RapoRt studimoR - albaniahope.com · e ndryshimeve të mëdha në aspektin biologjik, psikologjik dhe social. • moshë e rritur - Vitet midis 18 dhe 25 vjeç reflektojnë një stad

�Raport studimor

RapoRt studimoR

“Vlerësimi i qëndrimeve dhe i perceptimeve të të rinjve në lidhje me nevojat, vështirësitë,

pritshmëritë, motivimin dhe predispozicionin për të përmirësuar/ndryshuar kushtet e tyre të jetesës”

Tiranë 2014

� Raport studimor

Ky studim është realizuar me mbështetjen e Fondacionit Mary Ward Loreto. Mendimet e shprehura në këtë studim janë të autores dhe nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht ato të Fondacionit Mary Ward Loreto – MWL. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara. Asnjë pjesë e këtij botimi nuk mund të riprodhohet, regjistrohet, kopjohet ose transmetohet në çfarëdolloj forme apo me çfarëdolloj mjeti elektronik, mekanik, fotokopjues, regjistrues ose të tjerë, pa marrë më parë miratimin me shkrim nga organizata.

Autordr. marina Ndrio

�Raport studimor

F a l e n d e r i m e

Ky studim u zhvillua në kuadër të projektit YEP (Youth Education for Prosperity/ Edukimi i të rinjve për prosperitet), një iniciativë e Fondacioni Mary Ward Loreto - MWL në Shqipëri, për t’iu ardhur në ndihmë të rinjve që të përshtaten në mënyrë të kënaqshme me realitetin e jetës sociale, duke vlerësuar prirjet, tendencat dhe kahun e lëvizjes së tyre.

Falenderojmë të gjithë pjesëmarrësit në këtë studim për bashkëpunimin dhe shkëmbimin e sinqertë të ideve, përqasjeve dhe mendimeve të tyre lidhur me vështirësitë, sfidat, projektet e tyre të së ardhmes, (veçanërisht të rinjtë në qytetet dhe fshatrat pjesëmarrës në studim nga të gjithë qarqet e Shqipërisë: të Tiranës, Shkodrës, Durrësit, Lezhës, Beratit, Korçës, Sarandës, Gjirokastrës, Elbasanit, Kukesit, Fierit, dhe Dibrës), si dhe përfaqësuesit e pushtetit lokal, të institucioneve shëndetësore, arsimore, të institucioneve fetare, kryepleqve të këtyre zonave, si dhe punonjësve të policisë në rajonet respektive, të cilët ishin pjesë e këtij studimi.

Një falenderim i veçantë shkon për koordinatorin e këtij projekti Z. Gazmir Memaj për përkushtimin, angazhimin maksimal dhe profesionalizmin që ka treguar në realizimin e intervistave, pyetësorëve dhe fokus grupeve, brenda një periudhe të shkurtër kohore.

� Raport studimor

�Raport studimor

pasQYRa E LËNdËs

I. Lista e Grafikëve .............................................................................................................. 4

II. Përkufizimet operacionale .............................................................................................. 7

1. Përmbledhje ekzekutive ........................................................................................... 8

2. Hyrje .......................................................................................................................... 12

3. Literatura .................................................................................................................. 14

4. Metodologjia ............................................................................................................. 19

5. Rezultatet .................................................................................................................. 23

5.1. Analiza e të dhënave cilësore të përftuara nga fokusgrupet ..................... 23

5.2. Analiza e të dhënave cilësore të përftuara nga intervistat

me persona kyç ................................................................................................ 31

5.3. Analiza e të dhënave sasiore .......................................................................... 49

6. Konkluzione ........................................................................................................... 115

7. Rekomandime ........................................................................................................ 118

8. Referenca ................................................................................................................. 122

9. Shtojca...................................................................................................................... 123

� Raport studimor

�Raport studimor

pËRKuFiZimE opERaCioNaLE

• problem social - Një situatë reale ose e supozuar, e papërshtatshme me vlerat e një numri të konsiderueshëm njërëzish, që janë të një mendje se nevojitet të veprosh që të ndryshosh situatën.

• adoleshencë - I referohet moshës gjatë të cilës realizohen ndryshimet dhe arrihet pjekuria seksuale. Eshtë ura lidhëse midis femijërisë dhe moshës së rritur, periudha e ndryshimeve të mëdha në aspektin biologjik, psikologjik dhe social.

• moshë e rritur - Vitet midis 18 dhe 25 vjeç reflektojnë një stad tjetër të jetës së individit. Kjo periudhë mund të quhet periudhë tranzicioni, gjatë së silës individi nuk është më adoleshent, por akoma nuk ka marrë të gjitha rolet e të rriturit. Të jesh i rritur do të thotë të vendosësh raporte të tjera me botën. Meqënëse aftësitë konjitive tek të rriturit janë të ndryshme edhe sjelljet e tyre ndryshojnë. Individët heqin dorë nga sjelljet e pakujdesshme dhe shfaqen me më shumë vetëkontroll dhe përshtatje me normat sociale.

• punësim - Kuptohet orientimi dhe formimi profesional, zënia me punë dhe me profesione të ndryshme, si dhe kushtet e punësimit që lidhen me shpërndarjen e punës, kryerjen e saj, shpërblimin, ndihmën shoqërore, disiplinën ose përfundimin e kontratës së punës.

• të papunë - Konsiderohen të gjithë personat në moshë pune të specifikuar për matjen e popullsisë ekonomikisht aktive, të cilët gjatë periudhës referuese plotësojnë kërkesat:

- janë pa punë, të gatshëm për punë - kërkojnë punë

• shërbime shoqërore (shërbime sociale) – Nënkupton tërësinë e shërbimeve që ju ofrohen individëve, familjeve dhe grupeve në nevojë, të cilët me burimet qe disponojnë, nuk janë në gjendje të përballojnë nevojat e tyre jetësore për ruajtjen, zhvillimin dhe rehabilitimin e mundësive individuale, për të kapërcyer nevojat emergjente apo kronike.

• drejtësi sociale – Nënkupton mënyrën në të cilën burimet dhe shanset shpërndahen për individët dhe grupet shoqërore. Kriteret kryesore të drejtësisë sociale janë: ligji, meritat dhe nevojat.

• Njësi e pushtetit vendor – Kuptohet bashki apo komuna, ku subjektet përfituese, ushtrojnë të drejtën për të kërkuar kompensimin e të ardhurave materiale ose dhe monetare, të cilat u mungojnë pjesërisht ose plotësisht, si dhe për shërbime shoqërore.

• Burime jetese – Kuptohen të gjitha mjetet monetare ose të ardhurat në natyrë, të cilat bëjnë të mundur jetesën.

� Raport studimor

përmbledhje ekzekutive

Si e gjithë shoqëria Shqiptare, edhe të rinjtë përballen çdo ditë me vështirësi të shumta e komplekse. Gjatë viteve të fundit, ndryshimet politike dhe socio-ekonomike në vendin tonë kanë shtuar problematikat e të rinjve duke i ekspozuar ata ndaj papunësisë, krimit, prostitucionit dhe shfrytëzimit. Në këto kushte, një pjesë e të rinjve janë të përjashtuar ose në rrezik përjashtimi e për pasojë, kanë nevojë për mbrojtje të veçantë dhe për shërbime komplekse e të orientuara drejt nevojave reale të tyre.

Deri para viteve 90 varfëria dhe probleme të tjera sociale që lidhen me të: si papunësia, mungesa e shërbimeve arsimore e shëndetësore nuk ekzistonin (të paktën zyrtarisht) dhe koncepti i vulnerabilitetit si mohim dhe përjashtim nga të drejtat themelore të njeriut nuk kishte as vlerë praktike dhe as institucionale. Ndërsa sot, këto probleme kanë prekur thuajse të gjitha shtresat e popullsisë e në mënyrë të veçantë të rinjtë.

Pёr tё krijuar njё panoramё mё tё plotё lidhur me këtë fenomen, Fondacioni Mary Ward Loreto ka mbështetur studimin: “Vlerësimi i qëndrimeve dhe perceptimeve të të rinjve në lidhje me nevojat, vështirësitë, pritshmëritë, motivimin dhe predispozicionin për të përmirësuar/ndryshuar kushtet e tyre të jetesës”.

Ky vlerësim fokusohet në:

• Qartësimin e situatës së të rinjve brenda realitetit ku ata jetojnë duke marrë në konsideratë opinionin e tyre lidhur me këto çështje, si edhe atë të përfaqësuesëve të sistemeve më të rëndësishëm me të cilët ata ndërveprojnë si: institucionet arsimore, shëndetësore, fetare, policore, OJQ-të dhe strukturat e pushtetit vendor;

• Në eksplorimin e marrëdhënies së tyre me botën e punës dhe të funksionimit social që ata kanë me sistemet ndërvepruese;

• Në identifikimin e nevojave, vështirësive që të rinjtë kanë si edhe në marrjen e informacionit mbi cilёsinё dhe qasjen e shёrbimeve në mbështetje të këtij target grupi;

• Në evidentimin e motiveve dhe predispozicionit që kanë të rinjtë për të përmirësuar/ndryshuar kushtet e tyre të jetesës;

Studimi u realizua mbi një metodologji mikse, si një kombinim i metodave sasiore dhe cilësore, të mbështetura në instrumenta të përshtatshme për arritjen e qëllimit dhe objektivave të studimit: pyetësorë, intervista gjysëm të strukturuara me përfaqësues të institucioneve të lartpërmendura dhe fokus grupe me të rinjtë.

Për realizimin e studimit u përdor një literaturë e pasur rreth çështjeve që lidhen me karakteristikat fizike dhe psikologjike të individëve që kalojnë nga adoleshenca drejt

�

�Raport studimor

moshës së rritur, nevojave që ka kjo grup moshë, si edhe u studiua gjithë baza ligjore, politike dhe strategjitë lidhur me çështjet e arsimimit, punësimit dhe mbrojtjes së të rinjve.

Qëllimi i studimit:

Të eksplorojë mendimet, qëndrimet, dhe perceptimet që kanë të rinjtë në lidhje me mundësitë dhe pengesat për të qënë të sukseshëm në botën e punës, në marrëdhëniet ndërpersonale dhe në rrugën drejt botës sociale të të rriturve.

Nëpërmjet realizimit të këtij qëllimi synohet fuqizimi i të rinjve përmes rritjes së kapaciteteve të tyre për të bërë të mundur socializimin dhe zhvillimin e potencialeve që ata kanë, duke kontribuar kështu në aspektet sociale, ekonomike dhe politike të zhvillimit personal, familjar, shoqëror dhe kombëtar.

objektivi kryesor i këtij studimi:

Objektivi kryesor i kёtij studimi ishte vlerёsimi i situatës së të rinjve me qёllim identifikimin e problemeve dhe sfidave me të cilat ata ndeshen për të hyrë “në botën e të rrituve”, e më pas, hartimi i rekomandimeve specifike për t’i trajtuar kёto problematika nën perspektivën e ndërhyrjeve komplekse, të strukturuara dhe me përfshirjen e vetë të rinjve.

objektiva të përgjithshme:

• Evidentimi i nevojave, vështirësive dhe sfidave me të cilat ndeshen të rinjtë.

• Eksplorimi i motiveve dhe predispozicionit që kanë të rinjtë për të përmirësuar/ndryshuar kushtet e tyre të jetesës.

• Rritja e nivelit të ndërgjegjësimit të të rinjve lidhur me të drejtat e tyre, me rëndësinë që ka arsimimi për t’u integruar në realitetin social.

• Identifikimi i praktikave më të mira të bashkëpunimit që garantojnë dhe ofrojnë shërbime mbështetëse për këtë target grup.

• Mbështetja e të rinjve për të rritur dhe zgjeruar kapacitetet e tyre lidhur me punësimin, në mënyrë që të rrisin funksionimin social në shoqëri dhe të kontribuojnë në ndryshimin e situatës në vend.

pyetjet kërkimore

- Cilat janë perceptimet dhe qëndrimet e të rinjve në lidhje me realitetin social ku ata jetojnë?

- Cilat janë problemet kryesore, sfidat,me të cilat përballen sot të rinjtë, tëmatura sipaskëndvështrimeve të tyre?

�0 Raport studimor

- Cilat janë motivet dhe predispozitat që kanë të rinjtë për të ndryshuar/përmirësuar kushtet e tyre të jetesës?

- Cilat janë mënyrat dhe praktikat që ndihmojnë në adresimin e nevojave komplekse të të rinjve?

Kufizimet e studimit

Ky studim ka pasur disa kufizime, të cilat janë:

- Përqendrimi i studimit në disa zona të Shqipërisë, pavarësisht se pyetësorët janë realizuar në të gjitha qarqet e vendit.

- Mungesa e studimeve të mëparshme në vend, lidhur me çështjet e trajtuara përgjatë tij. Nga kërkimi i literaturës është konstatuar se ka një vakum të ndjeshëm në çështjet që i përkasin problemeve me të cilat ndeshen të rinjtë, motiveve dhe predizpozicionit që ata kanë për të ndryshuar kushtet e tyre të jetesës.

- Subjektivizmin e përgjigje-dhënësve, përsa i përket çështjeve tepër delikate për ta, si psh nevojat, motivet e tyre, si dhe marrëdhëniet që ata kishin me sistemet me të cilat ndërvepronin.

Çështjet etike

Konsideratat etike, të cilat janë respektuar në këtë studim nuk ndryshojnë nga konsideratat etike të studimeve analoge me të. Gjatë gjithë procesit janë ndërmarrë disa hapa, të cilat kanë garantuar zbatimin e gjitha standarteve etike dhe përpara se të mblidheshin të dhënat është kërkuar aprovimi i Institucioneve, të cilat janë përfshirë në studim. Gjithashtu, të gjithë pjesëmarrësit përpara se të plotësonin të dhënat e pyetësorit apo të intervistoheshin, janë njohur me qëllimet e studimit, natyrën vullnetare të pjesëmarrjes në studim si edhe mundësinë e tërheqjes nga studimi, nëse nuk kishin dëshirë të merrnin pjesë në të. Emrat e pjesëmarrësve që kanë kontribuar për mbledhjen e të dhënave të pjesës cilësore të studimit nuk janë përdorur në asnjë pjesë të këtij punimi. Pjesëmarrësit janë njohur me faktin se të gjitha këto të dhëna do të jepeshin si një formë e integruar e të gjithë studimit dhe rezultatet që do të dilnin nga ky studim do të përdoreshin vetëm për qëllime shkencore.

Rëndësia e studimit

Ky studim, i cili mund të klasifikohet ndër studimet e para të këtij lloji në Shqipëri, shoqërohet me rekomandime, të cilat do t’i shërbejnë përfshirjes dhe adresimit të problematikave të të rinjve jo vetëm në planet strategjike të organizatës, por edhe në ato të institucioneve shtetërore dhe nxitjes së respektimit të të drejtave të këtij target grupi për të përfituar nga çdo lloj shërbimi që përmirëson/ndryshon kushtet social – ekonomike të tyre.

��Raport studimor

Studimi është i një rëndësie të veçantë, pasi jo vetëm është ndër të paktët në këtë fushë, por dhe krijon mundësi për të kuptuar psikologjinë e të rinjve, filozofinë e tyre për të ndryshuar realitetin ku jetojnë, por edhe i bën ata pjesë të vendimeve për të kontribuar në përmirësimin e kushteve social – ekonomike në komunitetet e tyre.

Gjetjet e studimit konfirmojnë se të rinjtë janë një target i cili po përballet gjithnjë e më shumë me problemet e punësimit të tregut të sotëm dhe se ata janë të ekspozuar ndaj një serë barrierash drejt arsimimit, punësimit dhe integrimit në botën e të rriturve.

sugjerimet e këtij studimi orientojnë:

• Politikë-bërësit dhe politikë-zbatuesit në nivel qendror dhe vendor të hartojnë strategji realiste për sigurimin e cilësisë ne arsim, për zhvillimin e shërbimeve efektive të punësimit në komunitet, për mundësimin dhe përcaktimin e mënyrave të ndërhyrjes që përmirësojnë nivelin e jetesës së të rinjve duke ndërthurur interesat e tyre dhe të gjithë shoqërisë.

• Përfaqësuesit e institucioneve të rëndësishme në jetën e të rinjve si: familja, shkolla dhe shoqëria, të identifikojnë problemet që kanë të bëjnë me sjelljen dhe shqetësimet që shfaqen në botën e të rinjve, të evidentojnë aftësitë që ata kanë për t’u orientuar e përshtatur në mënyrë të kenaqshme, të besojnë në aftësitë dhe kapacitetet e tyre, si dhe t’i bëjnë ata pjesë të vendimeve që sjellin ndryshime të mëdha në jetët e tyre.

Rekomandimet e dala nga ky studim janë të orientuara kryesisht në drejtim të përmirësimit të situatës social – ekonomike të të rinjve, fuqizimit të tyre për të ndërmarrë iniciativa dhe ndërgjegjësimit për rëndësinë e përfshirjes aktive në “botën e punës”.

�� Raport studimor

H y r j e

Të rinjtë janë një burim i madh i zhvillimit njërëzor dhe njëkohësisht një nga elementët kyç për ndryshim social, ekonomik dhe teknologjik të vendit. Mënyrat përmes të cilave sfidat, nevojat dhe potencialet e të rinjve adresohen nga politikat aktuale, ndikojnë në kushtet sociale, ekonomike dhe ato të mirëqënies e jetëgjatësisë së brezave që do të vijnë. Realiteti i të rinjve shqiptarë në ditët e sotme po e përball shoqërinë me shumë sfida, të cilat mund të pengojnë dhe progresin e shoqërisë. Hapja e vendit ndaj botës dhe proceset e transformimit të vendit drejt një shoqërie të bazuar në mekanizmat dhe institucionet e ekonomisë së tregut po e ballafaqojnë rininë me mjaft probleme dhe rreziqe të reja sociale e shëndetësore. Rinia, sikurse në çdo shoqëri, edhe në Shqipëri përbën një grup shoqëror me ndikime të shumë-anëshme mjaft të rëndësishme në zhvillimet aktuale dhe perspektive të vendit. Të rinjtë në Shqipëri përgjithësisht jetojnë në një shoqëri të mbërthyer nga një krizë e thellë, afatgjatë dhe e shumë-anshme politike, ekonomike dhe psiko-kulturore. Aspiratat e të rinjve për të ndërtuar një të ardhme sipas standarteve të jetesës së bashkëmoshatarëve të tyre në vendet e zhvilluara të Europës janë në kontradiktë me mundësitë e kufizuara dhe realitetin plot sfida e probleme të shumta.

Të rinjtë përfaqësojnë grupin më të madh të forcës së aftë për punë, si në zonat rurale ashtu edhe ato urbane. Megjithatë, aftësia dhe forca për punë nuk përbëjnë garanci për gjetjen e një vendi të përshtatshëm pune, kjo edhe për shkak të vendeve të kufizuara për punë. Punësimi i të rinjve është një çështje shumë komplekse që meriton vëmendje. Në Shqipëri mungojnë të dhëna që tregojnë situtatën reale të përfshirjes apo mos përfshirjes së të rinjve në tregun e punës. Të dhënat e pakta që disponohen tregojnë se dy në tre të rinj shqiptarë janë të papunë. Sipas ILO, papunësia zyrtare në Shqipëri është 20 – 21%. Rinia, si pjesa më e madhe e shoqërisë shqiptare përbën shkallën më të lartë të papunësisë nga të gjithë grupmoshat. Tejet e rëndë është gjendja e punësimit dhe e mundësive të të rinjve në zonat rurale. Por edhe në botë, papunësia e të rinjve ka arritur nivel rekord, veçanërisht në vendet e zhvilluara dhe në Evropën Lindore. 81 milionë të rinj nga mosha 15 deri 24-vjeç, kanë qenë pa punë në fund të vitit 2009. Sipas të dhënave të publikuara nga ILO, tregu i punës për të rinjtë ka qenë i favorshëm deri në vitin 2007. Deri në këtë vit papunësia ka qenë në rënie të vazhdueshme në pjesën më të madhe të rajoneve. Dhjetë vjet më parë, me fillimin e krizës ekonomike, numri i të rinjve të papunë u rrit mesatarisht me 200 mijë në vit, por në vitin 2009 numri i të rinjve të papunë u rrit me 6.7 milionë (ILO, shkurt 2014) .

Nga ana tjetër, migrimi i brendshëm, ekonomia informale, mungesa e politikave të përshtatshme për nxitjen e punësimit ndërmjet të rinjve dhe moskoordinimi i arsimit me tregun e punës, krijon një situatë të disfavorshme për punësimin e të rinjve. Ka shumë faktorë që shpjegojnë këtë situatë.

�


Faktorët që ndikojnë në rritjen apo uljen e papunësisë së të rinjve janë të shumtë. Një ndër faktoret me kryesorë është zhvillimi ekonomik, por ka edhe mjaft faktorë të tjerë që kanë të bëjnë me vetë tregun e punës, siç janë përshembull: kualifikimi, shkalla e informimit, gatishmëria për të punuar, arsimi, tradita apo edhe faktorë të natyrës sociale dhe psikologjike të një komuniteti të caktuar. Përballja me modelet e reja të formimit psiko-kulturor dhe ndryshimet e papritura të sjelljes shoqërore, papunësia e lartë, kriminaliteti dhe kriza e vlerave, përbëjnë disa nga faktorët që ndikojnë në rritjen e vulnerabilitetit në radhët e të rinjve. Në kontekstin e këtyre proceseve dhe dukurive të reja sociale, numri i të rinjve të papunë ka ardhur duke u shtuar dhe duke u bërë një nga sfidat që i shtrohet për zgjidhje të gjithë aktorëve, shtetit, biznesit, shoqërisë civile, institucioneve ndërkombëtare, vetë të rinjve dhe komunitetit.

Nga ana tjetër, lëvizja masive e popullsisë nga zonat rurale drejt qëndrave urbane, veçanërisht nga zona veri-lindore drejt zonës së mesme e bregdetare, nga periferia dhe qëndrat e vogla drejt qyteteve më të mëdha, ka krijuar shumë probleme të mprehta ekonomike dhe sociale. Popullsia e ardhur ballafaqohet me problemet e papunësisë, të integrimit në jetën urbane me kushte të vështira të jetesës dhe banimit, me konflikte pronësie etj. Të rinjtë e papunë dhe me vështirësi integrimi në jetën urbane rrezikojnë të përfshihen në aktivitete kriminale, sjellje të papërshtatshme etj. Zhvendosjet drastike demografike kanë dobësuar rrjetet tradicionale të mbështetjes dhe mbrojtjes familjare, fisnore e komunitare dhe kanë kufizuar mundësitë e familjeve të të rinjve për të përdorur shërbime cilësore sociale, duke rritur rrezikun e përjashtimit socio-ekonomik.

Për të pasur një panoramë më të qartë të këtij fenomeni, fokusi i studimit është orientuar drejt identifikimit të nevojave, mungesave, potencialeve, motivimit dhe predispozicionit të të rinjve, në mënyrë që ata të përfshihen aktivisht në jetën sociale.


Literatura

�.�. Konsiderata të përgjithshme rreth karakteristikave të adoleshencës dhe moshës së rritur të hershme. Adoleshentët dhe të rinjtë e sotëm janë duke jetuar në një botë të mbushur me sfida, pasiguri, mungesa dhe kaos, të cilat kanë një ndikim të jashtëzakonshëm në jetën e tyre të përditshme. Në këto kushte është e rëndësishme që, përveç njohjes së karakteristikave të adoleshencës dhe moshës së rritur të hershme, të cilave ne ju referohemi sipas fazave e që na ndihmojnë të kuptojmë zhvillimin fizik, social njëkohësisht dhe atë konjitiv, të njohim dhe studiojmë aspektin kontekstual në të cilin të rinjtë jetojnë dhe nga marrin eksperiencat. Ky aspekt luan një rol të rëndësishëm në këtë fazë të jetës; p.sh: në moshën 12 vjeçare adoleshentët bëhen të vetëdijshëm për situatën e tyre shoqërore (Coleman, 2007); në moshën 14 vjeç dhe në vazhdim ata zhvillojnë identitetin, një sens veprimi ndaj institucioneve të edukimit (në aspektin negativ dhe pozitiv) dhe rëndësia e bashkëmoshatarëve bëhet edhe më shumë e rëndësishme (Fine, 2004); në moshën 17 vjeç, adoleshentët janë shumë pranë mbarimit të arsimit dhe shumë shpejt do t’iu duhet të bëjnë zgjedhjet e tyre për të vazhduar arsimimin apo për t’u punësuar. Parë në këtë perspektive është e rëndësishme të kuptojmë situatën reale të të rinjve, faktorët që ndikojnë në integrimin ose jo drejt “botës së të rriturve”, efektet që shkakton “mospërfshirja” e tyre dhe ndikimi që sjell papunësia, mungesa e arsimimit në zhvillimin e tyre.

