrcdi saepeque hue illucque sedem t.ransferre necesse erat.Adde quod nulla alla orbe ibi exstante praeter Ratisponam, episcopisnulla fere sedes erat extra monasteria. Quanta his auctoritasac moiflen-tum in his locis fuerit ex eo perspicitur quod e quatuor episcoporum ta-thedris, quac a sancto Bonifacio erectac saut, saltem duo in monasteriiscoltbcatae sont; sunthae vero Ratispona etiuvavus. Tei-tiam ad se traxitsepultura Corbiniani. Quarta Passavus jam ante Bonifacium a Viviloepiscopo, consentiente papa Gi'cgorio III, constituta erat.

Ilace quidem a Luxoviensbos apud Bajoatios acta sont. lam vero,quoi] Eustasius, practermissa A]emariia, BIos populos recto itinere petiit,hoc ipso indicatur Alemanos jam Lune Christo colla saltem ex pat-tesubmisissc. Lucidius hujus i-ci documentum colligitur ex alamannicac

Legis 2 nova cusione quae jussu Clotarii li in conventu procerum, ads-tantibus episcopis non minus quam tribus et triginta, facta est. Sole-

bain enim apud cas gentes leguinlatores subscqiii praedicatoi'cs, ope-ram daturi ut lex civilis, lis exuta quae vetus siipcistitio edixerat, adchristianam religionem accommodaretur. Prorecto enim similem ciqiae tune fadta est eorreetionelfl pertiierat auto sauta lex ; pertulitpostea lex Bajoariorum, hoc est, sub Theodone dote. Nec inirum estcitius conversionem gentis alamannicac evenisse, quam ithenus fluviuschristianis undis, quod sic dicere liccat, alluebat. Secus hune eniinepiseopales eeelesiae erant muliac et confertac. Nam et Moguntiaeumet Wormatiacum Spiraque, antiquitus fundatae occfesiae, taru veroSii-atahurgum super ruinis Argentoracti noper erectum, denique Ba-silca et Constantia, apuci quas sedes utrhisquc Augustae Rauracoruin

et \Tindelieoru in nuper translatac crant, in objectam ripam, in qua

I. Ld liera c Greçjorii 11 Maiiniano ep. oie... M. G- ii. El. UI, p. 541. Cf. Fîauck, 1,

p - 344 -2. Lex ilion'. apud Ni. G. Il., Leg., III, p. 45.—De aelateLeg. Bajoci. consule: Fors-

ehun;en :. Deutsch . gesch -, Xi'], P. 411-446. auclore Riezier ; hotu Die Entstehisngd. Lex BajuwarioJ'U)fl, a. 1848; Haueic, P . 310, etc.

B. Flic contrarius nohis est I-Iauck, qui opinatur Constaiiiiarn in vicem Windonissae.suhsiitulam esse (I, P. 304\.

DE MISSION1BUS APTiB ALEMAN0S DOCTIS 51

Alamanni potissiLnuln consederaut, dhristianae fiiei nuntios transmit-tebani.. Trajicehanthi praeseitim ex Alesatia, quam reges austrasiaeaeFrancia]) Aletuania sejurictam, propriisqae ducihus commissam,suae auctoritati ac religioni magis obnoxiarn fecetant; quibus placehatetiam illuc apud villas regias Marilegiuru et Saloissam nonnumquamdivertere

Sed en aetate ferusOdinus sive Vodanus, cujus numiniparehantom-Des Germani, adhi.ic Curiste reluctabatu r, necdum nuntios evangelicosin Alernania sinebat quietos esse. Quare etiain Lune supererat hic ma-guus labor, cui Luxovienses, vicini illi genti, minime se subtraxeriint.Quinimo ipsi summum laborem peri.ulerunt.

Haec provincia jam pridem ipsis, ut dixiirnis, a Theodelierto Met-tensi rege assignata fuerat, coinColumbanus apud h une exsularet. Quivir sanctus, Rheno lune per Mosellam attacto, deinde risque aci. Vene-tuim ]aeu in superato, opentni dederal, ut Menianiac pais a laeva lihenisita n collai Vodani a se ietiaheretur. Parum quidem ille videur pro-fecisse ai: ejus discipulus Gallus, qui ibidem post eum multos annosinansit, utriusque linguac laLr)ae et germanae peritia adjutus, Lot acco-larum acE se addrtxii, ut nisi ipso renuisset, favente tutu rege Sigebeitocum Cunzone duce. sedein Constantine Gaudent.ii episcopi morte Va-cuam accepisset. Egit iNc ceterum ui, in eam ipsius discipulus Johan-nes CO] ]oearetur.

Locus vero ubi Gallus consederat, medio itincre inter ]3ajoariarnet Buigundiam situs, a societate. Luxoviensiuin lion diductus est. Mineenitu duxit Eustasius, sive in reditu Bajoariac, sire allis itineribus, ogre-gios tilones primum A udomarum, dcnde vero Miimmolinum eumEbertramno et Fertino. Moque mortuo inissi surit n Luxoviensibus, silides Walafrido, sex fiatres qui ad regimen illustris coenobii Galliimadvoeareiit ; quos hic seqoi renuit. Paulo post poque invisit eum jo-uas, dum documenta ad Vitas Luxoviensium patriarcha.rum iii ustrandasinquirebat'. Quamquam, fateor, ingens nomen quod 111e obtinuit non exCo procedit, quocl multos mon aches seci.im adunaverit. Qnippbqui omnitempore, piacterquam cri m alicubi evangclio praedicando distentus est,in loco Arbona crin paucis solum monachis fere solitarins vixerit. Sub

1. Gregor,Tur., If. F., IX, 36; X, 18.— Fredeg, Chronic., 37.2. Recentiorern edit. Vitae repense est apuci S. Galier Mitthcilunqen f . Vatert.

Geseh.,XXIV, auclore Thuli. .- Cf. ]3oiIaM., t. VII Octoh.. p. 800. etc... —De monasl..Helveliae cf. Burgerier, Iletuetia Saneta, 1860, I Gelpke, Commencements de t'Egt.en Suisse. Berne, 1856.

3. Quod ipse leslatur alieuhi, in Vila Coin rnhani « haee nobis supitdicl.ns Gailiissaepe narravit s quem iocuru lilahillo quidem praoteriit, referujil veto duo rias. vatica nReginac Christinac 1025 et S. Gall. 553. seculi VII.

52DE LUXOVJENSITJM MISSIONIBÇS APUD GERMANOS

quorum deinde custodia cus sepuichruni usque ad annum circiter71i0 mansit, quo pietae accolarum prima magni San-Gallensis monas-toril' fundarnenta jacta sont.

M auctoritas Luxoviensis coenobli, ca aetate qua Gallus mortuusest (e. 6115) 2 , pedetentim progressa quoque eiat in Alemaniac ans-tralis partein quam Riienus Basileam clecurrens praeterflui t. Prim us-que ingressus sub EusL sic factus est. cujus auctoritate elfectum esseminime dubito ut sedes .F)asileae uni e Luxoviensibus Ilagnacliariaattribueretur. Neque hie IlntanclJs est aUcuns fuisse a constitutionemonasteriorum quac ibi postea a Wa!dcbcrto instructa sunt. E quibusilluci prnecessisse vicletw, quod primo Dubis [mvii flexu situni, a sanct.oIjrsicino nuncupatum est, quem nOmO]) profecto prodit Scotige.nam,rama fort sub Columbano fuisse. Certum est saltem hujus sepultutamibi fuisse, coenobiolumque super ca a sanct.o Wandregisilo fuisse exs-tt'uctum, antequain hic Bobium circa bliO petegrinatus est. Usus estpostea Waldebertus favore ducis Gondonii, quem conjicio eurndemesse coin duce Gunzone Galli ainico, ut in vicinia Sancti-LErsicini, apudGiandivaliem ad Birsam amnem in lUmnuin influentem, alind moins-terium constitueretur, quo(] caput totius regionis factum esse supradictum est. Hoeque, inceptiim a Fridoà]do prêsbytero, « de paucis dis-cipulis doinni Columbani » rtranstulit i]Ie paille p05t Sul) regimen sanctiGerinanL cui adjecit insulter duo vicina coenobiola Sancti-Ursicini etVerdunense. Hic vero, ut rein adhuc incertain conjectura assequi con-tendam, non possuini quin 11111)1 persuadeam Fridoadum, de quo posthac nihil amplius dieitnr, mdc recessisse ad condendum Secanenseinonasterium in insola Rheni, prorsusque enmclem esse cnrn sanctoFridolino, de quo tanquain hujus loci patrouo plo ya nohis BaltherusA.iigiae-Bivitis mouaclius ex memoria retulit '. Idem est eniin lumen,« Fridolinus sive Fridoaldus n, inquit ipse Baltherus ; quod revu Scoti-genam eum facit, si ad verbuin aceipitur, falsum est, coin nomeii sitgermanicum, convenit tamen cum eu quod dicit biographus sancti 6cr-inani, dam eum « discipulis dornni Colurnbani n accenset ; quotquotenlie Luxovio exierant, annumerare Scotis pronum erat, quorum ritus

1. Primus ahhas fuit s. A.utmarus (Otnnirus, Vita,n,ct. Walafrido, M. G. 11., .98., 11,p. 40-fi7) eujils nomen profertur primum apud enriam t.raditio.iis aLantperto quodamobsignatam a. 3 Carlomanni Maj.l). (n. 744. Cf. Pardessus, 11, 380, etc.).

2. Hune eirciter annum statuit bock (.1, p. 308, not. 6) contra ffuod WainfridusStrabus teinere assoit, inortoum esse GaiJum paulo post columbanum ; qui se ipse ce-icrum redarguit, curn s,,iidit ilium in vicem Enstasii (-p 629) advocalurn esse.

s. Cf. Trouillat. Monuments de lBist. de lanc, évêché de Bdle.4. Vitan, cd dit Mono QueUensamn lu» g. f, p. 4, cl r .. . De s. Frido] mi Vi ta cerisaie

licou, apuci Uistor. Verain d. Cantons Glosas. Zuricli, 1888 ; i,eoio,, flisto,. Jahr-bueF, X, p. 497 LOloif: Gtaubensboten cl. Sc/iweiz, 1871, p. 267-300.

DE MISSIONS BriS APUD kLEMANOS DIJCIIS 53

et tonsurain ea potissirnum aetate imilabantur. Celeraque. quae de Fr1-dolino a 1)althero referuntur, scilicet mora facta in Vosago, iterque permonasteria Bisi'gundiae, postremoque monasterium duplex Secanaeconditum, acleo lit consentiunt, ut vix i-eiinquatur uUus dubi-tandi locus. Quapropter miror eruclitos germanos hoc fugisse.

A.uslralis igitur Memania, tot monasteriis obsessa, barbai'iem am-p]ius non sustinuit, spretoque Odino, Chiistum soluin adoravit. Nonideo qudem Luxovienses immunes fuerunt a gravibus etiam casihusat hi ah extraneis, non ai) incolis irrogati surit. Quiniino ingruentiumliostium feritas carit.atem, quo mouachi et accolac vinciebantur, magismanifestam feciL Croit cuita ferox Etico Mesatiae dux enta exereitu suorapinai)) in viciniam Grandis_\Tallis intulit, ion dubitavit ahbas. Ger-marins, sumptis secum .sacris re]iquiis, trucibus vins semet opponere,a qiiibus intereinptus, tneiuit ut ah us, pro qui]ius proprium sanguiflernfuderat, debiti sanctis inarlyribus honores sibi dceernerentur. A.tquealtera ex parte cum Othwinus quidam A.rhonain invasit, inhians thcsau-lis qui aecoiarum pietate apud sanctuln Gallum congeri coepti erant,vix minitando reperire potiit qui sihi sepuicni locuin proderet. Monstratclenique longa series trarizttonum (donationum) Sa.ngaiiensiunz, mdcab exeunte secuo septimo incepta, quaruin non minus quain viginti du-cern Gothe.fridum auctorem praefeicint (a. 709) , onlium tune fuisseA.!ernaiae australis anguluin ad qiiem Galli nornen et veneratio nonpervenisset.

Quod ad reliquam Alemaniam attinel., faternur ccrta Luxoviensiumvestigia ihi non reperiri. Pleraque enim monasteria infra Basi]earn ai)utraque ripa Rheni constituta, et, quod hojum capot fuit, Honaugia-Dives, sanclo Perntinio oniginem referont, qui patiiac, qtiod opinor,anglo-saxonicae 1 , anno 721t has partes ingressus, 01) hoc quod hicplurimum desudavit, jure habetur praecipuuS Alernanorwn apostolus.AtI,arnen difficile videtur Luxoviensiom dominatui À]esatica monaste-ria subtrahere quorum origo ante Perminii advcntifm certo ponittir, quotempore norma Luxoviensis ornnia aversa Vosagi montis obtinebat.Namque hnjus normac apud Alesatiam auctoritas expressa vidcur ipsisprivilegioruin ,cartis quac Pet'minii monasteriis a Strataburgi episopis

-I. Pardessus, 472, 576 etc.2. Quod eonjecerim ex rit,, poenitentiali ciii file obsecut.us est, noenon ex libris pins

accepimus ex primigenia -hibliotheca monasterii Murbach ah co conditi.3. ilermanni chronic., ad hune ahlnum. Cf. cartas Murbacensi eoenohio datas u rege

Theoderico 1.11.. 12 jul 727, nIque aidegeino ep. a. 728, necnon epigrcimma de eo:n&,ann conscriptum. Vils, enim quae passim vulgator est stilidubiac (idei. Cf.

Hauek, I, P. 315-324.

I1

DE LIJXOVIEN$IUM ?JtSStONtflTJS APTE) GERMANOS

datae sont '. Meinorant, hi enim u innnmera..monasteria » e secundumrego!am sancti Benedicti et domni Columbani » circum se instructa.Coi nui co saltemhaec tria adserihenda censemus: Gregoriana Valus,Mauri-monasteiiutn et Novientum'. Convertit enim huic nostrac senten-tiac actas horujn coenobiorum, quippe quac moite ante Perminiuin flcepta situ. Quod si de singulis quacritur, Mauri-monasterli incolaememinerant posterius se ohm sub recula SS. Benedicti et Coluinhanideguisse. Gregorianaque Valus papae Luxoviensibus carissirni nomenP raofert. Novienteuse denique, quod cartae neotericae feront ah Eteoneduce, occisore Luxoviensis Germani condituin', forteideirco infitiabun-tiff quidam noirnac Luxoviensi subjici potuisse. Quidni vero? eâ enimaetate minime haec intet' se pugnant. Qnod certum est, Eticonis pioge-nies monacliis et praesertim Sentis se munificentissimam praebuit. lino,ex instruinentis Novienti licet quiedam nitetius conjectare. NamqiieNovienti ahhas Erardus. et missus ejiis Riitpertus nominantur caitaTheodorci regis Etiedni d'ici anno 684-685 missa. Cumbistoriis sanctae(]thiiiae et sancti Fliiduiti de Erardo episcopo Bajoariorurri mentio infe-ratur, ipsa diversitas relationnin, caeteroquin gravium, persuadet Erar-dum ahquem 6 ex Novientensi ahbatia in Bajoariam contendisse, ihiquemunia episcopalia paulo ante sanctum Rutpertuin explevisse. Quodin tafia obscuritate historiae ne leviora quidem indicia caieni prelio,non abs re est ;tdvcrtere Rutperto Bajoarioruin apostolo COlfltflt]flC essenomen cum monacho qui ah Erarclo inissus retulit cai'tain a Theodercologe concessam . Quare non absurdum est conjiceie Novientenses ad

1. CarIa Widegeini, u. 728; Hetidonisa. 748 (. I3avdessus, 53. 596). Ai] hase acce-dunt quoque historiac neolericac quac eoinp]ures Sinilalniig. ep. seculi 71 inter Sectesniinumerant, quittes Arbogasturn et F]orentin,irn (Cf. Ch. Schmidt, histoire du chopi-ire de S.-Thomas de Strasbourg, iSCO, append. 1).

2. Geirnanice Gregorientlial, Maurujû nster, Ebersheim. Forsita]i bis annumeiundÂ'jsse,flhurP I ,ce condil. a Dragoliodo Spir. ep. cire. 700 (Pardessus. 130). 111e nota-donc dignutil spuriam esse cartain guun Pe,tzius cred iV ana. 675 cidem inonasteri o aDagoh. II concessain (hp!. 41). CC. Sicftel, Acta Karol., ii, W.

3. Exstat caria mutila haie note annum 669a Cliilmlerico IL concessa l'aria 26). -Alia carI;, anni 678 j nira accepta est tid. 29). - Qui bus nullac aet;mte praostauit apudAlesntiamn (Cf. Pardessus, 342).

4. Qmio,1 jaisi firmat. caria Carlomanni regis s. 770 missa. Cf. Grandidier, Ilisl.oira del'Eglise de SLiasbdmdg, 4776.

5, Nisi fallun tur velemn documenta, ai) hodieni is dotori bi, s passi In prolata, quaenabis ,efernni (le S. E,'arrlo seculo S mcd o Bal isponac episcopo. certe il e (liserind iiaii-dus est ai, illo s'' Oihiliae spirituali paire. Quem D' Sepp (supra alleg.) exisiiniat imiterannos 684-696 apurl Bajoar. egisse. Eatndc,n opinionemn unie ]]zmec tenipora exproinpsit.hiahilin,, (Annales, I, p. 486). -

fi. Ve]nl authentiea n Sieke! contra Pe,'iz (88) defonsa. Cf. Pardessus, 42.

DE ECRUMDEM MISSIONII3US APÎJD BELGAS 55

accelerandain Bajoariorum conversionem operam Luxoviensibus' com-rnod asse.

PosLea vero, vis exempli duxit hue etiain Perrninii discipulos adhos enim monasteria Àltahense superius et irtferius ad Danubium sitaOriginein referunt.

Nolumus trahere etiain ad laudem Columbani proventus quos ahiScoti, duce Sâncto Kiliano, apud Thuringos fecerunt, licet Ili piopterLuxovienses eademque actate insudavisse videantur. Ah co eniin quodcomperiri non potest, satius est abstinere.

,am vero de certioribus vestigiis quae labor Luxoviensium in Belgiareliquit nobis est persequend um.

Hie praceipuac ehristianae rêligionis arces adversns gentiles apudNOVIOmOOSOm sen Yerommduensein et Trajecteusem ecelesias sitaeorant. Harum enim pilon quidquid Toruacensis sedes, none proprioepiscopo vaeua, ah utraque ripa Sealdis fluvii ohm possederat, annexumOnt. Relique vero spatio osque ad inferiorein Germaniam, in qua eratmagna metropolis Coloniensis, praeerat Trajeeturn, quo socles episco-pâlis ex vetustis Tongris noper translata mat. Quae vero bis dioceosibusenntigua oraL Erisionum gens, baud minus Fraucoruin ehigioni infensac1uam impuni impatiens mat. Citraque hos raies, n FlancIrense aulneAndoverpenses, ] Trisiones (scilicci deditieii), Suevicjuc « eonsistebant,

traces et barbari populi, quos velut in extremis iomotos nuhlus adhiiepraedicationis vomer impressetat 2 ".Tom vero, in macho hotum inter-val]o, o pagelliis GandavusjuxtaSea]chis fluenta, qui propterfeioeitatcmgentis praedonibus derelictus erat, sed profanus et idololatriae dedi-lus n. flenique propius Nenstriam, seeus fretum Galhieum, gens Mo-rinorum, circuin oppida Bononiam et Tarveonam diffusa, fldei ante duosecula sibi a saneto Victricio liotomagensi episeopo alhatae ne meino-.iiain quidem retinuerat, adeo lune u culturae idoloruin adhaerehat n.

