çré-närada-païca-rätram

(2.1)

dvitéya-rätre prathamo 'dhyäyaù

athädhyätmika-varëanam çré-mahädeva uväca— näräyaëaà namas kåtya paramätmänam éçvaram | çåëu närada vakñyämi paramaà dharmam épsitam ||1|| prakåteù param iñöaà ca sarveñäm abhiväïchitam | svecchämayaà paraà brahma païca-räträbhidhaà småtam ||2|| käraëaà käräëänäà ca karma-müla-nikåntanam | ananta-béja-rüpaà ca sväjïäna-dhvänta-dépakam ||3|| sarveçvaraà sarva-dhäma paraà vairägya-käraëam | paramaà paramänanda-mäyä-bandha-nikåntanam ||4|| nirliptaà nirguëaà säraà vedänäà gopanéyakam | karmiëäà karmaëäà çaçvat säkñi-rüpaà sunirmalam ||5|| brahmeça-çeña-pramukha-deva-vandyaà praçaàsitam | veda-jïänägocaraà taà yoginäà präëataù priyam ||6|| sarvädhäraà ca sarvädyaà sarva-sandeha-bhaïjanam | sarväbhéñöa-pradätäraà sarveñäà ca sudurlabham ||7|| durärädhyaà ca sarveñäà bhakti-sädhyaà ca muktidam | maìgalyaà maìgalärhaà ca sarva-vighna-vinäçanam ||8|| pavitraà tértha-pütaà ca maìgalänäà ca maìgalam | varaà sva-pada-dätäram bhakti-däsya-pradaà hareù ||9|| päpa-ghnaà puëyadaà çuddhaà päpendha-dähanänalam | sarvävatära-béjaà taà sarvävatära-varëanaà ||10|| çruti-jïaà çruti-durbodhaà sarveñäà çruti-sundaram | prasädadaà cäçu-toñaà prasäda-guëa-saàyutam ||11|| païca-rätraà idaà brahman païca-saàvädam eva ca | yatra païca-vidhaà jïänaà triñu lokeñu durlabham ||12|| kåñëena brahmaëe dattaà goloke virajä-taöe | nirämaye brahma-loke mahyaà dattaà ca brahmaëä ||13|| purä sarvädi-sarge ca sarva-jïäna-pradaà çubham | mayä tubhyaà pradattaà ca jïänämåtam abhépsitam ||14|| tvam eva veda-vyäsäya paçcäd däsyasi niçcitam | vyäso däsyati puträya nirjane 'pi çukäya ca ||15|| ataù paraà na dätavyaà yasmai kasmai ca närada | vinä näräyaëäàçaà taà vyäsa-devaà supuëyadam ||16||

satyaà satya-svarüpaà ca saté-satyavaté-sutam | krameëa varëanaà sarvam eka-cittaà niçämaya ||17|| sarvädyädhyätmikaà jïänaà veda-säraà manoharam | durgaà nänä-prakäraà ca nänä-tantreñu putraka ||18|| sarva-säroddhåtaà tatra çré-kåñëa-päda-sevanam | sarveñäà sammataà jïänaà nirliptaà bhava-bandhataù ||19|| lakña-çlokam idaà çästraà çré-kåñëena kåtaà purä | kathayämi kathaà brahman svalpaà saàkñepataù çåëu ||20|| äbrahma-stamba-paryantaà sarvaà kåñëaà caräcaram | punas tasmin pralénaà ca punar eva ca sambhavam ||21|| eka eveçvaraù çaçvad viçveñu nikhileñu ca | sarve tat-karma-siddhäç ca mohitäs tasya mäyayä ||22|| anantasya ca kåñëasyäpy anantaà guëa-kértanam | ananta-rüpä kértiç cäpy anantaà jïänam eva ca ||23|| nämäny asyäpy anantäni tértha-pütäni närada | anantäni ca viçväni vicitra-kåtrimäëi ca ||24|| nänä-vidhäni sarväëi jéva-rüpäëi sarvataù | madhyamäni ca kñudräëi mahanti cäpi sarvataù ||25|| påthak påthaK ca pratyekaà pratyakñaà sarva-jéviñu | santataà santi ye deväù santo jänanti niçcitam ||26|| paramätma-svarüpaç ca bhagavän rädhikeçvaraù | nirliptaù säkñi-rüpaç ca sa ca karmasu karmiëäà ||27|| jévas tat-pratibimbaç ca bhoktä ca sukha-duùkhayoù | kecid vadanti taà nityaà käraëasya guëena ca ||28|| vidyamänät tirodhänaà tirodhänäc ca saàbhavaù | dehäd dehäntaraà yänti na måtyus tasya kutracit ||29|| tataù pralénaù pralayaù paraà sarvälayälaye | ato nitya-svarüpaç ca jéva eva yathätmakaù ||30|| kecid vadanty anityaç ca mithyaiva kåtrimaù sadä | praléyate punas tatra pratibimbo yathä raveù ||31|| yathaiva çäta-kumbheñu nirmaleñu jaleñu ca | pratyekaà pratibimbaç ca dåçya eva hi jévinäm ||32|| punaù praléyate sürye gateñu ca ghaöeñu ca | evaà candrasya boddhavyaà darpaëe jévane yathä ||33|| tasmin nityaà paraà brahma sajévo nitya eva saù | sarväntarätmä bhagavän pratyakñaà prati-jéviñu ||34|| ahaà jïäna-svarüpaç ca jïänädhiñöhätå-devatä | buddhi-rüpä bhagavaté sarva-çakti-svarüpiëé ||35|| iyaà durgä tava puro viñëu-mäyä sanätané | anayä mohitäù sarve kåñëa-bhaktaà vinä mune ||36|| manaù-svarüpo brahmä ca mano 'dhiñöhätå-devatä | svayaà sa viñayé viñëuù präëäù païca-svarüpiëaù ||37|| ete hy abhyantare devé candraù süryaç ca cakñuñoù | sarve candrädayo deväç cendriyeñu påthak påthak ||38|| dharmaù çéraç ca sarveñäà jaöhare ca hutäçanaù |

präëäd bhinnaç ca pavanaù sa viçväsaù prakértitaù ||39|| guëeçaù kaëöha-deçasyo vighnado vighna-näça-kåt | skandaù pratäpa-rüpaç ca kämo manasi kämadaù ||40|| päpaà puëyaà hådayajaà lakñméù sattvänusäriëé | äkaëöha-deçät sarveñäà rasanäsu sarasvaté ||41|| saiva mantraëä-rüpä påthaì muktyä ca sarvataù | buddhijäù çaktayaù sarvä vidyante sarva-jantuñu ||42|| nidrä tandrä dayä çraddhä tuñöiù puñöiù kñamä ca kñut | lajjä tåñëä yathecchä ca çäntiç cintä jarä jaòä ||43|| yäte svämini yänty ete nara-devam ivänugäù | cintä jvarä ca satataà çobhäà puñöià ca dveñöià ca ||44|| sarveñäà jévinäm eva deho 'yaà päïca-bhautikaù | påthivé väyur äkäças tejas toyam iti småtaù ||45|| sva-dehe ca prapatite sva-bhägaà präpnuvanti ca | påthak påthak ca pratyekam ekam eva krameëa ca ||46|| saìketa-pürvakaà näma tat smaranti ca bändhaväù | rudanti satataà bhräntyä mäyayä mäyinas tathä ||47|| tasmät santo hi sevante çré-kåñëa-caraëämbujam | nityaà satyam abhayadaà janma-måtyu-jarä-haram ||48|| prabhäta-svapnavad viçvam anityaà kåtrimaà mune | pädma-padmärcitaà päda-padmaà bhaja harer mudä ||49|| mayoktaà prathamaà jïänaà jïänaà païca-vidheñu ca | dvitéyaà çrüyatäà vatsa yat-säraà kåñëa-bhaktidam ||50||

iti çré-närada-païca-rätre jïänämåta-säre dvitéya-rätre prathama-jïänädhyätmika-varëanaà näma

prathamo 'dhyäyaù ||1||

(2)

dvitéya-rätre dvitéyo 'dhyäyaù

atha bhakti-jïäna-nirüpaëam çré-mahädeva uväca— hari-bhakti-pradaà jïänaà jïänaà païca-vidheñu ca | viduñäà väïchitä muktiù satataà paramä satäm ||1|| sä ca çré-kåñëa-bhakteç ca kaläà närhati ñoòaçém | çré-kåñëa-bhakta-saìgena bhaktir bhavaté naiñöhiké ||2|| animittä ca sukhadä hari-däsya-pradä çubhä | yathä våkña-latänäà ca navénaù komaläìkuraù ||3|| vardhate megha-varñeëa çuñkaù sürya-kareëa ca | tathaiva bhaktäläpena bhakti-våkña-naväìkuraù ||4|| vardhate çuñkatäà yäti cäbhaktäläpa-mätrataù | tasmäd bhaktaiù sahäläpaà kurute paëòitaù sadä ||5|| yäty eväbhakta-saàsargäd duñöät sarpäd yathä naraù | äläpäd gätra-saàsparçät çayanät saha-bhojanät ||6|| saïcaranti ca päpäni taila-vindum ivämbhasä | saàsarga-jä guëä doñä bhavanty eva hi jévinäm ||7|| tasmät satäà hi saàsargaà santo väïchanti saàtatam | mune saàsarga-jo doño vastünäà prabhaved iha ||8|| héna-dhätu-prasaìgena svarëa-doñaù prajäyate | tasmäc ca héna-saàsargaà na väïchanti manéñiëaù ||9|| tasmäd vaiñëava-saàsargaà kurvanti vaiñëaväù sadä | kurvanti vaiñëaväù çaçvat ñaò-vidhaà bhajanaà hareù ||10|| smaranaà kértanaà caiva vandanaà päda-sevanaà | püjanaà satataà bhaktyä paraà svätma-nivedanam ||11|| gåhëäti bhakto bhaktyä ca kåñëa-mantraç ca vaiñëavät | avaiñëaväd gåhétvä ca hari-bhaktir na vardhate ||12|| cäëòaläd api päpé sa çré-kåñëa-vimukho naraù | niñphalaà tad-dharma-karma nädhikäré sa karmaëäm ||13|| çaçvad açuciù päpiñöho nindäà kåtvä hasaty api | bhagavantaà bhägavatam ätmänaà naiva manyate ||14|| guru-mukhät kåñëa-mantro yasya karëe viçed aho | taà vaiñëavaà mahä-pütaà pravadanti purä-vidaù ||15|| mantra-grahaëa-mätreëa naro näräyaëänujaù | puruñäëäà çataà särdhaà svätmänaà ca samuddharet ||16|| mätä-mahänäà çatakaà sodaraà mätaraà sutam | bhåtyaà kalatraà bandhuç ca çiñya-vargäàs tathaiva ca ||17|| yadä näräyaëa-kñetre mantraà gåhëäti vaiñëavät | viñëuù puàsäà sahasraà ca lélayä ca samuddharet ||18|| mayä çré-kåñëa-mantraç ca kåñëälaye mune purä | goloke virajä-tére nére kñéra-nibhe 'male ||19||

