Raport o rozwoju

społeczno-gospodarczym,

regionalnym oraz przestrzennym

Warszawa, kwiecień 2016 r.

Trendy makroekonomiczne

Główne tezy diagnozy

Kwestie makroekonomiczne:

• Umiarkowane ożywienie w tempie wzrostu PKB

w latach 2014 -2015 (3,3% w 2014 r. i 3,6% w 2015 r.)

• Sukcesywny spadek inflacji z 2,6% w 2010 r.

do 0,0% w 2014 r.

• Spadek stopy bezrobocia z 9,6% do 7,7% (BAEL, 2010-2014)

Zmiana PKB per capita w PPS

w latach 2008-2013, p.p.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat.

PKB, zmiana w %

W latach 2004-2014 nastąpił wzrost relacji produktu krajowego brutto per capita według

parytetu siły nabywczej z około 49% do około 68% średniej UE-28, co oznaczało,

że średnioroczne tempo konwergencji wynosiło blisko 2 p.p. Niepokojącym zjawiskiem

jest spowolnienie tempa konwergencji; w roku 2014 Polska poprawiła pozycję względem

UE-28 zaledwie o 1,4 p.p.

Trendy makroekonomiczne

Wymiar terytorialny

Zwiększają się zróżnicowania regionalne m.in. w PKB per capita - na skutek wyższego

wzrostu gospodarczego w regionach wyżej rozwiniętych.

Jednocześnie maleje w stosunku do średniej krajowej PKB per capita

Polski Wschodniej (72,2% średniej krajowej w 2013 r.)

Udział województw w tworzeniu PKB w latach 2009-2013 (w %)

Zatrudnienie i obciążenie demograficzne

Wskaźnik zatrudnienia w pierwszych latach członkostwa Polski w UE

kształtował się na niskim poziomie (57% w grupie wiekowej 20-64 w 2004 r.),

nawet w porównaniu z pozostałymi nowymi państwami członkowskimi.

W latach 2009-2013 rejestrujemy systematyczny, szybszy niż w całej UE

wzrost jego poziomu (66,5% w 2014 r.).

W latach 2009-2014 nastąpiło pogorszenie wskaźnika obciążenia

demograficznego. W 2009 roku na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało

55 osób w wieku nieprodukcyjnym, zaś w 2014 r. wskaźnik ten osiągnął poziom

58,8. Jednocześnie wzrosła znacząco liczba ludności w wieku poprodukcyjnym.

Udział ludności w wieku przedprodukcyjnym stanowi nieco ponad 18%

społeczeństwa, a w wieku poprodukcyjnym prawie 19%.

Z długofalowych prognoz demograficznych GUS wynika, że w Polsce liczba osób w wieku 15-64

lat zmniejszy się w perspektywie do 2050 roku o 8,3 mln, z czego ponad 75% w miastach.

Finanse publiczne

Deficyt i dług sektora instytucji rządowych i samorządowych

w latach 2011-2014 (mln zł)2011 2012 2013 2014

Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych 851 692 878 905 926 605 867 066

%PKB 54,4% 54,0% 55,9% 50,4%

Deficyt / Nadwyżka sektora instytucji rządowych i samorządowych -75 995 -60 107 -66 572 -56 767

%PKB -4,9% -3,7% -4,0% -3,3%

Wydatki samorządowe w Polsce stanowiły

w 2014 r. 27,4% wydatków publicznych ogółem.

Ponad 30% wydatków inwestycyjnych samorządów w 2014 roku

było finansowanych poprzez dotacje inwestycyjne z UE.

Nastąpiło zmniejszenie długu i deficytu sektora instytucji rządowych

i samorządowych o odpowiednio 5,5 p.p. i 0,7 p.p. (2013-2014)

Inwestycje

Stopa inwestycji (%)

Stopa inwestycji ogółem - 19,6% PKB w 2014 r.

Inwestycje publiczne na dość stabilnym poziomie (w latach 2012-

2014 pomiędzy 3,9 a 4,6% PKB).

Stopa inwestycji prywatnych – 12,9% PKB.