Ilace ont conditio locorum auto Luxoviensium Aventura.Primas horum hue ingressus est Achai.ios, cul commissae sont ce-

elesiac. simul Noviomi, Verornancluae, et TornacL Qui strenuus vit-,um Morinoium saluti primum prospexisset, apud Dagobertum regem

l. ne alesaticis monast. reinittiiniis Icetorem nd libelles eruditione retertos quos no-per edidil, é. Pfister apnd Naneoiciisem Lifter. Faciillatem historiac professer. Sont iiiveto Le Duché mérovingien d'Alsace. —L'Alsace et la Lorraine de 511 à83 (Anna-les de l'Est. 1888). - La légende de s. Dié aide s. Hidulphe (il). 1889). Vitam s. Ot'Iiilino antiquiorem odideront nuper floliand. (Analecta, 189-L, p. 9, etc.) post Pflster.

% TRIa Eligii, 11, 3.3. Vite Amandi.

56 DE UJxov.IIUÇSIUM MISSIONIBIJS Alt» BErGAs

a.gere festinavit. ut in eorum civitate sedes episcopaiis insl,iiueretur, ineaqueAudomarus sodalis Ln<oviensis primus collocaretur. flic veto,visis locis, mox . intellexit non posse se imposito labori sufficere, nisiLuxovienses comini]itones in adjutorium advocarct. Quiare tune missiMummolinus Ebertramnusque et Bertininus, psitiin in loco palustri,ad ilumen Aam, constituere coeperunt, non tam monasterium proprieclictum quai» siinplex diversorinm, ubi in intervall?s inissionum quies-ecient (juoci • Vctus momzstertum appellatum est. bide mox in mollo-rem Iocrnn n nohuli viro Adrewaldo sibi collatu in deinigrarunt, cujuspriscum no.men Sit/tiu nomine Sancti Bertini secundi abbatis posteadepulsuin est.

Baud secns contigit discipulis Colurnhani qui in lias regiones Wala-ricum et ]lemacium secuti siint quihus cum nihil aliud proposituinfuisset prirnum, nisi ut p]ebihus christiana doctrina eruclie.ndis totos sedederent, nufla initio ubi consislerentcura fuit, sol unique postea gratinset pins animus quo aceolac erga cos se praehuei'iint incitarnentum.fuit, ut il) ipSIS Iocis stabiles sedes sibi demum constitueront.

\Tej.wi.i ut ad illud, unde digressi sumus, revertamur, in reliquoTornacensis dioecesis tdrritorio, ai) eodein illo Aehario alius V1J' strenuis-sinus, Columbanoque siiniliimus, sanctusAinandns . pontifex in adini-nistrum assumptus est . Qui postcliversas peregrinationes, u ah episco-pis hujus regionis u, hoc est, ab i]lis Luxoviensibuskcliario Novioinensi,Chagnoaldoque Laudunensi, et forsit.an Audomaro Tarvennensi, epis-copalihus infu]is consl.rictus, per 4uinquaginta continuos annos, ptae-ter duo itinera quac trans Banuhium atque Aduriin ah en factasunt,Belgis ad (idem convertendis aut in fide :firrnandis indefessam operamimpendit. Hand fixus hic quidem certa sede fuit, exceptis tribus annisquibus Trajectensis ecdesiae regirnen ah co susceptuin est, seci e va-qans n, quod aichant, per Inca paganorum, erectis ubicumque poteratecclesiis maximeque inonasteriis, (idem clirislianaru semper latius dif-fundere etfirmius statuere satagebat. ,lam bis salis prodituF vir rationesScotis usitatas prosequi .sulitus at sunt complot-,% alia c1t]ibus idemLuxoviensium institutis addictissimus ostenditur. Coin enim Canda-

1. A. XI Ciodovei, (610); Pardessus 312.2. Amandus afflue superstes reperitur anno 2 Theod. lu (676), ex qjus carta tesla-

mcmi (Pardessus, 336). Credimus Vilain ejus Baudomundo attributam, quae vulgo qui-dein ut antiquior hahei.ur, recentiorein esse iii-a altera \'i ta quac edita est et. Migne, 1. 89.p. 1267 (Cf. Ilauek, 1, p. 296, no!. 4). Conf'isionern lemporutu qua utraque laborat dis-cutere aggressus est ilensebenius apud Bolland., eujus tamen calculis ne ninais inhiae-suas. Des. Amando et ejus biognphu Baudoinundo cf. iletther g, T, . 534. - Cf. etiamJ)estornhes, S. Amand, Douai, 1869; Menjunlel, S. Ansand, apôtre des Basques (Revuede Gascogne, 1769, X); de Smedt, Vie de S. Amand, Gand, 4861.

r

DE 55. ACHARIO, AUDOMAHO, AMANDO, EiJGi0, REMACLO57

yeuses suite praedicalioni nimis rebelles repertos lervincere cuperet,Aicharium Noviomensem episcopunl adiit. postulavitqne utad regem

Dagobertum quantocius pergeret, epistolasque exjussn illius acciperet,ut si quis se non sponte per baptismum regenerare voluisset, coactus arege ablueretur » Quoci factum est n, subclit qui vitam illius retnlit(ç namque percepta henedictione a pontifice illuc vir 1)ei Amandus pet-rexit intrepide n. Nec minus ejus coin necessitudo manifesta est,qui cran Vitas suas conscrihere orsus est,jam triennium apud Elnonemegerat u oh venerahilis Àmandi pontificis ferendum suffragium n. Quarehic ibi Lune tamdiu retinereturnon aliacausa fuit, quam ut monasteriumElnoncnse, quod tune Amandus instruehat, regti]a Coiiiinbani ai) coerudiretur. Quod certissime eolligitur ex carta Jiarisiaco' inonasterioa sancto viro cdncessa, quam so]atn ah co accepirnus; bac enim disertepraecipitur, ut u reguia saucti ilenedicti et sancti Coiumbani na monachisobservetur. Quac clou attende non possum mihi non persuadere 01) becilium ahquamdiu quoque apud Avaros desudare vomisse, quoci Luxo-viensesin viciniai3ajoariis dure operam novisset NavanteigiturAmandobanc opelam nova mona;tena in plaga austrah Tornaconsis dioccesisad règuiam Lnxoviensem instructa sont, quorum miri f101) potest nu-merus. luter haec vero Elnonensc ad Scarpiam amnem, quod omniumcaput atque Amandi arx fuit tum vero i ad cornu orientale, NiviaienseGeretrudis dimiciio vero inter uthiinque . spatio, Marcianense liictru-dis, quod Jonatum quemdam, eumdem, pute, coin Bobiensi, proabhate habuit. Race duo monachis et sanctimoniaiihus mixtim apertaerant. Denique partem anlicam custodivit Gandavense sub FJorbertoahhatc, in quo deguit illustris sanctus Bavo'. Soiatia quac mdc accipere.solerent evangei1ci operarii elegantihus distichis expressit sanctus Li-humus scotus, qui loin non procul iode durain Brachantiam evangehcovornere sulcabat

Race pioque dtun scriho, properans agitator aseihMunerd nos solito, pondere lassus, adit

Ruris delicias offert, cum ]acte butyrum,Ovaque, caseoli plena canistra pretnuùt.

Et pins ille pater cran donis mollia verbaMuni, et ad studium soilicitat precibus.

4. Pardessus, 350.2. De ejus Vit. cf. Flauck, I, p. 298, net. 4.3. Florbertiis Gandavi abbas. Epigr. hoc velot authent, defendil. Mou Kc,kgescltie-

cirais von Nederland. -

58 DE LUXOVTENSIUM MISSTONIBUS APUD I3ELGAB

Post Acharii vero obitum, triplex ejus plov.ineia demandata estsaneto Eiigio, scelusis solummodo votis, Luxovii amantissimo Luxovien-sibusque omnino dedito, qui aeqnali studio reguiae Luxoviensis propa-gationi genfiuiumque conversioni incubuit. Participatoque hic cumAmando More, quoseumque barbares Àmaudf acrior il esciusque tole-randi animes aiienavei'at, lenitate allexit, o inonasteriaque construeredoeuit ». ipso autem mortuo, sedes ejus rursus aheri Luxoviensi coi-lata est, illi ipsi nimirum Mummoiino qui in vicinis Morinis chistiana(ide imhuencj is socius Audomari fuerat. Àdeo opinie invaluisse videba-tut in illam sedem jus esse ceteris nuilis praeterquam Luoviensibus I

Penes hos mansit quoque illa Trajectensis praecipna dioecesis, secusISlosam usque ad Frisiones porrecta, quam ai) Amaudo aliquotannosretentam supra diximus. Posthujus enim discessum, fest.inaverunt Sige-bertus rex ejusque magnates vacuum ecclesiae regimel sancto Renia-oie deferre '. 111e, ohm in Soiemniacensi monasterio ai) Eiigio conditoLuxoviensi disciplina iiiformatus , mdc in Ai-duennae silvae partes aprocetihus austrasiacis Luxoviensi scoute amicissimis adseitus erat, equibus praeeminebant pontilices Chunibei-t.us Â.grippinensis et Nume-rianus Treverensis, ohm Luxovii alumnus. Ubi praebente rege Sigehertoamphores fundos, primum Casae-Congiduni ad Sesoniirem amnem con-sederat, mdc monachos sues numero magnopere auci-os ad dexl,i'amAmblavac amnis non longea Trajecto transtuierat, inclue in (1110 collegiadistribuent, quibus nomina Stabu]aus et Malmundarium ex antiquouse indita sent. Ipso, constitul.a Stabuhai sede abbatiali, utrnmque ni-hiioniinus sub unum regimen more Luxoviensium concluserat. Indead episcopalein dignitatem, utdiximus, evectum,perpuhitposteapristi-Inc desidei'iuin ConveiStttionis ut Stabulaum sutïecto sibi in Trajectensisede sancto Theodardo ipse se reciperet. kb 110e deinde vire sanetacquaeque virtu tes, quatum ront.etn uberrimum Luxoviense institu tiim inse eontinuit, diiphci flumine tum in Tongrensis ceciesiac episeopos de-ruinque, qnum in utriusquecoenobiiabbatesetmonaehosdilhlnxernnt'.E compluribus enim sanetis quos terra lita fudit, :uominare sufficiatTrudonem presbyterum, Lambertumque secunduin flemaeh successo-

1. ILuic data suni complura diplomata qune cerne adeubitat Pardessus, 809, 313,316, 379, .954. 356, Ninor Odes del,eiur ejiis Vitae ah anonyme conscriptae (Rolland.,.3 sept.), oui us quae de eo Harigerus (Gesta epor Tungr., iiigne, t. 39) et Nolgerus(Geste epor Leodic., ibid.) postea retulenint.

2. Non ihi abbas fuit, quori fiugiint Harig. et Noig., siquideni tesiat,,r Viti Eligii 1,Imabhatein Soleinniaci bide ed,,etum esse ad m,,nus opiseopale ineunduro, ulludque quotempore ilenaclus jam prideni Arduennie partes ingressus erat (L. Il, L. 14.).

3. De .ahbatilrns qui ci successerucit consule I3olIand., ou. t. XII, p. 706 etc... doepiseopis eurnd. in s. Theoardo, sept. t. III, p. 586, etc... et in s. Lamberlo. L V, p. 518etc. Cf. Arséne de Noue Etndes historiques sur Stavelot et ftfa(nîédy.

QUOT EPISCOPI IN 110G LIMITE LUXOVJO ADDÏCTI FUERINT ATJT FAVEBINT 59

rein, qui ab Ebroïno e sede pulses Stabulaï non paucos aimes vhdl,martyrque postea occuhuit; piac omnibus vero iltustrem pontificemllucbertum, a quo Tongrensis sedes Leoclii postremo fixa est.

Quod si nunc oculos paulo citra cas dioeeeses reflectimus quae lunecum Agrippinensi in mediam barbariein procurrebant, Inc porrigitur,tanquam secundae munitiones, novus dioecesium ordo, in quihus car-lis et fiistoriis certissirnis auctoritas Luxovieusium baud minus pollensostendiiur. ÀUd Àmbianos enim tenent bi, praeter Leuconaum ohm aWa]arico inceptuin, nobile coenobium Corbeiae, quod ipsi dioece.sicomplures misit episcopos. Item Camaraci et Atrebatis Lune cominunispnteses est Authertus , qui et eum Audomaro arnicitia conjunetissi-mus reperitu r, originibusquc plurimorum monasterioruin ad norniamLuxovii infoimatorumn admixtus est, et cujus, ut mûr, precihus penne-.tus Jonas Vilain sancti Vedasti ', a quo bac sedes repel.unt originem,conseripsit. Laudunique eoclem tenipore Chagnoaldo Luxovieusi suflèc7Lus est Attola', Cajus benevolentiam Luxovienses omni te.mpome expe.rtisullt. Treverae denique episcopus datus est frater quidam sancti 6cv-mani huas Grandivall en sis, Numerianus, ipse poque Luxovii enutri-lus, quo opitulante institutum hoc in Mosellae eum infeiioii tumsuperiori valle necnon in A.mduenna mire accrevit 5 . In bievi igitur,ci v aniamlibet operam Luxovienses ecclesiis orientaliÀ Galliac impende-vint, nihil videtur esse quod ecelesiae Helgici himitis illis invideredebeant.

Quod si ad sereridam fidem apud gentes ulierius positas, maximevero apud Frisiones non dedilicios, quac ies magni certe laboiis fuit,Luxovienses operariôs alU ex Anglo-Saxonia egressi excej3erunt, ai, nonihli t.amen a navanda opera temperaveruni. Nain vix ut Fontanehlensi-bus audituin est Wi]Iibroidum, qui aune 690 dux hujus incepti fuit,ex Britannia illuc appulsum, imposuerunt mari complures e suis quidace \Vulframno Senoniensi episcopo, ibi vitam monasticam amnplexo,partem laboris et fructuumn capessiv.emuni..

Quoniam de Bobiensibus seime longe al) hac Francorum provincianos abduceret, a nohis non exspectatiir ut de bis prolixiora disseramos.Pigeret tamen, siquidem quaestio incidit in stuidium apostohicum quoda Columhano sais propinatum est, non cursim mernorare quam acriter

I. Vite Aiclequndis rmornen hu i us ep' legihir eliam ni pliiriniis coins Limxov. Jolis.2. Foetuin esse Jonae proijavit. imper Kritsclm Z,oei Ilaitigenleben d. Joncs v. Susa À

(Mittheiiungen û. Inst. f. ôsteiT. Geschichisforschurigen, XIV, 1893, p. 365-468).3. Confemnnt,,r Vila Saiabergae, \.iia-flercharii, carbe Iervensr.s. .1

4. Cf. priviiegium sanclu Deodato concessuni, Vilain Peinach, nernon carias Berna-do concessas. - I

I

60 0E LIJXOVIENSITJM MISSIONIBUS APTJD HELGAS

et prospere et ai) cis pioque in ce opere desudatum sit. Nam ecrumpotissirnum opera pervicit tandem Sancla Sedes ut et ariana heresis,quae post Theodeiindae ohitum rursus aulain Papiae infecerat, moxex ea exierminaretur, et schisma de Tribus Capkulis, quod ai) Aqui-Iciensihiis Padanac valli imtninebat, inhiberetur, dernuinquc, conspi-rante ad idOhunibeito regÇ coin papa Scrgio, eotnponerctur1.

Hic nunc, quoniam dispulatio instituta est de missionihus Luxovien-sium apud infideles gentes, forsitan ad rein intetesset de ratione quai]ii ad revincendas paganas superstitiones titi soliti sunt nonnulia dis-putare. M hoc non plane compc.rtum est. Quae enini supersuntad diju-dicanciam eorum doctrinarn , scilicet sejino unus sanet.i Galli, necuonexempla Instructzonunz ah Atidoeno in vita E[igii proiata, cii ni Sca-rapso , hoc est, breviario Peiininii, horninibus jain conversis ieeitatatint sciipta sunt, pluraque ibi de moribus quain de fide disseruntur.Arbitrer ceterum doctdnae illic contentae eain quae nondum haptixatistradi soiebat Prop p siiniiem fuisse. Naniquc èxplicatio siinp]ex Svrnbo]iApostoiorum, vei brevis cxpositio Veteris et Novi Testamenti quaemagis nariando quanu disputando flebat, qualis hodieque in catechizan-dis pueris adhiberi solet, a iudibus mentibus nulla plerumque muraiinhibebatur. flac enini non doctis religionibus, quales ohm a Giacciset Rornanis conûctac erant, a fide chistiana ietrahehantur. Piaecipuusohex in patrio amure ac superbia situs ont, qucinadinodum n RathodoFrisionum duce expertns est sanctus Wulframnus Fontanellensis. liteeniin crut episcopum inteil-ogasset de sorte aeterna majorum suorum,nihi]que ipsi responsum essel, quam quod Ecclesia cathohca docet, sci-licet nulles nisi baptizatos coeluin ingredi posse, illico professais se aparentihus separari nulle, a baptisterio pedem ietraxit. Quare sapionsconsilium Daniel episcopus Bonifacio dedit, ut hommes in genealogiissuis nimis acquiescentes super hoc contristai-i desineret, tantuin prohi-heret ne heroesaquibus se descendisse rati erant velut 'deos colereiù a.

Et ca exeinpla a fois arcessimns, sci]icet a Fiisionibus, a Saxonibus,apud quos patria religio cum libertate consockata paenc in fanaticumfurorem abibat, christianuni vero nomen fere nuinquam periatnm erat.

Sed tractabiimbus magis inentibus Alemani, Bajoarii, ceterique etantpopuli, apud quos Luxovienses conversati sont. Hotuin enim ferocia

I. Composilioiiein hujos schis,natis celebiavil ftinc monachus quidam Bobiensis;eujus Iucut,ratioucuiain edidit nuper Reiffcrsc]iei(l in Jiibliotheca J'!' Loîinoru,n italica,11, ' 9 (ex. nus. Anul)iosianan C. 105 fol. 121435).

2. Mignc, t. 89; ruisus imper bdit. o Qispari Dicta ablualis Piirniiiii (ap. Kirclien-hist. Attccdota, t, Christiania, 1883).

3. Bouifecu episi. (M. G II., Epistolac, III, P. 274).

L.

0011306 AIITIBUS AD 'IRACTANDAS ANIMAS 061 STNT 61

cladibus saepius inflictis fracta cml. Nec dcerant quac corn iiii inspice-rent, ad aures Evange]ii piaeconibus aptandas acrilci' et foi'titer mci-tarentur priscac nimirum ciustiaai cuitas basilicae vel oratoria apudiilos a legionuin discessu adhuc estantia, qualia sauctae A.urehae ad\Fenetum lacum, art sancti Valentini in Bajoaria a Columbano et Cor-birïiano reporta; itemque ciiristianac plehe.ciiiae quae passim in agriset pascuis rernanserant ; denium proxiina viciaitas Francorum; quiomnes cliristiano cuitai ciediti esse videbafitur. Quajropter navaturisi]lic operam bis solummodo virtuUhus opus fuit, lenitate et patientia.ldeo quod me minus Coiumbano kmancloque quam Eiigio et Bonifaciosuppederunt, minorem liii profectum feccrunt. 1mo compiuribus Go-iumhani discipulis nimitis ejus ardor exitio fuit, quos ipse adrersusfana et idola imptiierat; equibus forsitan sanctus quidam Prancatusfuit,, cujus passionem Luxovii VIII nonas Aprihs in veterimo ejus locicaiendario .afïixam legi.