çata-lakña-japaà kåtvä puëye våndävane vane | çré-kåñëänugraheëaiva mantraù siddho babhüva me ||20|| brahma-bhälodbhavo 'haà ca sarvädi-sargato mune | präptaà måtyuïjayaà jïänaà kåñëäc ca paramätmanaù ||21|| siddho måtyuïjayo 'haà nitya-nütana-vigrahaù | brahmaëaù patanenaiva nimeño me yathä hareù ||22|| evaà teñäà pärñadänäà nästi måtyur yathä hareù | yasmin dehe labhen mantraà vaiñëavo vaiñëaväd api ||23|| pürva-karmäçritaà dehaà tyaktvä sa pärñado bhavet | païca-vaktreëa satataà tan-näma-guëa-kértanam ||24|| karomi bhäryayä särdhaà puträbhyäà cäpi närada | tad dinaà durdinaà manye meghäc channaà na durdinam ||25|| yad dinaà kåñëa-saàläpa-kathä-péyuña-varjitam | taà kñaëaà niñphalaà manye çré-kåñëa-kértanaà vinä ||26|| äyur harati kälaç ca puàsäà tat-kértanena ca | taà kñaëaà maìgalaà manye sarva-harña-karaà param ||27|| tasmät päpäù paläyante vainateyäd ivoragäù | brahmaëäpi purä labdhas tasmät tan-mantra eva ca ||28|| padma-näbha-näbhi-padme çata-lakñaà jajäpa sa | tadälaläpa jïänaà ca nirmalaà såñöi-käraëam ||29|| animädika-siddhià ca cakära tat-prabhävataù | såñöià ca vividhäà kåtvä vidhätä ca babhüva saù ||30|| baraà tasmai dadau kåñëo mat-samatvaà bhaveti ca | çeñas tat-kalayä pürvaà babhüva kaçyapätmajaù ||31|| tasmät sampräpa tan-mantraà siddhaù koöi-japena ca | sahasra-çirasas tasya mastakasyaika-deçataù ||32|| viçvaà sarñapavat sarpasyaikadeçe yathä mune | kürmas tat-kalayä pürvaà babhüväyonijaù svayam ||33|| anantas tat-påñöha-deçe gajendre maçako yathä | väyv-ädhäraç ca kürmaç ca jalädhäraù saméraëaù ||34|| mahaj-jalaà mahä-viñëoù pratyekaà loma-küpataù | mahä-viñëur jalädhäraù sarvädhäro mahaj-jalam ||35|| çünyäçrayaà nirädhäraà param etan mahaj-jalam | tasmin mahaj-jale çete babhüva kalayä hareù ||36|| mahaj-jalaà mahä-väyur babhüva kalayä hareù | rädhä-garbhodbhavo òimbhaù sa ca òimbhodbhavaù purä ||37|| babhaïja òimbhaù sahasä golokät preritas tathä | bhütvä dvi-khaëòaà patito òimbho magno jalärëave ||38|| bälaç ca çete toye paryaìke ca yathä nåpaù | mahä-viñëoç ca lomnäà ca vivareñu påthak påthak ||39|| brahmäëòäni ca pratyekam asaàkhyäni ca närada | påthak påthak jalaà vyäptaà pratilomnaç ca küpataù ||40|| väyus tad-ürdhvaà pratyekaà tad-ürdhvaà kamaöhas tathä | çeñaù kamaöha-påñöhe ca sahasra-mita-mastakaù ||41|| mastakasyaika-deçe ca òimbhaù sarñapavan mune |

òimbhäntare ca brahmäëòam anityaà kåtrimaà ca tat ||42|| òimbhäntare ca brahmäëòa-nirmäëa-kramam épsitam | sadbhir jïätaà çruti-dvärä säkñäd dåñöaà mayä mune ||43|| evaà ca sapta-pätälaà yathaiväööhälikä-gåham | prayayuù parinirmäëaà krameëa ca påthak påthak ||44|| atalaà vitalaà caiva sutalaà ca talätalam | rasätalaà mahätalaà pätälaà parikértitam ||45|| vitalaà sundaraà çuddhaà nirmäëaà svargavan mune | sad-ratna-racitaà sarvam éçvarecchä-vinirmitam ||46|| pätälädhas talaà kåñëaà gabhéraà ca bhayänakam | òimbhädharaà taj-jalaà ca òimbhäòhaù çeña eva ca ||47|| atalopari toyaà ca toyopari vasundharä | käïcané bhümi-saàyuktä sapta-dvépa-manoharä ||48|| sapta-sägara-saàyuktä vana-çaila-saridyutä | varttulä candra-vimbhäbhä jala-madhye 'bja-patravat ||49|| jambu-dvépaç ca tan-madhye lavaëodena veñöhitaù | lavaëoda-samudraç ca lakña-yojana-prasthakaù ||50|| dairdhyaà tasmäd daça-guëo grämasya parikhä yathä | upadvépair bahutaraiù çobhäyuktaiù samanvitaù ||51|| jambu-dvépe jambu-våkño vistérëo 'tivicitrakaù | çyäma-varëaà pakva-phalaà gajendra-nibham eva ca ||52|| sumeru-çikharo yatra kailäsaù çaìkarälayaù | ratnäkaro hima-girir dvépa-madhye manoharaù ||53|| meroç cäñöasu çåìgeñu viciträviñkåteñu ca | yaträñöa-loka-pälänäm äçramäëi ca närada ||54|| indro vahniù pitå-patinair åto varuëo marut | kuvera éçaù patayaù pürvädénäà diçäà kramät ||55|| eteñäm älayaà çuddhaà ramaëéyaà manoharam | pürvasmäd eva pratyekaà krameëa ca påthak påthak ||56|| ürdhvaà çåìgo 'tivistérëo brahma-lokas tad-agrataù | brahma-lokordhva-òimbhaç ca viçvaà òimbhäntaraà tathä ||57|| ürdhva-çåìge ñañöa-loke brahma-lokas tad-ürdhvataù | bhür-loko 'pi bhuvar-lokaù svar-lokaç ca tathaiva ca ||58|| jana-loko mahar-lokaù satya-lokaç ca madhyataù | catur-yuge satya-loke pürëo dharmaç ca santatam ||59|| brahma-lokasya väme ca dhruva-lokas tathaiva ca | viçvaà ca brahma-lokäntaà srañöä såñöaïca kåtrimam ||60|| jambu-dvépaç ca kathito yathä dåñöo mayä mune | sarit-çailair bahu-vidhaiù känanaiù kandarair yutaù ||61|| yatra bhärata-varñaà ca sarveñäm épsitaà varam | karma-kñetraà satäà sadbhiù praçasyaà puëyadaà param ||62|| ävirbhävo 'tra kåñëasya yatra våndävanaà vanam | anya-sthäne sukhaà janma niñphalaà ca gatägatam ||63|| bhärate ca kñaëaà janma särthakaà çubha-karma-jam | aneka-janma-puëyena sädhünäà janma bhärate ||64||

kåñëänugrahato vidvän labdhvä ca janma bhärate | na bhajet kåñëa-pädäbjaà tad atyanta-viòambanam ||65|| asärthakaà tasya janma våthä tad-garbha-yätanä | niñphalaà tac-charéraà ca naçvaraà vyartha-jévanam ||66|| jévan måto hi päpé sa cäëòäläd adhamo 'çuciù | bhuìkte nityam abhakñyaà cäpy anivedyaà harer aho ||67|| vië-mütra-kÿpta-bhakñyaà ca nityaà bhuìgkte ca çükaraù || nahi kÿptam abhakñyaà ca bhuìgkte sa çükarädhamaù ||68|| abhakñyaà brähmaëänäà tad anivedyaà harer aho | annaà viñöhä jalaà mütraà yad viñëor aniveditam ||69|| nityaà pädodakaà bhuìkte naivedyaà ca harer dvija | tan-mantra-grahaëaà kåtvä jévan-mukto hi bhärate ||70|| tasyaiva päda-rajasä sadyaù pütä vasundharä | sarväny eva hi térthäni paviträëi ca närada ||71|| sa eva çuddhaù sarveñu sadyo mukto mahé-tale | pade pade 'çva-medhasya labhate niçcitaà phalam ||72|| evaà bhåtyasya rakñärthaà kåñëo datvä sudarçanam | tathäpi sustho na prétas taà tyaktum akñamaù kñaëam ||73|| evaà bhüto dayä-sindhur bhaktänugraha-kätaraù | ataù santo hi taà tyaktvä na sevante suräntaram ||74|| jambu-dvépaç ca kathitaù svargän meru-krameëa ca | anyeñäm api dvépänäà çrüyatäm anuvarttanam ||75|| jambu-dvépät paraù plakñas tato 'pi dvi-guëa-kramät | våtaç cekñurasädena pürvasmäd dvi-guëena ca ||76|| pürvasmäd dvi-guëair yuktaù saric-chaila-vanädikaiù | nänä-vidha-bhogäd yuktaù çuddho 'tisundaraù ||77|| tatra kréòanti tatra-sthä jarä-rogädi-varjitäù | na tatra karmaëo janma bhuìkte karma purätanam ||78|| bhuktvä çubhäçubhaà karma svargaà vä narakaà punaù | vrajanti te krameëaiva müòhäù präktanato mune ||79|| plakña-dvépät paraù çäka-dvépo hi sundaro mune | pürvasmäd dvi-guëo yuktaù suroda-dvi-guëena ca ||80|| çäka-dvépat kuça-dvépo dvi-guëaù sumanoharaù | pürvasmäd dvi-guëenaiva ghåtodena samävåtaù ||81|| kuça-dvépäc ca dvi-guëo vaka-dvépo mahä-mune | våto dadhi-samudreëa kramät tad-dviguëena ca ||82|| vaka-dvépäc ca dvi-guëaù çälmali-dvépa eva ca | pürvasmäd dvi-guëenaiva kñérodena samävåtaù ||83|| çveta-dvépaç ca kñérode copadvépo manoharaù | tatraiva bhagavän viñëuù sevitaù sindhu-kanyayä ||84|| näräyaëäàço vaikuëöhaù çuddhaù sattva-guëäçrayaù | çyämaç catur-bhujaù çänto vana-mälä-vibhüñitaù ||85|| catur-bhujaiù çyäma-varëaiù pärñadaiù pariväritaù | brahmädibhis tüyamäno munibhiù sanakädibhiù ||86|| sukhado mokñadaù çrémän pradätä sarva-sampadäm |