Të gjitha këto reflektohen në sjelljen e të rinjve dhe konsiderohen si faktorë të rëndësishëm, të cilët bashkëveprojnë me modelet familjare, normat, vlerat shoqërore, pritshmëritë etj. Sipas teorisë ekologjike (Bronfenbrenner (2004) “Kemi arsye të besojmë që rritja e popullsisë, globalizimi, teknologjitë e reja dhe të tjera ndryshime të shpejta do të rindërtojnë edhe konceptin e adoleshencës dhe të të rinjve, në mënyra të ndryshme”(Larson 2002).

�.�. Zhvillimi psiko –social dhe konjitiv në adoleshencëNë adoleshencë zhvillohet sensi i një identiteti personal, i cili përfshin edhe njohjen e një sërë vlerash personale, morale dhe etike, si dhe perceptimin mbi vetveten ose vetëvlerësimin. Zhvillimi psiko-social dhe njohës i adoleshencës kuptohet më mirë kur ndahet në tre periudha të cilat përfshijnë respektivisht:

• adoleshencën e hershme (11-14 vjet),• adoleshencën e mesme (15-17 vjet),• adoleshencën e vonë (18-21 vjet).

�


Secila prej këtyre periudhave të ndryshme të zhvillimit në adoleshencë përmban ndryshime të reja në aftësitë njohëse emocionale dhe sociale.

Adoleshenca shënon gjithashtu përparime të jashtëzakonshme në aspektin njohës, duke përfshirë përdorimin e aftësive të reja abstrakte, logjike dhe mendimin idealist, sipas piazhesë (piaget). Në këtë fazë, sipas tij, individët shkojnë përtej përvojave konkrete dhe mendojnë në terma abstraktë dhe më shumë logjikë. Si pjesë e të menduarit në mënyrë abstrakte adoleshentët zhvillojnë imazhet e rrethanave ideale dhe fillojnë të presin mundësitë që do t’ju ofrojë e ardhmja. Këto ndryshime nuk ndodhin në një vakum, theksonte Sullivan (1953), këto ndryshime ndodhin në një kontekst sociokulturor. Erikson (��) propozoi një teori të rëndësishme në psikologjinë e zhvillimit të quajtur “Tetë stadet e jetëgjatësisë së Eriksonit” (Erikson’s Eight Life-Span Stages), sipas së cilës, zhvillimi ndodh gjatë gjithë jetës. Në secilin prej tetë stadeve individi përjeton një krizë dhe nëse e përballon atë me sukses kalon në fazën tjetër. Stadi i pestë i zhvillimit i referohet adoleshencës: (Identity versus Identity Confusion) Identiteti kundrejt Identitetit (Konfuzioni)10 deri 20 vjeç. Në këtë stad adoleshentët kanë mundësi për të eksploruar role të reja, nivel përgjegjësie të rritur për të ndërtuar një sens të identitetit personal. Adoleshentët përjetojnë gjithashtu një luftë dhe konfuzion rreth vetvetes për të përcaktuar atë që ata janë dhe përshtatjen e tyre me botën. Prindërit në këtë stad duhet të lejojnë adoleshentët të eksplorojnë shumë role dhe shtigje të ndryshme brenda një roli të veçantë. Nëse adoleshenti hulumton role të tilla në një mënyrë të shëndetshme dhe mbërrin në një rrugë pozitive për të ndjekur në jetë, atëherë do të arrijë një identitet pozitiv. Nëse formimi i identitetit në adoleshencë është shtyrë nga prindërit, adoleshentët nuk kanë mundësi të shqyrtojnë në mënyrë adekuate role të shumta. Rruga për një të ardhme pozitive nuk përcaktohet dhe në jetën e tyre do të mbretërojë konfuzioni i identitetit.

marcia e përpunoi më tej teorinë e identitetit të Eriksonit, i cili e shikonte identitetin si një proces dhe zhvilloi një qasje për të matur statusin e identitetit në adoleshencë në çdo moment (Marcia, 1966, 1976). Konceptet e eksplorimit dhe angazhimit ishin çelësi për të identifikuar kohën kur adoleshentët ishin në zhvillimin e identitetit të tyre.

Sipas Marcia-s eksplorimi ndodh kur një adoleshent përfshihet në procesin e zgjedhjes dhe vendimmarrjes mbi çështjet e marrëdhënieve, stilit të jetës, fesë ose punës. Është një proces i kërkimit aktiv dhe zbulimit. Në të kundërt, angazhimi është pranimi i një qëllimi të caktuar, planit të jetës dhe nënkupton një marrje përgjegjësie individuale për zgjedhjen e jetës dhe veprimeve. Studime empirike sugjerojnë se, kërkimi i identitetit fillon gjatë adoleshencës, por një identitet koherent nuk krijohet në mënyrë tipike deri në adoleshencën e vonë (Nurmi, Lerner, & Steinberg, 2004; Reis & Youniss, 2004; Waterman, 1999).

teoria e të mësuarit social, zhvilluar nga Albert Bandura (Bandura & Ross 1961),nëpërmjet hipotezës se të mësuarit merret nga njërëzit nëpërmjet vëzhgimit, imitimit dhe modelimit. Eksperimenti origjinal “Bobo Doll” (Bandura & Ross 1961) studion modelet e sjelljes agresive në fëmijët e moshës parashkollore. Rezultatet e arritura çuan në përfundimin se sjellja agresive mund të mësohet nëpërmjet vëzhgimit.


�.�. Karakteristika të moshës së rritur të hershme ( rinia)Është e vështirë të përcaktohet periudha e saktë e jetës, së cilës ne i referohemi për të folur rreth asaj që njihet si mosha e rritur e hershme ose rinia.

Teoricienë të ndryshëm janë munduar të përcaktojnë termin moshë e rritur e hershme (rinia). Buhler (1933), i ka përmbledhur adoleshencën dhe rininë në një grup. Ai ishte i mendimit se kjo periudhë përfshinte moshën nga 15 deri në 25 vjeç. Gjatë kësaj peiudhe njërëzit fokusohen në ndërtimin e identitetit të tyre dhe në përpjekjen e tyre idealiste për të bërë ëndrrat realitet. Levinson dhe kolegët e tij ( 1974) e kanë copëtuar moshën e rritur të hershme në copëza shumë të vogla. Ata kanë theksuar se në procesin e zhvillimit të një strukture jetësore, njërëzit kalojnë në periudha stabiliteti dhe qëndrueshëmrie, të ndara këto nga periudha të shkurtra tranzicioni.

Kriteri i përdorur më gjërësisht për të përcaktuar nëse një individ ka hyrë në moshën e pjekurisë është ndryshimi i roleve, që përfshin marrjen e përgjegjësive dhe detyrave të reja.

Erik Erikson ka argumentuar se adoleshentët deri në fund të kësaj faze, por edhe në rrugën drejt botës së të rrituve, ballafaqohen me krizën midis krijimit të identitetit dhe konfuzionit të roleve. Kriza përfshin përpjekjet për të provuar shumë vetë dhe për të zgjedhur njërën prej tyre. Adoleshentët që zgjidhin këtë krizë janë të përgatitur për të vazhduar më tej rrugën e zhvillimit.

• Erikson thekson se ata adoleshentë /të rinj që nuk mund të arrijnë identitetin e tyre e kanë të vështirë të përjetojnë identitet në marrëdhëniet ndërpersonale. Ata mbeten të izoluar gjatë gjithë jetës dhe reagojnë në mënyrë stereotipike.

Çështje për t’u patur në konsideratë:

a. Një nga treguesit e moshës së rritur është përfundimi i studimeve.

Përcaktimi i moshës së rritur vlerësohet edhe nga pikpamja psikologjike.

Të jesh i rritur do të thotë të vendosësh raporte të tjera me botën. Meqënëse aftësitë konjitive të të rriturit janë të ndryshme edhe sjelljet e tij ndryshojnë. Individët heqin dorë nga sjelljet e pakujdesshme dhe shfaqen me më shumë vetë-kontroll dhe përshtatje me normat sociale.

Sipas Eriksonit, detyra kryesore e moshës së rritur është përballja midis intimitetit dhe izolimit.

• Vitet midis 18 dhe 25 vjeç mund të reflektojnë një stad tjetër të jetës së individit. Kjo periudhë mund të quhet periudhë tranzicioni. Individi nuk është më adoleshent, por akoma nuk ka marrë të gjitha rolet e të rriturit.

• Tranzicioni varet nga kultura dhe një numër faktorësh psikologjikë.

Disa prej tyre janë: përfundimi i arsimit, punësimi me kohë të plotë, ngritja e shtëpisë, martesa, dhe të bërit prind.


marrëdhënia me botën e punës

Pyetja se çfarë do të bëhesh kur të rritesh, merr një rëndësi të veçantë në këtë fazë të jetës së individit. Zgjedhja e profesionit është e lidhur me identitetin- kush jeni?

Provat e para të punës mund të bëhen që në këtë moshë nëpërmjet angazhimeve të pjesshme në aktivitete prodhuese, fitimprurëse për familjen dhe vetë të riun. Ata bëhen më të aftë të identifikojnë strategji të përshtatshme për një punë të caktuar dhe të monitorojnë efektivitetin e strategjisë së zgjedhur, kanë më shumë aftësi të përzgjedhin informacionin më të rëndësishëm, të proritarizojnë nevoja.

• Në këtë fazë të jetës, të rinjtë studjojnë në mënyrë më efektive dhe kujtojnë në mënyrë më të saktë realitetin përreth tyre. Karakteristikat e reja të të menduarit u japin të rinjve forcë më të madhe njohëse. Por, jo të gjithë të rinjtë i përdorin këto shprehi në mënyrë efektive, duke bërë kështu një pjesë e tyre të mos zhvillojnë autonominë dhe pavarësinë personale, të kenë probleme komplekse e të mos integrohen në botën e të rrituve.

Disa adoleshentë dhe të rinj nuk përshtaten mirë me kërkesat dhe përgjegjësitë e reja të moshës, madje ka nga ata që reagojnë në mënyra të pashëndetshme. Zakonisht flitet për varësi ndaj substancave narkotike, probleme të shëndetit mendor, sjellje delikuente etj si këto (Haxhiymeri. E. 2011).

�.�. Vështrim kritik mbi situatën e të rinjveShqipëria ka ecur me shpejtësi në rrugën e reformave drejt sistemit të ri të ekonomisë së tregut, por problemet dhe vështirësitë ekonomike të trashëguara nga e kaluara dhe ato aktuale të krijuara gjatë tranzicionit të gjatë dhe të vështirë, mbeten ende të mëdha. Një ndër problemet madhore mbetet papunësia, kriminaliteti, abuzimi me substancat, mosrespektimi i ligjit, mungesa e tolerancës, braktisja e shkollës etj.

Papunësia është një nga problemet më të mprehta të kësaj grup moshe. Shteti shqiptar ka ndërmarrë një sërë masash për të zbehur ndikimin e këtij fenomeni, por përsëri situata lë shumë për të dëshiruar. Politikat e punësimit janë një mjet i rendësishëm për përmirësimin e situatës së tregut të punës, por gjithsesi, kanë akoma një impakt të kufizuar në uljen e nivelit të papunësisë. Kjo vjen si rezultat i disa faktorëve në tregun e punës që janë të lidhura me faktin se politikat e tregut të punës janë të kushtueshme dhe kërkojnë më shumë kapacitete njërëzore për t’u zbatuar.


metodologjia

Për realizimin e studimit u përdor një metodologji e kombinuar e llojit cilësor dhe sasior. Përpunimi dhe paraqitja e rezultateve të metodave të ndryshme, që janë përdorur përgjatë këtij studimi lënë më shumë vend për mendim, reflektim dhe objektivitet. Të dhënat krahasuese dhe perceptimi i aktorëve të ndryshëm ka qenë një nga pikat interesante të studimit.

Ky studim është një përpjekje e organizuar e fondacionit MWL për të bërë një vlerësim të përgjithshëm të situatës së të rinjve, të problemeve me të cilat ata përballen, për të qënë pjesë e përfshirjes së madhe sociale, si dhe për të eksploruar motivet dhe predispozicionin e tyre për të ndryshuar realitetin në të cilin jetojnë.

Metoda të tjera për mbledhjen e të dhënave

• Takime, diskutime me Punonjës të Shërbimit Kombëtar të Punësimit, përfaqësues të zyrës së punës për rajonin e Tiranës

• Hulumtime në literaturë shqiptare dhe të huaj,• Dokumenta ligjore,• Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë,• Konventa për të Drejtat e Njëriut,• Strategjia e Shërbimeve Shoqërore,• Strategjia Kombëtare e Zhvillimit Ekonomik Social,• Strategjia e Punësimit, 2007-2013• Objektivat e Zhvillimit të Mijëvjeçarit,• Burime nga interneti.

Subjektet në studim

subjektet në studim ishin të rinj nga qytete dhe fshatra të të gjithë qarqeve të Shqipërisë: Qarku i Tiranës, Shkodrës, Durrësit, Lezhës, Beratit, Korçës, Sarandës, Gjirokastrës, Elbasanit, dhe Dibrës, Kukësit, Fierit si dhe përfaqësuesit e pushtetit lokal, të institucioneve shëndetësore, arsimore, të institucioneve fetare, kryepleqtë, dhe punonjës të policisë.

Komponenti sasior

Për mbledhjen e të dhënave sasiore u përdor një pyetësor i strukturuar që i’u drejtua 1008 pjesëmarrësve.

�


puno

njës

arsi

mor

puno

njës

sh

ënde

tësi

e

puno

njës

po

licie

Kry

eple

qtë

përf

aqës

ues

të

inst

ituci

onev

e fe

tare

përf

aqës

ues

të

push

tetit

loka

l

puno

njës

oJF

puno

njës

të

Zyrë

s së

pun

ës

pers

onat

Kyç

Nr � � � � � � � �

Komponenti cilësor

Për të bërë të mundur marrjen e informacioneve të hollësishme mbi perceptimet, qëndrimet dhe këndvështrimet e të rinjve lidhur me sfidat për t’u përfshirë në tregun e punës dhe për të nxitur ndryshimin në nivel individual, familjar e shoqëror, u zhvilluan intervista me grupe të fokusuara. Intervistat e fokus grupeve kanë inkurajuar më shumë hapjen e të intervistuarve dhe kanë siguruar informacion më të lirë dhe kompleks rreth çështjeve më delikate që shqetësojnë të rinjtë. Përmes këtyre intervistave, pjesëmarrësit kanë pasur mundësi të stimulojnë njëri-tjetrin me ide dhe mendime. Janë realizuar gjithsej 15 fokusgrupe, nga të cilat 5 vetëm me djem, 5 vetëm me vajza dhe 5 të tjerë me grupe mikse vajza – djem.

Përmes informacioneve të marra nga intervistat e zhvilluara dhe nga fokusgrupet është dhënë një tablo e qartë e çështjeve që lidhen me situatën e punësimit të rinjve, sfidat me të cilat ndeshen, motivimin dhe predispozicionit të tyre për të ndryshuar kushtet e jetesës.

tabela �: Në tabelën � pasqyrohet shpërndarja e fokugrupeve të realizuara në zonat e përfshira në studim

Gjithashtu, për të marrë mendimet dhe opinionet e përfaqësuesve të institucioneve që kanë një ndikim të rëndësishëm në jetën e të rinjve u përgatitën intervista gjysëm të strukturuara. Përmes intervistave gjysmë të strukturuara u vlerësuan, analizuan dhe interpretuan përqasjet, këndvështrimet, idetë dhe sugjerimet e punonjësve në rajonet e përfshira në studim.

Në tabelën � pasyrohet numri i përfaqësuesëve të sisteme të ndryshme, të cilët janë përfshirë në studim

Janë realizuar gjithsej 25 intervista me persona kyç. Intervistimi i aktorëve lokalë, të cilët kanë një rol të rëndësishëm në jetën e të rinjve ka qenë një burim i rëndësishëm

Nr. Rrethi 1. B. Curri 2. Tiranë 3. Lushnjë 4. Sarandë 5. Lezhë

tabela �


për studimin në fjalë. Këto intervista kanë qenë të rëndësishme pasi kanë shërbyer, jo vetëm si një burim i drejtpërdrejtë informacioni, por edhe kanë mbartur një sens analitik për çdo informacion të grumbulluar. Të gjithë personat e intervistuar në këtë studim kanë pasur eksperiencën e disa viteve punë në sektorët ku ata japin kontributin e tyre duke na ofruar kështu një panoramë të plotë, nga këndvështrimi i tyre prej profesionistësh.

Tabela 3: Në tabelën 3, identifikohen të intervistuarit sipas rretheve që kanë qënë pjesë e këtij studimi:

Qëllimi kryesor i analizës së të dhënave cilësore ishte shqyrtimi dhe organizimi i sasisë së informacionit të marrë nga realizimi i intervistave dhe fokusgrupeve, në mënyrë që temat dhe interpretimet që dolën nga ky proces të adresonin pyetjet e ngritura në fillim të studimit. Pas leximit të kujdeshëm të të gjithë informacionit të mbledhur nga intervistat dhe fokusgrupet të dhënat u transkriptuan.

Transkriptet u formatuan në mënyrë të tillë që të ishin lehtësisht të lexueshëm dhe të krijonin hapësirë të mjaftueshme për të shkruar komentet e nevojshëm. Është hartuar një listë me tema dhe koncepte të cilat janë koduar. Kjo është bërë duke identifikuar lidhjet ndërmjet kategorive, grupimit të tyre sipas temave dhe klasifikimit sipas niveleve të përgjithësimit në mënyrë që kodimi të kishte një hierarki të temave kryesore dhe nën temave. Pasi kërkuesja është familjarizuar me të gjitha të dhënat e mbledhura, i ka klasifikuar ato në njësi me kuptim. Në këtë mënyrë është vazhduar me identifikimin e atyre pjesëve të informacionit të cilat përshtaten njëra me tjetrën në një mënyrë të kuptimshme dhe më pas është vazhduar me kodimin e tyre.

Nr. Rrethi 1. B. Curri 2. Tiranë 3. Lushnjë 4. Sarandë 5. Lezhë


R e z u l t a t e t

�.�. analiza e të dhënave cilësore të përftuara nga fokusgrupet me të rinjNga vlerësimi i kryer mbi bazën e intervistave të zhvilluara me fokusgrupet e të rinjve u vërejt qartë natyra shumëdimensionale e nevojave dhe problemeve që kanë të rinjtë. Gjithashtu u evidentuan: mungesat dhe boshllëqet lidhur me politikat, legjislacionin në fushën e punësimit, arsimimit, probleme që kanë të bëjnë me vizionin dhe perspektivën e strategjisë së qeverisjes vendore për t’ju përgjigjur nevojave reale të të rinjve dhe komunitetit në përgjithësi, probleme që kanë të bëjnë me përgatitjen dhe aftësimin e të rinjve për të hyrë në tregun e punës e për të mos qënë të përjashtuar nga integrimi social i shoqërisë me kualifikimin e vazhdueshëm. Për tu përmendur ishte gjithashtu edhe nevoja për ngritjen dhe funksionimin e sistemeve të bashkëpunimit midis qeverisjes qendrore dhe asaj lokale, shoqërisë civile dhe biznesit rajonal për të mundësuar plotësimin e nevojave të këtij target grupi, për t’u fuqizuar e integruar në jetën aktive.

�. Analiza dhe interpretimi i informacioneve të marra nga fokusgrupet

Këndvështrimi i të rinjve për sistemet mbështetëse dhe ndihmuese në jetën e tyre.

Shumica e të intervistuarve shprehen se familja dhe kisha janë dy institucionet më të rëndësishëm, ku të rinjtë mbështeten dhe kërkojnë ndihmë.

“Kam kërkuar ndihmë vetëm nga familja ime, askujt tjetër. Ndoshta, sepse vetëm familjen kam parë gjithmonë si burim mbështetjeje” (vajzë, fokusgrup, zonë rurale).

“Kisha, na ka ndihmuar me të mira materiale dhe duke kontribuar në një organizim më të mirë të të rinjve dhe të gjithë fshatit në përgjithësi” (djalë, f.grup. zonë rurale).

Vlen të theksohet se roli i këtij institucioni është cilësuar prej të rinjve si një rol me rëndësi të madhe në jetën e tyre, veçanërisht në drejtim të rritjes dhe zhvillimit shpirtëror, shpresës dhe besimit tek e ardhmja, tek ndryshimi.

Ata shprehen se familja kryen funksionet thelbësore të plotësimit të nevojave sociale, arsimore dhe për përkujdesje shëndetësore të tyre. Të intervistuarit pohojnë se familjet, pavarësisht nga forma, përbërja, klasa, raca ose etnia luajnë një rol të rëndësishëm në plotësimin e nevojave të tyre dhe janë shpesh bashkëudhëtaret e vetme në rrugëtimin e tyre drejt botës së të rriturve.

Ata pohojnë se procesi i të kërkuarit ndihmë kushtëzohet nga disa faktorë si:

�


• Frika se ndoshta nuk do të gjejnë mbështetje;

• Ndrojtje se mund të konsiderohen si vulnerabël nëse marrin statusin e “nevojtarit”, të atij që ka nevojë për ndihmë;

• Hezitim se nëse ju drejtohen sistemeve të tjerë, mund t’u kërkojnë një favor tjetër në këmbim të mbështetjes, si psh ryshfet, “Unë nuk kam kërkuar ndihmën e askujt, përveç familjes time, sepse nuk besoj që në ditët e sotme dikush të mbështet. Edhe nëse e bën, nuk mendoj se është e sinqertë, ose është që të kthesh diçka në këmbim” ( djalë, f.grup, zonë urbane;

• Mungesë besimi se problemi i tyre mund të zgjidhet, “Tek personat e tjerë nuk kam besim.Njërëzit,thjeshtë,përfitojnëngamomentettonatëdobëta,duantënashohinsamëkeq, kështu që nuk vlen t’u kërkosh ndihmë. Familja është e vetmja gjë e vërtetë në kohën që po jetojmë”;

• Ndjenjë turpi se të tjerët do t’i paragjykojnë;

Të rinjtë e shohin sistemin familjar si të vetmin sistem të besueshëm, ndaj dhe gjithmonë ndihmën e parë e kërkojnë nga ky sistem.

“Sa herë që unë kam nevojë për diçka familja është e para, të cilës i drejtohem. Më mirë se familja jonë askush nuk na mbështet”( vajzë, f, grup, zonë rurale).

Procesi i të kërkuarit ndihmë, shpesh, pengohet edhe për shkak të modeleve tradicionale të trashëguara nga e kaluara, sipas të cilave “problemet e shtëpisë nuk dalin jashtë saj”. Çështje të cilësuara si tepër delikate, duhet të diskutohen dhe adresohen vetëm brenda familjes së ngushtë, pasi dalja e tyre jashtë këtij sistemi, mund të krijojë të tjera probleme; më e theksuar kjo për anëtaret vajza të familjes.

“Nuk është mirë që problemet tona t’i mësojnë edhe të tjerët” ( vajzë, f/grup, zonë rurale).