Quod autem attinet ad rationem instruenclis haptizatis a Luxovien-sibus adhibitarn, usi sùnt iili pierimquesohs sancti Caesari Admoni-tionibus, quae eloquii simphcitate, aptaque chstinct'ione capituiorum,necnon praeceplorumn genere, tum pusiiiae praedicatorum facuitati, tumauditorum captai peropportune succurrehant. Hoc enim colligitur exmagna cum Ois siinilitudine quae inet exemphs Ehgii praedicationis dequibus supra dictum est, iiecnon Scarapso Perminli, qua parte de mo-ribus dissent, nec dubito quin easdem Luxovie.nsi praccipue bibiiothe-cae acceptas refenant plurimi Gertnaniae itahacqne codices, quorumunus Fohbiensis hand minus quam A2 adhuc continet'.

:0e missionihus quidem Luxovieusium apud infideles liactenus. Huicautein operac hua pioxirna atque afFitiis est, quam iidemn in poenitentestractandos intuierunt. Gain enim plurimi ûdeles in foeda villa proiapsiessent, et ipsos neophytos Virus insitae barhariei saepe rursus inficerot,duplex mdc religionis ministris occasio reconciliat,ionis sacramentumadininistrandi se ingessit. Ad hoc aulém niunus facilius faciendum con-fecti sain tibri poenitentiales. Qùibus cuni inVectus sit modus poeni-tendi ab eo qui antiquis Ecciesiac canonihiis sancitus erat satis cliver-sus, res ipsa postulat ut de hoc, plenius dicamus.

t. Codex Arnbrosianae, I, 4, sup.

lm

J

MUT Hi

DE B2VJlO?ÇE QUA?! COLUMBÂNIJS DOCUIT KI' LUXOVIENSES SECUT] 513W]'

IN AJ)j\IINJSTRANDO POENLTENTJAE SACRA?! ENTO.

In nu]ia re virtus C'olumbani ejusque institutot'um major stabilior-que fuit quani in poen7tentia statuenda; siquidein Ecclesiae oceidentaliintulit ille iitum peccata soli preshvtero secrele confitendi, quem con-fcssioncm awieviap iani vouant. Sud cum hujus talita sit vii-tus in vitaathohcortim, non est eNistitna!Idu m cana ah unoliomine excogi tari,

totique Ecclesiae primo quoque clic indici pOtuisse. Ad id eniin eiantmagna quaedarn momenta quac secus quoque scrius vol citius pervi-cissent. Haec igitur piimum praestdngenda saut.

Ecclesia cat.liolica jus peccata ]igar:idi au solvendi ah initio sibi vindi-caverat 1 . Quaread exercendam banc potestatem sibi, ut constanter as-serait, a Christo concessam, quaedam peccata discrirninavit au uotavit quac quicnmque commisisset, etiarnsi non esset publice convictus,deberet scannais Ecclesiae sacerclotibus confiteri, atque iraditus Sata-nac, hoc est, a cojnrnunione catholica seclusus, secundum ordinem ahecclesia publice statutum deflere. Haec potissima elant cluae etiam eumremaucient occu]l.a, intimas aniinac fibias sauciabant, et publicain, in-cidehatitin giavem populi oIl'eusionem, qualla nominatim Lucre adulte-i1um, homicidium, atque apostasia afide. Si quac vero aRa peccataleviori injuria vol simplici.cogit.atione aut verbo excidebant, petinissumcalque erat ut secreta cordis contritionu ju nota coin oratione, eleemosy

-nis et ceteris 1iamiuibus, t1uomodo facultas erat, privatim sibi ipsi me-deretur. Cuin Patrum qui sex prioribus seculis de poenitcntia scripse-runt, Øixeruntque vol decreverunt, constans sit.ratio, ut semper discri-men ah cis fat peccatoram quae confessionein junctam ci.iin publicapoenitenlia poscant,. corumquc ad quae bac pi'1vatae et quodammodo

1. CC. de poenitentia : Norinus, Gonwnentarius hist. de disciplina i, admin. sacran.poenit enlias, 4651 i fling!mtn, Origines ecciesiasticac, L. XIV Bannons, De aurieulariconfessianu, 4661 Steitz, 'Dos rônhise/Je Bi,sssacrament., Francfort, 1854 Fu],ck,2'heolog. Quartalsse/irift, XLV1II, 'Jûitingen, 1886; BIckeil, Zur Gesch. d. Beiclit miOrient (Zeilsch f. Kath. T/ieol.. iiispriiei, 4877) ; Ha]ui. Die Lebre y . d. Sacrarnen-tan in ihrer gesch. Entwickelung, Brestau, 1861; Franck, Die Bussdisciplin d. Kir-che bis z. 7 Jahr., Mayeiice, 1867: Funek. Catechumenat u. Jiussstatiorsen (l7ieoI.Quartatsschrift, 1886, Tobingen).

Dit PTJBLICO PQtNITENDT BITU A PRISCA ECCLESIA STATUTO03

liherae satisfactiones sufficiant, nunquam alterius ritus secretioris ex-pressa mentione fada, parutn commode quis infitiaretur solum iliumpublicum per idem tempos praescriptum ac vu]go usitatum fuisse. Idvero erat huic coin hodierna confessione commune, quod ah Ecciesiastatutus, a sacerdotibus administrandus erat, quibus sous confessionesaccipere, poenitentiamque date et reconciliationis formulam puhiiceefferre fas erat. J) ifrerebat autein 00 quod publicus erat, ncque omniapeccata ad se attrahebat, solummodoqueasacerdotibus primi ordinis,hoc est, ai) episcopis, tanquam proprEs ministris, perFici poterat'. Àhudcjuoque diserimen in reconciliatione fuit, qune soium post expietam sa-tisractionern stato die in Coena Domini a poenitente, nisi cul forte mor-fis periculum iminineret, expeti potuit. Denique hoc maxime comproba-tum erat nomen sccundz baptismi juil riti.ii iocutione figurata vulgoadditum, quod nemini, saitem in Ecclesia occidentali, licitutri fuit eumseconda vice repetere, hoc sic statuto ut sciret se, .quicumque tamgraves cuipas cozumisisset, oh consequeudain veniam statui poenitentisperpetuo addicendum esse. Quo maxime inducti surit picrique oh-noxioruin ut, quominus injuncto oncri se subjicerent, ad vitae exitumdifferrent.

Attamen non potuit decurrente tempore non fleri ut publicus ille poe-nitendi modus inagis ac magis ad coin qui nunc est prope accederet.Nain primutn coin cresceret numerus, simoique pietasdecre sec ret, hinc peccantium numerus in dies major factus est, ilhncdures Ecclesiac, ne viiescerct com,nunio ecclesiastica, novis in diespeccatorum generibus omis publicae satisfactionis irrogare coacti sunt.Sic contigit demnm' ut e tota muititudine pauci essent, qui necesse nonhaberein saltem pro aliquo occuito crimine poenitentiaé, antequam evita exirent, se subdere. Ex lioc poenitentia coepta est vulgarissimafieri, ita ut aegrotantem queinhbet christianuin, etiatn qui piissimevi1dsset, satagerent dito episcopi vel eorum permisso prehyteri, Sc-

curitatis causa, sicut hodie fit, douai poenitentiac addicere, tamencon-ditione ci snbjuncta ut, si revalesceret, deberet OUUS injunctum publicein ecciesia inter ordinem poenitentnem compiere. Tltrumque enim di-lucidissime iudicatur cum ceteris documentis, tum praesertim rationcagendi sancti Caesarii. A.udito enim Liberium patricium in periculumvitae venisse, o cum nulium sine inedicamento poenitentiae de hocmundo vir [)ci voluisset recedere, ilium praecipue sine hoc remedionon optahat aMie «2 Parem eamdemque erga aegrotos soliicitudinem

1. Quac ]iic diciinus, non excluduul quameuinquc participationein enliais presby-tendis, sed sodum potestatem propriam disque episcopO exercendam.

2. Vite Caesarff, lit. 2 ex quo apparet vehementer errare Dallaeum ubi tlieit « quod

(li DE RKTIONE ADMINISTRANDt POENITENTIA, A COLUMBANO TRADITA

profitentur (,jus Admonitiones. In lus tamen numquam nisi de en poeni-tentia disseritur cujus professio corani omnibus fieri debeat, et in cano-nihus qui cum ah illo, tum ah allis retro proviuciae metropolitaniscond{ti surit, diserte praeceptum legitur t ut aegroti fidelos; quos pres-bvteri demi reconciliaverint, non se credant absolutos sine maous im-positione, si supervixei'int n, proptercaque u suhdantur statutis poeni-tentiae quandiu sacerdos qui poenitentiam dedit probaverit n. Auctusest etiain poenitentium numerus accessione rnultorum piorum fide-1juin, (lui licet criminum quac ca.pitatia vocabant minime sihi essentconscii, plus tainen poenitentiae ah ?cclesia statutae quam propriis sa-tisfaciendi artibus confidehant.

Ai ipso illo poenitetidi usu qui pro aegrotis statutus erat alia quaedamad nostrum morem propius accedentia invecta sunt, quac pote n no-mine non videri. Jam eniin ex hoc fieri coeptum est ut preshyter illiussacramenhi minister esset, band quidem proprius, - siquidem restitutusaegrotus se episcopo quoque offerre jussus erat, - at certe ad quem pie-raque aegrotantium cura pertinuit. Insuper non alia confessio ah Us,qui in bis extremis positi poenitentiam poscehant, exigi potuit, nisi quaesecrete daretu,:. Quod ceterum invaluit etiain aliunde. Nam episcopo-rom occidentalium, praeeunte Leone papa, fore omnium consultum fuit,ut peccata quac poenitentiam publice petentes confessi essent, quoties-conique cura vulgi notiliam patrata essent, neutiquam divulgarentur.Longius adhue Leo ut poenitentiam quain pluiimis perviam faceret pro-gressus, non dubitavit quaedam in licitorum numeruin referre, qualiausum uxorium, honestasque negotiationes, et simulia, quac veLus lexpoenitentibus interdixerat; sola bac ah eo prohibitione servata, ne poe-nitens miliths saeculares aut sacres ordines obire posset. Quae cum le-nimenta Galli èpiscopi pertinacius respuissent, in varia incommoda in-currerunt, quae in thesi nostrade sancto Caesario abonde expIicuimus

Sed ipsa etiam pertinacia, qua hujus regionis pontifices veterempoenitentiae solemnitatem et severilatem retinuere, ad effingendum ai-tertim queindain poenitentiae ordinem baud ita strictuni vice quadamvidetur recidisse. Cum enim illi delegecommuni nihil clerogarevelent,eo pluies, quamvis ohnoxios, lege itta excipi necesse fuit, qualesmultos Gaesarius in horniliis suis sic (lue rentes saepe inducit u Ego ju-venis, iïxorcm habens, in militia constitutus, quornodo possum jejunare,capillos minucre, vestem mutait etc...? n Haec querimonia cura ea

in vitae supremis confessionem auricularem facere an[ expetere... apud veleres christia-nos mifli in libris reperiantur » (Argum. V). Cf. quie dixirnus in nostra thesi S. Cé-

saire, e. 9 Les Admonitions sur la Pénitence.

DE I'U.l)IÀGO paN1TExn1 RITE) A PRISCA ECCI.ESIA STATUTO05

esse(, quac ahsqiie injuria refutari non posset, ided gallicana Ecèlesiadecreto sanxit ne tales, etiam sponte petentes, poenitentiae publicae ai)episcopis ailigarentur. A.ttamen, quamvi haee exeeptio jure decretaesset, non existimein scrupulosos, quihus forte na excusatio compete-ret, vacationetn sibi datant putavisse qiiominus episeopô confiterentur,ai) coque modum sceretiorem poenitendi expelerent. Hand qnidquamquidem mihi suppetil quo lossim id haut] clubie coutendere. Subsiiniletamen quiddam apud cieicos usu venisse reperio. Hi enim a puhiicapoenitentia arcebantur, saitem ai) ilia quae a iaicis agi solDa erat. Pec-cala igitur capitalia, si quac ipsis excidebant, dignitatis imlninutioneaol ceteis animadversionibns canonihus praelinitis plectebantur. Qnidvero, si iRa occulta remanerent ?Plui1mi Lune, quod commiserahi, « nesententiam juslae excommunicationis acciperent n, episcopo prodererefugientes, nihiiorninus offlcium suurn posse se licite implere confide-hant. flanc vero terneritatem insectatur Pomerius libri De rua conteni-piativa auctor ',qu:i sancto Caesario areiatensi aequalis et magister fuit,oblestaturque noxios ut" aol propriiscrirnen confessionibus prodant,aut ipsi in se voiuntariae excommunicationis sententiam ferant, ai) altariGui ministrabaut, non atuino. sed offlcio separati n. Igitur, ut confitean-tur, nondum audet absoluto praccepto adigere ostendunt tarnen con-neaverba moremjam esse communem'. Et forsitan fuere etiam sancti.episcopi atque cIeici lion patici qui huic mari se ipsos subjicere noncledignati sint. Quod enim Cyprianus a!icuhi se sancli Cacsarii cons-cientiae testem » dicit, si hodierno sensu accipiur, videlur documentaesse Caesarium Cypriano confiteri soiitum esse, quam consuetudinemvilde Lirinensem minime miruin est ai) illo Lirini alumno servari p0-tuisse. Nolleinus tarnen contendere id Cyprianuim intendisse dicere.

Prodittir quoque monumentis juins aetatk tertium poenitentium go-nus, quibus hodie clerieorun2 nomen male asseritur amplissirni ge-neris scilicet hommes, quaies plures in epistolis Fausti nominântur,qui licol nuili certo ctiniini ohnoxii essent, cum poenitentiam Ecclesiaeauspiciis agere cuperent, nec tamen piiblicorum poenitentiuin turbaemisceri veilent, enstitatem et divitiaruin conl.emptuin sub eeito hahitulanquam dimidii monachi in secuio profitebantur. Quos modo poeni-tentes, modo conversas rocahant. Nescimus quidem an praccecleret

1. Mlgne, t. 59, 1. 11, e. 7, n. 3,2. Gonsonat sobr]ititia Epislola Clementis ad Jacobum, nue jam Hhlarii notule jn

aretat. proviucia nota ont (coneil. Vas. L e. O): q Quod si forte nlieuj',s (pres])yteri) cor -;'el li vor vol in fi ciel itas vol aliquoci malti ni ... J al eut o. irrepseri t, non or' I boson t pi j alimai,sm'e curani gent conflteri hoec huic qui p.'aeest '. Migne, t. 50, P. 736. -

r

---- ----.- _____

GO DE RATIONE ADMÎ1'ISTR&ND:lj PŒNITE?TEJECOLUMTTXNO TRkIT)ITA

pioprie dicta confessio at ipsa saitem pi'ôfessio valebat pro tachaconfessione.

Cura igitûr iilius antiqui joenii,entialis ritus ca vis nunc esset, utpicrique vel ipsi esscntobnoxii, vel adipsum ainp]ectcndurn adspiiarent,ca veto dif6cuitas, praesertirn in GaUla, cIoae muRos etiam ex ohnoxiisdeterreret, quid exspectahatur nisi lit aliquis adesset qui ineliori consi-ho instunctus. et novaruni rerum minus fugax qutun ceteri, utrisqueilium niagis pervium facerct. iloc tandem efûcere aggressus est Co-humbanus, ton quidein propriis cousiliis niinium fisus, scd rationemsecutus in quam ejus patria Ecclesia jainduduni introierit.

De BriI.anniaenim sic didicimus exTheodori poenitentiali (1, 13, §Li)« In bac provincia reconciliatio non est, eu quod pubhica pocnitentia nOnest». Et tamen erat aliquapoenitentia ab Ecciesiaùque saucita ac huapubuica in qua perstabant nostri Gontinentis ccciesiae. Unde tantumdiscrimen ortum sit niagis protnptum est Cotijicele quani certo defitiire.Principio Britones non ita fortasse a modo pubïce poenitend in vicinaCaRia usitato abhorroerant. Mox vero i hou est, statiin post Romanorunidiscessum, militaris statiis, ad quein ii]a natïo ad resistendo.m saeviset pervicacibus hostibus undiqiic ingiiieutibus adacta est, atitiquis pur-nitentiae legibus omnein locum sustulit. Siquidein jam non unus ferecrat qui non posset jure obtendere quod milites Franci ve] Gothi adCaesarium solebant hou modo respondere Ego in militia coustitutus,quomoclo possuiri capillos minuere, vesteni mutait, etc....? Ex flou igi-ter intelligimus ciii coin in Cailla piibhica poenitentia vuigaris esse nondesiisset, in Britannia penitus abouta fuerit namque in Gahhia qui mihiiae excusatione mi poterant erant panel; in Britannia vero omuies.Quod ad Scotos veto attinct, neino iioti videt Britones, quae jam non

ipsi habehant., Sert is, qui ab ipsis informai sunt. infundere non po-misse. Acide gentein et ipsam armis gaudentcm et certis fo6deribusfamiflaruin et trii)uurn conclusaun, in qua baud quisquam erat ai) alte-nus potestate exemptus, cuique mihitia, convh'ia, mutua commercia insecundam naturain versa orant, moribus suis adeo ponitentiae pu-blicae, quain cetera Ecciesia tenebat, adrersam fuisse, ut nunquam adcam subeundaun perduci potuisset. - Quapropter si quis eorum a]iquodcapitalium criminuin quae communiter fiunt commiserat, hune nonmaure habituai cogehant, neque a coctu fidelium arcehauit, sud poe-nitentiis mer.temporafls privatiinque exp]endis coustritugebant. lIasvero arcessebant potissiinum a consuetudine civiiiurn judiciorum.Placehant ipsis enim pretium pro homicidio facto aut pro pudicitialaesa vel coinpositio, nonnunquam exilia, saepuus jejunia bis torve

IVIIIIIIII

DE RITIJ PcENJTENTIX PECULTABI APUD SCOTO-BRITONES BECEPTO 37

quaql]e iiehcloriiada i'epeliLt, vel hirjis aut ternis diehus, quod aichant,su))e?po.ita

Quod insuper Columbanus ahsinentiam ah Uxoliis amp1edbus tan-quam e de media poenitentia » exegit, nescinius idne e patrio, annonpotins e gallico canoneah co suinptum sit.

Cui veto exilium oh culpam itrogatum crut, huic praescriptum ù le-rumque etiam erat ut in iI]o « inermis n perstaret. Quac poena hoùii-

cidis potissimtiifl et pci'juris addita crut, eu sane consilio, ut qui inpioxinio sou publicum ordinem et fidem vio]avisset, a communitatetain civilis et lnilitaris quam ecclesiastici juris in tempos ahscincic-retur, sicque gentilia odia tutius compescereniur. Tiansacto auteinpoenitenhiae tempore, ci, qui in eam incurrerat, ut rursus aima in-duerot atquô ad tibu]ium meusam sedeiet perniissun) ei'at. Solumpaucissimis, qui in giavisimas noxas protapsi ciant, quilles pai'ricidae,incestive, aul qui cives et chistianos liostibus prodidissent, sententiaperpetuac poenitenhiae, titilla habita cujusciirnque dignitatis etiani ic-galis 2 consideratione, infeiehatur. Hi vero lion corain ceteris publicepoenain exscqui cogehantur sediu monasterj mn perpetuo trudebantur'.Unde lite hibernensis canon: e Tria, inquit, requirit monasteriuin, mo-nachum in eu muftis atiitis moratum et conversatum, alumoum adsomma studia edoctum, etpoertitentem u (CXLII, 1, 15)..