dvépaç ca vartuläkäro viçuddhaç candra-vimbavat ||87|| yojanäyuta-vistérëo dairdhyaà ca tat-samaù sadä | amülya-ratna-nirmäëo babhüva svecchayä hareù ||88|| ätmänaà manyate tucchaà viçva-karmä nirékñya yam | samävåtaà pärñadänäà çivirair lakña-koöibhiù ||89|| udyänaiù kalpa-våkñäëäà saàsaktaà çata-koöibhiù | çata-koöibhir añöäbhiù käma-dhenubhir ävåtam ||90|| puñpodyänair ävåtaiç ca sarobhiù çata-koöibhiù | gandharvair nartakaiù siddhair yogendrair apsaro-gaëaiù ||91|| tasmäd dvépäc ca dvi-guëaù krauïca-dvépo manoharaù | pürvasmäd dvi-guëenaiva jalodena samävåtaù ||92|| sapta-dvépäç ca kathitäù sarit-sägara-känanäù | çailair bahu-vidhair yuktäù sundaraiù kandarodaraiù ||93|| tat-parä käïcané bhümiù sarva-sattva-vivarjitä | tejaù-svarüpä paramä prajvalanté diväniçam ||94|| evaà òimbhodara-sthaà ca viçvaà viçva-såjä kåtam | òimbhas tal-loma-küpe ca mahä-viñëuç ca närada ||95|| yävanti loma-küpäëy aviñkåtäni harer aho | tävanty eva hi viçväni cäsaàkhyäni ca närada ||96|| jale çete mahä-viñëur jalaà tat-pratilomasu | jalopari mahä-väyur väyor upari kacchapaù ||97|| kacchapopari çeñaç ca gajendra-maçako yathä | sahasram ürdhvaà çeñasya mastakasyaika-deçataù ||98|| viçvädhäraç ca òimbhaç ca çürpe ca sarñapo yathä | sa eva ca mahä-viñëuù kåñëasya paramätmanaù ||99|| ñoòaçäàço bhagavataù parasya prakåteù pareù | brahmädi-stamba-paryantaà sarvaà mithyaiva närada | bhaja satyaà paraà brahma rädheçaà tri-guëät param ||100||

iti çré-närada-païca-rätre jïänämåta-säre dvitéya-rätre bhakti-jïäna-nirüpaëaà näma

dvitéyo 'dhyäyaù ||2||

(3)

dvitéya-rätre tåtéyo 'dhyäyaù

atha hari-bhakti-nirüpaëaà çré-närada uväca— çrutaà nätha kim amåtam apürvaà paramädbhutam | bhakti-jïänaà paraà çuddham amalaà komalaà vibho ||1|| ataù paraà yam aparaà tértha-kérter guëäntaram | jïänämåtaà rasaà çuddhaà kathyatäà çravaëämåtam ||2|| çré-mahadeva uväca— guëäntaraà tértha-kérteù ko vä vaktuà kñamo mune | nähaà brahmä ca çeñaç ca dharmaù süryas tathaiva ca ||3|| näräyaëarñir bhagavän nararñiù kapilas tathä | sanat-kumäro vedäç cäñyanyaù ko vä na bhäraté ||4|| paramätmä yathä dåñöaù simä ca nabhasas tathä | yathä dåñöaà manaç cäpi buddhir jïänaà vivecanam ||5|| tathä guëaç ca kåñëasya sarvä jïätaç ca närada | tathäpi vakti taj jïänaà paëòitaç ca yathägamam ||6|| kaläù kaläàçäs tasyäpi ye ye santaç ca yoginaù | te mahäntaç ca püjyäç cäpy aàçaà vaktuà ca kaù kñamaù ||7|| naiva kåñëät paro devé naiva kåñëät paraù pumän | naiva kåñëät paro jïäné na yogé ca tataù paraù ||8|| naiva kåñëät paroù siddhas tat-paro 'pi nahéçvaraù | na tat-paraç ca janako viçveñäà paripälakaù ||9|| na tat-paraç balavän buddhimän kértimäàs tathä | na tat-paraù satya-vädé dayävän bhakta-vatsalaù ||10|| na tat-paraç ca guëavän suçélaç ca jitendriyaù | çuddhäçrayaç ca çuddhaç ca na tasmäd bhakta-vatsalaù ||11|| na tasmät paro dharmé pradätä sarva-sampadäm | nahi tasmädt paraù çänto laksmé-käntät paraç ca kaù ||12|| ananta-koöi-brähmäëòo mohito mäyayä yayä | sä cätibhétä purato yam eva stotum akñamä ||13|| sarasvaté jaòé-bhütä yam eva stotum akñamä | mahä-lakñméç cätibhétä päda-padmaà nisevate ||14|| pratyekaà prativiçveñu mahä-viñëuç ca lomasu | koöiçaù koöiçaù santi devä brahmädayo mune ||15|| yathä reëur asaàkhyaç ca tathä viçväni närada | eteñäm éçvaraç caiko rädheçaù prakåteù paraù ||16|| ity evaà kathitaà kiïcit kià bhüyaù çrotum icchasi | anirüpyaù kåñëa-guëo yathä viçvaà yathä rajaù ||17|| närada uväca—

rädhodbhavaà vada vibho çrotuà kautühalaà mama | kä vä sä kuta utpannä tat-prabhävaç ca kaù çiva ||18|| çré-mahädeva uväca— sarvädi-sarga-paryantaà çåëu närada man-mukhät | eko 'yaà na dvitéyaç ca deho me tejaso 'ntare ||19|| goloko nitya-vaikuëöho yathäkäço yathädiçaù | yathä sa paramätmä ca sarveñäà jagatäm api ||20|| dvi-bhujaù so 'pi goloke babhräma räsa-maëòale | gopa-veñaç ca taruëo jalada-çyäma-sundaraù ||21|| koöén sadåçaù çrémäàs tejasä prajvalann iva | atéva-sukha-dåçyaç ca koöi-kandarpa-ninditaù ||22|| dåñövä çünyaà sarva-viçvam ürdhvaà cädhopi tulyakam | såñöy-unmaukhaç ca çré-kåñëaù såñöià kartuà samudyataù ||23|| eka éçaù prathamato dvidhä-rüpo babhüva saù | ekä stré viñëu-mäyä yä pumän ekaù svayaà vibhuù ||24|| sa ca svecchämayaù çyämaù saguëo nirguëaù svayam | täà dåñövä sundaréà léläà ratià kartuà samudyataù ||25|| sä dadhäva nacoväca bhétä manasi kampitä | täà dhåtvorasi saàsthäpya sa uväcätilajjitäm ||26|| stré-jäty-adhiñöhätå-devéà müla-prakåtim éçvarém | tat-präëädhiñöhätå-devéà tad-vämäìga-samudbhaväm ||27|| çré-bhagavän uväca— mama präëädhidevé tvaà sthirä bhava mamorasi | atra sthänaà mayä dattaà tubhyaà präëeçvari priye ||28|| präëebhyo 'pi priyatame paramädyä sanätani | tyaja lajjäà kñamäçéle nava-saàgama-lajjite ||29|| ity evam uktvä täà devéà priyäà kåtvä sva-vakñasi | cucumba gaëòaà kaöhinam äçiçleña-stanaà mudä ||30|| çayyäha rati-kartéà kåtvä payaù phena-nibhä çubhäm | sugandhi-väyu-saàyuktä puñpa-candana-cärcitäm ||31|| sa reme rämayä särdhaà yävad vai brahmaëo vayaù | vidagdhayä vidagdhena babhüva saìgamaù çubhaù ||32|| etad-ante tad-udare véryädhänaà cakära saù | garbhaà dadhära sä devé yävad vai brahmaëo vayaù ||33|| bhüri-çrameëa kåñëasya gätre dharmo babhüva ha | adhaù papäta tad bindukaëam eva ca närada ||34|| dadhära taj-jalaà çünye nitya-väyuç ca yogataù | tad eva plävayäm äsa viçve corasi sarvataù ||35|| räse saàbhüya taruëém ädadhära hareù puraù | tena rädhä samäkhyätä purä-vidbhiç ca närada ||36|| kåñëa-vämäàça-saàbhütä babhüva sundaré purä | yasyäç cäàçäàça-kalayä babhüvur deva-yoñitaù ||37||