Eksperienca pozitive në lidhje me sistemet mbështetëse

Nuk mungojnë edhe eksperiencat pozitive të të rinjve, të cilat dëshmojnë se edhe shoqëria është një sistem i rëndësishëm për të rinjtë. Kryesisht vajzat i shohin shoqet e tyre si një mbështetje të pazëvëndësueshme për çdo problem apo nevojë me natyrë psiko – sociale që ato kanë. Të rinjtë shprehen se për disa situata të caktuara, me të cilat ata ndeshen e kanë të vështirë të gjejnë mirëkuptim dhe mbështetje nga familja për shkak të stigmës dhe paragjykimit, ndërkohë që shoqëria i mbështet dhe i ndihmon në zgjidhjen e problemeve të tyre.

“Te familja e kemi pak të vështirë të kërkojmë ndihmë, sepse nuk na kuptojnë në çdo gjë që ne na shqetëson” ( vajzë, f.grup, zonë rurale)

“Te familja nuk mund të drejtohemi gjithmonë sepse nuk arrijnë të na kuptojnë. Kanë një mentalitet ndryshe nga ai që kemi ne“ ( vajzë, f.grup, zonë rurale).


Duhet theksuar fakti se disa pjesëmarrës në fokusgrupe, kryesisht vajza, kanë hezituar të flasin për sistemet e tyre të mbështetjes. Ato kanë nguruar të pohojnë ekzistencën e problemeve dhe të kërkuarit ndihmë për zgjidhjen e këtyre problemeve, duke dëshmuar në këtë mënyrë tërheqjen dhe izolimin e tyre social nga sistemet përreth tyre, mungesën e bashkëveprimit dhe ndërveprimit me to.

Roli i shërbimit të policimit në komunitet

Të intervistuarit janë shprehur se roli i shërbimit të policimit në komunitet është një rol ende i padukshëm dhe i pa specifikuar dhe kjo shpjegohet me faktin se të rinjtë e përqasin këtë shërbim si një shërbim mbështetës vetëm në raste ekstreme. Ndërsa, përsa i përket sistemit të përfaqësuar nga i zgjedhuri në komunitet (kryeplaku), të rinjtë janë shprehur se i drejtohen këtij sistemi vetëm për nevojat që kanë të bëjnë me dokumentacionin që atyre ju nevojitet, duke mos e perceptuar si një sistem mbështetës dhe ndihmues për adresimin dhe zgjidhjen e nevojave dhe problemeve komplekse që ata kanë.

“Tek kryeplaku shkojmë vetëm për dokumenta, për tjetër gjë nuk shkojmë” (djalë, f.grup, zonë urbane).

perceptimet e të rinjve për natyrën dhe llojin e problemeve me të cilat janë ndeshur dhe nivelin e angazhimit të tyre në adresimin e këtyre problemeve

Të rinjtë kanë trajtuar dhe vlerësuar si problemet specifike ashtu edhe ato të përgjithshme, me të cilat ata ndeshen, duke i prioritarizuar në varësi të rëndësisë dhe efekteve që ato kanë në jetën e tyre. Edhe pse të rinjtë përfaqësojnë një “grup social” më vete, ata nuk janë të pandikuar nga problematikat e përgjithshme të jetës sociale në Shqipëri.

Të rinjtë shprehen se janë të prekur nga një sërë problemesh dhe vuajnë kombinimin e tyre, të lidhur me njëri - tjetrin si: papunësia, arsimimi jo cilësor, mungesa e sistemeve mbështetëse, kapacitetet e ulëta, të ardhurat e pakta, strehimi jo i përshtatshëm, mungesa e aktiviteteve sociale – kulturore, ekzpozimi i vazhdueshëm ndaj dhunës dhe kriminalitetit, dhe probleme të tjera sociale familjare. Shpesh, si rezultat i gjithë këtyre problemeve ata gjenden mes një cikli të mbyllur, që është i vështirë të thyhet. Disa të rinj përjetojnë pasojat e përjashtimit social si rezultat i përballjes me problemet, por edhe si pasojë e situatave të vështira familjare, duke zvogëluar në këtë mënyrë shanset apo mundësitë e tyre në të ardhmen për të dalë nga cikli i përjashtimit e për të qënë pjesë e përfshirjes së madhe sociale.

Një pjesë tjetër e të rinjve të përfshirë në studim shfaqin karakteristika të tjera të përjashtimit social si: mungesë dëshire pë të marrë pjesë në aktivitete, izolim, tërheqje, një mungesë të perceptuar të mundësive dhe zgjedhjeve për jetën duke zgjeruar kështu rrethin vicioz në të cilin ndodhen e duke zvogëluar shanset për ndryshim.

Papunësia është pranuar pothuajse nga të gjithë të intervistuarit si një problem social tepër i mprehtë që krijon shumë sfida në jetën e tyre.


“Papunësia është problem për të gjithë, prej saj vijnë gjithë të tjerat” (djalë, f.grup, zonë urbane).

Niveli i lartë i papunësisë shikohet nga të rinjtë si një nga problemet më të mëdha, veçanërisht për ata të rinj që kanë përfunduar shkollën dhe presin të integrohen në botën e punës. Ata shprehen se tregu shqiptar i punës karakterizohet nga mundesi të kufizuara për të rinjtë, duke u bërë kështu pengesë për përfshirjen e tyre aktive. Ata tregojnë se sistemi i formimit dhe përgatitjes së tyre për “botën e punës” është i pamjaftueshëm. Si rezultat i këtyre mungesave, duke synuar për një perspektive më të mirë, shumë të rinj shohin emigracionin si alternativën e vetme për të ndryshuar sadopak situatën e tyre. Por nga ana tjetër, disa nga të rinjtë mendojnë se nëse do të kenë një pregatitje dhe eksperiencë të caktuar në një fushë specifike në komunitetet ku ata jetojnë do të ishin më pak të rrezikuar nga përjashtimi social dhe do të ndryshojnë kushtet e tyre social – ekonomike.

Të rinjtë e përfshirë në studim kanë treguar se një numër i koniderueshëm problemesh burojnë edhe nga mungesa e cilësisë në arsim, më e shprehur kjo në çështje që kanë të bëjnë me: infrastrukturën, mungesën e bazës së nevojshme materiale në shkolla, kualifikimin dhe përgatitjen e punonjësve të arsimit, alterteksin ( ekzistenca e shumë teskteve në treg), qëndrimet e stereotipizuara dhe paragjykuese, mungesën e një mjedisi stimulues në familje, në shkollë dhe në komunitet, mungesa e një kurrikule gjithëpërfshirëse, që adreson nevojat e çdo të riu.

“Është bërë rrëmujë me librat sot, psh unë dhe kushëriri im, edhe pse jemi në të njëjtën moshë, të dy në klasë të 11, kemi libra të ndryshëm”( vajzë, f.grup, zonë urbane).

Ata shohin si burim të problemeve dhe vështirësive me të cilat ndeshen edhe mungesën e bashkëpunimit ndërmjet sektorëve të ndryshëm, mungesën e dialogut, veçanërisht kur punonjës të të njëjtit institucion i përkasin krahëve të ndryshëm poltik duke u bërë kështu pengesë në arritjen e dialogut, kompromisit dhe marrjes së vendimeve të rëndësishme për të rinjtë.

Konsiderata të përgjithshme lidhur me mundësitë për ndryshim, të perceptuara si të tilla nga vetë të rinjtë.

• Emigracioni shikohet nga shumica e të rinjve ai një mjet që ndihmon në reduktimin e papunësisë, zhvillon burimet ekonomike dhe përmirëson gjëndjen dhe statusin, si në nivel personal edhe në atë familjar e shoqëror, ndaj mbetet pjesë e aspiratave të tyre. Një pjesë e të rinjve e shohin emigracionin si një zgjidhje të përkohshme, si një mënyrë për t’u fuqizuar, që në të ardhmen të mund të kontribuojnë në zhvillimin e vendit të tyre.

“Do preferoja emigracionin, por përkohësisht, pasi të mbildhja ca lekë, do të doja të kthehesha këtu, në fshatin tim dhe t’i investoja, se këtu i kam të gjithë, të paktën të ndihmoj edhe familjen, por edhe ti shërbejë vendit tim“ ( djalë, f.grup, zonë rurale).


Shumë të rinj e shohin arsimimin si një instrument mjaft të rëndësishëm, përmes të cilit mund të arrihet ndryshimi social. Ata vlerësojnë rëndësinë e jashtëzakonshme të edukimit në jetën e tyre, por shprehen se nuk kanë mundur të bëhen pjesë aktive e sistemit të edukimit dhe se janë ndeshur me shumë pengesa, të cilat kanë kufizuar mundësitë e tyre për të përfituar nga një arsimim cilësor dhe në përshtatje me veçoritë dhe karakteristikat e tyre.

Vlen të theksohet se vajzat që janë përfshirë në studim, më shumë se sa djemtë kanë përforcuar idenë se e vlerësojnë arsimimin e vajzave dhe grave veçanërisht të rëndësishëm, duke e lidhur këtë me rolin e tyre riprodhues social.

“Nëse arsimohesh, ke mundësi edhe të gjesh punë, por edhe t’a ndërtosh jetën ndryshe nga nënat tona, të kesh më pak fëmijë, t’i rrisësh ata në mënyrë të shëndetshme, t’i arsimosh” (vajzë f.g zonë urbane). Ato e shohin arsimimin si mjet për arritjen e një statusi më të lartë në familje e në shoqëri.

Pothuajse të gjithë të rinjtë e shikojnë arsimimin dhe edukimin ne teresi si një urë lidhëse me tregun e punës, “nëse arsimohesh je më i përgatitur për të hyrë në tregun e punës” (djalë f.g zonw urbane). Për më tepër, vajzat dhe djemtë e arsimuar kanë më shumë mundësi të integrohen në tregun e punës. Të rinjtë kanë nënvizuar idenë se mungesa e meritokracisë, mosvlerësimi i kapaciteteve dhe aftësive, moszbatimi i drejtësisë sociale, niveli i lartë i korrupsionit, nepotizmi, politizimi i çdo segmenti si dhe mosrespektimi i kuadrit ligjor bën që të rinjtë të mos e gjejnë veten në tregun e punës, por të krijojnë varësi nga familjet e tyre, dhe të bëhen pjesë e ekonomisë informale.

Të rinjtë aspirojnë për një jetë ndryshe, por kjo gjë sipas tyre nuk mund të arrihet pa mbështetjen e fuqishme të shtetit, pa inkurajimin e familjes dhe pa ndryshimin e psikologjisë së komunitetit.

“Do doja të ndryshonin shumë gjëra. Doja të kishte më shumë mirëqënie rreth meje.Të kishte më shumë mundësi punësimi, kjo do të sillte më shumë ekonomi për vendin. Personat që do ta bënin të mundur një gjë të tillë do të ishin vetë njerëzit, duke punuar sa më shumë. Të mundohen t’i bëjnë gjërat me dashuri dhe dëshirë të madhe. Shteti të krijojë mundësi punësimi, të organizohen aktivitete që të ketë më shumë bashkëpunim( vajzë, f.grup.zonë urbane)”.

“Duhet të ndryshojë shoqëria, mentaliteti i saj, psh për ne djemtë është e vështirë të shoqërohemi me vajza, na pengojnë paragjykimet” ( djalë, f.grup, zonë rurale).

Nga njëra anë janë vështirësitë që lidhen me ekzistencën e paragjykimeve dhe modeleve tradicionale, nga ana tjetër, është mungesa e tolerancës, pozitivitetit, mirëkuptimit, komunikimit efektiv, të cilat pengojnë bashkëveprimin dhe ndërveprimin e anëtarëve të komunitetit, e veçanërisht të të rinjve.

“Mendoj se komunikimi i mirë ndihmon në zgjidhjen e problemeve. Do të ishte mirë të ekzistonte një shoqëri e mirë, pozitive. Tani sheh që shoqëria është e mbushur me negativitet”( vajza, f.grup, zonë rurale).


Të rinjtë kanë ngritur si shqetësim edhe marrëdhëniet me prindërit, konfliktet që krijohen herë pas here në familje. Shpesh prindërit kanë pritshmëri të larta ndaj fëmijëve, sidomos ndaj djemve, të ndikuar dhe kërkesat e rolit të tyre gjinor, për të qënë sigurues të të ardhurave në familje edhe pse kjo bie ndesh me mundësitë për punësim dhe me kapacitetet e vetë të rinjve

“Duhet të ketë marrëveshje, pra prindërit të na kuptojnë më shumë dhe ne t’i kuptojmë dhe t’i dëgjojmë ata më tepër. Nuk duhet që prindërit (kryesisht baballarët) të na akuzojnë se jemi rritur dhe nuk po punojmë, kur shihet qartë se mundësitë e punësimit janë vërtetë të pakta, po nga ana tjetër edhe ne nuk duhet t’ju kërkojmë prindërveshpenzimetëtepërtakuredimëmundësinëdhekapacitetinfinanciartëfamiljes tonë.“ ( djalë, f.grup, zonë rurale)

Të rinjtë pohojnë se një nga detyrat e tyre është edhe përmbushja e pritshmërive të prindërve, Ata nuk duan kurrsesi të zhgënjëjnë prindërit, të cilët besojnë se fëmijët e tyre do të ndryshojnë situatën familjare. Këto lloj kërkesash, shpesh i vënë të rinjtë nën presion, pasi ndeshen me shumë pengesa për ta gjetur veten dhe për t’u përfshirë në tregun e punës.

“Familja beson shumë tek ne dhe si rrjedhojë kanë pritshmëri të mëdha. Prandaj ne duhet të japim maksimumin që tua shpërblejmë këtë besim.” ( djalë, f.grup. zonë rurale).

�.�. analiza e të dhënave cilësore të përftuara nga intervistat me persona kyçGjatё periudhёs qershor – korrik 2014 u intervistuan 25 pjesëmarrës në studim nga zona tё ndryshme urbane dhe rurale të vendit, tё cilёt direkt apo indirekt punojnë me të rinjtë apo për të rinjtë. Pёr tё kuptuar se si paraqitet situata e punësimit të të rinjve dhe për t’u njohur me problemet me të cilat ndeshet kjo kategori, sipas këndvështrimit të të intervistuarëve, atyre ju kërkua tё pёrshkruanin situatën e të rinjve, nevojat e tyre, sfidat, si dhe faktorët që pengojnë përfshirjen sociale të të rinjve.

1. Vlerësimi i situatës së papunësisë

Pothuasje tё gjithё tё intervistuarit u shprehёn se në komunitetet e tyre papunësia e të rinjve “është ulur këmbëkryq”. Papunësia e të rinjve përbën një dukuri masive, e cila ndikon dukshëm jo vetëm në nivel individual, por edhe në nivel familjar dhe shoqëror. Mungojnë mundësitë për punësim ose janë shumë të kufizuara, më e shprehur kjo në zonat rurale. Numri i të rinjve që punojnë është shumë i vogël krahasuar me numrin e atyre që nuk punojnë. Fakti që shumë të rinj janë përfitues të skemës së pagesës së papunësisë në zonat e përfshira në studim është tregues i mungesës së vendeve të punës dhe i mospërfshirjes së të rinjve në botën e punës. Sipas pohimeve të të intervistuarve, shpesh papunësia ndikon në rritjen e numrit të krimeve, sepse të rinjtë që nuk mund të sigurojnë të ardhura nga një punë formale, e ligjshme, mund t’i drejtohen formave të paligjshme për të përballuar nevojat jetike.


“Ka shumë të rinj të papunë. Janë të rrallë ata që punojnë. Ka pak mundësi punësimi në zonën tonë”. Në zonat rurale mundësia që të rinjtë të angazhohen në punë, është e lidhur me kryerjen e aktiviteteve me natyrë bujqësore dhe blektoriale, dhe kjo në nivele familjare dhe jo në sisteme të organizuara formal” (punonjës arsimor, zonë rurale).

Mungesa e angazhimeve profesionale bën që të rinjtë të krijojnë varësi ndaj lojrave të fatit, substancave abuzive, duke berë që këto fenomene të jenë tashmë realitete të pranishme në këto komunitete.

“Angazhimi i vetëm është bujqësia. Nëse nuk ka punë në bujqësi, veç sillen kot, o bujqësi, o bilardo.” (punonjës shëndetësie, zonë rurale).

Të intervistuarit përmes pohimeve të njëpasnjëshme nga intervistat e zhvilluara në rajonet e ndryshme, plotësojnë tablonë e situatës së punësimit në rajonet e tyre. Ata tregojnë për mundësitë e pakta të punësimit që ju ofrohen të rinjve, të cilat shpesh janë sezonale, sporadike dhe jo afatgjata dhe të qëndrueshme, duke i bërë të rinjtë një grup në rrezik dhe me nevoja komplekse.

„Në komunitetet ku ne veprojmë situata e punësimit është e mjerueshme. Në disa zona ka një papunësi ekstreme. Shohim të rinjtë që angazhohen ose në bujqësi ose në blegtori, në nivelin e prodhimit familjar ( jo për shitje në treg). Gjithashtu mund t’i gjejmë edhe në ndërtim, nëse janë me fat të gjejnë punë.“ (punonjës OJF-je, zonë urbane).

„Shumë të rinj angazhohen në mbledhjen e sherebelës, aktivitet, i cili shpesh është i vetmi që siguron të ardhura për të jetuar edhe pse të pamjaftueshme. Ata që janë të punësuar janë kryesisht ofrues shërbimesh sezonale, kryesisht kamarierë gjatë sezonit të verës„ (punonjës OJF, zonë urbane).

2. Pengesat për punësimin e të rinjve

Tё pyetur rreth faktorëve që pengojnë përfshirjen e të rinjve në tregun e punës, të intervistuarit listojnë një sërë faktorësh kontribues në rritjen e papunësisë:

• Mos përgatitja e duhur e të rinjve në përshtatje me kërkesat e tregut të punës, • Mos pasja e informacionit të duhur për profesionet më të kërkuara ne treg, mungesa

e kualifikimeve të nevojshme, • Mungesa e bashkëpunimit ndërsektorial, • Mungesa e programeve aktivë që nxisin punësimin, moszbatimi i kuadrit ligjor, • Mungesa e aktiviteteve social – kulturore, • Cilësia e arsimimit, braktisja e shkollës, • Përdorimi i substancave narkotike, • Ekzistenca e paragjykimeve, miteve dhe stereotipeve, • Keqmenaxhimi i kohës së lirë, • Mungesa e kulturës së punës,• Mungesa e përgjegjshmërisë për të drejtuar jetën, • Mungesë vullneti për të ndërmarrë iniciativa, humbja e shpresës, niveli i lartë i

korrupsionit,


• Mungesa e meritokracisë,• Të mos paturit e një perspektive për të ardhmen, mendimet pesimiste, • Mospërputhja e pritshmërive që të rinjtë kanë me realitetin, mungesa e shërbimeve

të punësimit në komuna, largësia gjeografike etj.

motivet e brendshme, predispozicioni i të rinjve sipas këndvështrimit të të intervistuarëve

Tё gjithё tё intervistuarit pohonin se të rinjtë duhet të ndërmarrin iniciativa personale, të zhvillojnë motivimin e brendshëm për punë, si dhe të marrin përsipër përgjegjësitë që ju takojnë për të ndryshuar situatën në të cilën ndodhen.

Një nga shqetësimet e përcjellë përmes intervistave është i lidhur me një fenomen në rritje për shoqërinë tonë dhe që ka të bëjë me faktin se një pjesë e të rinjve kërkojnë të jetojnë një “jetë të qetë, pa ndjenjën e detyrës dhe të përgjegjësisë, pa andralla e vështirësi, pa lodhje e sakrifica”. Në këtë kontekst, është shtuar numri i të rinjve që nuk kanë plane, objektiva, prioritete dhe afate kohore për përmbushjen e detyrave. Kjo bën që ata të jetojnë një jetë pasive, të jenë të paorientuar, të mos kenë qëllime dhe si rezultat të mos i japin kuptim jetës së tyre.

“Por,kaedhemungesëvullnetipërpunë.Shpeshherëtërinjtëkërkojnëtëpërfitojnëlehtë dhe pa u lodhur shumë. Psh, 2-3 djem janë thirrur që të punojnë në rrugë për mirëmbajtjen e saj. Por vërehet se nuk kanë dashur dhe nuk kanë punuar si duhet”( përfaqësuese e institucioneve fetare, zonë rurale).

Të intervistuarit pohojnë se qëndrimet negative që janë krijuar ndaj punëve që kërkojnë aktivitet të lartë fizik, ose të quajtura si ”punë të dorës së dytë”, i mbajnë të rinjtë larg rekrutimit në këto profesione duke ngritur pritshmëri jo realiste për vende pune, të cilat nuk mund të sigurohen në kushtet në të cilat të rinjtë ndodhen.

„Krijimi i bindjes së pasurimit të menjëhershëm dhe pa mund, veçanërisht pas viteve ’90bëriqëtëkrijohejnjëhezitimndajpunësfizike.Gjithsesivërehetrikthimikëtyrepunëvefizikemendërtimine fermave,punënnëblegtoriapobujqësi,veçanërishtmbjelljen e agrumeve„ (përfaqësuese e institucioneve fetare).

Të intervistuarit përmendin se një ndër arsyet që të rinjtë nuk integrohen në vendin e punës lidhet edhe me faktin e të qënit selektiv ndaj kategorive të caktuara të punëve. Për disa profesione egziston madje dhe një nivel i lartë stigmatizimi e diskriminimi, e për më tepër edhe ata të rinj një punojnë e kanë për turp të prezantojnë profesionin ose të flasin rreth punës së tyre.

“Janë selektivë me punët që duan të bëjnë p.sh. Nuk e bëj këtë punë se nuk është për mua” (përfaqësuese e institucioneve fetare)”.

Një tjetër shqetësim i ngritur përgjatë intervistave lidhet me mungesën e vullnetit të të rinjve për të fituar pavarësinë dhe autonominë personale, duket sikur ju pëlqen varësia, nuk luftojnë për t’a shmangur atë dhe kënaqen me pak.


“Ne kemi bërë përpjekje për të punësuar të rinj në fabrika e biznese të tjerë privatë, por të rinjtë janë gjithmonë të pakënaqur, madje disa edhe e kanë lënë punën duke preferuar t’i mbajë familja” ( përfaqësuesë i pushtetit vendor, zonë urbane).

moszbatimi i rregullave dhe standarteve nga ana e punëdhënësve

Një tjetër pengesë për punësimin e të rinjve ka të bëjë me mungesën e zbatimit të rregullave teknike, mosrespektimin e kaudrit ligjor dhe të standarteve të tjera bashkëkohore nga ana e punëdhënësve. Shpesh ata ndjehen të shfrytëzuar nga punëdhënësit, janë viktima të aksidenteve në punë, si rrjedhim frikësohen dhe tërhiqen, duke u pajtuar me gjëndjen e mjeruar të familjes së tyre.

Një ndër arsyet e përmendura është e lidhur edhe me mungesën e vlerësimit për punën dhe profesionet, pagesat dhe pabarazitë në tregun e punës.

Të intervistuarit shikojnë si pengesë edhe kriteret e përcaktuara nga institucione të ndryshme publike apo private lidhur me punësimin. Vendosja e këtyre kritereve, shpeshherë të paarritshëm si psh: eksperienca në vite, gjuhët e huaja, aftësi menaxhimi, komunikimi efektiv etj, i privon të rinjve mundësitë për të aplikuar dhe për t’u rekrutuar në sektorë të ndryshëm. Mësimi dhe përdorimi i këtyre aftësive duhet të jetë pjesë e kurrikulave shkollore, e filozofisë së familjeve dhe e përqasjeve komunitare, në mënyrë që të përgatisë të rinjtë për t’u përshtatur me kërkesat e tregut të punës dhe ndryshimet e vazhdueshme.

“Të rinjtë nuk duhet të kenë kushte penalizuese, psh në aplikimet për punë kërkohen eksperiencapune,porpunakagjithmonënjëfillim,nukmundt’uprivohennëkëtëmënyrë mundësitë dhe zhvillimi i aftësive që ata kanë” (përfaqësues i zgjedhur i komunitetit, kryeplak, zonë rurale).

Ndikimi i bindjeve politike, rekrutimi i të punësuarëve bazuar në këto kritere, bën që të rinjtë të mos motivohen për të kërkuar punë.