Ex quo jam satis intelligi posset rnutationcs, pas poenitentialis dis-ciplina apud Britones et Scotos suhiit, monachorum potissimum operaesse factas. Idem pianius fiel. duiquam intuenti in auctores et argumen-tuin ]ibrorum poenitentialiuni qui illic ad luce.m editi sont. Qui hfs enimstiluin adhihucrunt, sive siinplices abbates, quentadmodum Gildas, atitCotumbanus, Vennianusque, sire episcopi coin abbatibus in synodiscon-gregati, baud paudiora, imo pitiia ibi inoflachis et poenitelitihus n no-nasteria trusis quam laids in seculo nianentihus edixerunt. Nec scriptosotiim duces monasterioruin mutins iiiud explevetunt, scd etiain opôre,utpote penes quos fere omnium negotiorum gcstio in iitta Ecclesia fuit..Quo neccssario ad hoc ducti sunt, ni iii tractandis laicis , qui forte ahipsis poenitentiam exposcebant, rationein sequerentur a ratione poeni-tcntiae monachalis baud raide absimilem. Haec vero a poenitentia

4. Notant rcrurn celticarum pei'ili cum hoc jejliûia fila congrucre, quod otiam civil iter invaluerat, ut evictus quis non jure de rei sine possossione, ,jojunio ad januam ad-versac partis supei'posito, oblincret ut l'os ablata si] j i lestilueretur (Dareste AncientLaites of I,'eland, Compte-relldu).

2. Cf. Ciidam, Liber Querulus, in biaglocunum regein.3. Sijnodus Patricii, e. 3.4. Exeinpla plura confessionis n ]aicis dataeprotulit Adainnanus in Vila dolumbac, 1,

17, 40, et il, 70.

68 DE RkTIONE ADMINISTflflND..I ;: P XtTENTl.t A COLUMBANÛ TBADIrA

publica, gifle apnd ceteras eccicsias saecuiaribus adhiberi solita erat,])recul abhorrêbat.

Apud monachos enim confessioriis exercitatio longe fiequentior quamapud cetepos christianos fuit'. Nec mirum, utpote qui non in hocsoiuin, sed in omnibus vira christianac religionis citius intellexerintacriusque hauserint. Profecto eniin nullo die illiun praeterinittebantLirinenses et Basilii monachi, (lilas libet hic potissirnum ailgare, illosob necessitudinem quae sancto Patikio (,uni ois fuisse dicitur, lias veroproptelea quod ieguia illis tradita, sicut supra ostensum est, apud Dii-tanniae monasteia in magna auctoritate fuit. Suspicorquc liane baudpanim vol uisse ut Britanni et Scoti bric confessioni assentirentur, quaeneque tiilam soleninitatem secum trahit, sed soli sacerdoli ad miresdatur, ideoqûe sacrarnenialis nihilorninus est, nec seruei tantum invita dâtur, sed toiles repetitur quoties in peécatum incunitur: quodconfessiouis genus • J3asilius in sua regu]a constituerat (e. 110, 183),Graécique citius quam Latini laicis quoqe \'identur adhihuisse. Hocde quo constat, usus Scotorum et Biitonum ai) illa par ni doerravit.uisi quoi] corum qnidaih, et id sane contia cxpressain sancl,i Basiliisententiam.tantum praosunipsere, utcoiifcssionis virtutein etiainabsquesacerdote valere passe dicerent qua opinione fultae nonnullae ahha-tissae 2 nequaquam dubitaverunt in prOpriarum monialiuin confessio-nem cl, rcconciliatiouehl integrum jus sibi arrogare, qnod constans uni-versalis Ecclesiaetraditio, necnou indigenac canones et poenflentiarumlibri sous sacerdoiihusattribuehant

Hic igitur usus monasterioruru novuni invitarnentum ad laicos a pu-blica poenitentia exiniendos Cuit. Quibus enim iidem erant rectores acmonachis cohsi3iltancuin erat similem etiam tractationem adhiheiiLaids igitur, qui forte graves cn]pas admiseraiit, non alind conrnuni-ter injunctum est quart ut abbatibusvel preshytoris ai) ipsis abhatibusdesignatisonscientias suas patefacereIt. Non hoc quidem tantaaccura-tione ac frequert1a initio egeruni, quanta.soiebant monachi ;indc estquoci evolventihus nobis antiquiores poenitentiaies libres non lot pecca-torum generain ocuiosincurrunt, quel; apuci iecentiorcs leguntur, haecque praccipue quae, quod erant gravissima, pubhca poenitentia alibipiectehantur. Fecit tamen usus etpietas ut decursu temporis de mine-rilnis eliam confessionem daient, poenilentiainque exsolverent.

4. Dailaeus ostendil 11m jain i mie n s. Antonio monaohouin pal ilarcha apuri mon;j-ehos usu venisse. -

2. Itoc praesumpsil. Fam, adrniserunlque regulae Oowili (e. 23) cl. Ctzjusd. ad Viigi-liesroliihuii vero Thoodor., Canon. Grcgor., 42.

SCOTO-BRITONES SUOS ]MITATUS ES]' COLIJMRANUS 69

Quanto pietatis alîectu illi insulani christiani praodictum :iflstitutuniatupiexi sint, ex Columbani exemplo licet agnoscere. Jiitueniem incenim iii acrem hujus vivi sancti indolein nescio an sit aliqu .id quod tua-gis penceilat l quam vividus poenitentiae sensus altissiine ipsins lcW'infixus. Poenitendi causa exsul fit e patia, atque horrorein solituclinumquacnit, multosque dies in antris abditns agit, jejunia quoque, pervi-gilia, et orationes diulius protrahit. Nnnquam memoria practenitoruinlapsunin ah ejus mente excidit. Dumque ceteds acque ac sibi consulit,totam vitam monachorum suorum poenitentia juhet conteri; ide, estquoci iii regula ipsis tnadita tninntiorem curam impenciit ut quisque, culforte aliquod peccatuni excidit, statim poenitentia congrua constninga-tur. Nec sous inonachis froc remedium ponigil., sed et cienicis et laicis.Appulsuni enim modo ad Gailica arva nihiImagis olîendit, quain quodpoenitel tiac sacrameutuin ene oblivioni tradituin repeit qnoI incre-pans Jonas « F'ides, inqiiit, tantum manchat chnistiana ; poenitentiacreme(lia pentu deserebantur Dolore igitur hujus desidiae instiac-tus, tanquam novus 1)aptista, aulam Theodenici et linunechildis aclit,iuxu iianxiue yogis in facie objungare non diffidit ; 01) hocque deindeexsui £actus,non ideo a castigandis cetenis negibus, apud quos vicissimdivertit, temperat. lino Theodehertum instigare non dubitat, ne eum inmonasteiluin secedere pigeat. Quare tar:Ltae virtutis aspectu pennotiipsi cleiici et laici etiainque episcopi, cluotcluot peccatis lDaIJlo giavio-ribus se obnoxios sentiehant, ad ipsum confluchant, ut conscientiaen)edicinarn ai) co icpoi'tarcnt. QI]ae si quis attendit, jainnon nirahiturilium medicamenta, quae cuique poenitentium geneni verbo et consilioacthibuerat, aci fiituroruin pastorum, pnaecipne s'ero pieshytenonumsuorum instiintionen scnipto consignai'e vomisse. 1-une 1&egulamcoenobialein inonacins proprio conscniptain Liber tic pocnztenhzaru2nnicnsurâ taxanda ciericis et laids mixtim casa monachis ah ce dicatusest quo utroque opere de ratione qwtrn 111e coin valus poenitentibusscutus est plane adrnonemur.

De Regula coenobiali satis supra egiinus, obi cam ostendiinus du-plici parte constate ad dup]ieern poenitentiaro, duplicemque confes gio-DCIII peitinenti, quarum uni sacrtifl?enia/is virtus mcml. Adhuc hocqniddm ordo iilic constitutus ex antiquo more puhhce poenitendi metinet,quod poenitentes monachi quaedam separato a cetenis ordine persol-vere.jnbentur, quemadmodum in eccicsia aut conventu fratrum allissedentibus stane aut genua flectere, ante poenitentiam transactaru bar-bain et capillos nunquam pectere, cailla non lavare. Piaeter haec vero,nihil jani poenitendi modus inonachis statutus ah eo differt qood puchristiani hodie consuescunt,

t

r'70 nx J(ATIONE ADMINISTIIAND}E PŒNT'rENTI)E A COLUMBANO TRADITA

îNmic \'erO, (lui sequitur Liber poeniteatialis, Columbano vuigo attri-butas, ah ejus liegula coenobiati non dilîert nisi gravitale culparumquaruin poenae ihi sanciuntur. Compactusque est hic cluobus distine-tis libris, quorum unus ad solos monachos, aller ad tres simul Ecclesiacordinès sctptus est. Quod vcro ad monachos primum attinel, incipituterque de capitalibu s inonachorum crirninibus, de quihus Regula co&.nohialis prorsus nihul habet ; sed in minutis uterque înutilus est; qualacinia frottis opinalur Seebass posteriorem RogI]Iae coenobialis par-tem ad alterutrum horum primiLus pertinuisse '.. lJteuinque se en teshabuit,.mire Gain ils quae Regula cocnobia]is decernit cantines poeni-tejitialis Libri concinuffl, quibus monachi coufessionem sacerdoti direjubentur non solum de u capitalibus eriininibus n, sed etiaïn « de minu-lis inoru in ineonditoru in n (L. 1, 8), necnon de cotnmotionil)us nui-mi n, sive u de morbis languentis animae n, praccipue u antequam adinissam catur (I], 30), ita ut niliil, quod ad inonachos aliinel, us 5ro-desset vicisse, qui hos canoues a Colhmbano nituntur abjudicar. Ai.ipso modus poenitendi qualis in posteriori librorum poenhtetittaliuin;qui nos potissimum nunc Avocat, clericis et laicis statutus est, arc-te etiam cum co conjhnctus est, quem mouachis praeccptum supravidimus.

Quao Columbanus 1mo libre statuit, partiiii « juNta intelligeutiam.snauii n de(inire se aBsent, pleraquc ex « scuiorum suorum traditione nrepetit. Inieliiqenliam autem suam potissinum in dispositione rerunividetur approhavisse. Puae sunt enim partes, quaruin de capita--lihus peccatis o quac etiam logis anirnaclversione plcctuntur n instituta,duas minores continet divisiones, unam de monachorum et clericorummixtim peècatis, de taicorum seorsum peccatis alteram; posterior au-tom solummodo u de .minutis monachoi-uin sanetionihus n agit, 01) id,ut reor, minutis ciericorum et laicorum praetermissis, quod •his minusscrupulosa poenitentia irnponebatur. Quod veto in fine totius libripraecepturn legitur, u ut confessiones ditigentius dentur, maxime decommotionibus animi, antequain ad inissam eatur , bec maximeostenditur poenitentias quae praecedehant non ad solius disciplivaecustodiam, sed id animae ablutionem pertinuisse.

Secutus est euatn Columbanus u inteliigentiam suam n dum us ad

i:De Poonitenliali Colurnbani fatemur nos Os, quae Seel,ass ad vindicandain Colum-bano pruecipuam manum contra tevia objecta Schrnitz (Bussbùc/icr u. Hussdiscipiind iVirche) auper dissertut (Des poenilencialc Golu,nbani, ap. ilist. Zcitschrift, 1893),plane assentiri. Auctoritati cairn 3 Bol). codicum e quibus S. aptiorein Pocnitentialislectionem hic edidil, accedit perfecta similitudo quae iiiest buic cern Roegnia. coenob.ceterisque Col. opuscuIi, tum in praeccptis, cern etiain in verbis ( y . g. sufliciaL hiccornlneinorari cUentelac pro uxoribus, procceptnm pro serinone abbatis, valium ont

MM effl-

ScOrO-BBITÛNES SUCS IMITATUS EST COLUMBANUS

cicac Seoti etBritanui maxime profil orant, velut cl) iietate aut proditionecivium, vol neglectis, vel in levi habitis, ca polissimum notavit, inIuae lîranci frequentius ioctirrehant, caque ex orc!ine perccnsuit, hocest, hb ils orsus quac antiquis canonihus atque etiam ipsius logis ani-n)advet'sione )) plectebantur, velat honieidium, aduiteriumque, et per-jurium, tom etiain maleficium et furtum, totam sericin us condusit inquae mincir vol nulla antea animdciversio fueral, qualia orant rixac volebrietas aut fornicatio more attentata. Quae post hace sequuntur cai-tula de Bonosiacis et paganarum supersittioflum rois, in Jiurgundiacelte exarata, vix duhii.audnm est quin ah Eustasio aut Waldeberto,conspirante episcopo Vesontieuse , adjecta sint. Et forsitan nonn7hilpertinuit canon quidam severior burguiidicae ecclesiae, quo 1ieus per-j uni reiis a comm unione u usque ad cx 7 tum vitae » abstentus erat , adid saticieudum quod in Poenitentiali legitur, ut qui in hujusmodi pec-catum incurient, u venditis iebus suis usque ad moi-tom serviat fleo

in monasteno », licet ipso modus 1oeniteutiae de quo hic agitur ex

usu maxime scotico ductus su.M ex lioc certe usu mutuatus est Columbanus cetera omnia quae de

ministre saci'amcnti, et de homiinibus ohnoxiis, denique de poeniten-tiarum mensura definivit, bisque maxime gallicum ordinem iminutavit.

Pnim urn enim, ho,rum exemplo, con Fessionem sitnplici presbyterofactam aequavit dignitati ejus quae episcopo fiebat; quod indicant ipsaverba quihus ad ministrum sacrarnenti designaudum utitur « episco-

pus vol sacerdos u, inquit in primo canone, dum in ceteris utrumque

Sul) unit voce 'c sacerdos o cômprehendit. Inde noua consecuta est qui-deuil imrninutio anctoritatis qua episcopus ad coercenclos puhiicos pec-catores adhuc usus erat; aL simul omnibus persuasum esse coeptumest omne peccatum, de quo forte episcopus cognoscere non potuisset -aut noluisset, quamvis grave, a pieshytero aequo remitti posse. Quodsi lue mihi objiciun cnimen bonosiacac heresis, ad quoci diserte qutdemapud Libruin paenitentialem de quo agimus senvatum est, utreus staretin ordirie poenitentiuin, deberelque se episcopo reconeiliandum offerre,jam supra nolavi ifllud fuisse ci Ioco non a Columbano, sed potins ahEustasio au t Waldeherto insertum.

Quantum haec potestas preshytero concessa ad Galliain modo secreteconfltendi et poeniiendi apud Scotos recepto consuefaciendam valuentnemo non videt. Et idem insuper ex eo sequi debuit qnod Columbanus,

sapes inonasteril, absolute (avare (absque luto proponit Saab), per scandaht,n, perriXan?, uradvs, roiusn, necilûn Iocutiones quilins capitula incipiuni, si (juis... eutte 'm n n iii Lii'. poeii tee t, amende tu r).

1. i\Iatiscoii. coiicit. anni 583, C. 18 (Muasse»)

72 ns RATIONE ÂDMINISTfl4ND.4 PrnNITENTI1E A COLTJMBANO TRADITA

subkta exceptione, quae adhuc in poenitentiajuhlicà exsUterat, militum,necnôn cIerieoruti etiamque cpiseopôruin, hôs omhes ad poenitendunaeque .eompu]it. Quod non ex solo Poenitentiali novimus, sed etiain,sà]tem quod ad elercos attinet, e* certissirno testimnio quod idemColun]banns in epistola ad Gregorium de se lii'otuht, « multorumnovisse se conscientias, non solum diaconorum, sed etiam epico-pofuni a. Jamc1ue ex ipso honiinum gradu satis certo colligitnr ino-.dus secretus poenitentiac de qua agitur. At, ne potemns auctoremLibri poenitenualis alium modum cogitavisse, nihil ille seduiius pio-videt, quant ne clerici. quorum peccata u in allorum nolitiam non de-vefcrint n, joenae utcumque publicae subjiciantur. Quanquam hocloGo, facôr, superfuitci îuoddau1 dubinin, niaxiino de us qui post initiim conjugiuin consecrati, naturac impetu saLis humano, coin ciienletis.hoc est, coin uxoribus, quocl per canones Ecciesine nequaquamhcebat;absconse concubuerant. Ai enim heituinne ois erat nihiidminus in sacroininislerio stare ' ? Une dubium Columbanus ad impam Gregoriunituht (lui cum minime respondisset, res in incerto dicta est. Mitior ta-ncn sentèntia in Gallia vicit. Ipsaque Columbani consultalione innuividetur hune ci paoque probat.ioreiu fuisse 2•

De clericis hactenus. De mi]itihus autem poritide expressus canon ilk,quo juhet Columbanus homicidii , itemque perjutii reuni, « tribus anni.sinermem exulean. poenitere n, subdit.o ut postquarn redieiit, « saLis-faciaL parentibus ejus qui occisus sit. Quo locoputo neininem praete-rire quant opportune Imec gravior sanctio, tum pereginatione et coin-positione "Co irrogata, tutu sacerdotum arbitrio interposito, in publicasGermanorum christianorum cousuetudines reciderit.-

Àtque hoc etiam et postremo de antiquo more a Columbano deroga-tum est, quod mensura poenitentiarum lia ah co praofinita est, ut jamcuiquain, quacuinque militia constricto, nullus se ah ageudapoenitentia

F excusandi bous relictus esset. Ecepto enim perjurio, de quo supradixiinus, poenitentia certis tempotibus finita est, quibus transactis,Feuil Guigne ad communein vitae rationem regredi. Quae remissio nonquidein publicuin poenitentiae ordinem abrogavit, ci illa quoque exhoc tempore coepta est adhiheri, - nain ad id jain invitai canon deBonosiacis - ; sert ad id conduxit, ut poeniteitia deuuo repeti iosset,quod quidem ai) Ece]esia occidentalj nondum aclmissum oraL 8, neenon,

1. Ad hune quaeslionern canon es haud quaqiin in ainhiguc "es poudel,ant, M valehanliicpro fore interne ? 1(1 cru di' biu n prof, te, il u r rai one.s bi hernonses. Cf. Wasan scl,Ie] cri,Die iriscise Xanoèscnsa,r,nIung, XI.

2. Cf. flahanuin Mau' tue Pocnitentiun, Liber, e. 1 De lapsis olciicis.8. Nain orient:,Iis citius art mis it . Cf. quod de C Il r yso.stoino refeit Socrat,, Hist. Eec!.,

VI, o. 22. -

QUANTO STUDIO LUXOVIENSES IN EAU RATIONE?t CONCESSETtINT

ut minori quam ante odio haheretur. Igitur poenitendi tempore pie-runique ad septena dieruin vol hebdomadarum aut annoruin spatia'redacto, poenitentiae ejus generis Col umbano statutae sunt, quas quis-que plerumque demi ac sedendo, quod lIa clicam, explore pèsset,Velut jejunia, atque abstinentiam a came et vino, aut orationes voleleemosynas. Prohibitio quidem usus uxorli laids tanquam « de mediapoenitentia n adhuc fit-tua stoUt, ai, una cern hic finita est. Bicqueohiter notare liceat quantum aequiktte conspicua sint capitula quibusjubetur hoinicida « vicem fui rectdei'e parentibus n, et qui proxi-muni graviter percussit, « opera jUins agere quandiu infimes est, etmedicum quaerere n, tom, qui perjurio aliuin perdidit, « animantpro se rcddere, i. e., servum aut ancilïarn de servitutis, juge absol-y oyo n, postremo pudieitiae violator e pretium huniitiationis redclerc pz-rentibus n pueliae, et si .ipsi consentiant, cam uxorem ducei'e.