Struktura gospodarki

2009 2010 2011 2012 2013 2014Zmiany w latach 2009-2014 (2009-2012

dla struktury WDB Polski Wschodniej)

WDB (Polska)

Sektor I 2,9 3,0 3,3 3,2 3,3 3,4 +0,5

Sektor II 33,1 32,9 33,7 32,9 32,4 32,6 -0,5

Sektor III 64,0 64,1 63,0 63,9 64,3 64,0 bez zmian

WDB (Polska Wschodnia)

Sektor I 4,5 4,8 5,4 5,0 b.d. b.d. +0,5

Sektor II 31,6 31,5 32,2 32,2 b.d. b.d. +0,6

Sektor III 63,9 63,7 62,4 62,8 b.d. b.d. -1,1

Pracujący (Polska)

Sektor I 13,3 13,1 12,9 12,6 12,0 11,5 -1,8

Sektor II 31,1 30,3 30,7 30,4 30,5 30,5 -0,6

Sektor III 55,6 56,6 56,4 57,0 57,5 58,0 +2,4

Pracujący (Polska Wschodnia)

Sektor I 23,0 22,8 22,7 22,3 21,1 19,9 -3,1

Sektor II 26,4 26,3 27,1 26,8 26,5 27,1 +0,7

Sektor III 50,6 50,9 50,2 50,9 52,4 53,0 +2,4

Struktura gospodarki w przekroju sektorów ekonomicznych (udziały w %, zmiany w p.p.)

Innowacyjność i konkurencyjność gospodarki

Produktywność sektorów gospodarki (WDB w zł na 1 pracującego)

Niskie wynagrodzenia + niski PKB + niska wydajność + niska specjalizacja

= pułapka średniego dochodu

Wydajność pracy jako % średniej UE w latach 2009-2014 (PKB na

pracującego, UE=100)

Poziom produktywności mierzony PKB na jednego pracującego w PPS wynosił w 2013 r.

74,4% średniej unijnej. W latach 2009-2013 zwiększył się on o 8,9 p.p.

(z 65,5% średniej UE w 2009 r.). W porównaniu z krajami sąsiedzkimi Polska odnotowała

w ostatnich latach wyższy wzrost tego wskaźnika.

Innowacyjność i konkurencyjność gospodarki

• Niski poziom wydatków na działalność B+R, zwłaszcza w sektorze przedsiębiorstw;

niedostateczna współpraca nauka-biznes

• Awans w rankingu Doing Business z 32. w 2013 r. na 25. miejsce w 2014 r.

Wydatki na B+R (% PKB)

Wyniki państw

członkowskich UE

w dziedzinie innowacji

Innowacyjność i konkurencyjność gospodarki

Niska innowacyjność + „kryterium niskiej ceny” +… = Pułapka przeciętnego produktu

Wzrost udziału eksportu i importu w tworzeniu PKB (2010-2014) o odpowiednio 7,4 p.p. i 4,5 p.p.;

Powiększanie polskich inwestycji zagranicznych w ostatnich latach

Umiędzynarodowienie polskiej gospodarki

Innowacyjność i konkurencyjność gospodarki

Dysproporcja miedzy importem a eksportem + dysproporcja między PIB i BIZ

= Pułapka braku równowagi

Do końca 2014 r. inwestorzy zagraniczni ulokowali najwięcej środków w usługi (58,5%), następnie przetwórstwo

przemysłowe (29,4%) i budownictwo (4,6%).

Dane na temat wartości zainwestowanego kapitału zagranicznego w poszczególnych województwach wyraźnie wskazują na

dominację Mazowsza, na które przypada prawie 50% kapitału zagranicznego

i prawie 39% spółek z udziałem zagranicznym

Skumulowana wartość

bezpośrednich inwestycji

zagranicznych w Polsce

przekroczyła poziom 170

mld EUR.

Dostępność transportowa

Mapa międzygałęziowej dostępności terytorialnej, 2013

Obecnie w Polsce użytkowanych

jest 1556 km autostrad, prawie

1496 km dróg ekspresowych,

285 tys. km dróg publicznych

o twardej nawierzchni oraz 19328

km linii kolejowych (w tym 11868

km zelektryfikowanych).

W udziale długości autostrad

w całkowitej długości dróg Polska

zajmuje jedną z ostatnich lokat

w UE (2012 rok – Polska 0,3%;

Niemcy – 5,6%).