Ndikimi i stereotipeve të krijuara mbi rëndësinë e arsimimit

Nga përgjigjet e marra vërehet qartë se krijimi i stereotipit që arsimimi nuk ka ndonjë rëndësi të madhe në mundësitë për t’u punësuar, jo vetëm që ka zbehur dukshëm dëshirën e të rinjve për të marrë pjesë në mënyrë aktive në procesin mësimor, por edhe ka ndikuar në uljen e rezultateve të tyre e për pasojë ka zvogëluar mundësitë për të hyrë në tregun e punës. Nga ana tjetër, edhe mungesa e eksperiencave dhe praktikave pozitive, ku të rinjtë punësohen bazuar në aftësitë dhe kapacitetet e tyre, duke i lënë vendin meritokracisë, ka zbehur dukshëm iniciativën dhe motivimin e të rinjve për të gjetur veten në tregun e punës.

Të intervistuarit kanë theksuar faktin se mungesa e cilësisë në mësimdhënie, problemet me tekstet, përgatitja e punonjësve të arsimit kanë dobësuar rëndësinë e institucionit arsimor në formimin dhe përgatitjen e individit për botën e punës.


“Shkolladuhettëketëmëshumëkërkesa,kahumburshkollaedikurshme,figuraearsimtarit.” (punonjës i pushtetit vendor, zonë urbane).

mungesa e praktikave profesionale gjatë viteve të shkollimit

Një pjesë e të intervistuarëve shpjegojnë ndikimin që ka mungesa e praktikave aktive profesionale në institucione apo sektorë të ndryshëm gjatë viteve të shkollimit në përgatitjen për të hyrë në tregun e punës. Edhe mungesa e mjeteve dhe pajisjeve të nevojshme në kabinete e laboratorë, në mënyrë që nxënësit të zhvillojnë njohuri dhe aftësi profesionale specifike, i mban ata larg tregut të punës, pengon zhvillimin e kapaciteteve profesionale duke humbur kështu shanset për punësim.

Ata pohojnë se edhe mosfrekuentimi masiv mbi bazë kriteresh i shkollave profesionale, përbën një tjetër shkak që redukton mundësitë e të rinjve për punësim. Edhe ata të rinj që frekuentojnë shkollat profesionale tregojnë mungesë interesi dhe kanë rezultate të dobëta.

“Të rinjtë sot nuk mësojnë asgjë krahasuar me breza më parë, ku në shkolla zhvilloheshin lënde të punës me dru, të ekonomisë shtëpiake ose nxënësit dhe studentët realizonin praktikat mësimore në ndërmarrje dhe sektorë të ndryshëm, disa prej të cilëve në përfundim të shkollës ktheheshin në këto vënde si punonjës”. (punonjës arsimor, zonë urbane).

Ndikimi i grupit të bashkëmoshatarëve

Të intervistuarit nuk kanë harruar të përmendin edhe ndikimin që ka grupi i bashkëmoshatarëve në këtë proces, presioni që ushtrojnë ata të rinj, të cilët i kanë siguruar të ardhurat e tyre në punë të zezë ose të paligjshme. Në këtë mënyrë ata ndikojnë në rritjen e pesimizmit dhe në mungesën e shpresës tek bashkëmoshatarët e tyre për të realizuar ëndrrat dhe aspiratat përmes formave të ligjshme të punës.

Ndikimi i roleve dhe i stereotipeve gjinore

Tё gjithё tё intervistuarit raportonin se rolet dhe stereotipet gjinorë shpesh bëhen pengesë për punësimin e vajzave në tregun e punës, për vazhdimin e arsimimit apo ndërmarrjen e iniciativave që kërkojnë angazhimin dhe pjesëmarrjen e tyre reale në shoqëri, duke dëshmuar në këtë mënyrë ekzistencën e formave të diskriminimit gjinor. Vajzat e kanë të vështirë të punësohen, pasi kjo mund të cënojë dinjitetin dhe figurën e tyre morale. Prindërit e këtyre vajzave, veçanërisht baballarët dhe vëllezërit nuk e mbështesin aktivizimin e tyre në tregun e punës për shkak të stigmës dhe diskriminimit gjinor. Kjo lidhet edhe me pritshmëritë që ka shoqëria për djemtë dhe për vajzat, duke ndikuar kështu në ndërtimin e roleve dhe stereotipeve gjinore, duke i parë vajzat si kujdestare të punëve të shtëpisë dhe të fëmijëve, pra brenda shtëpisë, ndërsa djemtë si siguruesit e të ardhurave dhe “ shtylla e familjes”, jashtë saj.


“Vajzave nuk u ofrohet mundësia për punë për shkak të mentalitetit dhe familja bëhet shpesh pengesë që vajzat të mos punojnë”. (punonjëse shëndetësie, zonë rurale).

“Ka prindër që janë të përgjegjshëm, por ka edhe prindër që penalizojnë, kryesisht vajzat. Prindërit përpiqen me shume të çojnë djemtë në shkollë, ndërsa për vajzat hezitojnë të nxitur nga mentaliteti dhe paragjykimet. Opinioni na vret shumë”. (punonjës institucioni arsimor, zonë rurale).

“Po ju sjell një shembull konkret: Djemtë e mi nuk lejojnë vajzën time të punojë (megjithëse ka mbaruar për infermieri), sepse po punoi do bëhet moralisht e keqe, - thonë ata. – Jetojmë për të tjerët, jo për vete”( punonjëse e institucioneve shëndetësore, zonë rurale).

Rëndësia e promovimit të punës vullnetare

Disa të intervistuar kanë theksuar rëndësinë e promovimit të punës vullnetare si një urë lidhëse me botën e punës në të ardhmen. Në të shkuarën e saj shoqëria shqiptare e ka njohur dhe e ka zhvilluar vullnetarizmin, i është drejtuar atij dhe e ka shfrytezuar si një mënyrë të efektshme për të përballuar problemet e shumta të krijuara nga rrethanat shumë të vështira nëper të cilat kaloi rruga e historisë së saj. Dikur vullnetarizmi shfaqej natyrshëm dhe gjerësisht në format e tij më tipike si punë e përbashkët, si ndihmë kolektive, ndërsa sot, është një dukuri tërësisht e munguar. Fatkeqësisht, si rrjedhojë e abuzimit me vullnetarizmin gjatë periudhës së regjimit socialist totalitar, si dhe nga dukuritë e kohëve të fundit që kanë dhunuar normat morale dhe ligjore, shpirti i vullnetarizmit në shoqërinë shqiptare është atrofizuar, duke ndikuar kështu edhe në kultivimin e dëshirës për punë dhe kulturës së të punuarit, kaq shumë të kërkuara në tregun e sotëm të punës (Dervishi. Z( 2004).

Të intervistuarit shprehen se edhe pse ka disa përpjekje sporadike për të riaktivizuar shpirtin e vullnetarizmit tek të rinjtë, këto mbeten spontane dhe të paorganizuara, të papërfillshme dhe pa asnjë rezultat të dukshëm.

“Organizatajonëkanxituriniciativakutërinjtëtëpunojnëfillimishtsivullnetarënë kampet verore që organizohen me fëmijët gjatë periudhës së verës”(punonjëse OJF, zonë urbane)

Të intervistuarit nuk kanë ngurruar të përmendin krahas pengesave të tjera edhe faktin se ka një tërheqje, mbyllje, shkëputje të të rinjve nga bota e artit dhe e kulturës, të cilat shikohen si faktorë kontribues për nxitjen e dëshirës për ndryshim, promovimin e vlerave dhe të edukimit qytetar.

Ndikimi i papunësisë në rritjen e sjelljeve kriminale

Pjesëmarrësit, të cilët janë pyetur në lidhje me ndikimin që ka papunësia në rritjen e numrit të sjelljeve delikuente dhe krimeve tek të rinjtë, kanë pohuar se shumica e të rinjve përfshihen në aktivitete kriminale si pasojë e varfërisë, mungesës së aktiviteteve sociale – argëtuese, braktisjes së shkollës, mungesës së socializimit, izolimit dhe të


ndjerit të përjashtuar.

“Papunësia ndikon drejtëpërdrejt në rritjen e delinkuencës dhe sjelljeve të tjera të papërshtatshme si përdorimi i drograve të lehta apo bixhozit” (punonjës policie, zonë rurale”).

Ata shprehen se shumë të rinj që kanë probleme me ligjin kanë nevojë të riedukohen në mënyrë që të mund të riintegrohen në të ardhmen dhe të bëhen pjesë e tregut të punës, por shpesh kjo është e pamundur, pasi mungojnë shkollat apo qëndrat që ofrojnë këto shërbime.

“Një i ri që gabon mund dhe duhet te riedukohet, por munegsa e institucioneve të riedukimit për të mitur bën që ata të mos i kthehen kurrë jetës normale” (punonjës policie, zonë rurale).

pasojat që sjell fenomeni i migrimit

Përgjigjedhënësit në disa zona të largëta kanë treguar se nuk ka asnjë mundësi, që të rinjtë të bëhen pjesë e shërbimeve të punësimit ose të programeve të mbështetjes, pasi janë migrantë dhe nuk janë të pajisur me dokumenta. Kjo e vështirëson përfshirjen e tyre në programe mbështetëse.

“Nuk ofrohet as toka e lirë e komunës për t’u punësuar, gjithashtu mungon asistenca dhe përkrahja sociale, sepse jemi të ardhur„ (kryeplak, zonë rurale).

Ndikimi i pritshmërive jorealiste

Të intervistuarit u shprehën se në disa raste të rinjtë nuk e gjejnë veten në tregun e punës, pasi aspiratat e tyre për të studiuar dhe më vonë për t’u punësuar shkojnë përtej mundësive reale të tyre.

“Përgatitja e tyre nuk i favorizon. Vihet re një tendencë që të rinjtë të synojnë tej mundësive reale. P.sh: Ka mesataren 7 dhe do të studjojë për mjekësi”( punonjëse arsimi, zonë rurale).

“Të qënit pretendues për punë të mira menjëherë. Pra të rinjtë synojnë të gjejnë menjëherë një punë që i përgjigjet diplomës së tyre dhe me një pagesë të mirë” (kryeplak, zonë rurale).

Disa të intervistuar e shohin prirjen dhe tendencën e të rinjve drejt studimeve universitare si një faktor që pengon ose zvogëlon mundësitë e tyre për të zhvilluar një profesion të caktuar, apo për të kultivuar një talent apo prirje të veçantë. Shpesh të rinjtë i drejtohen universiteteve thjesht për të qënë pjesë e trendeve të kohës, pa ndonjë interes të veçantë për t‘i hapur rrugën një formimi të caktuar profesional, apo përgatitjes për të hyrë në tregun e punës me dijet, shkathtësitë dhe aftësitë e nevojshme.

“Kualifikimet për profesione të ndryshme janë të nevojshme, sepsemë lehtë gjenpunë një profesionist i një zanati se sa një i ri me dy universitete dhe të mendosh që


ata vetëm vrapojnë nëpër universitete pa marrë në konsideratë aftësitë dhe dhuntitë që kanë” (përfaqësues i pushtetit vendor, zonë rurale).

Ndikimi i mospërfshirjes individuale në zgjidhjen e problemeve dhe në adresimin e nevojave

Pothuajse të gjithë të intervistuarit kanë ndarë të njëjtin mendim lidhur me perceptimin që kanë të rinjtë për rolin e tyre në zgjidhjen apo adresimin e nevojave për punësim. Ata mendojnë se është detyrë dhe përgjegjësi e institucioneve, organizmave, sistemeve me të cilat ata ndërveprojnë të ofrojnë zgjidhje për problemet e tyre. Kjo formë të menduari dëshmon rrënjët e forta të mentalitetit që dominonte në Shqipërinë komuniste, ku përgjegjësia e individit ishte e minimizuar përballë angazhimit dhe përgjegjësive të shtetit dhe partisë në fuqi të asaj kohe për të plotësuar nevojat e popullit, duke ju përmbajtur parimeve socialiste.

“Presin që Kisha të zgjidhë problemet e tyre ekonomike, pavarësisht se detyra jonë primare është Ungjillizimi”( punonjës institucioni fetar, zonë rurale).

“Janë mësuar keq, presin gjithmonë nga të tjerët, nuk jemi ne komunizëm këtu, po s’lëvize, je i humbur, s’mund të rrish të presësh”(punonjës arsimor, zonë urbane).

Efektet që sjell mungesa e bashkëpunimit ndërsektorial dhe e lidhjes me komunitetin

Të intervistuarit theksojnë mungesën e shërbimeve të ndërmjetësimit, të cilat do të kordinonin dhe alternonin kontributet e çdo njërit prej sistemeve në dobi të zgjidhjes së problemeve të punësimit.

Disa të intervistuar mbështesin idenë se mungesa e bashkëpunimit ndërmjet antarëve të komunitetit, njësive të pushtetit lokal, institucioneve përgjegjës, OJF - ve dhe organizmave të tjera që operojnë në fushën e nxitjes së punësimit në këto komunitete, bën që edhe ato pak mundësi që krijohen për përfshirjen e të rinjve në botën e punës, të mbeten pa u zhvilluar, të reduktohen derisa shkojnë drejt eleminimit.

“Mungesa e bashkëveprimit të koordinuar mes banorëve, institucioneve dhe tregut. P.sh: Baxhoja e ndërtuar edhe me ndihmën e priftit të zonës rrezikon të falimentojë, sepse fshatarët nuk e shesin qumështin aty me një çmim më të lirë se ai që shitet me pakicë në treg të zi” (përfaqësues i institucioneve fetare, zonë rurale).

Njё fenomen qё u vu re ishte që, më shumë se gjysma e tё intervistuarve, sidomos ata nё zonat rurale shikonin si një ndër pengesat e shumta që ndikon në punësimin e të rinjve, mungesën e mbështetjes së anëtarëve të komunitetit nga shërbimet publike, në mënyrë që familjet të kenë mundësi të ngrejnë biznese ose aktivitete specifike që mund të organizohen e të krijojnë më vonë rrjete kolektive.

“Mungon ndarja e aktiviteteve. Duhet lidhje me shtetin që të mbështeten fshatarët për ta realizuar këtë. Do të ishte mirë që secila familje ose 2-3 familje të merreshin


menjëaktivitetspecifikekonomik,josiçfunksionontanikutëgjithafamiljetmerrenme gjithçka (me bujqësi, blegtori, përpunim shitje etj). (përfaqësues i zgjedhur i komunitetit, zonë rurale)’.

Ndikimi i miteve dhe paragjykimeve

Një pjesë tjetër e të intervistuarve pohojnë se dhe vetë të rinjtë në disa raste bëhen pengesë për të kërkuar mbështetje, për të bashkëvepruar e ndihmuar njëri – tjetrin. Ata e kanë të vështirë të ndajnë mes tyre shqetësimet, nevojat, të flasin rreth eksperiencave, praktikave që ata mund të kenë ose që i shohin si mundësi për t’u përfshirë në tregun e punës. Kjo lidhet me modelet e trashëguara, sipas të cilave çështjet dhe problemet personale mbeten brenda shtëpisë, nuk ndahen me të tjerët. Për më tepër, edhe mentaliteti që ekziston, mitet e krijuara, ndjenjat e turpit, ndrojtjes, stigma, vetëparagjykimi se të tjerët mund të mos i dëgjojnë shqetësimet dhe problemet e tyre, se mund t’i vënë në lojë apo të mos i konsiderojnë, bëjnë që të rinjtë të mos marrin kurajon të bashkëndajnë mendimet, shqetësimet dhe opinionet e tyre, të mos kërkojnë ndihmë dhe mbështetje.

-“Janë pak të rinj që bashkëpunojnë në këto nivele. Kanë shumë vështirësi të bashkëndajnë mendime dhe eksperienca me të tjerët. Është e vështirë dhe kanë ndrojtje të shprehen në grup. Shpesh herë ndërpriten nga të tjerët, të cilët kur marrin fjalën (edhe pse kanë korrigjuar parafolësin), nuk thonë asgjë (përfaqësues i institucioneve fetare, zonë rurale).

Ndikimi që ka mungesa e investimeve si nga sektori publik edhe nga ai privat

Mungesa e investimeve në vend është cilësuar si një ndër faktorët që nxit papunësinë tek të rinjtë, nuk krijon mundësi që ata të demostrojnë vlerat dhe aftësitë e tyre, pengon zhvillimin dhe i përball ata me vështirësi të shumta ekonomike. Një ndër faktorët që çon në rritjen e nivelit të papunësisë sipas të intervistuarëve është edhe mungesa e invesimeve në vend, mungesa e fuqizimit të sektorit privat, i cili krijon një tjetër boshllëk lidhur me këtë fenomen.

“Nuk ka investime, as nga privati, as nga shteti, ku do punojnë këta të rinjtë e sotëm?” (punonjës shëndetësie, zonë urbane)”.

Vlerësimi i aftësive dhe i kapaciteteve të të rinjve për punë

Të intervistuarit kanë vlerësuar kapacitetet dhe aftësitë e të rinjve për t’u përfshirë në tregun e punës, veçanërisht përfaqësuesit e institucioneve fetare duke shprehur njëkohësisht besimin që kanë tek kjo kategori individësh, por ata theksojnë rëndësinë e stimulimit dhe nxitjes së tyre në një mjedis të favorshëm.

“Janë të aftë, kanë shumë aftësi edhe kapacitete, por duhet t’ju shtrohet rruga, kanë nevojë për mbështetje, të vetëm nuk mund t’ia dalin (përfaqësues institucioni fetar, zonë urbane)”.


“Tërinjtëkanëshumëkapacitetedheaftësipërtëpunuar,sepsejanëfizikishttëfortëdhe tepër inteligjentë, por mungon një kanalizim i frytshëm i edukimit të tyre drejt asaj që ofron dhe kërkon më shumë tregu i punës. Nuk ka shumë hapësira pune për të rinjtë. Vetëm kamarier dhe call centre, janë punët më të mundshme për ta.” ( punonjës arsimor, zonë urbane).

“Kanë kapacitete të jashtëzakonshme, janë mjeshtra në profesion, sepse në emigrim kanë punuar në shumë zanate. Tregues i kësaj është fshati, duke qënë se në çdo ndërtim në zonë, instalimet janë realizuar nga mjeshtra të fshatit” (përfaqësues i zgjedhur i komunitetit, zonë rurale).

Qasja ndaj shërbimeve të punësimit, burimet e informacionit

Pёr tё vlerёsuar njohuritë dhe opinionin e të intervistuarve lidhur me shërbimet për punësimin në komunitetet e tyre, për burimet e informacionit dhe mënyrat si ai merret, atyre ju drejtuan pyetje që kishin të bënin me: informacione dhe këshillim për karrierën, punësimin, profesionet, vlerësimin e nevojave reale, nxitjen e programeve të punësimit, studimin e tregut të punës, përgatitjen e të rinjve përmes kurseve profesionale, shërbimet e ndërmjetësimit etj.

Të intervistuarit janë shprehur se shërbimet për punësimin ofrohen kryesisht nga zyrat e punësimit që operojnë në komunitetet e tyre, nga OJF- të e ndryshme, si dhe nga institucionet fetare. Ata kanë përmendur edhe mbështetjen që jepet përmes kurrikulës shkollore nëpërmjet lëndëve të veçanta, informacionet që merren në kurse trajnimi, përmes këshillimeve individuale dhe në grup, si dhe në media.

Të rinjtë e marrin informacionin për tregun e punës përmes shumë mënyrave si: interneti, fletpalosjet, faqe në Web, panaire të ndryshme, programet lëndore, emisionet televizive, gazetat. Këto burime ndihmojnë për të pajisur të rinjtë me informacionin e nevojshëm për të kërkuar punë.

“Të rinjtë e marrinin informacionin nga shumë burime:

- Online përmes siteve të ndryshme që publikojnë oferta pune

- Personalisht, duke u paraqitur në zyrat e punësimit

- Nëpërmjet njoftimeve dhe kontaktimit direkt me punëdhënësit” ( Punojës i pushtetit vendor, zonë urbane).

“Është një lëndë e quajtur “Edukim për Karrierën” që zhvillohet që në klasë të 9-të. Por më tepër mësuesit punojnë individualisht për të realizuar orientimin, sidomos me maturantët. Gjithsesi, shpesh ndeshim në rezistencën e tyre kur i sugjerojmë diçka” (punonjës institucion arsimor, zonë rurale).

Punonjësit e intervistuar tregojnë për egzistencën e programeve të punësimit të miratuara me VKM të veçanta dhe për mundësitë e të rinjve për të përfituar prej tyre. Madje ata tregojnë se të rinjtë kanë mundësi që në shkollë të marrin informacione rreth tyre, por ka një mungesë dëshire dhe vullneti për t’u bërë pjesë e për të pasur akses.


Zyrat e punësimit dhe shërbimet që ato ofrojnë janë cilësuar si një tjetër sistem mbështetje që ndikon në përmirësimin e situatës së të rinjve. Ata nuk lanë pa përmendur mbështetjen që japin institucionet arsimore në drejtim të përgatitjes së të rinjve për t’u integruar në botën reale të punës, orientimit dhe këshillimit për karrierë duke identifikuar e zhvilluar prirjet dhe talentet e veçanta tek të rinjtë. Në disa raste politika e institucioneve arsimore bëhet shkak për braktisjen e shkollës nga të rinjtë, duke i bërë ata kontigjent të përjashtimit social dhe të sjelljeve delikuente.

“Të rinjtë shfaqin një mungesë dëshire për shkollim, por kjo është edhe mungesë profesionalizmi i personave pergjegjegjës në shkollë, ku rastet problematike shpesh zgjidhen me përjashtimin e të rinjve nga institucioni” (punonjës policie, zonë rurale)”.

Nё tё njёjtёn kohё, njё shqetёsim tjetёr i ngritur prej tyre kishte të bënte me problematikat në qasjen e shërbimeve që nxisin punësimin e të rinjve.

Të intervistuarit shprehen se shërbimet e punësimit duhet të ndërmarrin politika dhe programe aktive për punësimin, të cilat duhet të ndikojnë në mënyrë të drejtpërdrejtë situatën e të rinjve.

Qasja me shërbimet shëndetësore

Kur u pyetёn se si e shikonin qasjen e të rinjve me shërbimet shëndetësore dhe ndikimin e stilit të jetesës dhe kushteve shëndetësore në mundësitë për punësim, të intervistuarit pohuan se të rinjtë nuk i adresojnë në kohë nevojat e tyre shëndetësore, kjo ndodh vetëm në raste urgjente apo krizash. Ata u shprehën se ekzistojnë disa barriera të lidhura me mungesën e besimit tek personeli shëndetësor, mungesën e kulturës shëndetësore, ekzistencën e miteve se çështjet sensitive nuk ndahen me të tjerë. Të intervistuarit tregojnë se djemtë e kanë të vështirë të këshillohen apo të kërkojnë informacione nga personeli i shëndetësor për shkak të mentalitetit.

”Të rinjtë nuk bëjnë vizita rutinë dhe nënvlerësojnë problemet shendetësore. Kur të plasi, s’ke pse”. (punonjës shëndetësie, zonë rurale).

“Me vajzat kam realizuar takime sensibilizuese, ndërsa me djemtë jo, sepse ata paragjykojnë dhe tallen. Këshilloj gjithmonë ata që më kërkojnë mendim” (punonjës shëndetësie).

Sistemet e mbështetjes

Ndikimi i institucioneve fetare

Institucionet fetare janë cilësuar nga të intervistuarit si një sistem i rëndësishëm mbështetje për të rinjtë në komunitetet, ku ato ushtrojnë aktivitetin e tyre. Pothuajse në të gjitha intervistat e realizuara është theksuar fakti se kisha dhe bashkësitë fetare në komunitet, luajnë një rol shumë aktiv në informimin dhe ndërgjegjësimin e të rinjve për çështjet që kanë të bëjnë me: punësimin, mënyrat se si të kërkojnë punë, si të rrisin dhe zgjerojnë aftësitë dhe kapacitetet e tyre profesionale, përgatitjen e të rinjve


për t’u përballur me kërkesat e tregut të punës, psh mësimi i gjuhëve të huaja, kurse rrobaqepsie, kuzhine, qëndistarie, kultivimin dhe promovimin e edukimit qytetar etj.