De generihus peccatorum de quihus Libri hujus poenitentialis auctorfaciendam esse poonitentiam proiuntiavit, nollemusfusius dissei'ere.cum praesertim ipse testetur se « non cuncta cognoscere, aliqiiasoiuiiiproponeie n (J!, e. 1). Attamen, quariquam hic non e.% acciirata ciericiscl laids poenitentia injuncta reperitur, quant Regela coenobià]is a mu-nachis exegerat, peccataque, quae extra mentent non prodicrunt, non inniagno poni videntur discrimine, animadvertere opotac nihiloininus pie-hum est in judicium vorari plectique ibi peccata quaedam, quae ah onetepubuice poenitendi antea iinmunia rernanserant, qualia ebrietatein, etrixas, stuprumque more attentalum, aut negiigentram cirea sacrificiumNain et hue cjuoque ostenditur auctoiein Libri poenitentia]is ai) usitatomore penitus recessisse.

Hoc igitur pondus Columbanus exereitationi poenitentiac adjecithancque rationcn ad hoc sacramentum tractandum discipulis tradidit.Iii vero tradituin a magistro exemplum, 111 in ûde praedicanda, ita inhoc quoque muncie obeundo avidissiine trr puerunt. indu lit ut poeni-tendi modus hie secretior, de quo nihil liquidum antehac in documentisrperium est, hioc jam et multispoeniteritialibus ]ibrs conl'iciendis lucumdederit. et in sanctorum Vitis ac in regulis a Luxoviensibus conscriptiseditisque multoties nominetur.

Atque ut de nioiiasteriis piimum dicamus, confessio jam tun ma-gna pais vitae nionachorum fada est. Columbani enim praeceptionem,ut ter in die confessio daretur, exceperunt iegulae etiam moniatibus

1. Easdern (emporium designalioiies diligebant Giaeci. Cf. Epistolas canonicas saiicijl3asiiii.

r

C

74 DE IIATIONE ADM1NISTflAND3 i'ŒN.ITENTj3 A COLIJMBANO TIIADITA

conscriptae, piales J)onati et Cujusdwn ad Virqines. Buplici de causavero illa praccepta est, none, obedicatiac sanciendae gratia, lis qui peb-catorum, ut ait Columbanus, casualium,. sive quibus damni aliquidordini regifia statuto iïiatum esset, sibi essora conscii, none, ad mode-]am animae consequendam, lus qui peccatis internis, etiam mens

anirni coininotionibns n inc! u inat? essent ; cujusmodi ci potissunumpi'opiiesacramcnta1isconfcssio fuit .quaininanefacei'ejubebantur auto-qijam ad missam iLelur n, « ne forte quis accederet indignus aclaltare".- Nune vero, quinto obsec1uio huic regulae pnecepto seivitum sit,

nique ex Vilis sanctorum licol peuspicere. M hoc eniin pleraeque nar-rationes quis Jouas Vitae Fané iuseruit ah co effictac sont, ut mo-niales ad confessiones dandas alacriorcs rcddcrentur. Modo i]Ie, ad lac-litiain scrtipulosis facienclain, Ilercantrudis juvenculac laudem prose-quitu r, quac profiter quoddain peccatu in n com inunione abstenta, quodillud humiliteu' Matri confessa sit, ineniciit ut in die sancli Martini festoreconciliatio sibi clivinitus poirigoretur. Modo contra, ad tenendas de-sidiosas vol contumaces, de duarum sororum acerba morte prolixiusjefert, quac quod vitae ciimina noluerint coufltcri, inter horrificas dae-monum visiones animam efflaverint, ex ipsisque sepulcris certa docu-nienta dederint « justac damnationis a justo judice super injustas ani-mas illatae n. Race praelibaviinus pauca de pluribus. Cçnspicua Itoina-ricensibus quoque hurnilis confessionis exempla ah Amatoet Àdeiphioabbatibus praehita sont, qui postquam « prostrati coram sacerdotcexomoloqcswz fecerant n, non hoc contenu, a corail omnibus fratr buisconfessionem iterumn fecerunt. At dum in hue se Romtaricenses piresdiligentia Farensihus exhibuerunt, caveiunt tamen ne sicul. hi a cons-tituto ordine excederent. Nain lev ecclesiastico canone et sancti 1k-silii regula sancit.a attente ab cis servata est, ne rnonia!iumn confessio,saltem illa quac ante sacram communionem praccedebat cuiquam altemifmeret uisi « coi sacrorum inysteriormiin conciedita dispensatio esset nquoil eu Palet qmiod apud Bonja.rici ViLain de quadam moniali nairatur,cui visus in somnuis sanctus, tunc imper defuncius, peccatum quoddamn,quod sibi vivo non cssetconfessa, exprobraverit, et ut citius de illo pue-nitentiam ageret, praccepemit Nec minor Fontanellensibus Wandiegi-silo et Filiherto diligentia fuit, ut mnonachos sibi subditos ad peccatasedulo confmtenda perducerent. Atque mdc quoque exempl um quoddamconspienum suppetit. Cum nous enim ex Filiberti monachis morbopraeventus ita conflceret ur, utjam loquela titi non posÀet, vei - itus abbasne forte moriturus peccato lethali obnoxius esset, manu ejus sui) ope-rimerais lectuli apprehensa, ita praecepit ut quodcumque conimnisisset,bibi interroganli pressione maous indicauci.-

QUANTO STUDIO LUXOVIENSNSIN EAM 1tATION!NI CONCNSSEIUNT75

Sans liaec esse arhitror ad demonstrandum morem delicta quacqueconfitendi in Luxoviensium monasteriis communiter receptum esse. Athi non existimaverunt tain salubrem morem sihi sous traditum esse,verum omnibus viribus contenderunt ut in coin et clericos et laicosprotraherent. Quapropter minus confessiones excipiendi fuit de mediaopera quac in anirnarum drain ai) ipsis insumpta est. A.tque ut. in ails-sionibus ad infideles deiluceudis ipsis pracivit Eustasius, ita etiam inlioc munere obeundo quota Jonas tiipiici cura distentuni ostendit, « utta plebem interius », inteUigé monachos, u quani vicinos populoserudiret ,),hoc est, pracdicatione evangeiii instrueret, atque hosinsuper

ad medicamenta poenhtentiac protraheret o, ad nulia certe aha nisiquac Columbanus in suo Libro poenitetitiali disposuerat. Ex priinis (luiilla imbibere Cuit hennis Eligius, qui o cun jhni virilein ageret actatem,metuens ne aliqua suum delicta pectus fuscni'ent, ornuta adolescentiaesuao coram sacerdote confessus est acta, sihi austetam itnponens p00-nitentiam 1 ». Age vero, inseratur fortiter nostrae menti exernpluni hocsecretae exomologesis a laico factae, quo non antiquios authenticisclocurnentis suppeditatur. Unde autem Eiigiusiil]nd traxerit haud quem-quam fugere existirno mernoria repetentem quanta . exitimatione Luxo-vienses eorumque institula ah illo habita esse ostendcriinns, nec dubi-tandum est quin potissinium ex confessionuin exciiendarum munereingens auctoritas, qua ifli tu m apud laicos nobiles quurn apud popularesusi sont, processerit. Siquidein ubicumque monasteria constituehant,operam acriter dallantmusdallant ut, quod Coluban ' necnon Eustasius egerantac docuerant, populos.circurnquaque habitantes ad sua trihunalia fes-linos atque alacres perducerent. liac enim occasione sanctus liavo ai)Amando coiivcrsus est; bac Walhertus cornes « saepe ad .sancturn Ber-tinum veniebat, ut post confessionern ah co corninunionem reciperet u.

Ipsaeqne ahbatissae 2 praebuerunt se, quantum per sexuin ticuit, huj lisinstituti adj utricesac fautrices. Fertur eniin Bertiia, Kaiae abbatissa,vicinos sui monasterii laicos per se aut per sorores saepe compellavisse,ne fratribus sui monasterii mala conscienhiarutn sauanda subjicere nonneghgerent. Judo vides novum ritum non soUs monachis piacuisse, sedet laicos quelque muitum juvisse.

.lain vero coin k magis ac magis apuci hommes cujusque ordmnis usumaxime invalesceret, sanctio augustior accessit brevi. Narnq tic episeopiBurgundiae, circa annuin 650 Cabiloti conciko adunati, declarare non

1. Vita Elig., ], 7.2. Vit. Bertilac Kale lis is t fa mil iam nionast cri i sive vicinos propit.qio. a [il ahéimi.

lit (huis coiifes,noiiihus pocititentiaiti pro peccalis suis agerent s. Sec. 111 heiied. Li, P. 21.

Lj

ir -

76 DE RATIONE ADMINISTRANDA POENITIINTIt A COLTJMBANO TBAL)ITA

dubitaverunt e confessioneni. esse utilem omnibus, et ut poenitentibusdata confessione indiccietur poenitentia, universitatem sacerdotumconsentire n. Qui quod dixet'unt confessionem utilem « omnibus n,

hoc sat.is dilucide osteuderunt ]ntuilos se, non in veterem publicain poe-nitentiain, sed in secretain noper n Luxoviensihus invectam. Quidnivero huic consensissent? Nihil eniin ipoi'um juri novo hoc institiitodeti'ahehatur. Quinimo iode erat consecutur im utinulti, qui ad tribunalepiscopi ceteroquin nunquain venissent, ultro ipsi confiterentur, soii-ctet'eiitque poenitentianl, et saneti forent. Netuendum qoidein oraL;fateor, ne aliqui cuani pub]ice criminosi, (Inos necesse esset op' scopijudicio reprinhi, se ad resbyteros conferentes' hue evaderent. M ho-jusmodi periculuin non erat propinquum atque etiainsi fuisset, nonidcirco episcopi n sanciendo more celeroquin s:duberi'irno deterreridehuissent.

11cc pi huila! igitur decretuin de secreta confessione in concilie pi'o-latum est. Non tamen illa lune do praccepto farta est so]ninrnodùejus utilitas declarata est. Cum confessas est enim Eligius peccata quaeaclolescèns Cornuliserat, fecit 110e lIielate compulsas, nulli praeceptoaddictus quale bec ci majori laudi adscriptum est. Fuerunt tamenqinbus cenfessio de (Jiin Ioquimur praecepl.a, aut saltem maguopereconlnletldata est, ii seilicet quos, quailquain capitalium peccatorum sibiconsties. tamen convincere au excommunicare episcopus 11011 poterat.Bis profdcto peccatorihus adhibiuun deinceps esse non publicain, sedPrivation modo poenitentiam , ex Eligii etPerminii sernionibus saLis pers-picuum fit. III cou, quotiescnmque de agenda jl000htentia dicunt, licetsermones sancti Caesarii mmitentur, neque de allis peccatis fl1CnlinCi'iflt,nisi de us oh quae arelatensis orator publicain poenitentiam exigeresolitus erat 2 lia tamen ejus voulus utuntur, nt quidqnicl de lita OCi1l-

tentiae publicae, hue est, de cilicio, et de vestis mutatione, atquc capil-Ioruin deininutione ah mIle dictum est, npud ejus imitatores frustra requi-ras. Ne seinel quidem ah illis scrino ad eus convertitur. ques Cesaiiuspersaepe sic interpellantes induxit Ego juvenis. in militia constitu-tus..., quomodo possum vestem minutie, capillos minucre, ah uxoreahstinere 7 ...Cujus silencui mulla certe alia causa est nisi quod talesexcusationes non amplius valehatit. Perininius potissima animaciver-sione dignus, a quo ineunte sequenti seculo opus evangelli in Alernaniaa Luxoviensihus inceptuin completuin est. hic eni,n, a quo in miiltis

1. 0e lioc profeclo val ameuter qii erit,,r Jouas Anrclizin. ep" iii op. De institutionetaicali.

2. Attainen, quod iirCeSSariO evenit, tues .sequenti sceillo incessit UI ipsi laid oEnniapeccata, etiam 'noie interna, ace" ratii,s confiterenlnr (Capitula 7/jeodu lft Au «et., 34).

QUANDO In' QUOMODI) EADEM Àl'UI) cErJnt\.s REGIONES INVALUELtET 77

quidemiocis fideles adjuranttir ne poenitenUain quainoeius agere unit-faut, de illa I.amen una poenitentia dissent, qnic fit confessione adsacerdotem a, hoc est, ad presbvlerum data, nec ultra tempusa sacen-dote pracfiuitu m producitu n, toliesque repeti debet. quoties colnmunioeuchanistica expetenda est. Exempli gratia hic locus proferatur, in quoille officia chnistianorum consueta breviter complectitur e Quando adecclesiaru convenitis, incjuit, ponrigite aI'gefltum p10 pauponibus, cereo-los,incensum et oleum in luminar bus ecclesiac; oh]atioues, quac in lta-rio consecrentur, offerte, et mdc pose poenztenuia?n actani.et reconci-tiationem secundum consilium sacerdotis communicate, et ànjuplures(lies etiâm a propriis uxoribus abstinete En quid, instantibus festis,chnistiani, quibus forte conscientia aiiquod capitalium peccatorum éxpro-brabat, agere jussi erant. iamque ex extremis verbis loci allegati perspi-citur tunc mitius cum poenitente agi coeptum qum tempore Columba-ni, a quo cautum adbue erat ne ci qui confessus esset, saltem mailentepoeniteiltia, rom UXOrO congredi licitum esset.

Non ita tamen sitnplicibus fidelibus nova fila poenitentia jam turicinjuncta est, ut certis y icibus aol statis cliebus. quod hodie fit, sacer-dotem conveuire juberentu.r. Ilujusinodi eniin omis, illa quidem aetate,neùini praeterquatn clericis impositum est. Jios vero Chrodegangi re-gula adstrinxi t ut « servos Dci «, bec est, monachos, j( aliqua exParte imitarentur n, ideoque e vel binas vices in anno confessiones suasad episcopuin facerent n in reliqunin tempos servata els, quo- c-catorum conscientia preebat, alius Gui uslibet sacei'dotis adeundi fa-eultate, tamen ab episcopo probati. M duo igitur pJ'aeceptuin illudvaluit, et ut confessio frequentius a elericis daretur, utque ab epis-copis sumîna jurisdictio quain sex seculoiuin Possessione firmavejant,a Luxoviensibus quodani modo praccepta, recupe.raretun.

Sequ itur none ut videamus qua talione nôvus poeniteudi modus apuctceteras etiam, nostti Continentis ecclesias invaluerit. .Tain vero, quantamil] istabiliendo operam Anglo-Saxones, quibus eadetn prorsus ratio acScotis et Britarinis erat probata, praestiterint, puto neminem fugere.Ili enim anriculariam confessionem non modo ubicumque a Luxovien-sibus statuta erat firmaverunt 1 , sed per totam etiam Germaniam a seipsis peragratam atque excultam latissime diffuderunt 2 Quin etiain

1. Cf. Acta Snodi llatispone]lsis, e. 2 (M. G. H.Lege;, III, p. 43): « ut. pociiltentiam\'dram cloceanini facere de omnibus peccalis suis ».

2. bIque potissiinu.n, quod Perniinhtis 1111k novac p000utoIltiae asseutitur, de ejus-encre ere Saxon j ce fera omne ru ri trOtta h on cm a nie qui dom tofl il.

78 DE RATIONE ADMINISTRANI1I: PCENITENTI:E A COLUMBANO THAI)ITA

laxiorein rationcul in reconciliandis poenitentihiis scqui non veriti sent,- quac apparet ex statuAis flouifacli nomine viilgo editis. Àdhuc hoc

enirn Co)umbanus ex more vetcri rctinuerat, ut reconciliatie a sacer-dote, cui poenitens se commisisset, non ante transactam saltem dimi-diain poenitentiam conferretur, Sed ii, a quibus cura pastoralis pôstea inGermania suscepta est, commodius se factures arbitnati sent si poeuitensad sacerdotem, quem primum convenisset, derme reverti non cogere-tur '. Ideoque ita ah cis constitutum est, ut poefliteus, facta confes-sione et prornissa congrua poenitentia, Bulla procrastinatione reconciliatus dimitteretur ; qui modusrcconciliaudi mdc in poenitentiaies librestraductus hodie quoque apud catliolicos servatur.

Et jam mine is cEnt auriculariae confessionis vigor qui omnia per-vinceret. A quo et quo tempore il!a-Ttaliae ecclesiis illata sit, partira qui-dem liquet. A. nemine tarnen pure non intelligi quantum ad id adjuvenilBobiense inonastenium, cujus auetoritas in his partibus maxima ftit;necnon Farfense, quod a Francis quoque monachis propius RômamconstitutuLn esse vidimes; potissimum vero crebrum ac fere penØetu cmeoinmercium quod inter Scotos et Saxones Bomanamque ecclesiam eaactate intercessit. Eoque facilius hall ad novum ritum perducti sent,quod illorum consuettido, sicut supra ostensum est, minus n Scoticaquain haec Gallonum consuetudo abhorrebat. Nonnihil hic documentiex responsionibus a Saneta Sede a4 Genmaniae apostolos missis colligi-ter. Jain prirnuin enim judicium iii novae confessionis gratiam Grego-nus II' illo capitulari videtur tulisse, quod missis suis apud Bajoariamaune 716 dedit, ahi, pereensitis quibusdam peccatonum genenibus,suhdit u ut poenitentiae rernediis nerno se non egere putet pro quoti-dianis humanae fragflitatis excessibus, sine quibus'in hac vita esse nonpossumus u. Post hoc, alia quaedain, licet minus expressa, tarnen anova consuetudine non aliena, suppeditantur una responsioniim aZachania ad sanctum Bonifacium inissarum. Qui cern de poenitentiaquihusdam gravioiibus peceatis inioganda interrogatus esset, a canoni-bus ohm in coneiliis sancitis noluit quidem absolute recedere tamende muni nurnero Ancyritanos quôsdam praeoptavit', qui ad Scotorumet Saxonum rationein magis aecornmodatà erant. lis igitur frottis, sen-vata quidem in homkidas pnistina severtate, cetenis, qui minoribuspeccatis obnoxii essent, poenitentiae diuturnitatem relaxare non dubi-

1. Statuta sancti Bonifacii, n. 31. Migne, t. 59, p. 823. - Item, Capitula CayeU M.,I. VI, e. 203. Idem provisum est apud Poenitentiale pseud. Tiicodori, o. 20.

2. Gregoriill Capitulare Martiniaho etc... datum. n. 12, ?tigne, t. 89, p. 331. Jaf-té, n.

3. Migne, ib. P. 937, n. 23-25.

HI M

QUANOO Er QUOM000 EKUInT AP3n CETERÂS ItEGIONES IN VAF.UERFF 79

tavit. Parem eetei-um iemissionem tacite jam c6ncesserat ejus (le c essorGregorius III, aquo in parricidas et fratricidasita decretu.im ont: « Àbs-tineant se a carnis comestione et potu viii donec advixerint undcousequens erat ut qui non itia infanda commisissent, se hine jam illperpetuae abstinentiae ]ege exemptes putarent. -Et quod idem Papa

jejuniuln triplex quaque hebdomda illis part-icidis adjecit, illndcerte quoque ex usu Scotot-um duetuin est- 1)enique vicissitudo discipli-nae inter romanam Sedem transalpinasque ecclesias, qualis ex allega-tis documentis apparet, non poluil non ad extremum efficere ut niautrimque ratio in tractandis poenitentibus adhiberetur. Si qnid adhucsupererat discrimiuis, hoc diuturna potestas, quun Franci mdc a Ca-rolo Magne in Italia obtin uerunt, .ilbuc 1Meu I duhio sustulit.