rä-çabdoc cäraëäd bhakto bhaktià muktià ca rätià saù | dhä-çabdoç cäraëenaiva dhävaty eva hareù padam ||38|| suñäva òimbhaà sä devé räse våndävane vane | dåñövä òimbhaà krudhä rädhä prerayäm äsa pädataù ||39|| papäta òimbhastoye ca dvi-khaëòaç ca babhüva saù | òimbhäntare ca yo välo mahä-viñëuù sa eva hi ||40|| tal-loma-vivareñv eva brahmäëòäni påthak påthak | pratyekaà mäyayäsaàkhya-òimbhäç cäpy abhavan purä ||41|| viçVäny eva hi bhüréëi teñäm abhyantaraà mune | babhüvur evaà kramataù pratyekaà ca påthak påthak ||42|| ity evaà kathitaà vipra rädhikäkhyänam eva ca | gopanéyaà puräëeñu svädu svädu pade pade ||43|| janma-måtyu-jarä-vyädhi-haraà mokña-karaà param | hari-däsya-pradaà tasya bhaktidaà çubhadaà çubham ||44|| sarvaà te kathitaà vatsa yat te manasi väïchitam | yathä çrutaà kåñëa-mukhät kià bhüyaù çrotum icchasi ||45|| çré-närada uväca— kim apürvaà çrutaà çambho yogéndräëäà guror guro | samäsena sarvam uktaà vyäsena vaktum arhasi ||46|| purä tvayoktaà devénäà devänäà caritaà çiva | jagat-prasüà ca påcchatéà pärvatéà puñkaräçrame ||47|| rädhäkhyänaà tatra noktaà kathaà vä viduñäà guro | sarva-béjeçvara sarva-veda-käraëa-käraëa ||48|| mäà bhaktam anuraktaà ca vada veda-vidäà vara | kåpäà kuru kåpä-sindho déna-bandho parät para ||49|| çré-mahä-deva uväca— apürvaà rädhikäkhyänaà gopanéyaà sudurlabham | sadyo mukti-pradaà çuddhaà veda-säraà supuëyadam ||50|| yathä brahma-svarüpaç ca çré-kåñëaù prakåteù paraù | tathä brahma-svarüpä ca nirliptä prakåteù parä ||51|| yathä sa eva saguëaù käle karmänurodhataù | tathaiva karmaëä käle prakåtis tri-guëätmikä ||52|| tasyaiva parameçasya präëeñu rasanäsu ca | buddhau manasi yogena prakåteù sthitir eva ca ||53|| ävir-bhävas tiro-bhävas tasyäù kälena närada | na kåtrimä ca sä nityä satya-rüpä yathä hariù ||54|| präëädhiñöhätré yä devé rädhä-rüpä ca sä mune | rasanädhiñöhätré yä devé durgä durgati-näçiné ||55|| buddhy-adhiñöhätré yä devé durgä durgati-näçiné | adhunä yä hima-gireù kanyä nämnä ca pärvaté ||56|| sarveñäm api devänäà tejaùsu samädhisöhatä | saàhantré sarva-daityänäà deva-vairi-vimardané ||57|| sthäna-dätré ca teñäà ca dhätré tri-jagatäm api |

kñut-pipäsä dayä nidrä tuñöiù puñöiù kñamä tathä ||58|| lajjä bhräntiç ca sarveñäm adhidevé prakértitä | mano 'dhiñöhätré devé sä sävitré vipra-jätiñu ||59|| rädhä-vamäàça-sambhütä mahä-lakñméù prakértitä | aiçvaryädhiñöhätré devéçvarasya hi närada ||60|| tad-aàçä sindhu-kanyä ca kñéroda-mathanodbhavä | martya-lakñméç ca sä devé patné kñéroda-çäyinaù ||61|| tad-aàçä svarga-lakñméç ca çakrädénäà gåhe gåhe | svayaà devé mahä-lakñméù patné vaikuëöha-çäyinaù ||62|| sävitré brahmaëaù patné brahma-loke nirämaye | sarasvaté dvidhä-bhütä puraiva säjïayä hareù ||63|| sarasvaté bhäraté ca yogena siddha-yoginé | bhäraté brahmaëaù patné viñëoù patné sarasvaté ||64|| rädhädhiñöhätré devé ca svayaà raseçvaré parä | våndävane ca sä devé pari-pürëatamä saté ||65|| räsa-maëòala-madhye ca räsa-kréòäà cakära sä | kåñëa-carvita-tämbülaà cakhäda rädhikä saté ||66|| rädhä-carvita-tämbülaà cakhäda madhu-südanaù | ekäìko hi tanor bhedo dugdha-dhäraëyayor yathä ||67|| bhedakä narakaà yänti yävac candra-diväkarau | tayor bhedaà kariñyanti ye ca nindanti rädhikäm | kumbhé-päkena pacyante yävad vai brahmaëo vayaù ||68|| çré-närada uväca— rädhä-mantreñu yo mantraù pradhänaù püjtaù satäm | tan me brühi jagan-nätha yad dhyänaà kavacaà stavam ||69|| püjä-vidhänaà tan-mantraà yad yat püjä-phalaà çiva | samäsena kåpä-sindho mäà bhaktam api kathyatäm ||70|| çré-mahädeva uväca— näräyaëarñiëä dattaà subhadra-brähmaëäya ca | kavacaà yan muni-çreñöha tad eva kavacaà paraà ||71|| ñaò-askharé mahä-vidyä çré-kåñëenaiva sevitä | sära-bhütä ca mantreñu däsya-bhakti-pradä hareù ||72|| dhyäëaà stotraà sarva-püjyaà säma-vedoktam eva ca | kärtiké-pürëimä-präptaà naräëäà janma-khaëòanaà ||73|| paramänanda-sandoha-kavacaà tat sudurlabham | yad dhåtaà kaëöha-deçe ca kåñëena paramätmanä ||74|| närada uväca— ñaò-akñaréà mahä-vidyäà vada veda-vidäà vara | kena kenopäsitä sä kià vä tat-phalam éçvara ||75|| çré-mahädeva uväca— ñaò-akñaré mahä-vidyä vedeñu ca sudurlabhä |

niñiddhä hariëä pürvaà vaktum eva hi närada ||76|| pärvatyä pari-påñöena mayä noktä purä mune | asmäkaà präëa-tulyä ca kåñëasya paramätmanaù ||77|| sarva-siddhi-pradä vidyä bhakti-mukti-pradä hareù | vahni-stambhaà jala-stambhaà mådäà ca manasas tathä ||78|| sarvaà jänäti bhaktaç ca vidyä siddhir bhaved yadi | yadä näräyaëa-kñetre daça-lakñaà japec chuciù ||79|| mantra-siddhir bhavet tasya viñëu-tulyo bhaven naraù | ity evaà kathitaà vatsa mantra-tantra-paräkramam ||80|| räjyaà deyaà çiro deyaà präëä deyäç ca närada | putro deyaù priyä deyä dharmaà deyaà sudurlabham ||81|| jïänaà måtyuïjayaà näma yadi deyaà mahä-mune | tathäpi gopanéyä ca na deyä sä ñaò-akñaré ||82|| brahma-çäpa-bhayäd vipra tathäpi kathayämy aham | snätaù çuddhämbara-dharo yaté saàyaty eva ca ||83|| gåhëéyäc ca mahä-vidyäà käma-dhenu-svarüpiëém | pradätréà kavitäà vidyäà sarva-siddhià ca sampadäm ||84|| balaà putraà mahä-lakñméà niçcaläà çata-pauruñém | bhaktià däsya-pradäm ante goloke väsam épsitam ||85|| mantra-grahaëa-mätreëa naro näräyaëo bhavet | koöi-janmärjität päpän mucyate nätra saàçayaù ||86|| puruñäëäà çataà caiva lélayä ca samuddharet | mätaraà bhrätaraà putraà patnéà ca bändhaväàs tathä ||87|| mantra-grahaëa-mätreëa sadyaù püto bhaven naraù | yathä suvarëaà vahnau ca gaìga-toye yathä naraù ||88|| tasyaiva päda-rajaso sadyaù pütä vasundharä | paviträëi ca térthäni tulasé cäpi jähnavé ||89|| pade pade 'çva-medhasya labhate niçcitaà phalam | ñaò-akñaréà mahä-vidyäà yo gåhëéyäc ca puëyadaù ||90|| bhüta-vargät paräd varëo dvitéyo dérghavän mune | catur-varga-turéyaç ca dérghaväàç ca phala-pradaù ||91|| bhüta-vargät paro varëo väëévän sarva-siddhi-daù | sarva-çuddha-priyäntä ca tasyä béjädikä småtä ||92|| ñaò-akñaré mahä-vidyä kathitä sarva-siddhidä | praëavädyä mahä-mäyä rädhä lakñmé sarasvaté ||93|| kåñëa-präëädhikä ìentänala-jäyänta eva ca | kalpa-våkña-svarüpaç ca mantro 'yaà bhuvanäkñaraù ||94|| kumära-padavé-dätä siddho yadi bhaven naraù | kumäreëärcito mantraù pädme pädma-sutena ca ||95|| pädmena dattaù puträya puñkare sürya-parvaëi | sapta-lakña-japenaiva mantra-siddhir bhaven nåëäm ||96|| sarva-stambhaà sarva-siddhià labhate sädhakaù sadä | kåñëena datto goloke brahmaëo virajä-taöe ||97|| tena dattaç ca mahyaà ca tubhyaà datto mahä-mune | praëavädyä ca sarvädyä mahä-mäyä sarasvaté ||98||

kåñëa-priyä caturthy-antä citra-bhänu-priyäntakä | ekädaçäkñaro mantro raìgayopäsitas tathä ||99|| mukti-pradaç ca mantro 'yaà tértha-pütaç ca siddhidaù | manoyäyé bhaved atra cänto yäti paräà gatim ||100|| daça-lakña-japenaiva mantra-siddhir bhaven nåëäm | praëavädyä ca sarvädyä mahä-lakñméù sarasvaté ||101|| sarvädyä sä caturthy-antä véta-hotra-priyäntakä | daçäkñaro mahä-mantro däsya-bhakti-prado hareù ||102|| yogéndraç ca bhaved atra mantra-siddhir bhaved yadi | nava-lakña-japenaiva mantra-siddhir bhaven nåëäm ||103|| sarva-mantreñu säraç ca mantra-räjaù prakértitaù | tulasyopäsito mantraç catur-varga-phala-pradaù ||104|| vyäsenopäsito 'yaà ca tathä näräyaëärñiëä | sära-bhütaà mayoktaà te paraà mantra-catuñöayam | sukhadaà bhaktidaà çuddhaà kià bhüyaù çrotum icchasi ||105||