Familja, si një sistem mbështetje

Familja mbetet institucioni më i rëndësishëm që luan një rol të pazëvëndësueshëm në edukimin e të rinjve me kulturën për punën, dashurinë ndaj saj, mbështetjen e të rinjve për të ndjekur studimet dhe për të zhvilluar aftësitë dhe shkathtësitë e nevojshme për t’u integruar në shoqëri sipas kërkesave dhe standarteve bashkëkohore.

Bashkёpunimi dhe koordinimi ndёrsektorial

Pёr tё krijuar njё ide mё tё plotё rreth praktikave dhe modeleve të bashkëpunimit ndërmjet sektorëve për t’i ardhur në ndihmë të rinjve, të intervistuarit u pyetën rreth kontributeve që institucionet apo sistemet që ato përfaqësojnë kanë dhënë në adresimin dhe trajtimin e çështjeve që kanë të bëjnë me punësimin.

“Kemiofruarvazhdimishtndihmëdukefilluarngapërfshirjaetërinjvenëaktivitetenë mënyrë vullnetare deri në punësimin sezonal sipas nevojave të bashkësisë sonë. Madje, ka pasur raste që kemi ofruar punë dhe kemi punësuar të rinj pa pasur nevoja reale, thjesht për t’i stimuluar” (Përfaqësues institucion fetar, zonë rurale)”.

“Janë mbështetur dhe u janë paguar shpenzimet për shkollë disa të rinjve, familjet etëcilëvenukmundtamundësoninpërshkaktëmungesëssëburimevefinanciare.Të rinjve u janë mbuluar shpenzimet si për realizimin e kurseve profesionale, ashtu edhe për universitet (përfaqësues, institucion fetar, zonë rurale)”.

“Kur ka projekte të ndryshme, ne si komunë kemi prioritet të punësojmë të rinjtë e komunitetit, kjo bëhet përmes zyrës së punës. E vetmja mundësi që kemi për këtë çështje është të punësojmë të rinjtë e komunitetit sa herë që implementohet ndonjë projekt apo punë sezonale (kryeplak)”.

“Përçdoinvestimpublik,kryesishtmedonatorë,përfituesjanëbanorëtekomunitetit.P. Sh: Kur Shoqata e Përdoruesve të Pyjeve dhe Kullotave implementon projekte qoftë edhe sezonale, punësohen gjithmonë anëtarë të komunitetit, kryesisht të rinj (kryeplak)”.

Përmes intervistave është marrë mendimi i pjesëmarrësve në studim edhe në lidhje me: mundësitë e bashkëpunimit ndëmjet sektorëve/ institucioneve dhe aktorëve përgjegjës, pengesat për arritjen e këtij bashkëpunimi dhe rekomandimet përkatëse.

Ata kanë pohuar se bashkëpunimi ndërsektorial dhe komunikimi efektiv ndërmjet tyre është kusht i domosdoshëm në ofrimin dhe garantimin e mundësive për punësim të të rinjve, në përgatitjen e tyre për të hyrë në tregun e punës, në kultivimin e sjelljeve të përshtatshme dhe të shëndetshme.

Të intervistuarit vlerësojnë kontributet e secilit sistem dhe ndarjen e roleve dhe përgjegjësive të gjithsecilit në mënyrë që të gjenden zgjidhjet e duhura.


“Shkolla, policia, bashkia, institucionet shëndetësore, vetë të rinjtë, familjet e tyre dhe gjithë komuniteti duhet të ndërgjegjësohen për rëndësinë e bashkëpunimit sepse së bashku e kanë më të lehtë të zgjidhin problemet” ( punonjës i pushtetit vendor, zonë urbane).

Të intervistuarit tregojnë për përvoja të sukseshme bashkëpunimi ndërmjet sektorëve të ndryshëm që nxisin punësimin e të rinjve dhe nëpërmjet programeve të ideuara për këtë qëllim.

“Unë kam punësuar shumë të rinj, psh në bankë, në rrobaqepësi, në lokal, kuptohet ata që janë regjistruar si të papunë dhe kanë plotësuar dokumentacionin e kërkuar. Kam qënë e sukseshme në këtë drejtim.” ( punonjëse e zyrës së punës, zonë urbane)”.

“Ne bashkëpunojmë me zyrën e punës, e cila ka lidhje të drejtpërdrejta me biznesin dhe funksionojmë në një trekëndësh bashkëpunimi: bashki, zyra e punës, biznes”(punonjës i pushtetit vendor, zonë urbane)”.

Ndikimi i miteve në vendosjen e bashkëpunimit

Punonjësit e policisë, që janë pyetur rreth barrierave që ata hasin në vendosjen e këtij bashkëpunimi, kanë pohuar se paragjykimet dhe mitet që ekzistojnë për figurën e punonjësit të policisë, shpesh, i mban të rinjtë larg shërbimeve të ofruara prej tyre, larg procesit të të kërkuarit ndihmë dhe të të ofruarit mbështetje. Po kështu, edhe mungesa e mjediseve të përshtatshme brenda hapësirave të komunitetit bën që këta punonjës të jenë larg shqetësimeve të jetës së përditshme të banorëve, t’a kenë të vështirë të kuptojnë psikologjinë e anëtarëve të komunitetit dhe për rrjedhojë ndihma e tyre të mos ofrohet në kohën dhe vendin e duhur.

“Mungon një mjedis, një zyrë pranë komunitetit. Një ambjent i tillë do të ndihmonte në thyerjen e mentalitetit të gabuar që tek polici shkohet ose për përgjegjësi penale ose për të spiunuar. Polici duhet të thirret edhe pa ndodhur problemi. Ai duhet të shkrihet me komunitetin” (punonjës policie).

“Roli i policisë është më shumë këshillues dhe prandaj programet tona bazohen në ligj. Megjithatë, ne realizojmë takime individuale me qëllim këshillimin dhe sensibilizimin e tyre, kryesisht në bashkëpunim me shkollat e mesme” (punonjës policie).

Punonjësit e organizatave lokale, të cilët janë përfshirë në studim kanë theksuar rëndësinë e hapjes së shkollave verore për të rinjtë, në bashkëpunim me aktorë e sektorë të ndryshëm, ku ata të kenë mundësi të marrin informacione, të zhvillojnë aftësi të veçanta dhe prirjet e talentet e tyre, të kapërcejnë vështirësitë shkollore që mund të kenë.

Disa të intervistuar tregojnë se ka sektorë, në të cilët vërehet një bashkëpunim efektiv dhe i suksesshëm ndërmjet tyre, psh: ndërmjet institucioneve arsimore dhe atyre policore, kryesisht në drejtim të sigurisë, parandalimit të përdorimit të lëndëve narkotike, por mungojnë aktivitetet e lidhura drejtpërsëdrejti me shërbimet e punësimit ose përgatitjen për tregun e punës.


Nga intervistat e zhvilluara me përfaqësues të policisë, vërehet qartë se shërbimi i policimit në komunitet është ende një filozofi dhe një praktikë të re, e pakonsoliduar mirë që ka nevojë të zhvillohet duke u shndërruar një një praktikë reale, konkrete, që kërkon vendosjen e bashkëpunimit me sektorë të tjerë dhe që mund të ketë ndikime të dukshme edhe në çështjet që kanë të bëjnë me punësimin e të rinjve.

Ata pohojnë se ka bashkëpunime të suksesshme ndërmjet shërbimeve shëndetësore dhe iniciativave të shoqërisë civile, kryesisht për çështje që lidhen me shëndetin riprodhues, shtatzanitë e padëshiruara, sëmundjet seksualisht të transmetueshme, përdorimin e duhanit dhe alkoolit, etj

Vështirësitë, pengesat me të cilat ndeshen sistemet për të rritur aksesin ndaj të rinjve

Përfaqësuesit e zgjedhur të komunitetit (kryepleqtë) pohojnë se ndjehen të pafuqishëm për të ndihmuar apo kontribuar në punësimin e të rinjve. Ata nuk kanë asnjë lloj pushteti apo kompetence për të qënë pjesë e mbështetjes komunitare.

“I vetmi pushtet që unë kam, është të bëjë kërkesa. Kam kërkuar të jepet toka për banorët. Nëse nuk bëhet e mundur t’u jepet në pronësi, të paktën në përdorim për afate të gjata kohore. Edhe për çdo ankesë tjetër të banorëve kam paraqitur kërkesat pranë komunës, por nuk kam marrë përgjigje dhe nuk shoh as perspektivë as vullnet që komuna mund të bëjë diçka për këtë fshat” (përfaqësues i zgjedhur i komunitetit, kryeplak, zonë rurale).

Këndvështrimet e të intervistuarëve për zgjidhjen e problemeve që lidhen me papunësinë

Njё tjetёr shqetёsim qё shumica e tё intervistuarve pёrmendёn lidhet me faktin se shumica e të rinjve nuk e shohin zgjidhjen e problemeve të papunësisë brenda vendit të tyre, por në vendet fqinjë. Ata shohin emigracionin si një mundësi për të adresuar nevojat dhe problemet e tyre, duke aluduar shpesh edhe për forma të paligjshme emigracioni. Madje dhe vetë të intervistuarit e mbështesin idenë se perspektiva e të rinjve është emigracioni, në mungesë të alternativave të tjera që do të lehtësonin situatën e tyre social – ekonomike.

“Nuk ka shumë vende të lira pune. Shumë të rinj vetëm po të emigrojnë mund të kenë të ardhme” (punonjës institucioni fetar, zonë rurale).

Ndikimi i karakteristikave gjinore në mundësitë për punësim

Nga përgjigjet e marra përmes intervistave me punonjësit e policisë lidhur me tendencën e punësimit të të rinjve në këto struktura, rezulton se ka një tendencë në rritje të të rinjve për t’u punësuar në këto shërbime, por në shumicën e rasteve kjo lidhet me karakteristikat e rolit gjinor mashkullor për të gjetur një profesion, ku djemtë të mund të ndjehen “të pushteshëm” dhe të “plotfuqishëm”. Ata shprehen se kohët e


fundit ka pasur një përpjekje edhe të vajzave për t’u rekrutuar në këto institucione, çka dëshmon për rritjen e nivelit të ndërgjegjësimit dhe sensibilizimit për rolin e grave si fuqi punëtore dhe si forcë që çon përpara shoqërinë.

“Në momentin që janë hapur regjistrimet për rekrutimin e punonjësve të rinj, vetëm nga qarku ynë mund të ketë pasur 500 aplikime. Ky është një tregues i qartë se të rinjtë e shohin këtë sektor si një mundësi reale për t’u punësuar” (punonjës policie, zonë urbane).

“Ka një rritje të vajzave që vishen police, kjo e ka thyer deri diku paragjykimin për to dhe ka rritur mundësitë për të qënë të barabarta në tregun e punës” (punonjës policie).

“Po, e shohin. Nganjëherë, më shumë se pasioni për një punë të tillë, mbizotëron dëshira për të qenë “i pushtetshëm”, jo vetëm në aspektin profesional” (punonjës policie).

�.�. analiza e të dhënave sasiorestruktura e komponentit sasior të kërkimit

Kjo strukturë ka karakter hulumtues. Hulumtimet mund të përdoren për të përshkruar fenomene dhe për t’i përmbledhur ato. Qëllimi i përdorimit të hulumtimeve për studime deskriptive është që të sigurohet një matje e saktë e çështjeve të caktuara si perceptime të të rinjve për ndryshimin e kushteve të jetesës, perceptimin e të rinjve për arsimimin, për emigracionin, për tregun e punës, problemet me kriminalitetin etj.

Në këtë pjesë të studimit është përdorur metoda sasiore. Është përzgjedhur kjo metodë, sepse është më e përshtatshme në lidhje me temën e mikro-studimit dhe me pyetjet e hulumtimit. Teknika që është përdorur në mbledhjen e të dhënave është sondazhi, i cili përbën një nga fushat më të rëndësishme të matjes në kërkimet e aplikuara sociale. Ai përgjithësisht përdoret për të vlerësuar mendimet, opinionet dhe ndjenjat. Sondazhi mund të jetë specifik dhe i kufizuar ose mund të ketë qëllime dhe synime më të përhapura dhe më globale. Një sondazh konsiston në një grup të paracaktuar pyetjesh që i jepet një kampioni. Llojet e sondazheve mund të ndahen në 2 grupe: pyetësorë dhe intervista. Në këtë mikro-studim është përdorur pikërisht pyetësori me pyetje të strukturuara.

pyetjet që përmban pyetësori

pyetja e parë: Cilat janë perceptimet për kushtet e jetesës, për indikatorët të cilët mund të çojnë në përmirësimin e kushteve të jetesës, për indikatorët të cilët shkaktojnë papunësinë, për problemet të cilat shkaktojnë kriminalitetin dhe perceptimin e të rinjve për kohën e lirë?

pyetja e dytë: Si i perceptojnë të rinjtë meshkuj dhe femra, faktorët të cilët mund të ndryshojnë situatën ekonomike?


pyetja e tretë: Si është perceptimi i të rinjve meshkuj dhe femra dhe i të rinjve të fshatit dhe qytetit, mbi arsimimin e mëtejshëm, si mundësues për përmirësimin e situatës ekonomike dhe asaj sociale?

pyetja e katërt: Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra dhe të rinjtë e fshatit dhe qytetit për emigracionin, si mundësues për përmirësimin e kushteve të jetesës?

pyetja e pestë : Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra, te të rinjtë e fshatit dhe qytetit dhe i të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi mbi migrimin si mundësues për përmirësimin e situatës ekonomike dhe asaj sociale?

pyetja e gjashtë: Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra, te të rinjtë e fshatit dhe qytetit dhe i të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi për faktorët të cilët shkaktojnë kriminalitetin?

pyetja e shtatë: Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra, te të rinjtë e fshatit dhe qytetit dhe i të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi për përdorimin e substancave alkolike dhe narkotike?

pyetja e tetë: Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra, te të rinjtë e fshatit dhe qytetit dhe i të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi për lojrat e fatit?

pyetja e nëntë : Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra, te të rinjtë e fshatit dhe qytetit dhe i të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi për kalimin e kohës së lirë?

pyetja e dhjetë: Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra, te të rinjtë e fshatit dhe qytetit, për pavarësinë ekonomike?

popullata dhe kampioni

Popullata e këtij kampioni kanë qënë të rinjtë në qytetet dhe fshatrat e qarqeve të Tiranës, Shkodrës, Durrësit, Lezhës, Beratit, Korçës, Sarandës, Gjirokastrës, Elbasanit, Fierit, Kuksit dhe Dibrës. Kampioni i cili është i përbërë nga 1008 përgjigjedhënës, është ekstraktuar nga popullata me anë të metodës së kampionimit të qëllimshëm. Duke u mbështetur në këtë teknikë kampionimi, rastet janë zgjedhur duke u nisur nga kriteri i moshës, duke krijuar një kampion i cili përmbush disa specifika të caktuara (Cohen, L, Manion, L & Morrison, K.(2005).

Kriteri kryesor për përzgjedhjen e rasteve në kampion ka qënë mosha e përgjigje-dhënësve

instrumenti dhe besueshmëria e tij

Për mbledhjen e të dhënave për këtë studim është përdorur një instrument i përbërë nga disa seksione. Në seksionin e parë janë kërkuar të dhëna demografike për moshën, gjininë, vendbanimin, nivelin e shkollimit, nivelin e punësimit, të ardhurat dhe problemet shëndetësore. Në seksionin e dytë, me anë të një shkalle Likert, janë kërkuar


perceptimet e të rinjve për një sërë dimensionesh ku mund të përmendim, perceptimin e tyre për kushtet e jetesës, perceptimin e tyre për faktorët të cilët mund të çojnë në përmirësimin e kushteve të jetesës, perceptimin e tyre për faktorët të cilët shkaktojnë papunësinë, perceptimet e tyre për problemet të cilat shkaktojnë kriminalitetin dhe perceptimin e tyre për kohën e lire. Në këtë shkallë Likert, janë marrë perceptimet e të rinjve me anë të përdorimit të pesë shkallëve të dakordimit, nga “aspak dakort” në “plotësisht dakord”. Për përllogaritjen e pikëve të shkallës, e cila mat perceptimin e të rinjve, për secilin indikator të përdorur në shkallë është vepruar në këtë mënyrë. Një mesatare e cila varion nga 1 - 2.33 tregon për një perceptim të ulët të të rinjve për indikatorët e treguar në shkallë, një mesatare e cila varion nga 2.34 - 3.66 tregon për një perceptim të një niveli të mesëm të të rinjve për indikatorët e kërkuar në shkallë dhe një mesatare nga 3.67 - 5.00, tregon për një nivel të lartë të perceptimit të të rinjve të indikatorëve të pyetur në instrument. Për të matur besueshmërinë ose konsistencën e brëndshme të shkallës është përdorur Koeficienti Alfa i Kronbahut dhe vlerat e gjetura janë interpretuar sipas Cortina, J.M (1993)1. Në tabelën e mëposhtëme interpretohet besueshmëria e shkallës së përdorur në këtë studim. Nga tabela Nr 1, shihet se në këtë studim kanë marrë pjesë gjithsej 1008 përgjigjedhënës, dhe për këtë analizë kanë rezultuar të vlefshme 944 raste.

tabela Nr �. Numri i rasteve për instrumentin

Tabela Nr 2. Koeficienti i Cronbahut për instrumentin e përdorur në studim

mbledhja e të dhënave

Mbledhja e të dhënave u realizua në një periudhë prej tre muajsh e gjysëm, gjatë muajit Mars - Prill - Maj dhe në dyjavëshin e parë të muajit Qershor të vitit 2014, në

1. Cortina, J.M (1993), kuptimi i vlerave të Crombach’s alpha është i tillë: kur α ≥ 0.9, vlerësohet shkëlqyeshëm, kur 0.8 ≤α ≤0.9 vlerësohet mirë, kur 0.7 ≤ α ≤ 0.8 e pranueshme, kur 0.6 ≤ α ≤ 0.7 vlerësohet e diskutueshme, 0.5 ≤ α ≤ 0.6 vlerësohet e varfër, α ≤ 0.5 vlerësohet e papranueshme.

Case processing summary

Cases Valid

Excludeda

Total

N

944

64

1008

%

93.7

6.3

100.0a. Listwise deletion based on all variables in the procedure.

Reliability statistics

Cronbach’s alpha N of items

.669 30


qytetet dhe fshatrat e qarqeve të Tiranës, Shkodrës, Durrësit, Lezhës, Beratit, Kuksit, Fierit, Korçës, Sarandës, Gjirokastrës, Elbasanit, Dibrës.

Përpara realizimit të studimit është marrë leja nga organet drejtuese të institucioneve, për administrimin e pyetsorëve me të rinjtë e këtyre institucioneve.

Në fillim pjesëmarrësve i’u prezanta qëllimi i studimit. Të gjithë pjesëmarrësve iu bë e qartë se të dhënat që do të dilnin nga ky raportim do të përdoreshin për objekt studimi dhe do të mbeteshin anonime. Më pas, pjesëmarrësve ju kërkua që plotësimi i instrumentit të bëhej në mënyrë vullnetare dhe sa më reale. Ndërmjet të rinjve, kishte edhe pjesëmarrës të cilët nuk dëshironin të ishin pjesë e këtij studimi dhe gjatë kohës së plotësimit të instrumentit u larguan nga ambjentet e administrimit të tij. Plotësimi i instrumentit nga ana e pjesëmarrësve zgjati për një kohë nga 25 minuta deri në 40 minuta. Duhet të theksohet se plotësimi i instrumentit nga ana e pjesëmarrësve u krye në mënyrë të pavarur, ku secili pjesëmarrës plotësoi në mënyrë individuale pyetsorin, pa ndërhyrjen e faktorëve të tjerë të jashtëm. Pas plotësimit, u falenderuan pjesëmarrësit për kontributin e tyre.

analiza e të dhënave

Fillimisht të dhënat janë hedhur në një faqe të programit SPSS 19. Më pas është realizuar pastrimi i tyre dhe është bërë kontrolli për të dhënat e humbura. Për të gjitha analizat statistikore është vendosur domethënia statistikore 0.05.

Tabela e mëposhtme tregon në mënyrë të përmbledhur pyetjet e studimit, indikatorët dhe analizat statistikore të përdorura.

tabela Nr �. pyetjet e studimit, indikatorët dhe analizat statistikore

1. Cilat janë perceptimet për kushtet e jetesës, për indikatorët të cilët mund të çojnë në përmirësimin e kushteve të jetesës, për indikatorët të cilët shkaktojnë papunësinë, për problemet të cilat shkaktojnë kriminalitetin dhe perceptimet e tyre për kohën e lirë?

2. Si i percpetojnë të rinjtë meshkuj dhe femra, faktorët të cilët mund të ndryshojnë situatën ekonomike?

pyetjet e studimit indikatorët përkatës analizat statistikore

- kushtet e jetesës- indikatorët të cilët

mund të çojnë në përmirësimin e kushteve të jetesës

- indikatorët të cilët shkaktojnë papunësinë

- për problemet të cilat shkaktojnë kriminalitetin

- perceptimin e tyre për kohën e lirë

- Mosha- Situata ekonomike

Treguesit e lokalizimit

Statistika përshkruese


3. Si është perceptimi i të rinjve meshkuj dhe femra dhe i të rinjve të fshatit dhe qytetit, mbi arsimimin e mëtejshëm si mundësues për përmirësimin e situatës ekonomike dhe asaj sociale?

4. Si është perceptimi tek të rinjtë meshkuj dhe femra dhe tek të rinjtë e fshatit dhe qytetit për emigracionin, si mundësues për përmirësimin e kushteve të jetesës?

5. Si është perceptimi tek të rinjtë meshkuj dhe femra, tek të rinjtë e fshatit dhe qytetit, dhe i të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi mbi migrimin si mundësues për përmirësimin e situatës ekonomike dhe asaj sociale?

6. Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra, te të rinjtë e fshatit dhe qytetit, dhe i të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi për faktorët të cilët shkaktojnë kriminalitetin?

7. Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra, te të rinjtë e fshatit dhe qytetit, dhe i të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi, për përdorimin e substancave alkolike dhe narkotike?

8. Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra, te të rinjtë e fshatit dhe qytetit, dhe i të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi për lojrat e fatit?

9. Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra, te të rinjtë të fshatit dhe qytetit, dhe i të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi për kalimin e kohës së lirë?

10. Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra, te të rinjtë të fshatit dhe qytetit, për pavarësinë ekonomike?

- Mosha- Vendbanimi- Arsimimi

- Mosha- Vendbanimi- Arsimimi- Emigracioni

- Mosha- Vendbanimi- Arsimimi- Migracioni

- Mosha- Vendbanimi- Arsimimi- Faktorët që shkaktojnë

kriminalitetin

- Mosha- Vendbanimi- Arsimimi- Përdorimi i

substancave alkolike dhe narkotike

- Mosha- Vendbanimi- Arsimimi- Lojrat e fatit

- Mosha- Vendbanimi- Arsimimi- Kalimi i kohës së lirë

- Mosha- Vendbanimi- Pavarësia ekonomike










Gjetjet e studimit

Në këtë kapitull përshkruhen gjetjet e studimit. Fillimisht janë trajtuar gjetjet për të dhënat demografike të kampionit dhe më pas janë interpretuar gjetjet për pyetjet e studimit.

Të dhënat demografike të kampionit

Mosha e pjesëmarrësve

tabela Nr �. mosha e pjesëmarrësve

Nga tabela e mësipërme (Nr.4) tregohet se pjesa dërrmuese e përgjigjedhënësve është në diapazonin moshor 16-20 vjeç (61.9%), më pas vjen grupmosha 21-25 vjeç me 22.4%, pastaj grupmosha nën 15 vjeç (14.0%) dhe në fund grupmosha 26-30 vjeç (1.3%) dhe ajo mbi 30 vjeç (0.4%). Shihet se përqindjen më të madhe e zënë përgjigjedhënësit e grupmoshës 16-20 vjeç, pra individët që kalojnë nga mosha e adoleshencës në moshën e rritur të hershme përbëjnë edhe numrin më të madh të pjesëmarrësve në studim.