Subhoc demum tempore, iisdemque auctoribus, ingressaestconfessioauricu]aria Septimaniam sire Cothiam atqne flispaniaih, quae sub Pip-pino et Carolo Magne, quod omnes uni-tint, Francis lartlerunt. Verum-enimvero incredibile est quantum haru:n regionum- episcopi veterisdiscipbinae poenitentialis retinentes fuet-int. Si quis enim concilia revol-reFit, et hace niinirum innumera, quae i]hus .regionis eeebesiae ex actateSaracenoium impetu superiori ad nos transniiserunt, niirabitur quantavi ac constantia ibi refellatur IIOVIIS mos, passim apud quasdam proin-cias invehi coeptus, u ut hommes quotiescumque peecaie voluerint,toties a preshytero se reccmciliari exspostulent n, quantaque constantiaservetur utpoenitentia seinel tantum detur, iI]udque titu antique. Fi se-lut horum solemnium vacatio conceditnr, imoque et accessus ad saci'osardues permittitur, « qui aegritudinis languore depressus, poenitentiaehenedictionem, quod viaticum nominant, per communionem acceperit,et posimodum revalescens capot poeuitentiae in ecclesia non snbdide-rit 2 », modo tamen u nu]Ja manifesta scellera confessus sit, sed tarituinpeccatorem se esse praedicaverit n. Quod a Ga]fls episcopis nunquamesse concessum vidimus. M si excipitur duplex renia bis canonibusexpressa, is ppenitenUae hispanicae ordo usque ad Francot-um ingres-suffi mansit. qui apuc[ Callos usque ad Columbani tempora persiitissesupra ostensus est. Quare, cum illi populi antiquum poenttendi ordi-nem tanta constantia retinuissent, minime mirandum est cos ad reci-piundum novum modum, qui cum Francis ingressus est, parum promptesse exhibuisse. A laids maxime repugnatum est. Nescimus quidem quoanno Alcuinus epistolain de bac re ad [ratres in Gotitia consistentesmisent (ep. 112) hac vero inveterata provinciae consuetudo liquido

'I. TMet. UI. e. 11.12. Girund, e 9.3, blet. IV. C. 54.

80 DE BATIONE ADM1NISTRANI) FŒNITENTI:E A COLIJMBANO TflADLTA

ostenditur. Queritur eniin file u neminern ex laicis suam velic confes-sioneiri sacerdotihus dare n. Nec hoc taineii velut iructigioso animeomissum exprohrat; une « religiosam hominum conversationem » vitrocomprohat; hancque cI]lpam confert in « consuetudinein inolitamAt hercule aequius consuetudinein nùnquam receptam ineusavisset.Vicisse nihiloininus hic demum etiam morem u Francis invectum docu-mento est JTigilanvrn poenitentiale, quod ad poenitentiae administ,r'an-dac rationem sacerdotihus hujus i:egionis tradendain conscriptum est.

Liceat nunc qnod expositum est, antequam flnein dicendi faciainos,in une conspectu ponere. Etsi motationes qoae in sacrarnento poeni-tentiae ti'actando factae sont cae foerint quas diximus, quasque handquisquam nuila Opiniofle praeoccupatus in6tiabitur, non vere idcircoEcc]esiae catliii]icae jurgii causa infelTetur, quasi contraria mine dfen-dat ils quas probavit ohm. Siquidem ab antique more ah ea sersatuinatque custoditum est, non modo, quod praecipnum est, vi, confteanturqui peccatortim paulo graviorum sihi conscii sunt, sed ut co modo con-fiteantur qui ah episcopis statutus est, eique solum pieshytero; (lui adhoc ah episcopo probatus est, tanquam judici ah Ecclesia censtituto,clonique, licet submissa voce et secreta doloris signiflcatione, tamen, indeclesia plain. CcAcedatur sane fines offlciorum lapsis in peccata ca-tholicis impositonum, saitem quod ad frequentiam attinet, longius pro -iatos esse. At berele contendet nerno Ecciesiatn quae nunc est de gra-vionihus cognoscere peccatrs, aut graviorem fecisse poenitentiam, quamferebat 11105 autiquae Ecciesiae. Hujiismodique testimenium cathohcaeEcciesiac a quoque prudenti atque libeno anime jes perpendentepnae-hibehitur, eam pnogressam in hoc esse non a minonibus ad majora libi-dine magis dominandi, sed potins a majerihus ad minora per quamdarhprovidendam, ne in qooquain fihiorum suorum quidquam morbidi la-tere posset, cul ipsa non succurreret.

EPILOGTJS

AuctoritasLuxoviensisinstitutipaulo post Waklebertutn exstinguitur.Tune enini, sicut supra diximu. rei monasticae imperium Benedictusassumit animarurnqne curam, quam Luxovienses strenue adhuc ges-serant, alii suseipiunt. Ne in lods quidem, in quibus illi operam nava-verant, status monast.icae aoL ecelesiasticac rci integer remanet: 1movero t Vel ex co solum, sernoto alio indicio, quod inde ab ineunte octavoseculo risque ad docti A.lcuini aetatem sanctoruin Vitae, genus antea ira-pi fioridum, penitus deûciunt, satis intelligi potest Luxoviense insti-tutum quidpid ferre poterat 1'ructuum effudisse. Jam enim rebus ilius-tribus haid piures auctores suppetunt quam scriptores. Adeat, si quishoc ]engins persequi veut, Vitas ]abente Colunibani seculo ex ejusinonasteriis egressas, Filiberti, et Anseberti, Anstrudisque, tom etiamGermani, et Lantbcrti, aut Praejecti, ici Leodegarii, nec non paucissi-ma documenta quae de initio sequentis seculi tradita sont, imprimisvero Chronica Fontaneliac, S.-l3enigni et Besuae', non Lune quidemsedpta, ½ed ex ineinoria posterorum scripto mandata: intelliget nimi-rom quando et undenam occasus ille evenerit, quidque mdc elfectuinsit. Monasteriis enim in odia civilia, quac lune acrius erumpunt, noanunquam a propriis rectoiihus nitro mipulsis, plerurnque a factionumducibus nobilibusque dominatui aut divitiis servientibus gravateabrep-lis, bine legitimi quiquc abhates et praepositi detruduntur, illine illegi-tiini atque indigni , imo ignari iitterarum et militiae ilnp]iciti in illorumlocum intriduntur, u quibus regu]ae monasticae vigor vel etiam co-gnitio una cutn bonis quihusque studiis brevissimi teinporis decursufunclitus evertuntur. Atque opibus quac cartis fidelium aut propriorumincolarum intra monasteria congestae erant, precariis cartis, quas pro-cerum quisque pro suis clientibus exigere solitus est, pleraque ex parteforas regestis, deminutione victus minuitur grex monasticus parsquidem pulsi, altci'i vero, monasticam religionem. sumpto saecniariumhabitu, dimittere coacti. Addc Saracenorum impetum, quo paeneoxnnia Aqnitaniae et J3urgundiae monasteria, non excepto capite

L Apud dAchery, Spieileghim, t. IL. - cf. Gesta abbetujn Fon(anclle,,sju,nédita t Lôwenfeld. Hannoverae, 1886; Forseh. z. Deutsch. Gesch,, XXVI, fascic. 2; Cura-niques de S. Bénigne et de Bèze, abbé Bougaud, Dijon, 1876.

82- .EPILOGU5

omnium Luxovio, profligatasunt, ceteraquc multahellaexterna adquae,licet, legitima, giivia nihilomin us tihiit.a ex monasterils erogata surit:quod institutum tain fuisse putas, ut, tot ruinac causis siinulincumbentibus diirare potuisset.?

Status cleri magis poque attnitus fuit: cujus pi mores. hoc est, epis-copi, malo fonte declueti malisque aitibus evedti, a sancto Bonifacio,bono sane teste, male audicrunt quod, ret'tim ecclesiasticarum studiopenitus deserto, adeo ut per septoaginta aunes ne semel quidem simul•convenenint, pessiinorum qoorumque militum vitam, adulteria, exac-tioues aemulati suit. CIeioque inferioris ordinis et laicae multitudinimores peninde pravi, mens clivinarum rerum peninde ignara.

Numquid ideo institutum Luxoviense ineusandum est. quasi nihilutile efîccert? Somma vero injuria incusaretur. Et pnimom quidein.Vol nonnulla laus est occasum humanae et christianac culturac, quan-tuiacumque fuit, pene integro seculo tardavisse quac si citius dilapsa.esset, quantus Tabor acE reparandum insumendus fuisse Ai veto nonfuit septimum sceulum , in quo insticutuin Luxoviense floruit, illid merset indecoruin quoi] picrique existimaut, sed varae indllstniael, hujuspossinwm insiituti beneflcio, exempia edidit. Quot enim Inca silves-tria, palustria vol incoedua mouachorum labore aratro subjecta sunt TQuorum possessiones O]) nihil aliud prineipum et procerum copidita-tom in se converterunt, nisi quod melius ceteris ordinatae et cuitaeubeniorcs proventus dare consueverunt. In structurisque multum ver-sati, nuque modo etian) amplitudinem et puichnitudinein assecutisurit. Necnon ex iihra]'ia eorum arte 2 thecac Coibeienses et )lohiensesinuita et illustnia specimina riobis reddiderunt, quae quel sive inelio-rom lectionuin, sive etiam deperditorum operum antiquitati coin sa-crac tum profanaenuper contuierint, sciunt utriuscue periti. Histoniacvero quac ah ipsk conscriptae sunt, licet palliai a rebus monastieisexcurrant, tamen muititucline et gravitate in pretio sunt; quae .nisiexisteront, nihul fore de illa aet.ate nohis cornpertum esset. Denique quireruin civilium cuniosis documenti plwimum suppeditat Marculfusmoiachus, sin minus Reshaci vixit, hand levia dat indicia seae cumLuxoviensibus necessitudinis.

1. lUc potissinium videndris Montalembert Les Moines d'Occident2. 0e Ii tierarum cultu atqiie nie Iihrar.ia apud rnunachos Sectes videsis doclissirnam

co[nmenlntioneivi dei Sc]niltze apud Centraibloet f . Bibliotekswesen, VI. P. 183. Cf. ca-tulog. liliror. palimpsest. e Bob. et doit. ihecis acceplorum apud Mone De libris pa-limpscstis, Carlsruhac, 1833, p. 4-44, ubi etiaro disseritur (le acte libraria apud rua-nachos secul., '7-8; neenon doet. commeutationes quis de Bob. I,iblidtlieea edideruntPeyrbn 31T. Cièaronis orat. pie Scaurd fragmenta, Stuttgard, 1824 C;ottlieb, apudCencraiblats f. Bibiiotekswesen, 1V, p. 442 etc... i: tiandscrif t. arts Bobio, et Gebhart,ibid., 'V: Ein Btiche,jirnd in !Jobfo, p. 343 eft....

L.

iPlLhGÛS :83

Praest,antior quoque virtus insiituti Luxoviensis in Ecetesiac gallica-nac disciplina etmoribus fuit. Quotenim episcopi exlliiis consortio autamicitiae comrncrcio ea actate sanctos mores hauserini, ex plurirnisquos nominavimus, nain non omnes nominavirnus, aestimariQuorum sali tarissima auctoritas, cum in conduis, tum apud regis con-sistorium, in tantum valuit. ut Ecclesiae disciplina et civilis concordia

• per annos fere sexaginta aliquatenus illaesa perstitcriut. Sed hoc prae-serlim perceltit quot nomina francica ex ëO tempore apud clerum, praé-cipue vero apud monaclios occurrant, atque illa sanctissima et reve-rendissiina. Ex quo apparet institutum Luxoviense plurimum ad illaferocia ingenia mansuefaciendae.t Christo jugo demanda vatuisse. Necmirurri Columbanum tanta auctoritate apuci Francos potitum esse, quicos et uttro quaesiv .it ipse, et similitudine ingcnii liberioris et fervdiorisinstitutoriunque suorum congruentià fortiter ad se perduxit. Quo enimfascino capi oportuit iltustrein Arnulfuin totque Francos nobilitate cipaies, qui, coin amplissimis dignitatibus ornati essent vel se ornatosIl .'sperarent, humiles monachorum virtutes ampiecti festinaverint -At enim, inquies, adhuc fnere tune factiones', çaedes, aliaque atro-cia facinoja, qualia viderat Gregorii T 'uronensis seculum. Quid ergohoc seculuin illo praestat? - Enimvero, quod lion omnes in illis matisartihus interfuerunt, quod plunimi contra ex massa scelestorum etharbarorum se exemerunt. Nec tales reperias sokm apud viros reli-gionem professos. Claret enim nescio quo humanitatis nitore illustrePippinorum genus', quoci per sanctum Arnuifum, sanctasque Ittam etIeggarn tanquam ad radicem Luxoviensis instituti alligatuin est. Hisiquidem ad rein publicam capessendam promptiores quam quiquamceteni, ut in hello fortissimos se geserunt, lia in_ victoria inauditamhactenusclementiam exhibuenunt. Nec partial de religione meruerunt,qui evangelii praeconihus tot in locis infkieliuin tuitionem praebuerunt,Saracenum mallco contniverunt, damna, quae temporum invidia eccle-siasticae disciplinae inferreprope coegerat, sa]-cire festinaverunt. Ne adhoc opus quidem, cujus dux fut sanctus Fonifacius, aliimde oniundus

1. Cf. Vila licsiderii n ilahei,at no tempore piures D. .Jestis in Gafliisnobiles servesAryenne Gaflum, Bitunicis Suipitium. . . .Noviomo Eligium, Metis Arnuifam, etc...

. Nec ai, Us absunl viii etiain Luxovio amicissimi. Profecto eniin inter primasfactio,rnni auetores repeniuntur Amalganius, ipsiusque aller :flhius Adainicus, necnonfratris fihus Raniuelenus qui quantum in Luxovienses benelici tunneL supra dictum est.Vid. Fredeg. Chronjc. ad anoure 4 Clodovei, et passim. Cf. dipioma quo Theoderi-eus III posses.sionas Arlalrjci rebeltis transtulit ad frairem ejus t%aidelenum Des, ah-bateau (Pardessus. 386).

3. Console lionneli Die Anfinge d. KaroL lieuses, Berolini, 1866 (Revue britan-nique, 1806). - Cf capul de S. ilugone Ilotomag. ep. siinuique al,hale Fontauell, etGemelie,, ex genere Pippin. orle, apud Chronic. Fontaneji...

j

84 EPILOGTJS

insiitutum Luxoviense segniter accessit; sed ex suis abhatibus, aut

ex episcopis que-. adhuc tune nurnerabat suos, plures 1111 commodavit

sirefluos, cum in conduis, titra apud principes. adtninistros .

t. Quales Eavaugerutn, et Erkenibodurn, qui ex abba!ia S. Bertini ad digni!. episcupa-1cm transliili su nt posta. 720. Lx ea copia qua ii lune pioque effudit instit. Lu. prac-eiuus fuit Grima, ex abbale Corb. factus lus Rotomag. archiep. (a. 742). Pi-opter hunenorninandus etiam Abc!, seotus, qui ex abij. Laub. ad Rernensem areltiep. e'cctus est.Aetaie panda superlor fuit sanctus Eucherius, ex monae]lo Gernetic. Cf. Aure!. foetus.potea vero u tdartello lit pulsus. Paulo vero junior Drociegangus, Gemetie,abbas, qui pro Pippino rega apud Stop],. Il papam legatione functus est, quique ex prae-cipuis missis Caroli It]agui fuit. Hures alias videsis a lilahi!Ionio laudatos apud AnnalesO.S. B., It, passim. Cf. quod Annales Pctau. ad a. 726 referunt do Martino Corbeien.smoitie ho qui fûe,at Martello pater confessionum (M, G. H. SS. J, p. 9).

L.u

APPENDICES

A

De fnstruetionibus Golunzbani (Prolog, p. 1)

Non me morantur ea quac ad elevandam Instructionum fidem quidamultrarbenani eriiditi hodie dicunt, qui ceterum inter se redarguuntur.Quod enim contcnditHauck (Zcitsc/t f .kirc/ii. Wissenscltaft 7ind/çrc/i1.Leben, 1885, p 358-6h) abhorrere illas a dicendi genere Columbani,probavit Seebass (Zeitsck. f . Kireliengescit., 1893, P. 513) inaniusesse quam ut fides codicum judo labefactari possit. Sed.et securn ipsotemere contendit, cum eorumdein codicuin testimonium tanquain fur-tivum a plerisque Instructionibus nithur abjudicare a 2a priinum, equodam loco corrupto et in sensu hiulco, quo ipsi videtur, non jureveto, prodere se auctor Fausti Tleiensis cliscipulum ; a la deinde,quod eum illa 2A arete conjungitur; tom ai) ois quae consequuntur a5- ad 13am, excepta 11. , quod inter se connoxae, Faustumquoquo non-nihil sapiant; 3ae vero, I P°, lhee , et 16ne , necnon brevi excerpto deoeto principalibus vitiis, quanwis hau4 pauciora ex Fausto BUs re-ferri fateatur, 01) id ignoscit, quod cas in quodam codice soJas Asqueceteris transcriptas legit 4g" clonique et 1 5 obnihil aliud rejicit, nisiquod a dicto codice absunt. Contra quac ex mei'a libidine disputatapossem quidem ex similitudine forniae (auctor 543 soiiioquiunz vocat),verborumque et sententiarum, abonde demonstrare omnes 17 Instr.,siforte una 15' excipitur, ad ununi eumdemque clamare pattern. Hocunum ont sais. Profecto enim 5-: O tu vita, apud taro multos tamqheantiquos codices velut Columbani optis, quanquam vai'io titulo, adno-tatur, ut earn ab ipso abjudicare monstrosum esset. Coin autem IotaSeehass argumentatio mdc petita est quod itIa 5 , et hoc plane verum,coteras omnes a Øa ad 138- ad se vocet, necesset est ut saltem cas Co-]umbano nobiscum adjudicet.

à

ai

86

APPENDICES

B

I?egula Monac/toruni collata cznn liasitii requta a J?u/irwversa' (p, 3, in fine).

RECULA MONACK.

Cap. 1: de obedien gia. - Usqtte adqueni inodu,n definitur? Usque adÎnortem eerLe praocepta est. , . .

non salant inobedientine relis est, sedetiiirn contradictionis aditum allis ape-riens, rnultoruut destructor aestinian-dus est... idcireo ejus opus abjiciatiir.

Capta. 4. De paupertate et de eu-p?ditate calcanda. - Ivionachis, qui-bus pro Christo inundiis ci-ucifixus calet ipsi monde, cupiditas caleanda est.

DE Posrn'r. MENSUHA TAXANI}A,

1, 10. Qui detrahit autiibenter auditdelrahenteni, 3 superpositionilius. Side eo qui praeest, liebdomada.

BrGULA BASILII.

interror,, (J. Usque ad queni ulo-diin, obaudire oportel ........

- 69. Cutn detinitnin sit Iflensuramol,edientiae usque ad inortein esse,

- 141. Avaritia usque ad queue tue-d'un definitur 9 ............