iti çré-närada-païca-rätre jïänämåta-säre tåtéya-rätre hari-bhakti-jïäna-nirüpaëaà näma

tåtéyo 'dhyäyaù ||3||

(4)

dvitéya-rätre caturtho 'dhyäyaù

atha rädhä-praçna-kathanam çré-närada uväca— mantropayuktaà dhyänaà ca tathä püjä-vidhänakam | stavanaà kavacaà caiva vada veda-vidäà vara ||1|| çré-bhagavän uväca— dhyänaà ca çrüyatäà vatsa säma-vedoktam eva ca | çré-kåñëena kåtaà pürvaà sarveñäm abhiväïchitam ||2|| çveta-campaka-varëäbhäà candra-koöi-sama-prabhäm | bibhratéà kavaré-bhäraà mälaté-mälya-bhüñitam ||3|| vahni-çuddhäàçukädhänäà ratna-bhüñaëa-bhüñitam | éñaddhäsya-prasannäsyäà bhaktänugraha-kärikäm ||4|| brahma-svarüpäà paramäà kåñëa-rämäà manoharäm | kåñëa-präëädhikäà devéà kåñëa-vakñaù-sthala-sthitäm ||5|| kåñëa-stutäà kåñëa-käntäà çäntäà sarva-pradäà satém | nirliptäà nirguëäà nityäà satyäà çuddhäà sanätaném ||6|| goloka-väsinéà goptréà vidhätréà dhätur eva täm | våndäà våndävana-caréà våndävana-vinodiném ||7|| tulasy-adhiñöhätå-devéà gaìgärcita-padämbujäm | sarva-siddhi-pradäà siddhäà siddheçéà siddha-yoginéà ||8|| suyajïa-yajïädhiñöhätréà suyajïäya mahätmane | vara-dätréà ca varadäà sarva-sampat-pradäà satäm ||9|| gopébhiù supriyäbhiç ca sevitäà çveta-cämaraiù | ratna-siàhäsana-sthäà ca ratna-darpaëa-dhäriëém ||10|| kréòä-paìkaja-hastäbhyäà paräà kåñëa-priyäà bhaje | dhyätvä çirasi puñpaà ca dätvä prakñälya hastakam ||11|| punar dhyätvä ca bhaktyä ca dadyät tasyai prasünakam | täà ñoòaçopacareëa saàpüjya parameçvarém ||12|| puñpäïjali-trayaà datvä stutvä ca kavacaà paöhet | püjä-kramaà paréhäraà vatsa matto niçämaya ||13|| mantraà samupa-cäräëäà çåëv anukramaëena ca | punar dhyätvä yathä devé puñpäïjali-yuto bhavet ||14|| imaà mantraà paréhäraà kurute bhakti-pürvakam | näräyaëi mahä-mäye viñëu-mäye sanätani ||15|| präëädhidevi kåñëasya mäm uddhära bhavärëavät | saàsära-sägare ghore bhétaà mäà çaraëägatam ||16|| prapannaà patitaà mätar mäà uddhära hari-priye | asaàkhyä-yoni-bhramaëäd ajïänändha-tamo 'nvitam ||17|| jvaladbhir jïäna-dépaiç ca mäà suvartma pradarçaya | sarvebhyo 'pi vinirmuktaà kuru rädhe sureçvari ||18||

mäà bhaktänuraktaà ca kätaraà yama-täòanät | tvat-päda-padma-yugale päda-padmälayärcite ||19|| dehi mahyaà paräà bhaktià kåñëena parisevite | snigdha-dürväìkuraiù çukla-puñpaiù kusuma-candanaiù ||20|| kåñëa-dattärghya-çobhäòhye bhakti-mädhvéka-saàkule | äsanaà bhäsvad-uttuìgama-mülyaà ratna-nirmitam ||21|| mayä niveditaà bhaktyä gåhäëa parameçvari | nänä-térthodbhavaà puëyaà çétalaà ca sunirmalam ||22|| mayä niveditaà bhaktyä pädyaà ca pratigåhyatäm | snigdha-dürväkñataà çukla-puñpa-kuàkuma-candanam ||23|| tértha-toyänvitaà devi gåhaëärghyaà sureçvari | vahni-çuddhaà vastra-yugmam amülyam atulaà param ||24|| mayä niveditaà bhaktyä gåhäëa jagad-ambike | grathitaà sükñma-sütreëa pärijäta-vinirmitam ||25|| janma-måtyu-jarä-vyädhi-hare mälyaà gåhäëa me | kastüré-kuàkumäktaà ca sugandhi snigdha-candanam ||26|| rädhe mätar niräbodhe mad-gåhäëänulepanam | çukla-puñpa-samühaà ca sugandhi candanänvitam ||27|| mayä niveditaà bhaktyä puñpaà devi pratigåhyatäm | vanaspati-raso divyo gandha-vastubhir anvitaù ||28|| mayä nivedito bhaktyä dhütopaà pratigåhyatäm | andha-kära-bhaya-dhvaàsé mäìgalyo viçva-pävanaù ||29|| mayä nivedito bhaktyä dépo 'yaà pratigåhyatäm | sudhä-pürnaà ratna-kumbhaà çatakaà ca sudurlabham ||30|| mädhvéka-kumbha-lakñaà ca naivedyaà devi gåhyatäm | miñöänna-svastikänäà ca lakña-puïjaà manoharam ||31|| çarkarä-räçi-lakñaà ca naivedyaà devi gåhyatäà | saàskåtaà päyasaà piñöhaà çälyannaà vyaïjanänvitam ||32|| çarkarä-dadhi-dugdhäktaà naivedyaà devi gåhyatäm | phalänäà ca supakvänäm ämrädénäà tri-lakñam ||33|| räçénäà ca mayä dattaà bhaktyä ca devi gåhyatäm || dadhi-kulyä-çataà caiva madhu-kulyäçataà tathä ||34|| ghåta-kulyä-çataà caiva gåhäëa parameçvari | dugdha-kulyä-çataà ramyaà guòa-kulyä-çataà tathä ||35|| mayä niveditaà bhaktyä gåhäëa parameçvari | nänä-térthodbhavaà ramyaà sugandhi-vastu-väsitam ||36|| mayä niveditaà bhaktyä çéta-toyaà gåhäëa me | payaù-phena-nibhä çayyä ratnendra-sära-nirmitä ||37|| mayä niveditä bhaktyä täà gåhäëa sureçvari | bhüñaëäni ca ramyäëi sad-ratna-nirmitäni ca ||38|| mayä niveditäni bhaktyä gåhäëa parameçvari | tämbülaà ca paraà ramyaà karpürädi-suväsitam ||39|| mayä niveditaà bhaktyä gåhäëa parameçvari | sindüraà çobhanaà rädhe yoñitäà supriyaà sadä ||40|| mayä niveditaà bhaktyä sindüraà pratigåhyatäm |

paraà supakva-tailaà ca sugandhi-vastu-saàskåtam ||41|| mayä niveditaà bhaktyä tailaà ca pratigåhyatäm | puñpäïjali-trayaà datvä däsé-vargaà prapüjayet ||42|| pädyädikaà påthag datvä praëamed daëòavad bhuvi | mälatéà mädhavéà raktäà ratna-mälävatéà satém ||43|| campävatéà madhumatéà suçéläà vana-mälikäm | candra-väléà candra-mukhéà padmäà padma-mukhéà çubhäà ||44|| kamaläà kälikäà kåñëa-priyäà vidmädharéà tathä | sampüjya bhaktyä sarväs tä baöu-vargaà prapüjayet ||45|| sänandaà paramänandaà sumitraà santanuà tathä | etän saàpüjya pratyekaà stotraà ca kavacaà paöhet ||46|| japet ñaò-akñaréà vidyäà çré-kåñëenaiva sevitäm | yathä-çakti bhakti-yukto daëòavat praëamet sadä ||47|| stotraà ca säma-vedoktaà prapaöhed bhakti-samyutaù | rädhä raseçvaré ramyä rämä ca paramätmanaù ||48|| räsodbhavä kåñëa-käntä kåñëa-vakñaù-sthala-sthitä | kåñëa-präëädhidevé ca mahä-viñëoù prasür api ||49|| sarvädyä viñëu-mäyä ca satyä nityä sanätané | brahma-svarüpä paramä nirliptä nirguëä parä ||50|| våndä våndävane sä ca virajä-taöa-väsiné | goloka-väsiné gopé gopéçä gopa-mätåkä ||51|| sänandä paramänandä nanda-nandana-käminé | våñabhänu-sutä çäntä käntä pürëatamä ca sä ||52|| kämyä kalävaté kanyä tértha-pütä saté çubhä | sapta-triçac ca nämäni vedoktäni çubhäni ca ||53|| sära-bhutäni puëyäni sarva-nämasu närada | yaù paöhet saàyutaù çuddho viñëu-bhakto jitendriyaù ||54|| ihaiva niçcaläà lakñméà labdhvä yäti hareù padam | hari-bhaktià harer däsyaà labhate nätra saàçayaù ||55|| bhakto lakña-japenaiva stotra-siddho bhaved dhruvam | siddha-stotro yadi bhavet sarva-siddheçvaro bhavet ||56|| vahni-stambhaà jala-stambhaà mana-stambhaà hradas tathä | manoyäyitvam iñöaà ca labhate nätra saàçayaù ||57|| stotra-smaraëa-mätreëa jévan-mukto bhaven naraù | pade pade 'çva-medhasya labhate niçcitaà phalam ||58|| koöi-janmärjität päpät brahma-hatyä-çatäd api | stotra-smaraëa-mätreëa mucyate nätra saàçayaù ||59|| måta-vatsä käka-bandhyä mahä-bandhyä prasüyate | çåëoti varñam ekaà yä çuddhä svinnanna-bhojiné ||60|| çåëoti mäsam ekaà yaù sarväbhéñöaà labhen naraù | säma-veda-kumäraà tam ity äha kamalodbhavaù ||61||

iti çré-närada-païca-rätre jïänämåta-säre dvitéya-rätre hari-bhakti-jïäna-kathane

rädhä-praçna-kathanaà näma

caturtho 'dhyäyaù ||4||

(5)