Grafiku i mëposhtëm pasqyron këtë informacion:

Grafiku Nr1. Mosha e pjesëmarrësve

Frequency

Nën 15 vjeç

16-20 vjeç

21-25 vjeç

26-30 vjeç

Mbi 30 vjeç

Total

Valid 141

624

226

13

4

1008

14.0

61.9

22.4

1.3

.4

100.0

14.0

61.9

22.4

1.3

.4

100.0

14.0

75.9

98.3

99.6

100.0

Percent ValidPercent

CumulativePercent

21-25 vjeç

26-30 vjeç

16-20 vjeç

Nën 15 vjeç

Mbi 30 vjeç


Më pas janë kryer analizat duke i ndarë përgjigjedhënëst sipas gjinisë. Tabela e mëposhtëme (Nr.5) tregon moshën e pjesëmarrësve të ndarë sipas gjinisë.

tabela Nr.� mosha e pjesëmarrësve e ndarë sipas gjinisë

Tabela e mësipërme (Nr.5) tregon se 3 përgjigjedhënës të grupmoshës 16-20 vjeç nuk e kanë treguar gjininë, përgjigjedhënëset femra të grupmoshës 16-20 vjeç zënë përqindjen më të madhe të kampionit (317 përgjigjedhënëse ose 59.9%), përgjigjedhënëset femra të grupmoshës 21-25 vjeç janë 140 pjesëmarrës (26.5%), ato të grupmoshës nën 15 vjeç zënë 12.1% (64 përgjigjedhënëse ), ato të grupmoshës 26-30 vjeç zënë 1.1% (6 përgjigjedhënëse ) dhe përgjigjedhënëset femrat mbi 30 vjeç janë 2 ose 0.4%.

Për përgjigjedhënësit e gjinisë mashkullore, panorama e shpërndarjes tregon se përgjigjedhënësit meshkuj të grupmoshës 16-20 vjeç zënë përqindjen më të madhe të kampionit (304 përgjigjedhënës ose 63.9%), përgjigjedhënësit meshkuj të grupmoshës 21-25 vjeç janë 86 pjesëmarrës (18.1%), ata të grupmoshës nën 15 vjeç zënë 16.2% (77 përgjigjedhënës), ata të grupmoshës 26-30 vjeç zënë 1.5% (7 përgjigjedhënës) dhe përgjigjedhënësit meshkujt mbi 30 vjeç janë 2 ose 0.4%. Nga kjo tabelë duket qartë që grupmosha 16-20 vjeç përbën pjesën dërrmuese të përgjigjedhënësve si për individët femra ashtu edhe për individët meshkuj.

Në gjetjet e studimit do t’i kushtohet shumë rëndësi ndryshimit të rezultateve midis gjinive të përgjigjedhënësve. Në total, janë anketuar 529 individë femra dhe 476 individë meshkuj.

Tabela (Nr.6) tregon se 4 përgjigjedhënës të grupmoshës 16-20 vjeç dhe 3 përgjigjedhënës të grupmoshës 21-25 vjeç nuk e kanë treguar llojin e tyre të vendbanimit. Pjesëmarrësit më të shumtë me banim në qytet janë përgjigjedhënësit e grupmoshës 16-20 vjeç, që zënë përqindjen më të madhe të kampionit (413 përgjigjedhënës ose 62.6%), përgjigjedhënësit me banim në qytet të grupmoshës 21-25 vjeç janë 150 pjesëmarrës (22.7%), përgjigjedhënësit e grupmoshës nën 15 vjeç me banim në qytet zënë 12.4% (82 ), përgjigjedhënësit e grupmoshës 26-30 vjeç me banim në qytet zënë 1.7% (11) dhe

Gjinia e pjesmarrësve Frequency

16-20 vjeç

Nën 15 vjeç

16-20 vjeç

21-25 vjeç

26-30 vjeç

Mbi 30 vjeç

Total

Nën 15 vjeç

16-20 vjeç

21-25 vjeç

26-30 vjeç

Mbi 30 vjeç

Total

Valid

Valid

Valid

.

Femër

Mashkull

3

64

317

140

6

2

529

77

304

86

7

2

476

100.0

12.1

59.9

26.5

1.1

.4

100.0

16.2

63.9

18.1

1.5

.4

100.0

100.0

12.1

59.9

26.5

1.1

.4

100.0

16.2

63.9

18.1

1.5

.4

100.0

100.0

12.1

72.0

98.5

99.6

100.0

16.2

80.0

98.1

99.6

100.0


CumulativePercent


përgjigjedhënësit e grupmoshës mbi 30 vjeç me banim në qytet janë 4 ose 0.6%.

Për përgjigjedhënësit me banim në fshat, panaroma tregon se pjesëmarrësit më të shumtë me banim në fshat janë të grupmoshës 16-20 vjeç që zënë përqindjen më të madhe të kampionit (207 ose 60.7%), përgjigjedhënësit me banim në fshat të grupmoshës 21-25 vjeç janë 73 pjesëmarrës (21.4%), përgjigjedhënësit e grupmoshës nën 15 vjeç me banim në fshat zënë 17.3% (59), përgjigjedhënësit e grupmoshës 26-30 vjeç me banim në fshat zënë 0.6% (2) ndërsa nuk ka përgjigjedhënës të grupmoshës mbi 30 vjeç me banim në fshat. Vihet re se në dy rastet, si në qytet ashtu edhe në fshat, përqindjen më të lartë të përgjigjedhënësve e zënë individët e grupmoshës 16-20 vjeç. Gjithashtu, në gjetjet e studimit i është kushtuar shumë rëndësi ndryshimit të rezultateve midis përgjigjedhënësve me banim në qytet krahasuar me rezultatet e atyre që banojnë në fshat.

Gjinia e pjesëmarrësve

tabela Nr �. Gjinia e pjesëmarrësve

Tabela e mësipërme (Nr.7) tregon se 3 përgjigjedhënës nuk e kanë treguar gjininë, 529 prej tyre (ose 52.5%) janë femra dhe 476 ose (47.2%) janë meshkuj.

Vendbanimi Frequency

16-20 vjeç

21-25 vjeç

Total

Nën 15 vjeç

16-20 vjeç

21-25 vjeç

26-30 vjeç

Mbi 30 vjeç

Total

Nën 15 vjeç

16-20 vjeç

21-25 vjeç

26-30 vjeç

Total

Valid

Valid

Valid

.

Qytet

Fshat

4

3

7

82

413

150

11

4

660

59

207

73

2

341

57.1

42.9

100.0

12.4

62.6

22.7

1.7

.6

100.0

17.3

60.7

21.4

.6

100.0

57.1

42.9

100.0

12.4

62.6

22.7

1.7

.6

100.0

17.3

60.7

21.4

.6

100.0

57.1

100.0

12.4

75.0

97.7

99.4

100.0

17.3

78.0

99.4

3

100.0


CumulativePercent

tabela Nr.� mosha e pjesëmarrësve e ndarë sipas vendbanimit

Frequency

Femër

Mashkull

Total

System

Valid

Missing

Total

529

476

1005

3

1008

52.5

47.2

99.7

.3

100.0

52.6

47.4

100.0

52.6

100.0


CumulativePercent


Grafiku Nr 2. Gjinia e pjesëmarrësve

Vendbanimi i pjesëmarrësve

tabela Nr.� Vendbanimi i pjesëmarrësve

Tabela e mësipërme (Nr.8) tregon se, nga 1008 , përgjigjedhënës 7 prej tyre nuk e kanë cilësuar vendbanimin e tyre nëse është fshat apo qytet, 660 (65.5%) prej tyre banojnë në qytet ndërsa 341 ose (33.8%) banojnë në fshat. Duhet theksuar fakti se numri i pjesëmarrësve të përfshirë në studim nga qarku i Tiranës është përllogaritur duke marrë në konsideratë edhe të rinjtë që jetojnë në zonat informale të Tiranës si: Paskuqan, Babrru, Kamëz, Institut, Bathore, Breglumas ( Ata zënë rreth 19.33 % e te rinjve nga qyteti).

Më pas janë kryer analizat për fshatin dhe qytetin, por tani të selektuara sipas gjinisë.

Tabela e mëposhtme (Nr.9) tregon se 3 përgjigjedhënës me banim në qytet nuk e kanë treguar gjininë, 376 femra (71.1%) jetojnë në qytet ndërsa 147 femra ose (27.8%) jetojnë në fshat. Gjithashtu, 281 përgjigjedhënës meshkuj (59.0%) jetojnë në qytet ndërsa 194 përgjigjedhënës meshkuj (40.8%) jetojnë në fshat. Në këtë studim krahasohen gjetjet e studimit për një temë të caktuar duke iu referuar individëve femra që banojnë në qytet me ato të individëve femra që banojnë në fshat.

Femër

Missing

Mashkull

Frequency

Qytet

Fshat

Total

System

Valid

Missing

Total

660

341

1001

7

1008

65.5

33.8

99.3

.7

100.0

65.9

34.1

100.0

65.9

100.0


CumulativePercent


Grafiku Nr 3. Vendbanimi i pjesëmarrësve

Niveli i shkollimit të pjesëmarrësve

tabela Nr.�0 Niveli i shkollimit të pjesëmarrësve


Qytet

Qytet

Fshat

Total

System

Qytet

Fshat

Total

System

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

.

Femër

Mashkull

3

376

147

523

6

529

281

194

475

1

476

100.0

71.1

27.8

98.9

1.1

100.0

59.0

40.8

99.8

.2

100.0

100.0

71.9

28.1

100.0

59.2

40.8

100.0

100.0

71.9

100.0

59.2

100.0


CumulativePercent

tabela Nr.� Gjinia e pjesëmarrësve e ndarë sipas vendbanimit

Qytet

Missing

Fshat

Frequency

Fillor

Nëntëvjeçar

I mesëm i përgjithshëm

I mesëm profesional

I lartë

Pasuniversitar

Total

System

Valid

Missing

Total

6

165

504

93

204

25

997

11

1008

.6

16.4

50.0

9.2

20.2

2.5

98.9

1.1

100.0

.6

16.5

50.6

9.3

20.5

2.5

100.0

.6

17.2

67.7

77.0

97.5

100.0


CumulativePercent


Tabela e mësipërme tregon se nga 1008 përgjigjedhënës, me arsim fillor janë 6 prej tyre (0.6%), 165 përgjigjedhënës (16.4%) janë me arsim nëntëvjeçar, 504 përgjigjedhënës (50.0%) janë me arsim të mesëm të përgjithshëm, 93 përgjigjedhënës (9.2%) janë me arsim të mesëm profesional, 204 ose (20.2%) janë me arsim të lartë dhe 25 përgjigjedhënës (2.5%) janë me arsim pasuniversitar. Më pas në këtë studim do të vlerësohen ndryshimet e pikëpamjeve për një temë të caktuar referuar nivelit arsimor të përgjigjedhënësve.

Grafiku 4. Niveli i shkollimit të pjesëmarrësve

tabela ��. Niveli i shkollimit të pjesëmarrësve i ndarë sipas gjinisë

I mesëmi përgjithshëm

I mesëmprofesional

NëntëvjeçarI lartë

FillorMissing

Pasuniversitar


I mesem i pergjithshem

I mesem profesional

Total

Fillor

Nentevjeçar


I mesem profesional

I larte

Pasuniversitar

Total

System

Fillor

Nentevjeçar


I mesem profesional

I larte

Pasuniversitar

Total

System

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

.

Femër

Mashkull

2

1

3

3

61

256

37

144

21

522

7

529

3

104

246

55

60

4

472

4

476

66.7

33.3

100.0

.6

11.5

48.4

7.0

27.2

4.0

98.7

1.3

100.0

.6

21.8

51.7

11.6

12.6

.8

99.2

.8

100.0

66.7

33.3

100.0

.6

11.7

49.0

7.1

27.6

4.0

100.0

.6

22.0

52.1

11.7

12.7

.8

100.0

66.7

100.0

.6

12.3

61.3

68.4

96.0

100.0

.6

22.7

74.8

86.4

99.2

100.0


CumulativePercent


Tabela e mësipërme (Nr.11) tregon se 2 përgjigjedhënës me arsim të mesëm të përgjithshëm dhe 1 me arsim të mesëm profesional nuk e kanë treguar gjininë. Për përgjigjedhënësit femra, përqindjen më të lartë e zënë ato me arsim të mesëm të përgjithshëm 48.4% (256 ), më pas vijnë ato me arsim të lartë (144 ose 27.2%), ato me arsim nëntëvjeçar (61 ose 11.5%), ato me arsim të mesëm profesional (37 ose 7.0%), ato me arsim pasuniversitar (21 ose 4.0%) dhe në fund renditen ato me arsim fillor (3 ose 0.6%).

Për përgjigjedhënësit meshkuj, përqindjen më të lartë e zënë ata me arsim të mesëm të përgjithshëm 51.7% (246), më pas vijnë ata me arsim nëntëvjeçar (104 ose 21.8%), pastaj ata me arsim të lartë (60 ose 12.6%), ata me arsim të mesëm profesional (55 ose 11.6%), ata me arsim pasuniversitar (4 ose 0.8%) dhe në fund renditen ata me arsim fillor (3 ose 0.6%).

Nga të dhënat e tabelës, vihen re disa ndryshime interesante. Kështu, për të dy gjinitë, arsimi predominues i përgjigjedhënësve (48.4% tek femrat dhe 51.7% tek meshkujt) është arsimi i mesëm i përgjithshëm. Por tek përgjigjedhënësit femra, grupin e dytë pas individëve me arsim të mesëm të përgjithshëm e zënë individët me arsim të lartë (27.2%), më pas grupin e tretë e zënë individët me arsim nëntëvjeçar (11.5%) dhe grupin e katërt e zënë individët me arsim të mesëm profesional (7.0%).

Ka një ndryshim të dukshëm përsa i përket përgjigjedhënësve meshkuj. Tek përgjigjedhënësit meshkuj, grupin e dytë pas individëve me arsim të mesëm të përgjithshëm e zënë individët me arsim nëntëvjeçar (21.8%), më pas grupin e tretë e zënë individët me arsim të lartë (12.6%) dhe grupin e katërt e zënë individët me arsim të mesëm profesional (11.6%). Duket qartë që individët femra synojnë arsimimin e mëtejshëm pas përfundimit të shkollës së mesme ndërsa individët meshkuj kanë tendencë 2-3 herë më të ulët për të vazhduar shkollën e lartë. Gjithashtu, vihet re se tek individët meshkuj është shumë i lartë numri i atyre me arsim nëntëvjeçar (104 ose 21.8%) krahasuar me individët femra (61 ose 11.5%), pra individët meshkuj kanë tendencë 2 herë më të lartë se individët femra për ta ndërprerë arsimimin menjëherë sa mbarojnë arsimin nëntëvjeçar.

Një gjetje tjetër është se arsimin e mesëm profesional e ndjekin më shumë individët meshkuj (55 ose 11.6%) sesa individët femra (37 ose 7.0%), pra individët meshkuj janë dukshëm më të orientuar drejt mësimit të një profesioni të caktuar.

Frekuentimi i shkollës nga pjesëmarërsit

tabela Nr.��. Frekuentimi i shkollës nga pjesëmarrësit

Frequency

Vazhdoj shkollen

E kam braktisur shkollen

E kam perfunduar shkollen

Total

System

Valid

Missing

Total

861

28

89

978

30

1008

85.4

2.8

8.8

97.0

3.0

100.0

88.0

2.9

9.1

100.0

88.0

90.9

100.0


CumulativePercent


Tabela e mësipërme (Nr.12) tregon se 30 përgjigjedhënës (3.0%) nuk i janë përgji-gjur pyetjes për frekuentimin, 861 ose(85.4%) deklarojnë se “vazhdojnë shkollën”, 28 ose (2.8%) deklarojnë se “e kanë braktisur shkollën” dhe 89 ose (8.8%) deklarojnë se “e kanë përfunduar shkollën”. Duket qartë që individët që braktisin shkollën janë shumë të pakët dhe mund të thuhet tendenca është që të përfundohet një nivel arsimimi deri në fund dhe më pas prirja është që të mos vazhdohet niveli tjetër arsimor.

Grafiku Nr.5. Frekuentimi i shkollës nga pjesëmarrësit

Statusi i punësimit

tabela Nr.��. statusi i punësimit

Vazhdoj shkollën

MissingE kam përfunduar shkollën

E kam braktisur shkollën

Frequency

I punesuar

I papune

Total

System

Valid

Missing

Total

148

810

958

50

1008

14.7

80.4

95.0

5.0

100.0

15.4

84.6

100.0

15.4

100.0


CumulativePercent

I papunë

I punësuarMissing

Grafiku Nr.6 Punësimi i pjesëmarrësve


Tabela e mësipërme (Nr.13) tregon se 50 përgjigjedhënës (5.0%) nuk e kanë përcaktuar statusin e tyre të punësimit, 148 ose (14.7%) deklarojnë se janë “të punësuar” dhe 810 ose (80.4%) deklarojnë se janë “të papunë”.

tabela Nr.��. punësimi i pjesëmarrësve i ndarë sipas gjinisë

Tabela e mësipërme (Nr.14) tregon se 1 përgjigjedhënës me statusin “i punësuar” dhe 2 me statusin “i papunë” nuk e kanë treguar gjininë. Përgjigjedhënësit femra të punësuara janë 66 ose 12.5% ndërsa përgjigjedhënësit femra të papunësuara janë 432 ose 81.7%. Gjithashtu, përgjigjedhënësit meshkuj të punësuar 81 ose 17.0% ndërsa


I punësuar

I papunë

Total

System

I punësuar

I papunë

Total

System

I punësuar

I papunë

Total

System

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

.

Femër

Mashkull

1

1

2

1

3

66

432

498

31

529

81

377

458

18

476

33.3

33.3

66.7

33.3

100.0

12.5

81.7

94.1

5.9

100.0

17.0

79.2

96.2

3.8

100.0

50.0

50.0

100.0

13.3

86.7

100.0

17.7

82.3

100.0

50.0

100.0

13.3

100.0

17.7

100.0


CumulativePercent


I punësuar

I papunë

Total

System

I punësuar

I papunë

Total

System

I punësuar

I papunë

Total

System

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

.

Qytet

Fshat

1

3

4

3

7

102

530

632

28

660

45

277

322

19

341

14.3

42.9

57.1

42.9

100.0

15.5

80.3

95.8

4.2

100.0

13.2

81.2

94.4

5.6

100.0

25.0

75.0

100.0

16.1

83.9

100.0

14.0

86.0

100.0

25.0

100.0

16.1

100.0

14.0

100.0


CumulativePercent

tabela Nr.��. punësimi i pjesëmarrësve i ndarë sipas vendbanimit


përgjigjedhënësit meshkuj të papunësuar janë 377 ose 79.2%. Pra, vihet re një përqindje më e lartë e individëve meshkuj (17%) kundrejt individëve femra (12.5%) përsa i përket statusit të punësimit, pra individët meshkuj kanë më tepër mundësi për të gjetur një punë se sa individët femra.

Tabela (Nr.15) tregon se 3 përgjigjedhënës të papunë dhe 1 i punësuar nuk e tregojnë llojin e tyre të vendbanimit. Nga përgjigjedhënësit me banim në qytet, vetëm 102 prej tyre (15.5%) janë të punësuar ndërsa shumica dërrmuese prej 530 përgjigjedhënës (80.3%) janë të papunë. Nga përgjigjedhënësit me banim në fshat, vetëm 45 prej tyre (13.2%) janë të punësuar ndërsa shumica dërrmuese prej 277 ose (81.2%) janë të papunë. Vihet re se nuk ka ndonjë dallim të dukshëm midis të punësuarve (apo të papunëve) me banim në fshat apo me banim në qytet.

Gjëndja aktuale e të ardhurave të pjesëmarrësve

tabela Nr.�� Gjendja e të ardhurave

Tabela e mësipërme (Nr.16) e të ardhurave tregon se shumica dërrmuese e përgjigje-dhënësve (627 apo 62.2% e tyre) e deklarojnë veten “pa të ardhura”, 72 ose (7.1%) e deklarojnë veten me të ardhura “0-5.000 Lekë”, 47 ose (4.7%) e deklarojnë veten me të ardhura “5.001-10.000 Lekë”, 70 ose (6.9%) e deklarojnë veten me të ardhura “10.001-20.000 Lekë”, 69 ose (6.8%) e deklarojnë veten me të ardhura “mbi 20.000 Lekë”.

Grafiku Nr.7 Gjendja e të ardhurave

Frequency

Pa te ardhura

0-5000 leke

5001- 10000 leke

10001-20000 leke

Mbi 20000 leke

Total

System

Valid

Missing

Total

627

72

47

70

69

885

123

1008

62.2

7.1

4.7

6.9

6.8

87.8

12.2

100.0

70.8

8.1

5.3

7.9

7.8

100.0

70.8

79.0

84.3

92.2

100.0


CumulativePercent

Pa të ardhura

Missing

Mbi 20000 lekë

10001-20000 lekë

5001-10000 lekë

0-5000 lekë


tabela Nr.�� Gjëndja e të ardhurave të pjesëmarrësve e ndarë sipas gjinisë

Tabela e mësipërme (Nr.17) tregon se 3 përgjigjedhënës (1 “pa të ardhura” dhe 2 me të ardhura 5.001-10.000 Lekë) nuk e tregojnë gjininë e tyre. Nga përgjigjedhënësit e gjinisë femërore, 323 prej tyre (61.1%) e deklarojnë veten “pa të ardhura”, 37 ose (7.0%) e deklarojnë veten me të ardhura “0-5.000 Lekë), 25 ose (4.7%) e deklarojnë veten me të ardhura 5.001-10.000 Lekë), 36 ose (6.8%) e deklarojnë veten me të ardhura 10.001-20.000 Lekë dhe së fundmi 29 ose (5.5%) e deklarojnë veten me të ardhura “mbi 20.000 Lekë”. Nga përgjigjedhënësit e gjinisë mashkullore, 303 prej tyre ose (63.7%) e deklarojnë veten “pa të ardhura”, 35 ose (7.4%) e deklarojnë veten me të ardhura “0-5.000 Lekë), 20 ose (4.2%) e deklarojnë veten me të ardhura 5.001-10.000 Lekë), 34 ose (7.1%) e deklarojnë veten me të ardhura 10.001-20.000 Lekë dhe së fundmi 40 ose (8.4%) e deklarojnë veten me të ardhura “mbi 20.000 Lekë”.

Tabela (Nr.18) tregon se 4 përgjigjedhënës (2 të deklaruar “pa të ardhura” dhe 2 të deklaruar me të ardhura “10.001-20.000 Lekë) nuk e tregojnë origjinën e tyre të vendbanimit. Nga përgjigjedhënësit me banim në qytet, 389 prej tyre ose (58.9%) e deklarojnë veten “pa të ardhura”, 51 (7.7%) e deklarojnë veten me të ardhura “0-5.000 Lekë), 38 (5.8%) e deklarojnë veten me të ardhura 5.001-10.000 Lekë, 50 (7.6%) e deklarojnë veten me të ardhura 10.001-20.000 Lekë dhe së fundmi 52 (7.9%) e deklarojnë veten me të ardhura “mbi 20.000 Lekë”.