- 09. Omnium inobedientine reusest. . . pila actitutn contradictionispluribus aperit. -

- 71. Opus ejus abjiciatur.

- 4. Hic cul pro Christo mandasciuci fixus est et ipso in undo.

- 48. Qui d etrahit fratri aut auditdetrahentem .............

- 44. Quod si de eo qui praeest de-traxenit quis .............

C

Cari a Solemniacensis sincerilas concutiur (p. 2s, in fine).

Mm notavimus cartam Sol. incendio 1 teste concilie Suess. a. 866,periisse. Cartam qune passim in libris edita legitur non fuisse ex au-thentico exemplo deseriptam, scd mere exeogitatam, e muftis locisprobatur in quiuhs illa ah aetatis lneroyingieae consuetudine etIoquendi gencre dissiclet. Ac ici primum ai) auctoi'c praeter cOnsuetu-dinem commissum est, ut sermo ttiplici compeilatione mine ad SoTem-niaccnses, nunc autem ad lhgobeiLuhn regem, tum deinum ad ilema-cluin abbqtetn verteretur ; quo prodidit se ilie in rhetorum inagis

1. QUmII videsis apud Migne, t. 103, p 487, etc.

rL.

IAPPENDICES 87,

dicendi circuitibus quam in communibus pragmaticorutn formulis ver-satum. Quod si singulac partes expenduntur, nescio quid majorent of-fensionem liabeat, quod ibi Dagobertiis l'ex siligulari mimera te et nonplui'ali vos, compellutur, et norninihus, piissimi, c/l?'îStZCfltSSi2fli, de-mentissimi, quac in nullo mèrovingicoriim diplomatum occui'runt,salutatur, an t1uod Bemaclus loci ahhas falsô fuisse liugitur, an quodidem clemum Luxoviensi abbati . obnoxius ponitur, quod pactum intercoenohia tam longe inter se disjuncta nullibi, illo quidem tempore,exstitit. .Iam haec saLis superque essent ad eïevandam cartac fidem. Aisont insuper in huj us scriptura mulla a norma sinceroruln cartarumaliena, quorum praecipua italicis litteris hic infra adnotavirnus, atquein aptiorcm lectionem ex adverso subjectam restituiinus.

Ego Eligius, sersus omnium sevra-,'zem Ch,'i:sti. I

do meo jure in vestro dominio t,'ans-fundo ................agrulil Solemniacensom, coin omnibusadjacentiis suis, cure mancipiis fidali-bus Co lents, o,-iqinariis, in qu 11m is ccseiuis, vol aceolunis, ibidem cuflIWlO-

rantib,es, condo,niniis, vineis, pratis,pascuis, silvis, erborihus pomifevissou impomiferix, aquis, aqanruinveduetihus, itibus cc reditibus, cuit spc-ciebus vol omnibus rebus mobilibuset iSmohilibus, cu,n ornai te,'mi,,ooct int.egrO suo statu, cura quadrupe-.dibus omnibus et jiin, en tis et y)c'cori-bus, oit m ennu i suppe liectili et jro.c-sécHa in e.'cqu.isiiae do,nus .....

Nullam poteslatem nullumquejus epis-copus vol quaelibet alla persona in prae-fato nionasterio, neque in relias, ne-que la personis ... penitus sit habi-turits, -

Quod si au qua tepiditate facie,ttcsen suhjectorum tumoi-e impediente,n te vol successorihus luis saepo ras-morale reala su dempta, ocl in cli-qua praeterrnissa, et ferventor pro Deitimore n vohis non tuent adiuipleta,licenliam ' habeat Luxov ion sis ahbri squi lune toniporis tuent, et ex quorum

Ego Eligius ............de 11mo jure in vestro jure et domine-Lions transfando ...........agrnm Solemniacensem ciun domihas,aedificiis, uaueipiis, accolabus, vineis,silvis, terris cattis et incultis, pratis,pascuis, equis aquerurnvc decursihus,coin exila et regressu turne genuspecudani, moijilihus et iintriobilibus,omnein rein inexqaisitain, totuin et adintegrum ...............

Nutiain potestatem in rebus coquein ordinandis personis episcopns volquaelibet persona babere deheat.

Et si aliquid ipsi ijonachi de onruinroligione lopide egerint, secundum re-gulam ah eontm ahhato, ant si ipso no-glexèrit,.al) ipsis abbatibus qui regu-tenter vivant cornigantur .......Aut Quod vono flous avortaI, ne

ibidem sanctus-ordo topescat, potestasIIUU ont inonaol liS ibid e in liabi tan Isbn s

1. Titulus hic nullibi extra cartes episeopales assumptus reperitur, praoterquamin carta spuria Blidegisili diaconi pro Fossato (Pardessus, 293).

714i:;?d.1

88 APPENDICES il

regaaa tu nobis compkcens allis esquemcurnquesil}i elegerint do proximis'raelatur, negligentem quotavderit,monasloriis, quem reclius et sanelius-sen ahijatem sen subjecLum de hocinvonerjiit secundum regulam... expo-Imonasterio.. eafliqave ...... . tore, - et- per eorum salubre consilium-

sanctutu ordinem revocare, etc . . . .ÇMec ut perpetuum in Dei nominelit ut praescns epistola oiflni- tempo-- -

ipsa cessionis meac epistola so ptiaturre firma permaneat, maous castrasefl'eetvm, praefato prineipi obtuli con-subscriptionibus i'oboratam praefatofirmandani, evju et de praesenti sa-rineipi insuper destinavimus conlir-

cratiçsinia (7) ,n(r)ti, sua rohoi'atammandam stipulatione snbnixapromulgavit auctoritatoin. In qua ces- - --sionis moue cartula stipulatione et -sponsione subnixa infra manu propriasulscripsî ...............

r

ERRATA

p. g, lin. 10,lotoseorsimkg.seorsuin

5, - 9-stante -stanti

7, —83-bidu' -bidui

10, - 17--dissentiet'at-dissenserat

18, — 4-conseutierit-conseuserit

22, - 30-utebatur—uteretur

31, - 8—quae transferend. posimire

40, - 18-coin pluris—tain pluribus

45, -. 0-lune... cum-tom.. tom

48, - O-consentiit—consensit

58, - 10-caritatem (lue-e. qua

58, - 81—. quurn —tum

60, — 25—nihit... plain—nihit ahuri guam

04, - 2-debetat—debout75, - 92-.toit... quum—querra... tom76, — 21-commendata est—00m. 511

4

.9

INDEX PERSONARUM

Abel, Rem. ep., 84 n. 1.Acharius, Noviorn. op. 45,

55-56, 57, 58.-Adairicus, 83 n. 2.Adalsinda, abba, 30.Adamnanus. 44 n. 1, 67 u. 3.Adelphius (S.),abb., 111,18, 39,

74.Adeodatus, papa, 35 0.2.Ado, Vicia. op., 21, 26n, 5.Ado, Jotri mon., 30, 31 n. 2.Adrewaldus, script., 23 36

n. 2.Adrewaldos, y . jIL, 56.Adso, ni, 30, 35 n. 3.Agilus (S. ), ahb., in, 28, 31 et

tint. 2 cl 3.Agrestius, 12, 17, 18, 48.Aidus, Cil., 44 et n. 1.Albinus (S.), Andec. op., 22.Alcuinus, Ili, 21, 79, 81.Aldegondis (Si.), 113 n. I et 2,

50n. t.'tînalgarius, dux, 29, 30, 83

n. 2.Amandus (S.), ep., iv n. 4,

36,56 et n. 2,57,58,61,75.Amatus (S.), ahb., in, 15-16,

18, 11,5, 74.Arneihertus, 39n. 2.Anatolius, Land. ep., 10.Ansljertus (S.), flotom. ep.,

In, 1V n. 4. 40 et n. 4 et 5,81.

Anstrudis (S'.), abb., Ili, iv

Antonins (S.)., 68 n.Anzogolus, abb., 48 n. 6.Arbogastus (S.), Stratb. op..

54 n. 1.Aredius, Lugd. op., 10, 11 et

n. 1.Aredius, Vas op., 35.Aribo, ep., 48 n. 6 et 5.Arnegisilus; ahb., 43.Arnulfus (S.), Met. ep., ni,

32,38,83 et n. 1.

Attala (S.), ahb., 2, 6,12, 37,!45 il. I.

Attela, Land. op., 59.Audoenus (S.). Rotom. op.,

in, iv, 18, 27 n. 2, 28, 29,30. 31 n. 2, 40 n. 4. 46, 60.

Aiidomarus (S.), Morin. ép.,ni, 34 n. 5, 45, 46 n. 2, 51,56, 59.

(S.), Gant. ep., 6,26.

Aurelianus (S.), Arot. ep.,17et n, 3.

Austroberta (S'.), abb., iv n. 4,16 fl. 2, 39 n. 2.

Authertus, Carnar. op:, 59.Autharius, 28, M.

Babolenus, ni.Baltherus, 52, 53.Balthitdis (S'.), ni, iv et n, 4,

16 il. 11, 30 e 32n. 3, 33,34, .%et n. I.

Basilius (S.), e'p., 1,3,14,28,35 37, 68, 73 n, 1,74, 86.

Baudemundus, in, 50 n. 2.Bava (S.), iii, 57, 75.Beda,6, 13 n. 4.Begga (S'.), ahO., 3.l3ene(lietus (S.), Anian., 35.Benedictus (S.), Nursie. ,

2, 3,20 et n. '1, 21, 22, 26,32etn. 6, 86-42, 54, 57, 81.

l3enedietus iiI, papa, 36 n.3.Bereharius (S.), ahb., 111,35 et

n. 31 45,59il. 3.Berngarius, 23.J3erthefredus, Ambian. ep,,

34 et n. 3.Bertiehratnnus, Cenom. ep.,

22.Bertila (S'.), abb., an, iv n. 4,

30, 33, 75.l3ertinus (S.), abb.,nI, 46 etn. 2,51,56.

l3ertoendus, CataL ep., 34n. 5.

l3ertutfus (S.), Bob. abb., 12,13, 26, 37,45.

Bertulfus, Glannaf. abb., 24,25.

Bilechitdis, 23.Bhidegisilus, 87 n, 1.Boboleiius (S.), abb., 45.Bode (S.), Toit. op., 31.loiiifaeius III, papa, 12.Bonifacins(S.), Mog. arelaiep.,

42, 68 n. 6, 49, 50, 60, Ci,78, 82, 84.

Irigitta (S'.), 13 n. A.Brunechildis, 10, 69.

Caosarins (S.), Are]. ep., il,2,17 et Il. 2et3,29, 30, 35,37, 40, 61, 63, 64, 65, 76,

Candericus, Lugd. op., 28,33.Cariomannus, Maj. 11,, 52,

Il. 1.Carlomannus, rex, hi. n. 4.Carolus Calvus, 24, '25.Carolus Magnus, iv, 16 et n.

4,HSn. 5,78 n, 1,79,84n. 1.

Carolus Martellus, 84 n. 1.Cassia nos, 1, 3, 37.Chngnoatdus, Land. op., 6,

15, 31, 45, 50, 59.Childebertus III, 48,Childericus 11, 54 n. 3.Chrodegangus (S.), Met. op.,

41, 77.Chrodobertus, Tur. op., 35

n. 2.Chrysostomus (S.), 72 n. 3.Chunibertus, Colon. ep., 58.Chunibertos, rex, 60.-Clemens (S.), papa, 65 n. 2.Clodoveus Ii, 3, 36, 83 n. 2.Ctotarius I, 22, 23.Clotariusit, 12,18, 19 et n. 1,

23 n, 1,28,46,47, 50.

r

90 INDEX PERSONARTJM

Clotarius III, 29, 30,31 n. 2.35 n. 3.

Cogitosus, 13 n. 4.Columba (S.), Hie. abh., 44,

n. 1, 67 u. 3.Condedus (S.), ni.Corbinianus (S), op., 48, 49,

50.Cyprianus (S.), Telon. op.,

05.

Dado, nid. Audoenus.Dagobertus 1, 27 et n. 2, 28

n. 2, 31, 33, 46, 55, 57, 86,8'7.

Dagobertus II, 54 n. 2,Daniel, op., 60.Deicolus (S.), abb., 32.Desiderius (S.), Cadure. op.,

28,40,83 n. 1.Desiderius (S.), Vien. op., 10.Dionysius Exiguus, 7.Dobdagraeeus, op., 49 n. 1.Donatus (S.), Vesont. op., 20,

27, 20 et n. 4, 30, 31, 37,30, 40, 41, 45,68 n. 2, 73.

Dragobodus, Spit'. op., Mn. 2.Drausio (S.), Suess. ep. 30,34.Droetegangus, abb,, 84 n. 1.Dumnolus, Cenom. op., 22.

Ehertramnus (S.), n', 46, 51,56.

Ebroinus, op., 24, 25, 26.Jbroinus, Naj, D., 59.Eligius (S.), op., iii, iv, 28

n. 3, 29, 31 n. 2, 33, 46, 58et n. 2,00,61, 75, 76, 83n. 1, 87.

Emmerannus (S.), op., 48, 49.Emme, Senon. op., 34, 35.Engeiwara, 19 n. 2.Erardus (S.), ep., 49, 54 et

n.5.Erkernbodus, op., 84 n. 1.Ermenfredus (S.), uhb., 45.

47.Etico, dort, 41 n. Ai, 49, 53, 54.EukIierius (S.), Aurel. op., 84

n. 1.Euenia (S I .), 41.Euselaja (S'.), ahb., 160.2.Eusebius, Caes. op., '10.Eustasius (S.), abb., z, 6, il-

19, 29, 31 et n. 3, 32, 37,45-47, 48, 50, 51, 52 n. 2,71, 75.

Tara (S'.), abh,, 13,15,18,20,30,31,45,08 n.2, 74.

Faro (S.), Mclii. op., 15, 27 etn. 2, 28, 31, 33,

I"austus, Rote. op-, 65, 85.Faustus, Cassin. rnonach., 22,

23 et n. 1, 24.Filihertus (S.), abb., ni, iv

n. 8, 27 n. 2,28,32 et u, 3,46 et n. 3, 74, 8'!.

Fiavia, 29.Flobargisus, op., 48 n. G.Flodoardus, 28 n. 1.Florbertùs (S.), abb., 57 et

n. 3.Floren tin us, Stratb .ep. .54 nI.Fridolinus (S.), alib., ai, 16

n. 2, 52.F'rodohertus (S.), abh.,. ni, 35.

45 et n. 3 et 4.

Gaidulfus, 23.Galius (S.), abb., 48, 51, 52

".2, 53, GO.Gallus (S.), Arvern. op., 84

n. 1.Gaudentius, Constantiae op.,

48, 51.Gauslinus, abb., 24, 26.Genesius, 33.Geretn,dis (S',), abb., air, iv

n. 4,46 n. I et 4,33,57.Germanus (S.), ahb. , ni, iv

n. 4, 18, 26n. 5,30,32,37,45, 52; 53,51,59, M.

Gildas, ahb., 67 et n. 2.Girwo]dus, abh., iv n. 2.Gisienus (S.). 16 n. 2.Gondoinus, 31.Gondonius; dur, 31, 52.Gothefridus, abh., 23 et n. 2.Gothefnidus, dux,E43.Gregonus I (S.), papa, 9. 40,

Il n. 1, 21, 23, 26, 54, 72.Gregorius II, it.. 50, 78.Gregorius III, il., 50, 79.Gregonius, Tur. op., 21, 22,

27 n. 2, 83.Crime, abb., 84 n. 1.Gonze, dur, 51, 51

Baguerions, 15, 31.Harigerns, 58 n. I et 2.Heddo, Slratb. op., 54 n. t.Hereantrudis, 74.Hermannus, 53 n. 3.Hermelandus (S.), art.Hidda (S.), abli., ES n. 4.liilarius (S.), Arel. ep.,65 n.2.Ililduiphus (S.), op., 34 n:5,

49, 54.Honorius TE, papa, 13.llr'odbertus (S.), viii. Butper-

tus.Eluchaldus, 16 n. t.Ifuebertus (S.), Leod. op., 59,Hugo (S.), Ilotoru. op., 83

ILS.

Ibljo, Tur. op., 35 n. 2.Ingofredus (S.), ahb,, 39.Itia (Sj.), 33, 83.

Jacobus (S.), Apost., 05 n. 2.Juhannes Boom. (S.), abb.,

13 n. 2.Johanries, Conslantiae ep.,S'l.Jonas, Bob. monach., in, iv,

5, 8, 12, 13 n. 2,16,18,27n. 2, 31 n. 2,44,47,48, 51,57, 59 et n. 2, 69, 74.

Jonas, Aurol. op., 76 n. '1.

Kilianus (S.), op., 55.

Lnntberlus (S.), Rolom, op.,ut, lv n. 4, 81.

Lanthertus (S.), Traj. op., 39n. 2, 58 et n. 3.

Lantpertus, 52 n. 1.Leo (S.), papa, 64.Leodebodus, ahi)., 36 et n. 2.Leodegarius (S.), op., 16 n.2,

41, 81.LiI,erius, patrie., 63.Lihranus, Lux,, 44 n. t.Libuinus (S.), op., 57.Lioha (s'.); àbb., 13 n. 4.Ludovieus Pins, roi, 16, 23,

24.

Macarius (S,), abli., 1, 3, 28.Magister, 61.Mareulfus, 27 n. 2, 82.Martinianus, op., 50 n. 1, 78

n. 2.

IND3X PERSONARUM 9'I,Iartinus (S.),Vertav. abb.,43.Martinus,Gorb. mon., 84n. t.Nanrilius (S.), Andec. ep., 26

n_1.Naurus (S.), 20-26.Maures, vid. liabanus.Moebta (S.), 13 n. 4.Mu,nrnotinus (S.), Novio,n.

op., lit, 20, 45, 46 et n, 2.51, 56, 58.

Nivardus, Rem. op., 34.Nolgerus, 58 n. I et 2.Nurnerianus, Trev. ep., 31,

65, 58, 59.

Odinus deus, 44, 51, 53.Odu, Glannaf. abh., 21 et

Il. 2, 28 et n. 2, 24. 25, 26.Othilia (S U .), abb., 49, 54 et

'1. 5, 55n. 1.Othwinus, 53.Otmarus (S.), abb., 52 n. 1.

Pachornius (S.), 1.Patrieius (S.), 67 n. 3, 68.Paulus (S.), Vird. ep., Mi.Paulus Diac., 21.Perminius (S.), 53, M, 55, 60,

61,76,77 n. 2, 79, 84 il. I.Pippinus senior, 33.Pippinus 1, 23, 25.Pippinidae, 83 et oS.Pomerius, 65.Praejectus (S.), Arvern. ep.,

29, 81.Prancatus (S.), Lux., 61.

Babanus Maoris, 24, 53 n. 8,72 n. 2.

Rade, 27 ii.?, 31 n. 2.liagnacharius, I3asiI. op., 45,

52.Rafie1ei,us (Barnue]enus d ux),

31,83 n. 1flathodus, Fris, du; 60.

Ravangerus, op., 84 11.1.Bernactus (5.), 29, 56, 58 et

n. let 2, 59 la. 4, M, 87.Richarius (S.), ni.Rictrudis (Sj.), abb., 57.Romanes (S.), ahb. Font-Ro-

Ci, 22.Remarions (S.), al,b., ni, 13,

15.16, 18, 30, 32, 39 h.45, 74.

longe, 23.Italiens, 86.flulpertus (S.), ep., 48 et n. 3

et 6, 49, 54.