dvitéya-rätre païcamo 'dhyäyaù

atha rädhikä-kavacam çré-närada uväca— sarvaà çrutaà jagan-nätha yad yan manasi väïchitam | adhunä çrotum icchämi rädhikä-kavacaà param ||1|| çré-mahädeva uväca— kñamasva brahmanaù putra devarñe muni-puìgava | yan niñiddhaà bhagavatä kåñëena paramätmanä ||2|| kathaà vakñyämi he vatsa suguptaà kavacaà mune | kaëöhe dadhära bhagavän bhaktyä ratna-puöena yat ||3|| paramänanda-sandoha-kavacaà ca sudurlabham | ñaò-akñaréà mahä-vidyäà nitya-bhaktyä japed dhariù ||4|| nityaà prapüjayen nityaà nityaù satyaù parät paraù | sä püjayet prabhuà nityaà japed ekädaçäkñaram ||5|| mahyaà ca kavacaà datvä niñiddhaà paramätmanä | idam eveti kavacaà dattaà tenaiva brahmaëe ||6|| dharmäya brahmaëä dattaà tena näräyaëäya ca | näräyaëena kaëöha-sthaà subhadräya dade purä ||7|| kñamasva kathituà nälaà kñamasva bhagavan mune | guruëä ca niñiddhaà ca na vaktavyaà kadäcana ||8|| çré-närada uväca— mäà bhaktam anuraktaà ca nätha mä kuru vaïcanäm | tvam eva kåñëas tvaà çambhur dvayor bhedo na sämni ca ||9|| paratantro niñiddhaà ca väkyaà kathitum akñamaù | çåëoti kasya vä väkyaà yaù sva-tantraù svayaà prabhuù ||10|| yadi mäà kavacaà nätha na vakñyasi sudurlabham | dehaà tyaktvä brahma-hatyäà däsyämi tubhyam éçvara ||11|| sad-vaàça-jätaù çiñyaç ca çuddhaù subrähmaëaù sudhéù | manyate kåñëa-tulyaà ca guruà parama-dhärmikaù ||12|| deva-manyaà kåñëa-tulyaà yo bravéti narädhamaù | brahma-hatyäà ca labhate mahä-mürkho na saàçayaù ||13|| paramätmä svayaà kåñëo nirguëaù prakåteù paraù | tato deväs tad-aàçäç ca saguëäù präkåtäù småtäù ||14|| sarve janyäù kåtrimäç ca purä brahmädayaù suräù | sarveñäà janakaù kåñëaù paramädyaù parät paraù ||15|| çåëu vakñyämi viprendra rädhikä-kavacaà çubham | paramänanda-sandohäbhidham iñöaà sudurlabham ||16|| kåñëena dattaà mahyaà ca çata-çåìge ca parvate | nirämaye ca goloke puëye våndävane vane ||17||

rädhikä-sad-vidhäne ca çobhane räsa-maëòale | gopa-gopé-kadambaiç ca veñöite samabhépsite ||18|| ahaà tubhyaà pradäsyämi pravaktavyaà na kasyacit | yad dhåtvä paöhanäd bhakto jévan-mukto bhaved dhruvam ||19|| brahma-hatyä-lakña-päpän mucyate nätra saàçayaù | koöi-janmätjität päpäd upadeçät pramucyate ||20|| açva-medha-sahasraà ca räja-süya-çataà tathä | viprendra kavacasyäsya kaläà närhati ñoòaçém ||21|| çiñyäya viñëu-bhaktäya sädhakäya prakäçayet | çaöhäya pariçiñyäya datvä måtyuà labhen naraù ||22|| viprendra kavacasyäsya rñir näräyaëaù svayam | kåñëasya bhakti-däsye ca viniyogaù prakértitaù ||23|| sarvädyä me çiraù pätu keçaà keçava-käminé | bhälaà bhagavaté pätu lélä locana-yugmakam ||24|| näsäà näräyaëé pätu sänandä cädharauñöhakam | jihväà pätu jagan-mätä dantaà dämodara-priyä ||25|| kapola-yugmaà kåñëeçä kaëöhaà kåñëa-priyävatu | karëa-yugmaà sadä pätu kälindé-küla-väsiné ||26|| vasundhareçä vakño me paramä sä payo-dharam | padma-näbha-priyä näbhià jaöharaà jähnavéçvaré ||27|| nityä nitamba-yugmaà me kaìkälaà kåñëa-sevitä | parät parä pätu påñöhaà suçroëé çroëikäyugam ||28|| paramädyä päna-yugmaà nakharäàç ca narottamä | sarväìgaà me sadä pätu sarveçä sarva-maìgalä ||29|| pätu rämeçvaré rädhä svapne jägaraëe ca mäm | jale sthale cäntarékñe sevitä jala-çäyiné ||30|| präcyäà me satataà pätu paripürëatama-priyä | vahnéçvaré vahni-koëe dakñiëe duùkha-näçiné ||31|| nairåte satataà pätu nara-kärëava-täriëé | väruëe vana-mäléçä väyavyäà väyu-püjitä ||32|| kaubere mäà sadä pätu kürmeëa pariñevitä | aiçänyäm éçvaré pätu çata-çåìga-niväsiné ||33|| vane vana-caré pätu våndävana-vinodiné | sarvatra santataà pätu sarveçä virajeçvaré ||34|| prathame püjitä yä ca kåñëena paramätmanä | ñaò-akñaryä vidyayä ca sä mäà rakñatu kätaram ||35|| dvitéye püjitä devé çambhunä räsa-maëòale | nänä-saàbhåta-saàbhärair mäyä prakåtir éçvaré ||36|| saptäkñaryä vidyayä ca püjyayä pranavädyayä | tåtéye püjitä devé brahmanä paramädaram ||37|| çré-béja-yuktayä bhaktyä cäñöäkñaryä ca vidyayä | caturthe püjitä devé çiñeëa vighna-näçiné ||38|| tenaiva sevitä vidyä mäyä-yuktä naväkñaré | vidyä sä cäpi dharmeëa sevitä parameçvaré ||39|| dharmeëa dattä sä vidyä putra näräyaëarñaye |

naräya çuddha-bhaktäya sä ca vidyä manoharä ||40|| naväkñaré mahä-vidyä kämadevena seviitä | tad-adhénaà sarva-viçvaà püjyayä vidyayä yayä ||41|| sampräpa dähikäà çaktià vahniç ca vidyayä yayä | naväkñaré mahä-vidyä väyunä pariñevitä ||42|| viçveñäà präëa-rüpaç ca püjyayä vidyayä yayä | sarvädhäraç ca püjyaç ca balavän sarvato 'bhavat ||43|| çeñädhäraç ca kürmaç ca püjyayä vidyayä yayä | viçvädhäraç ca çeñaç ca tayä ca vidyayä yayä ||44|| dharädharä ca sarveñäà tayä ca vidyayä sadä | tayaiva vidyayä çuddhä raìgä bhuvana-pävané ||45|| tayaiva tulasé çuddhä tértha-pütä babhüva sä | tayä svähä vahni-jäyä pitåëäà käminé svadhä ||46|| lakñmér mäyä käma-väëé sarvädyä praëavädikä | rämeçvaré rädhikä sä ìentä vahni-priyäntakä ||47|| tat-ñoòaçé mahä-vidyä paripürëatamä çrutau | käma-dhenu-svarüpä sä sarva-siddhi-pradäyiné ||48|| purä sanat-kumäreëa ñoòaçé parisevitä | sanakena sanandena tathä sanätanena ca ||49|| çukreëa guruëä püjyä siddhä vyäsena sevitä | papau samudraà so 'gastyaù püjyayä vidyayä yayä ||50|| rameçvaré ìenta-hénä ñoòaçyä muni-paìgava | dadhécinä sevitä sä vidyä ca dvädaçäkñaré ||51|| tayä tadasthi cävyartha-mantram eva babhüva ha | catur-daçendrävacchinnaà munir äsén niräpadaù ||52|| svecchämåtyur muniç caiva jitaù kälo 'pi vidyayä | devänäà präthanenaiva tatyäja sa kalevaram ||53|| matto mantraà gåhétvä ca jajäpa puñkare muniù | çata-varñaà tapas taptä dadarça parameçvarém ||54|| datvä sä svapadaà tasmai golokaà ca jagäma sä | dehaà tyaktvä ca sa munir golokaà prayayau purä ||55|| ity evaà kathitaà vatsa kavacaà paramädbhutam | paramänanda-sandehaà vedeñu ca sudurlabham ||56|| çré-kåñëenaiva kathitaà mahyaà bhaktäya bhaktitaù | mayä tubhyaà pradattaà ca pravaktavyaà na kasyacit ||57|| gurum abhyarcya vidhinä vasträlaàkära-candanaiù | namas kåtya paraà bhaktyä kavacaà dhärayet sudhéù ||58|| paöhitvä kavacaà divyaà paramädara-pürvakam | gurave dakñiëäà datvä labhet tasya çubhäçiñam ||59|| mahä-müòho nopadiñöaù kavacaà dhärayet paöhet | niñphalaà tad bhavet sarvaà çata-lakñaà japed yadi ||60|| upadiñöo yadi paöhet dhärayet kaëöha-deçataù | jale vahnau ca çasträste maraëaà no bhaved dhruvam ||61|| kavacasya prasädena jévan-mukto bhaven naraù | anena kavacanenaiva çaìkha-cüòaù pratäpavän ||62||

yuyudhe sa mayä särdhaà varñaà ca narmadä-taöe | na viddho mama çülena datvä ca kavacaà måtaù ||63|| sarväëy eva hi dänäni vratäni niyamäni ca | tapäàsi yajïäù puëyäni térthäny anaçanäni ca ||64|| sarväëi kavacasyäsya kaläà närhanti ñoòaçém | idaà kavacam ajïätvä bhajed yaù parameçvarém ||65|| çata-lakña-prajapto 'pi na mantraù siddhi-däyakaù | ity evaà kathitaà sarvaà rädhikä-kavacaà mune ||66||

iti çré-närada-païca-rätre jïänämåta-säre dvitéya-rätre hari-bhakti-jïäna-kathane kavaca-prakäçanaà näma