Duży postęp - wskaźnik

dostępności wzrósł z 28,98 do

34,62 w latach 2007-2014.

Energetyka

Produkcja energii elektrycznej

w Polsce wyniosła w 2014 r.

159,1 TWh i była o 4,8%

wyższa niż w 2009 r. Według

danych Urzędu Regulacji

Energetyki, udział węgla

kamiennego w produkcji tej

energii wyniósł w 2014 r. około

51%, węgla brunatnego około

35%. Udział OZE

w produkcji energii elektrycznej

wynosił w 2014 r. w skali całego

kraju 12,4% (wobec 5,8%

w 2009 r.).

Schemat krajowej sieci przesyłowej

(stan na 30 kwietnia 2015 r.)

W Europie niższy poziom dzietności niż w Polsce

występował tylko w Portugalii oraz Hiszpanii (2013 rok, niewielkie różnice).

Spójność społeczna i demografia

Wskaźnik dzietności kobiet

Niska dzietność + odpływ kapitału ludzkiego = pułapka demograficzna

Spójność społeczna i demografia

Odsetek osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem

społecznym w roku 2008 i 2013 (w %)

Polska plasuje się na 19. miejscu w Europie pod względem odsetka osób

zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym

Usługi publiczne

Personel medyczny na 10 tys. mieszkańców

Polska korzystnie wyróżnia się ze względu na wskaźnik „łóżka szpitalne na 100 tys. mieszkańców”. Pięć polskich

województw: dolnośląskie, zachodniopomorskie, kujawsko-pomorskie oraz świętokrzyskie i podkarpackie

należy do wiodących w tej dziedzinie wśród regionów europejskich, pozostałe są w nieco gorszej sytuacji.

Polska krajem z jednym z najniższych udziałów wydatków na opiekę medyczną

(4,5% PKB - publiczne nakłady na służbę zdrowia w Polsce)

Kwestie instytucjonalne

• Słabość wdrażania strategii i programów rozwoju

• Niska sprawność funkcjonowania sądownictwa,

aparatu skarbowego, planowania przestrzennego

Europejski wskaźnik jakości rządzenia, 2013

Stosunek wskaźnika wydatków publicznych do

wskaźnika efektywności rządzenia (brak korelacji)

Kwestie instytucjonalne

Kwestie instytucjonalne

Poziom rozwoju e-samorządu, 2013

Zwraca uwagę fakt, że trzy województwa Polski Wschodniej (lubelskie, podlaskie i świętokrzyskie)

pozostają w większości zestawień na odległych miejscach pod względem rozwoju e-administracji.

Niska efektywność rządzenia + brak koordynacji polityk z finansami + słabość e-państwa

= Pułapka słabości instytucjonalnej

Kluczowe wyzwania

i wynikające z nich rekomendacje

dla polityki gospodarczej w nadchodzących latach

Wyzwania i rekomendacje

Przedsiębiorczość

+ Pobudzanie procesów inwestycyjnych i aktywizacja

kapitału krajowego; wzrost przedsiębiorczości

Rynek

+ Zmiana modelu gospodarki w celu uniknięcia pułapki

średniego dochodu; przyspieszenie wzrostu gospodarczego

+ Wspieranie reindustrializacji i innowacyjności oraz

proeksportowej orientacji gospodarki

+ Zmiany klimatyczne

Kapitał ludzki

+ Polityka społeczna i prorodzinna w kontekście

procesów demograficznych

+ Rozwój kapitału ludzkiego i kapitału społecznego oraz

wykorzystanie zasobów ludzkich

+ Wspieranie wzrostu dochodów społeczeństwa

Wymiar terytorialny

+ Rozwój nowoczesnej infrastruktury technicznej i wysokiej

jakości usług publicznych

+ Terytorializacja interwencji publicznej

+ Poprawa zdolności instytucjonalnej państwa oraz jakości

myślenia strategicznego

pracownicy,

konsumenci

kapitał

regulacje, dostępność

oszczędności, dochodyspójność

włączenie

Ministerstwo Rozwoju

Pl. Trzech Krzyży 3/5

www.mr.gov.pl

www.funduszeeuropejskie.gov.pl

Dziękuję za uwagę