Sabinus, abb., 16 IL. 1.Salaberga (S'.), abb., lit, iv

n 4, 16 IL. 2, 18, 19 il. 1,26 et IL. 5, 29, 31, 'M il.59

Sergius, papa, 60.Seve,'inus (S.), abb., 48 n. 2.Sidoni,,s (S.), in.Sigehertus Il, rex, 29,31 n. 2,

51, 58.Sigrada (Sj.), 16 n. 2.Socrntes, histor., 72 n. 3.Stephanus II, papa, 84n. 1.Sulpitius (S.), liitur. op., 83

n. 1.

Teudolenus, abh., 35.Theodardus (S.), Traj. op.,

58 et n. 3.Theodebaldus, rex., 22.Theodebertusl, 22, 23,2Theodebertus Il, 12, 23 n. 1,

25,44, 51, 69.Theodehertus 111, 25.Theodefnidus, op., 45.Theodeliuda, 47, 60.Theoderieus Il, 2, 12, 17, 44,

69.Theodericus III, 29il. 3, 3.5,

40 il- 5,53 n. 3, 5, 56m. 2.83 n, 2.

Theodo, du1, 48, 49,.50.Theodorus, papa, 26.Theodorus, Gant. ep.. 16 n. 3,

66, 68 n. 2,78 n. 1.Tlieodu]fus,Aurel. op., 76n.9,Trudo (S.), 58.

Ursicinus (S.), 32, 52.Usuardus, 21 n. 1.

Vedastus (5.), 59.Vennianus, abb., 67.Victonius Aquit., op., 7-9, 12,

13.Victrieius (S.), Rotornep., 55.Videradus, abb., 41.Virgilius, Salzb. ep., 49 n.1.Vitalis, op., 48 n. 6,Vivitus, Passav. op,, 50.Voda,,us vit/. Odinus.

Walafnidus Strabus, 51, 52u.'let 2.

\VaIa,'icus (S.), in, 12, 46, 56,59.

Walbertus, cornes, 75.Wuldehe,'tus (S.), abb., i, Iii,

15, 18, 19 n. 1, 20, 26-42,45 1 48, 52, 71, 81.

Waidelenus, dux, 29.Waidelenus, ahI,., 29, 30, 83

,i.2.Waldolenus, 2, 46 et n. 1.Wando, abb., 27.Wandregisilùs (S.), abb. in,

iv n. 4 et .5, 31, 32n. 1, 40,46 et n. 3,52,74.

Warnaeharius, Maj. D., 18 etil.

Widegerutis, Stratb. ep. , 53.Willibrordus (S.), op., 59.Winnocus (S.), atib., iii.

il. 3,54il, 1.\Vulframnus (S ), iii, 59, 00.

Zacilanias, papa. 18.

s.

s

INDEX LOCORTJM ET GENTIIJM

An, 6:, 56.Maris, 11., 56.Agaunum (S.-Maurice d'A-

gaune), t n, 7,16,35, 39e. 1.Alba, 9., 15.Alemania, 44, 47, 50, 55, 60,

76.Mesatia, 32, 40, 41, 49, 51, 53.

•54 Il. 3,55n.1.•Alexa,idrini, 7, 9.

Aitaha monast. , (Allokh, inl3ajoar.), 55.

Aliivillare, mon., (Flaulvil-1ers), 34. 35.

Amantii (S.) mon., 4€.Ambianensis dioec., 59.A,nblava (amnis in I3elgio),58.

•Anagras (Anegray, in Vasa-go), 44.

AnerîLanum coneil., 78.Anglo-Saxones, 6, 13, 53, 59,

77.Andoverpenses (Anvers), 55.Aniani (S.) mon, 3, 36.Aquileienses, 18, 47, 48, 60.

•Andecava civitas, 24, 22, 25,2611. 1.

Arhona, 51, 53.Arelatensis provinc., 35,Arduenna Silva, 27, 58. 59.Argentoractupi, 50 (vie. Stra-

taburguni).Arnulfi-Au.ia (ScI,ioarzaeh),

mon, in insula Rheni, 46.Atanacum (Ainay), roonasi,,

111.4.Arverna dioee., 83 n. 1.Atrebas, 59.Augia- Dives(Reichenau),

mon., 51 -Augustaflauracorum (Atsgst),

50.Augusta Vindelicorum (Avgs-

bourg), 47, 48. 50.Aureliae (S") orator. in

Alem., 61.Austrasie, 32, 45, 46, 51, 58.

Autissiodorum, 22.Mari, 49, 57.

I3ajoaiia, Bajoarii, 13, 18. 47-50, 54 et n. 5, 55. 57, CO, 61.

Jianeoi'ense 'non., 17, M.Bal na (Baunie-les-Danes),

mon., 321). 5.I3arisiacnrn (fla,isy), mon.

prope Laudanum, 57.Basilea, 50-52, 53.Beigne, lielgium, 46, 55'59.Benigni (S.) mon,, 81.Uerti,n (S.) mon., 84 n. I.Best,a, l3esuus finis (Bèze),

mon., 46 n. 2, 29, 30, 41,81, 83 n, 2.

I3irsa amnis, 52.l3iturieum, 83, n. 1.13landinium, moi,., 16 n. 2.l3obium, mon., 6, 12, 17 et

n, 4,26, 28, 32, 35,37,44,52,59, 60 n.1,78, 87 et n: 2.

Bodonis naouast. (Bonmon-lier, in Vestige), 34.

Ijononia (Boulogne-su,-Me'),ss.

l3onosiacoruni secta, Il:Bracbantus, 57.Brieginrn (la Brie), 15.13rilannia major, Brilanni, 6,

8, 13, 26, 49, 59, 66, 67, 71,78

Britannia miner, 13.I3ui'gundj Borgundia, 6,

8, 12, Limes,21, 44, 46, 48, 51, 53,

71,75, 81.

Cabilonum, 40, 18, 33, 75.Cadurca, 28.Caleti (babil. de Caux.). 46.Camarac,,s (Cambrai), 59.Camelariae(Chameliù,'es),

mon. in Arvern,, 29.Casaegondinum eut Consan-

guidunum monast. (Cou-gnon), 29, 58.

Cassinum (Mi-Cassin), mon.,2-1, 22, 26.

Cella 5.-Pelil (Moutier-la-Celle), 'non., 35.

Cenomdnnensis civ., 22.Clippiacum (Clichy), 28, 29

n. 4 (eoneil, Clippiac.).Colonie Agripp.. 55, 58, 59,Colombie (5") rnonast,, 84.Condatiscone (S. - Glande),

I net, 1Co,ista,,tia, 48, 50 et n. 3, 51.Corbeia Corbie); 34 et n. 3,

59, 52 et n. 2,84 cl n. 1.Crucis (Sac) 'non. Pictar., 13.

Meld, 31.Cusanlia (Cnsance), mon., 32,

47.

Oeod cli (S.) mon. (St-Dié),81, 31. etn,5, 59 il. 4.

Dervus, mon. (Monliérender),34 n. 5,35 n. 3, 59 n. 3

Dionysii (Si) mon., 54.Dornatiaeum, 30.Dubis Il., 4:7, 52.

Eboriacas, Evoriacas (Fart-,,,outie'), mon., 15, 31

Lino (Elne), moi,., lit, 57.

'arfense mon., 35 et n.5, 78.Flandrenses, 55.FI av i nia en n, (Fia viy ny) mon.,

41.Floriaeum(Flenry .s-Loire).

34, 36.Fons-Rogi (Fonl:Rouge), ,no-

nast.. 22.Fonta,iella(Fonlenelle), mon.,

I,,, iv et n. 3, 32 et not. etli t 1Î0, 46, 52, 74, 81, 83 etn.3.

Fossatum, Fossatus (St-Maur-1.-Fossés), mon., 21, 24, 26et n. 2, 87 flot.. 1.

Franci, 42, 33, 46, 49, 55, 59,61, 66, 78, 79, 83.

V.k'rL

«

INDIIX L000IIUM ET GENTIUM

93

Frisia,Frisiones, 55, 5S, 59MFrisingia (Ereisingen), 49.

Galli, Gaula, 2, 6, 7, 8,9,10,13, 16, 17, 20, 2E, 26, 28,33, 43, 47, 66, 71, 72, 78, 79.

Gandavns pages (Gond), tir,55, 0, 57.

Gernetica silva, 32.Gernelicuin (Jumièges), mon.,

air, iv n. 3, 23, 32 et n. 4,39et ii. 2, 46, 83etri. 3, 41.

Germania, Germani, 46, 51,55, 61, 72, 77, 78.

Germani (S.) 'non., Si, (vid.Graudisvaflis).

Gerroanieum conciliom. 42.Girundense concilium,79,n.2.Glannafoilum ( G?anfcuit),

mon., 20-25.Gothia, Collai, 06, 79.Graeci, 10, 14,68,73 n. 1.Grandisvallis ( Grondent)

mon., in, 18, 32, 47, 52, 53,59.

Crasellus (G'osseau), mon.prope Vasion., 35.

Gregoriana-Vailis(Grcgorien-tuai), in., 54.

ilabondum castrant (Eenaia'e-'nons), 46 (vid. Romand-Mous).

liamaticum (llaniay), 'nonad Scarpiam, 16, n. 2.

Helvetia, 12, 51 n. 2.Holiemburgense anonast.(Ste-

Odite), 49.lionaugia (S.-Michel de l-10.

non), mon., 53.

Ratio, 2, 12, 18, 21, 22, 3544,61, 18.

,Totrum (.Jouarre), non., 16n. 2, 30, 31.

Juncturae (5.-Ph!). mon,,(eh!. S. Deodati mol].).

Jurensis salins, 29, 31.Jussanum mon, (Jussanou-

lier). 29, 30.Juvavus (Salzbourg), 50.

Kala (Girelles), mols,, ne, 16n. 2, 30, 34, 46, M.

Langobardi, 21, 47.Laodicense concil,, 10.Lauhiacum (Loubar), mon.,.

84 n. -1.Laudunure (Laon), ru, 46

n, 2, 19, 30, 35, 30, 39.Laureacum (Lorsch), 47.Loodio,n (Lièges), 59.Leueonans(S.- Valéry),inon.,

in, 40, 59.Le,,conurn (Tullus), 36.Lingonuin civ,, 31.Lirinus (Ldrins), 4, 2. 25, 43,

65, 67.Lugdonensis ecclesia, 27 n. 2.Luthra, LuIra (Litre), mon.,

32.Luxovinm (Lu.teuil), I, ni,

5,8,10, 11, 12, 13, 15, 16,17 et n. 4, 26, 28, 29 30,32,33,34,35,37,41,44 et n. 1,45, 48, 5!. 55, 58, 59,61,73,75, 76, Si, 82,83 n-2, 87.

L,iftiniao (Leptines), conci-hum, 42.

Maiinundarium (Malmédy),mon., M.

M arc j anse (Marehiennes),mon., 16 n. 2, 57.

Mariste (S.) Suess. mon., 16n.2 et 4, 30, 34.

Marilegium (Mas'lheim), 51Martini (S.) Vertavensis mari.

(S.-MarlindeVertau)mon.,vid. Ve,'tavus.

Martini (S.) Turonensis mon.,34.35 et n. 2.

8latisco, 18.Manrirnonasto,'ium (Maur-

munster), .54.liedardi (S.) mon.. M.Merlian 'm (llWoyennaouiier),

mon., 31, 49.Mediolanum, 44.Meldum (Meaux), 15, 37.Metiis civil, 33, 45, 51, 33 11.1.

Mognntiaeum. 5jØ

Mens Ilelicardus (r%iont bd-liard), 47.

Morhaenm. Morbacus (Mur-bach). mon., 40, 53.

Mo,'ini (les Marins), e,55, 58.Musa, 11,, 58.Musette, n., s-i, 59.

Mucra rnaj. et min. amrles(le G. et P. Morin), 15, 30.

Murta (la Meurthe), 31.

Namnelica civitas, 3, 10, 13.Nanto (Nant p. Lavaur)., 36.Neustria. 32, 46.N iv iala (Nivelle), mon., ni,

16n.1 c. 2 et 3, 46, 57.Nicaenum coneil., 8, 16 n. 3.Nobi!iacum mon., 23 n. 2.Nordhanhymhri (les Nov.

thrzsnbriens), 6.Nortmanni(les Nrmands),21.Nova lesa, 40.Novientum (Ebersheim), mo-

nast., 54,Noviomum, eivit.,55, 83 n. 1.Novisana amnis, 31.

Palatium (S.-Paul), mon.apud Vesout,, 31. -

Papia, 60.Passavus (Passai.), 49, 50.Pauiiacom (Paviuy), 16n.2,

3911. 2.Petri (S.) 'non. (Fleury-s..

Loire?), 3; 36 n. 1,- Vivi (S. Pierre-te-Vif),

mon., 34.Pictava, '13.

Radohiom (lleuifly), mon., Si.Ratisona (Synodus Ratisp.),

69, 50. 77 n. 1.Heureuses ecciesia, 18 n. 1,

84 n. 1.Reomaus (S.-Jean-Béo)id),

mon., In. 1, 41.Resbacus amnis, Reshacense

monast, (Rabais), 27 et n. 2,28 et ta. 1, 29, 30. 31, 33, 31,82.

Bheuusfl., 44, 50, 51, 52, 53.Romana coclesia, Romani, 6,- 7,8,18,21,26.35.Romand Mons(lemiremont),

III, IV n. 4, 14 n. 2, 15-16,15n. 2, '18, 46, 74.

Rotomagus, in, 28, 40, 55, 81.Il. 1.-

Sahaudia, 35, 40.Satisbnrgus, 49, vid. Juvavus.Saloissa villa (Sel.), SI.

r94.

San-Gattense ,nonast., 52.Saraceni, 79, SI.Saxonc.s, 7, W.Scaldis IL, 55.Scarpia amnis, 57.Scoti, 6, 12, 1.14, 32, 33, 41,

43, 44, 49, 52, U et -n. 1,55, 56, 66. 67, 71, 78,82n.2.

Sebenia (Sebe), 47, 49.Secania insula (Seckingen),

13, 16 n. 2, 52, 53.Senonas, Senonense monast.,

(Senones in Vosago), 31, 34Il. 5.

Septimania, 79.Seguani (S.-) mon. (5.-Seine),

35, 41.Sesomires amnis (le Semoy),

58.Sithiu. mon., (S-Serein), n',

34 n. 5, 46, 56.Solemniacus (So ligna c),

mon,, n, 'vu. 3, 18, 28 etIl . 3, 20; 58,). 2. 86, q7.

Spira, Spiracia civil., 50.

Stahulans, mon., (Slaveli),29,39il. '2, 58, 59.

Strataburgum, Stratborgum,50,53,5411. 1.

Suessionense conciliuun n,866,289.3.

Tar'enna(7'drouonne), 55,56.Thuringi, 55.Tihurnia civil., 47.Toletanum Tir cmxcii., 79 n. t.Toletanuin TVconcil.,79n. 3.Tongrensis civitas. 55, 58,-59.Tornacum (Tourna y), 55, 56.Trajectura ad Tiosaru (foês-

triche), 55, 56, 58.T recae (Troyes). 35.Treverensis civilas. 49, 589, 5.Tullus Ledcoi'um, 31.Turonensis civitas, 21.Tyrolium, 48.

Ursicini (S.-) mon., (S.- Ur-canne), 32, 47, 52.

Vaientini (S.-) oratorium inliajoar.; 61.

Vasconia, 36.Vascose cmxcii. I, 650.2.Venetus meus (lac de Cons-

tance), 51.Verceliac, 22.Ve?dnaense monasi. (S..

PanZ-:u-Werd), 32.Vermandus, 55.Vermeriense concil, n. 866-

869,23 n. 2.Vertavus (S. Martin de Ver-

tau). 13.Vesontio (Besançon), 29, 30,

74,\'eus-i\Jonastcrium apnd ?lo-

rinos, 56.Vosagus mons,3'1, et Il. 4, M.

Warascoru,n gens, 47.Wimnau pag. (le Virneux), 46.Windonissa (Windisch), 50

n. 3.Wormatiacum (Worms), 50.

INDEX LOCORUM ET ÙENTI1IjM

L

r

CONSPECTUS OPERIS

P1OLOGUS .................................INI)EX I.]FIRORIJM n jiobis ndhihi(orujn ..................V

PARS PItIOR

Quid Luxovienses monachi ad regulammonasterjorum contujerint.

CAPUT I. - De regula â Columbano statuta (n. 590, 591-615) .....De praeceptis scripte ah eu mandalis, 3. - Du regula non scripta, ne prie-

sortira de ritu pascali, 5.

CAPUT 11. - De nove tuxoviensis instituti incremento sub abbateEustasio (614-629) ............................12

De monasteriis duplicihus, 13. - Ritus scotici rursus lacessutittir. 0e schis-mate Agresti, 16.

CAPUT III. - De regula Benedicti a Waldeberto adscita, et de mirainstituti Luxoviensis propagatione sub bac abbate (629 . 670) . . . 20

Nauri Glannafoliensis historia vulgo accepta conculitur, 21. - Quando et obiregula Benedîcti tenon coepta ait, 26. - Quantum quelque in lods procereset reges ci faverint, 31, - Balthitdi.s regina omnibus eam ahijatihus atqueepiscopis praescribit, 33.— Quibus do causis foedus Columbani et flenedjojjjunctum sit, 36.— Quare et quo tempore idem solvi coeptum sis, 38.

PARS ALTISHA

Quid Luxovienses monachi ad communem Ecclesiacprofectum contulerint.

CAPUT 1. - Quod Luxovienses ad curam animanam suscipiendamah ipso Colum'bano instigati suait ..................43

Qua rotions Luxovienses ad eam curarn -gerendam sucs inforniare stndue-rint, 45.

CAI'[JT 11. - De Luxoviensium missionihus apud Germanos atqueapud Belgas ..............................47

De missione apud Waraeos, deinde apnd Bajoarios dueta, 47. - De mïssio-iibus apud Alernanos duetis, 50. - De eoru,ndetn missionibus apud Belgas,55. - De Sanche Achario, Audomaro, Amande, Eligio, Remaclo, 56. -Quel episcopi in limite Bel gtas Luxovio uddieti fuerint aut ftiverint, 59. -Quibus artibus Luxovienses ad tractandas animas usi sint, 60.

1w

06 CONSPECTUS OPERIS

CAPIJT III. - De ratione quam Columbanus docuit et Luxoviensessecuti sunt in administrando poenitentiae sacrarneuto ......62

De publico poenitendi ritu a prisca Ecelesia statuto, p. 63. - De ritu peculiariapud Scoto-]3ritones recepto, 66.- - Seolo-Britones sues imitatus est Go-lumbanus, 69. -Quanto studio Lbxovienses in hune ritum concesserint,73. - Quando el quomodo is apud coteras regiones invatuerit, 77.

EPILOGUS................................8!Àppendicés..... ..... 85Errata ..................................88Index personarurn ............................89Index Iocorurn et geutinen ........................92Conspectus opens ............................95

Vidi ac perlegi,Lutetiac Parisiorurn, in Sorbona,

a. d. y: non. oct. ann. MDCCCXCIV,Facu]tatis Liucrarum in Academia Parisiensi Ijecanus,

À. HIMLY.

Tïis MÀNDrrun I

Acadcrniac Parisiensis fiector,GBÉARD.

Imp. C. Saint .Aubiu et Tbever,ot, Se-fluer (Haute.Ilarne).45S7, passage Verdeau, Park.

I

u

E

r'

5;