Nga përgjigjedhënësit me banim në fshat, 236 përgjigjedhënës (69.2%) e deklarojnë veten “pa të ardhura”, 21 përgjigjedhënës (6.2%) e deklarojnë veten me të ardhura “0-5.000 Lekë), 9 përgjigjedhënës (2.6%) e deklarojnë veten me të ardhura 5.001-10.000 Lekë), 18

Gjinia e pjesemarresve Frequency

Pa te ardhura

5001- 10000 leke

Total

Pa te ardhura

0-5000leke

5001- 10000 leke

10001-20000leke

Mbi 20000 leke

Total

System

Pa te ardhura

0-5000leke

5001- 10000 leke

10001-20000leke

Mbi 20000 leke

Total

System

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Femer

Mashkull

1

2

3

323

37

25

36

29

450

79

529

303

35

20

34

40

432

44

476

33.3

66.7

100.0

61.1

7.0

4.7

6.8

5.5

85.1

14.9

100.0

63.7

7.4

4.2

7.1

8.4

90.8

9.2

100.0

33.3

66.7

100.0

71.8

8.2

5.6

8.0

6.4

100.0

70.1

8.1

4.6

7.9

9.3

100.0

33.3

100.0

71.8

80.0

85.6

93.6

100.0

70.1

78.2

82.9

90.7

100.0


CumulativePercent


respondente (5.3%) e deklarojnë veten me të ardhura 10.001-20.000 Lekë dhe së fundmi 17 përgjigjedhënës (5.0%) e deklarojnë veten me të ardhura “mbi 20.000 Lekë”.


Pa të ardhura

10001-20000lekë

Total

System

Pa të ardhura

0-5000lekë

5001- 10000 lekë

10001-20000lekë

Mbi 20000 lekë

Total

System

Pa të ardhura

0-5000lekë

5001- 10000 lekë

10001-20000lekë

Mbi 20000 lekë

Total

System

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Qytet

Fshat

2

2

4

3

7

389

51

38

50

52

580

80

660

236

21

9

18

17

301

40

341

28.6

28.6

57.1

42.9

100.0

58.9

7.7

5.8

7.6

7.9

87.9

12.1

100.0

69.2

6.2

2.6

5.3

5.0

88.3

11.7

100.0

50.0

50.0

100.0

67.1

8.8

6.6

8.6

9.0

100.0

78.4

7.0

3.0

6.0

5.6

100.0

50.0

100.0

67.1

75.9

82.4

91.0

100.0

78.4

85.4

88.4

94.4

100.0


CumulativePercent

tabela Nr.�� të ardhurat e pjesëmarrësve të ndara sipas vendbanimit

Statusi i punësimit Frequency

Pa të ardhura

0-5000lekë

5001- 10000 lekë

10001-20000lekë

Mbi 20000 lekë

Total

System

Pa të ardhura

0-5000lekë

5001- 10000 lekë

10001-20000lekë

Mbi 20000 lekë

Total

System

Pa të ardhura

0-5000lekë

5001- 10000 lekë

10001-20000lekë

Mbi 20000 lekë

Total

System

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

.

I punësuar

I papunë

19

4

2

4

4

33

17

50

11

18

23

44

43

139

9

148

597

50

22

22

22

713

97

810

38.0

8.0

4.0

8.0

8.0

66.0

34.0

100.0

7.4

12.2

15.5

29.7

29.1

93.9

6.1

100.0

73.7

6.2

2.7

2.7

2.7

88.0

12.0

100.0

57.6

12.1

6.1

12.1

12.1

100.0

7.9

12.9

16.5

31.7

30.9

100.0

83.7

7.0

3.1

3.1

3.1

100.0

57.6

69.7

75.8

87.9

100.0

7.9

20.9

37.4

69.1

100.0

83.7

90.7

93.8

96.9

100.0


CumulativePercent

Të ardhurat të ndara sipas punësimit

tabela Nr.�� të ardhurat të ndara sipas punësimit


Punësimi i ndarë sipas nivelit të shkollimit

tabela Nr.�0 Niveli i punësimit i ndarë sipas nivelit të shkollimit

Nga tabela e mësipërme (Nr.20) vihet re se nga grupi i të punësuarve, përqindjen më të lartë të punësimit e zënë të punësuarit me arsim të mesëm të përgjithshëm me 31.8% dhe më pas vijnë të punësuarit me arsim të lartë me 31.1%. I njëjti trend ruhet edhe për grupin e të papunëve, ku të papunët me arsim të mesëm të përgjithshëm zënë 53.2% e numrit total të të papunëve dhe më pas vijnë të papunët me arsim të lartë me 18.1%.


Pa të ardhura

0-5000lekë

5001- 10000 lekë

10001-20000lekë

Mbi 20000 lekë

Total

System

Pa të ardhura

0-5000lekë

5001- 10000 lekë

10001-20000lekë

Mbi 20000 lekë

Total

System

Pa të ardhura

0-5000lekë

5001- 10000 lekë

10001-20000lekë

Mbi 20000 lekë

Total

System

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

.

I punësuar

I papunë

19

4

2

4

4

33

17

50

11

18

23

44

43

139

9

148

597

50

22

22

22

713

97

810

38.0

8.0

4.0

8.0

8.0

66.0

34.0

100.0

7.4

12.2

15.5

29.7

29.1

93.9

6.1

100.0

73.7

6.2

2.7

2.7

2.7

88.0

12.0

100.0

57.6

12.1

6.1

12.1

12.1

100.0

7.9

12.9

16.5

31.7

30.9

100.0

83.7

7.0

3.1

3.1

3.1

100.0

57.6

69.7

75.8

87.9

100.0

7.9

20.9

37.4

69.1

100.0

83.7

90.7

93.8

96.9

100.0


CumulativePercent


Nentevjeçar


I mesem profesional

I larte

Total

System

Fillor

Nentevjeçar


I mesem profesional

I larte

Pasuniversitar

Total

System

Fillor

Nentevjeçar


I mesem profesional

I larte

Pasuniversitar

Total

System

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

.

I punësuar

I papunë

7

26

3

11

47

3

50

3

18

47

16

46

15

145

3

148

3

140

431

74

147

10

805

5

810

14.0

52.0

6.0

22.0

94.0

6.0

100.0

2.0

12.2

31.8

10.8

31.1

10.1

98.0

2.0

100.0

.4

17.3

53.2

9.1

18.1

1.2

99.4

.6

100.0

14.9

55.3

6.4

23.4

100.0

2.1

12.4

32.4

11.0

31.7

10.3

100.0

.4

17.4

53.5

9.2

18.3

1.2

100.0

14.9

70.2

76.6

100.0

2.1

14.5

46.9

57.9

89.7

100.0

.4

17.8

71.3

80.5

98.8

100.0


CumulativePercent


Gjëndja shëndetsore

tabela Nr.�� Gjëndja shëndetësore e pjesëmarrësve

Tabela Nr.21 tregon se 96 përgjigjedhënës ose 9.5% kanë probleme shëndetësore dhe 906 përgjigjedhënës ose 89.9% nuk kanë probleme shëndetsore. (6 respondente ose 0.6% nuk jane pergjigjur)

Grafiku Nr.8. Gjëndja shëndetësore e pjesëmarrësve

Gjëndja shëndetësore e pjesëmarrësve e ndarë sipas punësimit.

tabela Nr.�� Gjëndja shëndetësore dhe punësimi

Frequency

Kam probleme shendetesore

Nuk kam probleme shendetesore

Total

System

Valid

Missing

Total

96

906

1002

6

1008

9.5

89.9

99.4

.6

100.0

9.6

90.4

100.0

9.6

100.0


CumulativePercent

Nuk kam problemeshëndetësore

Kam problemeshëndetësore

Missing

Gjendja shendetsore Frequency

I punesuar

I papune

Total

I punesuar

I papune

Total

System

I punesuar

I papune

Total

System

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Kam probleme

shendetesore

Nuk kam

probleme

shendetesore

1

4

5

17

74

91

4

95

130

732

862

46

908

20.0

80.0

100.0

17.9

77.9

95.8

4.2

100.0

14.3

80.6

94.9

5.1

100.0

20.0

80.0

100.0

18.7

81.3

100.0

15.1

84.9

100.0

20.0

100.0

18.7

100.0

15.1

100.0


CumulativePercent


Gjetjet dhe diskutimet për pyetjet e kërkimit

Gjetjet dhe diskutimet për pyetjen e parë të kërkimit: Cilat janë perceptimet për kushtet e jetesës, për indikatorët të cilët mund të çojnë në përmirësimin e kushteve të jetesës, për indikatorët të cilët shkaktojnë papunësinë, për problemet të cilat shkaktojnë kriminalitetin dhe perceptimin e tyre për kohën e lirë?

Për t’i dhënë përgjigje kësaj pyetje janë përdorur treguesit e lokalizimit dhe treguesit e variacionit. Siç është përmendur edhe në kapitullin e metodologjisë, një mesatare e cila përkon në spektrin 1- 2.33 tregon për një nivel të ulët të perceptimit të të rinjve për faktorët të cilët janë analizuar.

Një mesatare nga 2.34 - 3.67 tregon për një nivel të mesëm të perceptimit të të rinjve për faktorët të cilët janë analizuar.

Një mesatare nga 3.68 - 5.00 tregon për një nivel të lartë të perceptimit të të rinjve për faktorët të cilët janë analizuar.

Shqyrtojmë të gjithë indikatorët në lidhje me treguesit e lokalizimit. Për indikatorin e parë, “Puna në vendin e origjinës mundëson përmirësimin e kushteve të jetesës”, = 4.12, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 3.68 - 5.00, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të lartë për këtë indikator.

Për indikatorin e dytë, “Kryerja e një kursi profesional ndryshon situatën ekonomike-sociale”, = 3.92, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 3.68 - 5.00, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të lartë për këtë indikator.

Për indikatorin e tretë, “Organizmat vendore ndihmojnë individët të gjejnë punë”, = 3.95, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 3.68 - 5.00, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të lartë për këtë indikator.

Për indikatorin e katërt, “Arsimimi i mëtejshëm mundëson përmirësimin e situatës ekonomike-sociale”, = 4.56, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 3.68 - 5.00, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të lartë për këtë indikator.

Për indikatorin e pestë, “Emigracioni është zgjidhja për ndryshimin e jetës”, = 3.59, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 2.34 - 3.67, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të mesëm për këtë indikator.

Për indikatorin e gjashtë, “Migrimi është zgjidhja për ndryshimin e jetës”, = 3.58,

1007

1006

1006

1004

1006

1007

1000

Puna ne vendin e origjines mundeson permiresimin e kushtevetejeteses

Kryerja e nje kursi profesional ndryshon situaten ekonomike/sociale

Organizmat vendore ndihmojne individet te gjejne pune

Arsimimi i metejshem mundeson permiresimin e situates ekonomike/sociale

Emigracioni eshte zgjidhja per ndryshimin e jetes

Migrimi eshte zgjidhja per ndryshimin e jetes

Valid N (listwise)

4.12

3.92

3.95

4.56

3.59

3.58

1.00

1.02

1.18

.82

1.15

1.12

N Mean Std. Deviation

tabela Nr. �� treguesit e lokalizimit për gjashtë indikatorët e parë të instrumentit.


gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 2.34 - 3.67, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të mesëm për këtë indikator. Për të gjashtë këta indikatorë, treguesit e lokalizimit jepen në tabelën Nr.23.

tabela Nr.�� treguesit e lokalizimit për gjashtë indikatorët e dytë të instrumentit (nga indikatori � deri në indikatorin ��)

Për indikatorin e shtatë, “Martesa përmirëson kushtet e jetesës”, = 2.66, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 2.34 - 3.67, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të mesëm për këtë indikator.

Për indikatorin e tetë, “Shfrytëzimi i burimeve familjare mundëson zhvillimin e biznesit”, = 4.22, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 3.68 - 5.00, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të lartë për këtë indikator.

Për indikatorin e nëntë, “Papunësia vjen nga mungesa e tregut zonal të punës”, = 3.89, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 3.68-5.00, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të lartë për këtë indikator.

Për indikatorin e dhjetë, “Papunësia rrjedh nga mungesa e dëshirës për punë”, = 2.89, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 2.34 - 3.67, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të mesëm për këtë indikator.

Për indikatorin e njëmbëdhjetë, “Papunësia rrjedh nga mungesa e kualifikimeve të nevojshme”, = 3.63, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 2.34 - 3.67, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të mesëm për këtë indikator.

Për indikatorin e dymbëdhjetë, “Papunësia rrjedh nga ekzistenca e paragjykimeve në komunitet”, = 2.65, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 2.34 - 3.67, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të mesëm për këtë indikator.

Për indikatorin e trembëdhjetë, “Kriminaliteti vjen nga mungesa e një modeli pozitiv në familje”, = 3.91, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 3.68 - 5.00, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të lartë për këtë indikator.

Për indikatorin e katërmbëdhjetë, “Kriminaliteti vjen nga qasja ndaj modeleve negative në shoqëri”, = 4.18, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 3.68 - 5.00, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të lartë për këtë indikator.

Për indikatorin e pesëmbëdhjetë, “Kriminaliteti vjen nga varfëria dhe papunësia”, = 4.11, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 3.68 - 5.00, që tregon se të rinjtë

1006

1004

1001

1007

1007

1004

991

Martesa permireson kushtet e jeteses

Shfrytezimi i burimeve familjare mundesojne zhvillimin e biznesit

Papunesia vjen nga mungesa e tregut zonal te punes

Papunesia rrjedh nga mungesa e deshires per pune

Papunesia rrjedh nga mungesa e kualifikimeve te nevojshme

Papunesia rrjedh nga ekzistenca e paragjykimeve ne komunitet

Valid N (listwise)

2.66

4.22

3.89

2.89

3.63

2.65

1.28

.91

1.12

1.42

1.24

1.35



kanë një perceptim të nivelit të lartë për këtë indikator.

Për indikatorin e gjashtëmbëdhjetë, “Përdorimi i alkolit/drogës sjell ngushëllim për problemet ekzistuese”, = 2.99, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 2.34 - 3.67, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të mesëm për këtë indikator.

Për indikatorin e shtatëmbëdhjetë,“Lojrat e fatit janë një zgjidhje për problemet ekonomike/emocionale/psikologjike”, = 2.83, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 2.34 - 3.67, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të mesëm për këtë indikator.

Për indikatorin e tetëmbëdhjetë, “Kalimi i kohës së lirë me aktivitete josportive (TV, muzikë, kompjuter, letra”, = 3.27, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 2.34 - 3.67, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të mesëm për këtë indikator.

tabela Nr.�� treguesit e lokalizimit për gjashtë indikatorët e katërt të instrumentit (nga indikatori �� deri në indikatorin ��)

Për indikatorin e nëntëmbëdhjetë, “Kalimi i kohës së lirë me aktivitete sportive me shoqërinë”, = 4.26, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 3.68 - 5.00, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të lartë për këtë indikator.

Për indikatorin e njëzetë, “Problemet e shëndetit zgjidhen me mjekime popullore”, = 3.09, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 2.34 - 3.67, që tregon se të rinjtë

5

5

5

5

5

5

Kriminaliteti vjen nga mungesa e nje modeli

pozitiv ne familje

Kriminaliteti vjen nga qasja ndaj modeleve

negative ne shoqeri

Kriminaliteti vjen nga varferia dhe papunesia

Pedorimi i alkolit/droges sjell ngushellim per

problemet ekzistuese

Lojrat e fatit jane nje zgjidhje per problemet

ekonomike/emocionale/psikologjike

Kalimi kohes se lire me aktivitete josportive

(Tv, muzike, kompjuter, letra)

Valid N (listwise)

3.91

4.18

4.11

2.99

2.83

3.27

1.16

.96

.99

1.54

1.50

1.41

Maximum Mean

1005

1006

1005

1005

1007

1005

1003

1

1

1

1

1

1

N Minimum Std. Deviation

1004

1001

1001

1001

1004

983

969

Kalimi kohes se lire me aktivitete sportive me shoqerine

Problemet e shendetit zgjidhen me mjekime popullore

Problemet e shendetit zgjidhen nepermjet sistemit shendetsor

Mosha e re nuk ka probleme me shendetin dhe nuk ka nevoje per mjekim

Shqetesimet dhe problemet diskutohen dhe mbeten brenda familjes

Shqetesimet dhe problemet ndahen me shoqerine

Valid N (listwise)

4.26

3.09

4.67

1.91

3.49

3.32

.87

1.28

.73

1.34

1.40

1.18


tabela Nr.�� treguesit e lokalizimit për për gjashtë indikatorët e tretë të instrumentit (nga indikatori �� deri në indikatorin ��)


kanë një perceptim të nivelit të mesëm për këtë indikator.

Për indikatorin e njëzetenjë, “Problemet e shëndetit zgjidhen nëpërmjet sistemit shëndetësor”, = 4.67, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 3.68 - 5.00, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të lartë për këtë indikator.

Për indikatorin e njëzetedy, “Mosha e re nuk ka probleme me shëndetin dhe nuk ka nevojë për mjekim”, = 1.91, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 1.00 - 2.33, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të ulët për këtë indikator.

Për indikatorin e njëzetetre, “Shqetësimet dhe problemet diskutohen dhe mbeten brenda familjes”, = 3.49, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 2.34 - 3.67, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të mesëm për këtë indikator.

Për indikatorin e njëzetekatër, “Shqetësimet dhe problemet ndahen me shoqërinë”, = 3.32, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 2.34 - 3.67, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të mesëm për këtë indikator.

tabela Nr.�� treguesit e lokalizimit për gjashtë indikatorët e pestë të instrumentit (nga indikatori �� deri në indikatorin �0)

Për indikatorin e njëzetepesë, “Thënia e së vërtetës ndihmon dhe të bën të ndihesh mirë”, = 4.44, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 3.68 - 5.00, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të lartë për këtë indikator.

Për indikatorin e njëzetegjashtë, “Njëriu duhet të ketë një model udhëheqës në jetë”, = 4.28, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 3.68 - 5.00, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të lartë për këtë indikator.

Për indikatorin e njëzeteshtatë, “Njërëzit duhet të jenë mendjehapur për të kërkuar ndihmë”, = 4.40, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 3.68 - 5.00, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të lartë për këtë indikator.

Për indikatorin e njëzetetetë, “Zgjidhja e problemeve varet nga aftësitë e veçanta apo talenti”, = 3.33, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 2.34 - 3.67, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të mesëm për këtë indikator.

Për indikatorin e njëzetenëntë, “Pavarësia ekonomike zhvillon një personalitet të shëndoshë”, = 3.71, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 3.68 - 5.00, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të lartë për këtë indikator.

1006

1005

1004

1005

1004

1005

997

Thenia e se vertetes ndihmon dhe te ben te ndihesh mire

Njeriu duhet te kete nje model udheheqesnejete

Njerezit duhet te jene mendjehapur per te kerkuar ndihme

Zgjidhja e problemeve varet nga aftesite e veçanta apo talenti

Pavresia ekonomike zhvillon nje personalitet te shendoshe

Paragjykimet dhe diskriminimi çojne ne izolim dhe pasivitet

Valid N (listwise)

4.44

4.28

4.40

3.33

3.71

4.18

.83

.94

.82

1.19

1.14

1.07



Për indikatorin e tridhjetë, “Paragjykimet dhe diskriminimi çojnë në izolim dhe pasivitet”, = 4.18, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 3.68 - 5.00, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të lartë për këtë indikator.

Gjetjet dhe diskutimet për pyetjen e dytë të studimit: Si i perceptojnë të rinjtë meshkuj dhe femra faktorët të cilët mund të ndryshojnë situatën e tyre ekonomike?

tabela Nr.�� perceptimi i të rinjve për kryerjen e një kursi profesional

Nga tabela e mësipërme (Nr.28) vihet re një dallim i lehtë midis individëve femra dhe meshkuj përsa i përket perceptimit se kryerja e një kursi profesional ndryshon situatën ekonomiko-sociale. Kështu, tek individët femra, janë përgjigjur “plotësisht dakort” 25.0% e individëve ndërsa janë përgjigjur “pjesërisht dakort” 49.1% e individëve, ndërsa tek individët meshkuj janë përgjigjur “plotësisht dakort” vetëm 36.1% e individëve ndërsa janë përgjigjur “pjesërisht dakort” 40.8% e individëve. Vihet re se individët femra e vlerësojnë më pak sesa individët meshkuj kryerjen e një kursi profesional si një mjet për ndryshimin e situatës social-ekonomike.

Nga tabela (Nr.29) vihet re një dallim i dukshëm midis individëve femra dhe meshkuj përsa i përket perceptimit se organizmat vendore ndihmojnë individët të gjejnë punë. Kështu, tek individët femra, janë përgjigjur “plotësisht dakort” 42.0% e individëve ndërsa janë përgjigjur “pjesërisht dakort” 32.7% e individëve, ndërsa tek individët meshkuj janë përgjigjur “plotësisht dakort” vetëm 42.9% e individëve ndërsa janë përgjigjur “pjesërisht dakort” 26.5% e individëve. Vihet re se individët femra e perceptojnë më tepër sesa individët meshkuj ndihmën e organizmave vendore për të gjetur punë.

Gjinia e pjesmarresve Frequency

Pjeserisht dakort

Aspak dakort

Pjeserisht jodakort

I pavendosur (I lekundur)

Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort

Pjeserisht jodakort


Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Femer

Mashkull

3

19

36

81

260

132

528

1

529

19

29

61

194

172

475

1

476

100.0

3.6

6.8

15.3

49.1

25.0

99.8

.2

100.0

4.0

6.1

12.8

40.8

36.1

99.8

.2

100.0

100.0

3.6

6.8

15.3

49.2

25.0

100.0

4.0

6.1

12.8

40.8

36.2

100.0

100.0

3.6

10.4

25.8

75.0

100.0

4.0

10.1

22.9

63.8

100.0


CumulativePercent


Gjetjet dhe diskutimet për pyetjen e tretë të studimit: Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra dhe te të rinjtë e fshatit dhe qytetit, mbi arsimimin e mëtejshëm si mundësues për përmirësimin e situatës ekonomike dhe asaj sociale?

tabela Nr.�0 perceptimi i të rinjve meshkuj dhe femra për rolin e arsimimit të mëtejshëm në përmirësimin e kushteve social-ekonomike


I pavendosur (I lëkundur)

Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

Aspak dakort

Pjesërisht jodakort


Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

System

Aspak dakort

Pjesërisht jodakort


Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

System

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Femer

Mashkull

1

1

1

3

4

9

17

96

401

527

2

529

9

17

36

111

301

474

2

476

33.3

33.3

33.3

100.0

.8

1.7

3.2

18.1

75.8

99.6

.4

100.0

1.9

3.6

7.6

23.3

63.2

99.6

.4

100.0

33.3

33.3

33.3

100.0

.8

1.7

3.2

18.2

76.1

100.0

1.9

3.6

7.6

23.4

63.5

100.0

33.3

66.7

100.0

.8

2.5

5.7

23.9

100.0

1.9

5.5

13.1

36.5

100.0


CumulativePercent



Aspak dakort

Pjeserisht jo dakort


Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort

Pjeserisht jodakort


Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Valid

Valid

Valid

Missing

Total

Femer

Mashkull

3

34

36

64

173

222

529

21

45

78

126

204

474

2

476

100.0

6.4

6.8

12.1

32.7

42.0

100.0

4.4

9.5

16.4

26.5

42.9

99.6

.4

100.0

100.0

6.4

6.8

12.1

32.7

42.0

100.0

4.4

9.5

16.5

26.6

43.0

100.0

100.0

6.4

13.2

25.3

58.0

100.0

4.4

13.9

30.4

57.0

100.0


CumulativePercent

tabela Nr.�� perceptimi i të rinjve për rolin e organizmave vendore


Nga tabela e mësipërme (Nr.30) vihet re një dallim i dukshëm midis individëve femra dhe meshkuj përsa i përket perceptimit të arsimimit për përmirësimin e situatës ekonomike-sociale. Kështu, tek individët femra, janë përgjigjur “plotësisht dakort” 75.8% e individëve ndërsa janë përgjigjur “pjesërisht dakort” 18.1% e individëve, ndërsa tek individët meshkuj janë përgjigjur “plotësisht dakort” vetëm 63.2% e individëve ndërsa janë përgjigjur “pjesërisht dakort” 23.3% e individëve. Vihet re se individët femra e vlerësojnë më tepër se sa individët meshkuj arsimimin si një mjet për përmirësimin e situatës social-ekonomike.

tabela Nr.�� perceptimi i të rinjve të fshatit dhe qytetit për rolin e arsimimit të mëtejshëm në përmirësimin e kushteve socio-ekonomike.