païcamo 'dhyäyaù ||5||

(6)

dvitéya-rätre ñañöo' dhyäyaù

atha rädhä-praçaàsä çré-mahädeva uväca— jagan-mätur upäkhyänaà tubhyaà ca kathitaà mayä | sudurlabhaà suguptaà ca vedeñu ca caturñu ca ||1|| puräëeñv itihäseñu païca-rätreñu païcasu | atéva puëyadaà çuddhaà sarva-päpa-praëäçanam ||2|| saàkñepeëaiva kathitaà rädhäkhyänaà manoharam | käpileye païca-rätre vistérëam atisundaram ||3|| näräyaëena kathitaà munaye kapiläya ca | siddha-kñetre puëyatame pratyakñaà mama sannidhau ||4|| tatroktaà hariëä särdhaà suçräva kamalodbhavaù | çuçruvur munayaù sarve cedam eva paraà vacaù ||5|| ädau samuccared rädhäà paçcät kåñëaà ca mädhavam | viparétaà yadi paöhet brahma-hatyäà labhed dhruvam ||6|| çré-kåñëo jagatäà täto jagan-mätä ca rädhikä | pituù sad-guëo mätä vandyä püjyä garéyasé ||7|| daiva-doñeëa mahatä ye ca nindanti rädhikäm | vämäcäräç ca mürkhäç ca päpinaç ca hari-dviñaù ||8|| kumbhé-päke tapta-taile tiñöhanti brahmaëaù çatam | ihaiva tad-vaàça-hénaù sarva-näçäya kalpate ||9|| bhaved rogé ca patito vighnas tasya pade pade | hariëoktaà brahma-kñetre mayä ca brahmaëä çrutam ||10|| trailokya-pävanéà rädhäà santo 'sevanta nityaçaù | yat päda-padme bhaktyärghyaà nityaà kåñëo dadäti ca ||11|| yat päda-padma-nakhare puëye våndävane vane | susnigdhälaktakarasaà premnä bhaktyä dadau parä ||12|| rädhä-carvita-tämbülaà cakhäda madhusüdanaù | dvayoç caike na bhedaç ca dugdha-ghävalyayo 'rthä ||13|| çré-kåñëorasi yä rädhä yad vämäàçena sambhavä | mahä-lakñméç ca vaikuëöhe sä ca näräyaëorasi ||14|| sarasvaté sä ca devé viduñäà janané parä | kñéroda-sindhu-kanyä sä viñëor urasi mäyayä ||15|| sävitré brahmaëo loke brahma-vakña-sthala-sthitä | purä suräëäà tejaùsu sävirbhütvä dayä hareù ||16|| svayaà mürtimaté bhütvä jaghäna daitya-saìghakän | dadau räjyaà mahendräya kåtvä niñkaëöakaà padam ||17|| kälena sä bhagavaté viñëu-mäyä sanätané | babhüva dakña-kanyä ca paraà kåñëäjïayä mune ||18|| tyaktvä dehaà pitur yajïe mamaiva nindayä mune | pitåëäà mänasé kanyä menä kanyä babhüva sä ||19||

ävirbhütä parvate sä teneyaà pärvaté saté | sarva-çakti-svarüpä sä durgä durgati-näçiné ||20|| buddhi-svarüpä paramä kåñëasya paramätmanaù | sampad rüpendra-gehe sä svarga-lakñmé-svarüpiëé ||21|| martye lakñmé räja-gehe gåha-lakñmér gåhe gåhe | påthak påthak ca sarvatra grämeñu gräma-devatä ||22|| jale satya-svarüpä sä gandha-rüpä ca bhümiñu | çabda-rüpä ca nabhasi çobhä-rüpä niçäkare ||23|| prabhä-rüpä bhäskare sä nåpendreñu sa sarvataù | bahlau sä dähikä çaktiù sarva-çaktiç ca jantuñu ||24|| såñöi-käle ca sä devé müla-prakåtir éçvaré | mätä bhaven mahä-viñëoù sa eva mahän viräö ||25|| yasya lomasu viçväni tena väsuù prakértitaù | tasya devo 'pi çré-kåñëo väsudeva itéritaù ||26|| mahato vai såñöi-vidhau cähaìgkäry abhavan mune | tato hi rüpa-tanmätraà çabda-tanmätra ityataù ||27|| tato hi sparça-tanmätram evaà såñöi-kramo mune | såñöi-béja-svarüpä sä nahi såñöis tayä vinä ||28|| vinä mådaà ghaöaà kartuà kulälaç ca na ca kñamaù | vinä svarëaà svarëa-käraù kuëòalaà kartum akñamaù ||29|| evaà te kathitaà sarvam äkhyänam atidurlabham | janma-måtyu-jarä-vyädhi-çoka-duùkha-haraà param ||30|| ärädhya suciraà kåñëaà yad yat käryaà bhaven nåëäm | rädhopäsanayä tac ca bhavet svalpena kälataù ||31|| tasyäpi mäyayä särdhaà sarvaà viçvaà mahä-mune | viñëu-mäyä bhagavaté kåpäà yaà yaà karoti ca ||32|| sa ca präpnoti kåñëaà ca tad-bhakti-däsyam éspitam | ity evaà kathitaà sarvaà paraà ca sukha-mokñadam | nätisäraà ca subhadaà kià bhüyaù çrotum icchasi ||33||

iti çré-närada-païca-rätre jïänämåta-säre dvitéya-rätre çiva-närada-saàväde bhakti-jïäna-kathane

rädhä-praçaàsä näma ñañöho 'dhyäyaù

||6||

(7)

dviöiya-rätre saptamo 'dhyäyaù çré-närada uväca— bhakti-jïänaà çrutaà nätha paramädbhutam épsitam | mukti-jïäna-vidhänaà ca vistérëaà vaktum arhasi ||1|| çré-mahädeva uväca— lénatä hari-pädäbje muktir atyabhidhéyate | idam eva hi nirväëaà vaiñëavänäm asammatam ||2|| sälokya-särñöi-sämépya-särüpyam ity ataù kramät | bhogarépaà ca sukhadam it mukti-catuñöayam ||3|| çré-harer bhakti-däsyaà ca sarva-mukteù paraà mune | vaiñëavänäm abhimataà särät säraà parät param ||4|| käçyäà ca maraëaà putra paraà nirväëä-käraëam | dakña-karëe måtyu-käle mayoktaà mantram eva ca ||5|| nirväëa-mokñadaà vatsa karma-müla-nikåntanam | nirväëa-mokñam evedaà mokña-vidbhiù prakértitam ||6|| gaìgäyäà ca jale muktiù kñetre näräyaëe mune | jïänataç cet tyajet präëän kåñëa-smaraëa-pürvakam | jale sthale cäntarékñe gaìgä-sägara-saàgame ||7|| çré-närada uväca— präëinäà yena mantreëa muktir bhavati çäçvaté | väräëasyäà tvayoktaà ca tan mäà kathitum arhasi ||8|| anyathähaà kåpä-sindho sadyas tyakñye kalevaram | mäà bhaktam anuraktaà ca nätha mä kuru vaïcanäm ||9|| çré-mahädeva uväca— guptaà veda-puräëeñu cet itihäseñu närada | païca-rätreñu sarveñu kathaà vakñyämi mäà vada ||10|| ahaà hatyäbhayenaiva vakñyämi gopanaà param | çrüyatäà dakña-karëe ca na vaktavyaà kadäcana ||11|| mantro 'yaà mantra-säräd yaù sarvädya-béja-madhyamaù | païca-vargädvitéyaç ca varëaç ca gurumän bhavet ||12|| païcame panhcamo varëo viñëumän ìenta eva saù | jagat-püti-priyäntaç ca mantraù saptäkñaro mune ||13|| prayäge muëòanaà caiva paraà nirväëa-käraëam | doläyamänaà govindaà puëye våndävane vane ||14|| dåñöi-mätreëa viprendra paraà nirväëa-käraëam | nirväëaà dåñöi-mätreëa maïca-sthaà madhu-südanam ||15|| ratha-sthaà vämanaà caiva nirväëaà dåñöi-mätrataù | kärtiké-pürëimäyäà va rädhärcä-dåñöi-püjanam ||16||

yatra tatra na niyamo paraà nirväëa-käraëam | paraà çiva-caturdaçyäà çivaà saàsthäpya püjanam ||17|| tad-dine 'naçanaà vipra paraà nirväëa-käraëam | çubhäçubhaà ca yat karma tat tat karma-nikåntanam ||18|| smaraëaà çré-hareù päda-padmaà nirväëa-käraëam | vaiçäkhyäà puñkara-snänaà paraà nirväëa-käraëam ||19|| gaìgä-sägara-toye ca måtyur nirväëa-käraëam | kärtikyäà ca çilä-dänaà påthivé-vipula.dänakam ||20|| kärtike tulasé-dänaà paraà nirväëa-käraëam | brahma-saàsthäpanaà caiva paraà nirväëa-käraëam ||21|| kanyä-dänaà vaiñëaväya paraà nirväëa-käraëam | paraà nirväëa-béjaà ca vaiñëavocchiñöa-bhakñaëam ||22|| viñëu-mantropäsakänäà dvijänäà ca dvijarñabha | tat-pädodaka-bhakñaà ca paraà nirväëa-käraëam ||23|| svarëa-çåìga-nibaddhänäà gaväà lakña-pradänakam | påthivé-dänaà ca viprendra paraà nirväëa-käraëam ||24|| pare näräyaëa-kñetre lakña-näma harer japet | näçanaà sarva-päpänäà paraà nirväëa-käraëam ||25|| çiva-lakñyärcanaà bhaktyä kñetre näräyaëe mune | vidhivad-dakñiëä-dänaà paraà nirväëa-käraëam ||26|| paraà rädheçayor mantra-grahaëaà vaiñëaväd dvijät | çuddhe näräyaëa-kñetre paraà nirväëa-käraëam ||27|| granthäñöädaça-sähasraà dvädaça-skandha-sammitam | çuka-proktaà bhägavataà çrutvä nirväëatäà vrajet ||28|| purä bhagavatä proktaà kåñëena brahmaëe mune | puräëa-säraà çuddhaà tat tena bhägavataà viduù ||29|| brahma-vaivartaà çravaëaà paraà nirväëa-käraëam | yatraiva vivåtaà brahma çuddhaà nirguëam éspitam ||30|| brahma-prakåti-gaëeça-kåñëävirbhäva-varëanam | catuùkhaëòa-parimitaà brahma-vaivartam éspitam ||31|| paräçara-kåtaà puëyaà dhanyaà viñëu-puräëakam | bhaktyä tac chravaëaà vatsa paraà nirväëa-käraëam ||32|| yatra tatra dine vatsa harer nämänukértanam | paraà nirväëa-béjaà ca çré-kåñëa-vrata-püjanam ||33|| yad yat kåtaà satäà karma kåñëe bhaktyä tad-arpaëam | karma-nirmülanaà tac ca smaraëaà mukti-käraëam ||34|| yad eka-çabda-çravaëaà païca-rätreñu païcasu | upadiñöaà brähmaëäc ca paraà nirväëa-käraëam ||35|| pati-vratänäà bhaktyä ca bhartuç caraëa-sevanam | dvijärcanaà ca çüdräëäà paraà nirväëa-käraëam ||36|| catur-varëäm api varëänäà guru-kåñëärcanaà param | dvijänäà vaiñëavänäà ca sevanaà mukti-käraëam ||37|| äñäòhé-kärtiké-mäghé-vaiçäkhé-pürëimäsu ca | tértha-snänaà pradänaà ca paraà nirväëa-käraëam ||38|| pitå-mätå-gurüëäà ca sevanaà mukti-käraëam |

nigrahaç ca håñékäëäà kevalaà mukti-käraëam ||39|| svadharmäcaraëaà çuddhaà vidharmäc ca nivartanam | vedoktäcaraëaà vipra paraà nirväëa-käraëam ||40|| dänaà hiàsävihénaà ca kåtaà cänaçanaà mune | nirliptaà çobhanaà karma paraà nirväëa-käraëam ||41|| devänäà sättviké püjä çubhadä muktidä mune | ahiàsä paramo dharmaù paraà nirväëa-käraëam ||42|| satya-tretä-dväpareñu saànyäsa-grahaëaà satäà | daëòa-grahaëa-mätreëa paraà nirväëa-käraëam ||43|| kalau daëòa-grahaëenaiva paraà nirväëa-käraëam | paraà veda-viruddhaà ca viparétäya kalpate ||44|| putra-bandhu-vihénänäà pälanaà ca svayoñitäà | para-stré-varjanaà caiva paraà nirväëa-käraëam ||45|| tat-pälane labhen mokñaà brahma-hatyäà ca varjanam | anätha-bhaginé-kanyä-vadhünäà paripälanam ||46|| kevalaà mokña-béjaà ca tat tyäge narakaà dhruvam | çiçünäm api puträëäà bhrätåëäà ca tathaiva ca ||47|| parityäge ca narakaà pälanaà mokña-käraëam | mantraà kanyä-pradänaà ca suvipre mokña-käraëam ||48|| jéväbhaya-pradänaà ca çaraëägata-rakñaëam | äjïänäya jïäna-dänaà paraà nirväëa-käraëam ||49|| mukti-jïänaà ca kathitaà saàkñepeëa yathägamam | käpile païca-rätreñu kåñëenoktaà suvistaram ||50|| adhyätmikaà ca kathitaà prathamaà jïänam épsitam | bhakti-jïänaà dvitéyaà ca kåñëasya paramätmanaù ||51|| mukti-jïänaà tåtéyaà ca kathitaà tad yathäkramam | jïäna-dvayaà cävaçiñöaà yaugikaà mäyikaà mune ||52||

iti çré-närada-païca-rätre jïänämåta-säre dvitéya-rätre çiva-närada-saàväde mukti-jïäna-kathane

saptamo 'dhyäyaù ||7||

(8)

dvitéya-rätre 'ñöamo 'dhyäyaù

atha yoga-jïäna-kathanam çré-mahädeva uväca— yoga-jïänaà ca durbodham asatäà viñamaà param | çrüyatäm idam eveti vakñyämi ca yathägamam ||1|| aëimä laghimä vyäptiù präkämyaà mahimä tathä | éçitvaà ca vaçitvaà ca tathä kämävasäyitä ||2|| düra-çravaëam iñöärtha-sädhanaà såñöi-pattanam | manoyäyitvam evedaà para-käya-praveçanam ||3|| präëinäà präëa-dänaà ca teñäà präëäpahärakam | käya-vyühaà ca väk-siddhaà siddhaà sapta-daça småtam ||4|| kåñëa-bhakti-vyavahitaà bhaktänäà näbhiväïchitam | kåñëa-vetana-bhug bhoktuà karoti däsanäà mune ||5|| mülädhäraà svädhiñöhänaà maëi-püram anähatam | viçuddham api cäjïäkhyaà ñaö-cakraà parikértitam ||6|| çakti-kuëòaliné-yuktaà sve sve sthäne sthitaà mune | yogopayuktaà niyataà yogavidbhiù prakértitam ||7|| medhyä sä manasä yuktä sunidrä-janané nåëäm | iòä sä manasä yuktä präëinäà kñud-vivardhiné ||8|| piìgalä manasä yuktä tåñëä mätä ca präëinäm | suñumnä manasä yuktä nidrä-bhaìgäya kalpate ||9|| caïcalä manasä yuktä sambhogecchä-vivardhiné | susthirä manasä yuktä nåëäm eva vicetané ||10|| manaç ca näòé-ñaökeñu krameëaiva bhramed aho | atra nästi yathäsaàkhyaà svecchädhénaà ca caïcalam ||11|| yoni-çiçanoparisthänaà mülädhärasya närada | svädhiñöhänaà näbhi-deçe maëipüraà ca vakñasi ||12|| anähataà tad-ürdhvaà ca viçuddhaà kaëöha-deçataù | äjïäkhyaà cakñuñor madhye cakra-sthänaà prakértitam ||13|| mülädhäraukaséòä sä svädhiñöhäne ca piìgalä | suñumnä maëipüre sä susthirä säpy anähate ||14|| caïcalä sä viçuddhe ca medhyäkhyä parikértitä | näòé-sthänaà sa kathitaà yogavidbhiù prakértitam ||15|| näòé-yukteñu cakreñu çaçvad väyuç cared aho | baddho bhavati sväjïäkhye tato måtyuç ca präëinäm ||16|| yogé ca baddha-niçväso väyu-dhäraëayä mune | tasya måtyuç ca na bhavet sädhya-väyur mahän vaçé ||17|| vahni-stambhaà jala-stambhaà mådäà ca manasas tathä | väyu-tambhaà bahu-vidhaà yogé jänäti närada ||18|| sahasra-dala-padmaà ca sarveñäà mastake mune | tatraiva tiñöhati guruù sükñma-rüpeëa saàtatam ||19||

tad-guroù pratibimbaç ca sarvatra nara-rüpakaù | guru-rüpo svayaà kåñëaù çiñyäëäà hita-kämyayä ||20|| gurau tuñöe haris tuñöo harau tuñöe jagat-trayam | gurur brahmä gurur viñëur gurur devo maheçvaraù ||21|| gurudevaù paraà brahma guruù püjyaù parät paraù | harau ruñöe gurau tuñöe guru rakñitum éçvaraù ||22|| sarve tuñöä gurau ruñöe na ko 'pi rakñitum kñamaù | guruç ca jïänädgiraëäj jïänaà tan-mantra-tantrayoù ||23|| tat-tantraù sa ca mantraù syät kåñëa-bhaktir yato bhavet | sa eva bandhuù sa pitä sä maitré janané ca sä ||24|| sa ca bhrätä patiù putro yaù kåñëa-vartma darçayet | jala-budbudavat sarvaà viçvaà ca caräcaram ||25|| bhaja rädheçvaraà vipra çré-kåñëaà prakåteù param | sa guruù paramo vairé bhrañöaà vartma pradarçayet ||26|| taj-janma-näçaà kurute çiñya-hatyäà bhaved dhruvam | sahasra-dala-padme ca hådaya-stho hariù svayam ||27|| sarveñäà präëinäà vipra paramätmä niraïjanaù | iti te kathitaà sarvaà yoga-jïänaà caturthakam | yathägamaà ca saàkñepaà kià bhüyaù çrotum icchasi ||28|| närada uväca— bhakti-jïänaà ca bhaktänäà yoga-jïänaà ca yoginäm | keñäà vartma praçastaà ca tan mäà kathitum arhasi ||29|| çré-mahädeva uväca— dhyäyante yoginaù sarve jyoti-rüpaà sanätanam | nirguëasya çaréraà ca na manyante ca yoginaù ||30|| çaréraà prakåtaà sarvaà nirguëaù prakåteù paraù | guëena sajjate deho nirguëasya kuto bhavet ||31|| iti sarvaà yoga-çästraà yogavidbhiù prakértitam | vaiñëaväs taà na manyante kumärädyä vayaà dvija ||32|| vadanti vaiñëaväù sarve tejas tejasvinäà varam | kva sambhaved vä kva bhaved iti durnayam eva ca ||33|| kåñëo nityaù çaréré ca tasya tejo hi vartate | tejo 'bhyantara eväha kåñëa-mürtiù sanätanaù ||34|| dhyäyante yoginaù sarve tat-tejo bhakti-pürvakam | supakva-bhaktyä kälena yogé ca vaiñëavo bhavet ||35|| tejo 'bhyantara-rüpaà ca dhyäyante vaiñëaväù sadä | däsänäà ca kuto däsyaà vinä dehena närada ||36|| vaiñëavänäà mataà çastaà sarvebhyo 'pi ca närada | na vaiñëavät paro jïäné brahmäëòeñu ca brahmaëaù ||37|| iti te kathitaà vatsa saàkñepeëa yathägamam | ko vä jänäti kärtsnyena kåñëa-mähätmyam épsitam ||38||

iti çré-närada-païca-rätre jïänämåta-säre dvitéya-rätre

çiva-närada-saàväde yoga-jïäna-kathane añöamo 'dhyäyaù

||8||

iti dvitéya-rätraà sampürëam