Nga tabela e mësipërme (Nr.31) vihet re një dallim i vogël midis individëve që banojnë në fshat nga individët që banojnë në qytet përsa i përket perceptimit të arsimimit për përmirësimin e situatës ekonomike-sociale. Kështu, tek individët me banim në fshat, janë përgjigjur “plotësisht dakort” 67.4% e individëve ndërsa janë përgjigjur “pjesërisht dakort” 22.9% e individëve, ndërsa tek individët me banim në qytet janë përgjigjur “plotësisht dakort” 70.9% e individëve ndërsa janë përgjigjur “pjesërisht dakort” 19.5% e individëve. Vihet re se dallimi fshat-qytet është i ngushtë sa i përket perceptimit të arsimimit si një mjet për përmirësimin e situatës social-ekonomike.


Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort

Pjeserisht jodakort


Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort

Pjeserisht jodakort


Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Valid

Qytet

Fshat

1

5

6

1

7

10

12

38

129

468

657

3

660

3

14

16

78

230

341

14.3

71.4

85.7

14.3

100.0

1.5

1.8

5.8

19.5

70.9

99.5

.5

100.0

.9

4.1

4.7

22.9

67.4

100.0

16.7

83.3

100.0

1.5

1.8

5.8

19.6

71.2

100.0

.9

4.1

4.7

22.9

67.4

100.0

16.7

100.0

1.5

3.3

9.1

28.8

100.0

.9

5.0

9.7

32.6

100.0


CumulativePercent


Gjetjet dhe diskutime për pyetjen e katërt të studimit: Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra dhe te të rinjtë e fshatit dhe qytetit për emigracionin, si mundësues për përmirësimin e kushteve të jetesës?

tabela Nr.�� perceptimi i të rinjve meshkuj dhe femra për emigracionin

Nga tabela e mësipërme (Nr.32) vihet re një dallim i vogël midis individëve femra dhe meshkuj përsa i përket perceptimit të emigrimit si zgjidhje për ndryshimin e jetës. Kështu, tek individët femra, janë përgjigjur “plotësisht dakort” 19.7% e individëve ndërsa janë përgjigjur “pjesërisht dakort” 42.9% e individëve, ndërsa tek individët meshkuj janë përgjigjur “plotësisht dakort” 24.8% e individëve ndërsa janë përgjigjur “pjesërisht dakort” 35.7% e individëve. Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se tek individët femra kjo shumë është 62.6% ndërsa tek individët meshkuj kjo shumë është 60.5%. Vihet re se individët femra e vlerësojnë diçka më tepër sesa individët meshkuj emigracionin si një mjet për ndryshimin e jetës.

Nga tabela Nr.33 vihet re një dallim i vogël midis individëve që banojnë në fshat nga individët që banojnë në qytet përsa i përket perceptimit të emigracionit si zgjidhje për ndryshimin e jetës. Kështu, tek individët me banim në fshat, janë përgjigjur “plotësisht dakort” 25.5% e individëve ndërsa janë përgjigjur “pjesërisht dakort” 39.9% e individëve, ndërsa tek individët me banim në qytet janë përgjigjur “plotësisht dakort” 20.5% e individëve ndërsa janë përgjigjur “pjesërisht dakort” 39.2% e individëve. Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se tek individët me banim në fshat kjo shumë është 65.4% ndërsa tek individët me banim në



Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Femer

Mashkull

2

1

3

27

73

97

227

104

528

1

529

36

55

96

170

118

475

1

476

66.7

33.3

100.0

5.1

13.8

18.3

42.9

19.7

99.8

.2

100.0

7.6

11.6

20.2

35.7

24.8

99.8

.2

100.0

66.7

33.3

100.0

5.1

13.8

18.4

43.0

19.7

100.0

7.6

11.6

20.2

35.8

24.8

100.0

66.7

100.0

5.1

18.9

37.3

80.3

100.0

7.6

19.2

39.4

75.2

100.0


CumulativePercent


qytet kjo shumë është 59.7%. Vihet re se individët me banim në fshat janë më të prirur për të emigruar sesa individët me banim në qytet, pra individët me banim në fshat e perceptojnë emigrimin si një mjet për ndryshimin e jetës më tepër se individët me banim në qytet.

Gjetjet dhe diskutime për pyetjen e pestë të studimit: Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra, të rinjtë e fshatit dhe qytetit, dhe i të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi mbi migrimin si mundësues për përmirësimin e situatës ekonomike dhe asaj sociale?

Nga tabela Nr.34 vihet re një dallim i dukshëm midis individëve femra dhe meshkuj përsa i përket perceptimit të migrimit si zgjidhje për ndryshimin e jetës. Kështu, tek individët femra, janë përgjigjur “plotësisht dakort” 19.5% e individëve ndërsa janë përgjigjur “pjesërisht dakort” 48.8% e individëve, ndërsa tek individët meshkuj janë përgjigjur “plotësisht dakort” 18.1% e individëve ndërsa janë përgjigjur “pjesërisht dakort” 40.5% e individëve.

Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se tek individët femra kjo shumë është 68.3% ndërsa tek individët meshkuj kjo shumë është 58.6%. Vihet re se individët femra e vlerësojnë shumë me tepër se sa individët meshkuj migrimin si një mjet për ndryshimin e jetës.

tabela Nr.�� perceptimi i të rinjve fshat-qytet për emigracionin




Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Valid

Missing

Total

Valid

Valid

Missing

Total

Qytet

Fshat

2

1

2

1

6

1

7

45

92

129

259

135

660

18

34

65

136

87

340

1

341

28.6

14.3

28.6

14.3

85.7

14.3

100.0

6.8

13.9

19.5

39.2

20.5

100.0

5.3

10.0

19.1

39.9

25.5

99.7

.3

100.0

33.3

16.7

33.3

16.7

100.0

6.8

13.9

19.5

39.2

20.5

100.0

5.3

10.0

19.1

40.0

25.6

100.0

33.3

50.0

83.3

100.0

6.8

20.8

40.3

79.5

100.0

5.3

15.3

34.4

74.4

100.0


CumulativePercent


Nëse krahasohen treguesit e emigrimit me ato të migrimit do të kishim tabelën e mëposhtme:

Nga kjo tabelë krahasuese dalin qartë këto gjetje:• Brenda bashkësisë së femrave preferohet” migrimi” kundrejt “emigrimit”.• Brenda bashkësisë së meshkujve preferohet “emigrimi” kundrejt “migrimit”.• Treguesi i “emigrimit” tek individët femra kundrejt treguesit të “emigrimit” tek

individët meshkuj është lehtësisht pozitiv në favor të femrave (+2.1%), pra individët femra preferojnë pothuajse sa meshkujt që të emigrojnë.

• Treguesi i “migrimit” tek individët femra kundrejt treguesit të “migrimit” tek individët meshkuj është dukshëm pozitiv në favor të femrave (+9.7%), pra individët femra preferojnë që të migrojnë shumë më tepër se individët meshkuj.

Nga tabela Nr.35 vihet re një dallim pothuajse i papërfillshëm midis individëve me banim në fshat dhe individëve me banim në qytet përsa i përket perceptimit të migrimit si zgjidhje për ndryshimin e jetës. Kështu, tek individët me banim në fshat janë përgjigjur “plotësisht dakort” 20.5% e individëve ndërsa janë përgjigjur “pjesërisht dakort” 42.5% e individëve. Tek individët me banim në qytet janë përgjigjur “plotësisht

tabela Nr.�� perceptimi i të rinjve meshkuj dhe femra për migrimin


Aspak dakort

I pavendosur (Ilekundur)

Total

Aspak dakort


I pavendosur (Ilekundur)

Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Valid

Valid

Valid

Missing

Total

Femer

Mashkull

1

2

3

28

51

89

258

103

529

44

51

101

193

86

475

1

476

33.3

66.7

100.0

5.3

9.6

16.8

48.8

19.5

100.0

9.2

10.7

21.2

40.5

18.1

99.8

.2

100.0

33.3

66.7

100.0

5.3

9.6

16.8

48.8

19.5

100.0

9.3

10.7

21.3

40.6

18.1

100.0

33.3

100.0

5.3

14.9

31.8

80.5

100.0

9.3

20.0

41.3

81.9

100.0


CumulativePercent

Individët femra

Individët meshkuj

Treguesi i emigrimit(“plotësisht dakort” plus“pjesërisht dakort”)

62.6%

60.5%

Treguesi i migrimit(“plotësisht dakort” plus“pjesërisht dakort”)

68.3%

58.6%


dakort” 18.0% e individëve ndërsa janë përgjigjur “pjesërisht dakort” 45.9% e individëve. Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se tek individët me banim në fshat kjo shumë është 63.0% ndërsa tek individët me banim në qytet kjo shumë është 63.9%. Nëse krahasohen treguesit e emigrimit me ato të migrimit (duke krahasuar individët me banim në fshat me individët me banim në qytet) do të kishim tabelën e mëposhtme:

Nga kjo tabelë krahasuese dalin qartë këto gjetje:• Brenda bashkësisë së individëve me banim në fshat disi më tepër preferohet”

emigrimi” kundrejt “migrimit”.• Brenda bashkësisë së individëve me banim në qytet preferohet dukshëm më tepër

“migrimi” kundrejt “emigrimit”.• Treguesi i “emigrimit” tek individët me banim në fshat kundrejt treguesit të

“emigrimit” tek individët me banim në qytet është disi pozitiv në favor të individëve më banim në fshat (+5.7%). Pra, individët me banim në fshat preferojnë që të emigrojnë më tepër se individët me banim në qytet.

• Treguesi i “migrimit” tek individët me banim në fshat kundrejt treguesit të

tabela Nr.�� perceptimi i të rinjve fshat-qytet për migrimin

Frequency

Aspak dakort

I pavendosur(I lëkundur)

Pjesërisht dakort

Total

Aspak dakort

Pjesërisht jo dakort


Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

2

2

3

7

41

70

126

303

119

659

1

660

30

32

64

145

70

341

28.6

28.6

42.9

100.0

6.2

10.6

19.1

45.9

18.0

99.8

.2

100.0

8.8

9.4

18.8

42.5

20.5

100.0

28.6

28.6

42.9

100.0

6.2

10.6

19.1

46.0

18.1

100.0

8.8

9.4

18.8

42.5

20.5

100.0

28.6

57.1

100.0

6.2

16.8

36.0

81.9

100.0

8.8

18.2

37.0

79.5

100.0


CumulativePercentVendbanimi

Qytet

Fshat

Individët me banim në fshat

Individët me banim në qytet

Treguesi i emigrimit(“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”)

65.4%

59.7%

Treguesi i migrimit(“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”)

63.0%

63.9%


Frequency

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Total



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Valid

Valid

Valid

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

Valid

1

3

3

4

11

1

1

2

2

6

14

12

31

65

43

165

36

48

101

232

87

504

10

8

18

38

18

92

1

93

11

27

33

99

34

204

1

3

5

11

5

25

9.1

27.3

27.3

36.4

100.0

16.7

16.7

33.3

33.3

100.0

8.5

7.3

18.8

39.4

26.1

100.0

7.1

9.5

20.0

46.0

17.3

100.0

10.8

8.6

19.4

40.9

19.4

98.9

1.1

100.0

5.4

13.2

16.2

48.5

16.7

100.0

4.0

12.0

20.0

44.0

20.0

100.0

9.1

27.3

27.3

36.4

100.0

16.7

16.7

33.3

33.3

100.0

8.5

7.3

18.8

39.4

26.1

100.0

7.1

9.5

20.0

46.0

17.3

100.0

10.9

8.7

19.6

41.3

19.6

100.0

5.4

13.2

16.2

48.5

16.7

100.0

4.0

12.0

20.0

44.0

20.0

100.0

9.1

36.4

63.6

100.0

16.7

33.3

66.7

100.0

8.5

15.8

34.5

73.9

100.0

7.1

16.7

36.7

82.7

100.0

10.9

19.6

39.1

80.4

100.0

5.4

18.6

34.8

83.3

100.0

4.0

16.0

36.0

80.0

100.0


CumulativePercentNiveli i shkollimit

Fillor

Nentevjeçar

I mesem

i pergjithshem

I mesem

profesional

I larte

Pasuniversitar

“migrimit” tek individët me banim në qytet është lehtësisht pozitiv në favor të individëve më banim në qytet (+0.9%). Pra, individët me banim në qytet preferojnë që të migrojnë disi më tepër se individët me banim në fshat.

tabela Nr.�� perceptimi i të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi për migrimin


Për të krahasuar perceptimet e individëve të ndryshëm për migrimin dhe për t’i lidhur ata me nivelin e shkollimit do të përdorim përsëri treguesin e migrimit që është shuma (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”). Ky tregues, për llojet e ndryshme të arsimimit, paraqitet ne tabelën e mëposhtme:

Nga kjo tabelë ndërtojmë grafikun e mëposhtëm:

Nga grafiku duket qartë se treguesi i migrimit fillon e zvogëlohet me rritjen e nivelit të arsimimit dhe e arrin nivelin më të ulët tek arsimi i mesëm profesional. Më pas, ky tregues fillon e rritet përsëri. Gjetja më e rëndësishme e këtij studimi është se individët me arsim të mesëm profesional e shikojnë migrimin me më pak interes krahasuar me individët e tjerë me nivel arsimor më të ulët ose më të lartë se ata vetë, pra individët

Individët me arsim fillor

Individët me arsim nëntëvjeçar

Individët me arsim të mesëm të përgjithshëm

Individët me arsim të mesëm profesional

Individët me arsim të lartë

Individët me arsim pasuniversitar

Treguesi i migrimit(“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”)

66.6%

65.5%

63.3%

60.3%

65.2%

64.0%

Individët me arsim

fillor

Individëtme arsim

nëntëvjeçar

Individët me arsim të mesëm të

përgjithshëm



Individët me arsim

pas-universitar

68.00%

67.00%

66.00%

65.00%

64.00%

63.00%

62.00%

61.00%

60.00%

58.00%

58.00%

57.00%

Treguesi i migrimit “plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”


me arsim të mesëm profesional preferojnë që të qëndrojnë më shumë se të tjerët në vendin e origjinës dhe priren që ta ndërtojnë jetën në vendlindje më shumë se grupet e tjera me nivel tjetër arsimor.

Gjetjet dhe diskutime për pyetjen e gjashtë të studimit: Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra, të rinjtë e fshatit dhe qytetit, dhe i të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi për faktorët të cilët shkaktojnë kriminalitetin?

tabela Nr.�� perceptimi i të rinjve meshkuj dhe femra për faktorët që shkaktojnë kriminalitetin

Nga tabela e mësipërme (Nr.37) vihet re se për perceptimin e kriminalitetit si pasojë e varfërisë dhe papunësisë, individët femra janë përgjigjur “plotësisht dakort” 41.0% e tyre dhe “pjesërisht dakort” 41.6%, ndërsa individët meshkuj janë përgjigjur “plotësisht dakort” 38.7% dhe “pjesërisht dakort” 43.7%. Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se kjo shumë për individët femra është 82.6% ndërsa për individët meshkuj është 82.4%, pra të dy grupet e perceptojnë në mënyrë të njëjtë kriminalitetin si pasojë të varfërisë dhe të papunësisë.

Nga tabela Nr.38 vihet re se për perceptimin e kriminalitetit si pasojë e varfërisë dhe papunësisë, individët me banim në qytet janë përgjigjur “plotësisht dakort” 37.1% e tyre dhe “pjesërisht dakort” 45.0%, ndërsa individët me banim në fshat janë përgjigjur “plotësisht dakort” 44.9% dhe “pjesërisht dakort” 38.4%. Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se kjo shumë për individët me



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Femer

Mashkull

1

1

1

3

15

27

48

220

217

527

2

529

18

27

38

208

184

475

1

476

33.3

33.3

33.3

100.0

2.8

5.1

9.1

41.6

41.0

99.6

.4

100.0

3.8

5.7

8.0

43.7

38.7

99.8

.2

100.0

33.3

33.3

33.3

100.0

2.8

5.1

9.1

41.7

41.2

100.0

3.8

5.7

8.0

43.8

38.7

100.0

33.3

66.7

100.0

2.8

8.0

17.1

58.8

100.0

3.8

9.5

17.5

61.3

100.0


CumulativePercent


banim në qytet është 82.1% ndërsa për individët me banim në fshat është 83.3%, pra të dy grupet e perceptojnë pothuajse në mënyrë të njëjtë kriminalitetin si pasojë të varfërisë dhe të papunësisë.

tabela Nr.�� perceptimi i të rinjve fshat-qytet për faktorët faktorët që shkaktojnë kriminalitetin


Aspak dakort

Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort


I pavendosur(I lekundur)

Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Qytet

Fshat

1

1

4

6

1

7

22

36

59

297

245

659

1

660

10

18

28

131

153

340

1

341

14.3

14.3

57.1

85.7

14.3

100.0

3.3

5.5

8.9

45.0

37.1

99.8

.2

100.0

2.9

5.3

8.2

38.4

44.9

99.7

.3

100.0

16.7

16.7

66.7

100.0

3.3

5.5

9.0

45.1

37.2

100.0

2.9

5.3

8.2

38.5

45.0

100.0

16.7

33.3

100.0

3.3

8.8

17.8

62.8

100.0

2.9

8.2

16.5

55.0

100.0


CumulativePercent

tabela Nr.�� perceptimi i të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi për faktorët faktorët që shkaktojnë kriminalitetin

Frequency


Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort

Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort

Pjeserishtjo dakort


Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Valid

Missing

Total

Valid

Valid

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Valid

3

3

4

10

1

11

1

4

1

6

9

13

16

59

68

165

17

26

45

217

199

504

4

4

5

39

40

92

1

93

2

10

15

99

77

203

1

204

1

3

8

13

25

27.3

27.3

36.4

90.9

9.1

100.0

16.7

66.7

16.7

100.0

5.5

7.9

9.7

35.8

41.2

100.0

3.4

5.2

8.9

43.1

39.5

100.0

4.3

4.3

5.4

41.9

43.0

98.9

1.1

100.0

1.0

4.9

7.4

48.5

37.7

99.5

.5

100.0

4.0

12.0

32.0

52.0

100.0

30.0

30.0

40.0

100.0

16.7

66.7

16.7

100.0

5.5

7.9

9.7

35.8

41.2

100.0

3.4

5.2

8.9

43.1

39.5

100.0

4.3

4.3

5.4

42.4

43.5

100.0

1.0

4.9

7.4

48.8

37.9

100.0

4.0

12.0

32.0

52.0

100.0

30.0

60.0

100.0

16.7

83.3

100.0

5.5

13.3

23.0

58.8

100.0

3.4

8.5

17.5

60.5

100.0

4.3

8.7

14.1

56.5

100.0

1.0

5.9

13.3

62.1

100.0

4.0

16.0

48.0

100.0



Fillor

Nentevjeçar

I mesem

i pergjithshem

I mesem

profesional

I larte

Pasuniversitar


Për të krahasuar perceptimet e individëve të ndryshëm për kriminalitetin dhe për t’i lidhur ata me nivelin e shkollimit do të përdorim përsëri treguesin e “kriminalitetit” që është shuma (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”). Ky tregues, për llojet e ndryshme të arsimimit, paraqitet në tabelën e mëposhtme:

Frequency


Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort

Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort

Pjeserishtjo dakort


Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Valid

Missing

Total

Valid

Valid

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Valid

3

3

4

10

1

11

1

4

1

6

9

13

16

59

68

165

17

26

45

217

199

504

4

4

5

39

40

92

1

93

2

10

15

99

77

203

1

204

1

3

8

13

25

27.3

27.3

36.4

90.9

9.1

100.0

16.7

66.7

16.7

100.0

5.5

7.9

9.7

35.8

41.2

100.0

3.4

5.2

8.9

43.1

39.5

100.0

4.3

4.3

5.4

41.9

43.0

98.9

1.1

100.0

1.0

4.9

7.4

48.5

37.7

99.5

.5

100.0

4.0

12.0

32.0

52.0

100.0

30.0

30.0

40.0

100.0

16.7

66.7

16.7

100.0

5.5

7.9

9.7

35.8

41.2

100.0

3.4

5.2

8.9

43.1

39.5

100.0

4.3

4.3

5.4

42.4

43.5

100.0

1.0

4.9

7.4

48.8

37.9

100.0

4.0

12.0

32.0

52.0

100.0

30.0

60.0

100.0

16.7

83.3

100.0

5.5

13.3

23.0

58.8

100.0

3.4

8.5

17.5

60.5

100.0

4.3

8.7

14.1

56.5

100.0

1.0

5.9

13.3

62.1

100.0

4.0

16.0

48.0

100.0



Fillor

Nentevjeçar

I mesem

i pergjithshem

I mesem

profesional

I larte

Pasuniversitar







Treguesi i kriminalitetit(“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”)

83.4%

77.0%

82.6%

84.9%

86.2%

84.0%


Me të dhënat e tabelës së mësipërme ndërtojmë grafikun e mëposhtëm:

Nga grafiku i mësipërm duket se të gjithë individët në një përqindje dërrmuese (nga 77.0% deri në 86.2%), pavarësisht nga niveli i arsimimit i tyre, e perceptojnë kriminalitetin si pasojë e varfërisë dhe papunësisë. Niveli më i ulët i perceptimit është tek individët me arsim nëntëvjeçar (77.0%), por gjithsesi kjo përqindje është e lartë dhe nuk e ndryshon trendin e perceptimit.

Gjetjet dhe diskutime për pyetjen e shtatë të studimit: Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra, të rinjtë e fshatit dhe qytetit, dhe të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi për përdorimin e substancave alkolike dhe narkotike?

Individët me arsim

fillor

Individëtme arsim

nëntëvjeçar


përgjithshëm



Individët me arsim

pas-universitar

88.00%

86.00%

84.00%

82.00%

80.00%

78.00%

76.00%

74.00%

72.00%

Treguesi i kriminalitetit “plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”

tabela Nr.�0 perceptimi i të rinjve meshkuj dhe femra për përdorimin e substancave alkolike dhe narkotike


Aspak dakort

Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

System

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

.

Femër

Mashkull

1

1

1

3

123

52

57

162

133

527

2

529

167

61

66

108

73

475

1

476

33.3

33.3

33.3

100.0

23.3

9.8

10.8

30.6

25.1

99.6

.4

100.0

35.1

12.8

13.9

22.7

15.3

99.8

.2

100.0

33.3

33.3

33.3

100.0

23.3

9.9

10.8

30.7

25.2

100.0

35.2

12.8

13.9

22.7

15.4

100.0

33.3

66.7

100.0

23.3

33.2

44.0

74.8

100.0

35.2

48.0

61.9

84.6

100.0


CumulativePercent


Nga tabela Nr.40 vihet re se për perceptimin “Përdorimi i alkolit/drogës sjell ngushëllim për problemet ekzistuese”, individët femra janë përgjigjur “plotësisht dakort” 25.1% e tyre dhe “pjesërisht dakort” 30.6%, ndërsa individët meshkuj janë përgjigjur “plotësisht dakort” 15.3% dhe “pjesërisht dakort” 22.7%. Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se kjo shumë për individët femra është 55.7% ndërsa për individët meshkuj është 38.0%. Krahasimi i këtyre rezultateve tregon se individët femra e perceptojnë shumë më tepër se individët meshkuj se përdorimi i alkolit/drogës sjell ngushëllim për problemet ekzistuese.

tabela Nr.�� perceptimi i të rinjve fshat-qytet për përdorimin e substancave alkolike dhe narkotike

Nga tabela e mësipërme (Nr.41) vihet re se për perceptimin “Përdorimi i alkolit/drogës sjell ngushëllim për problemet ekzistuese”, individët me banim në qytet janë përgjigjur


Aspak dakort


Pjesërisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

System

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Qytet

Fshat

2

2

2

6

1

7

172

74

90

191

132

659

1

660

117

37

33

78

75

340

1

341

28.6

28.6

28.6

85.7

14.3

100.0

26.1

11.2

13.6

28.9

20.0

99.8

.2

100.0

34.3

10.9

9.7

22.9

22.0

99.7

.3

100.0

33.3

33.3

33.3

100.0

26.1

11.2

13.7

29.0

20.0

100.0

34.4

10.9

9.7

22.9

22.1

100.0

33.3

66.7

100.0

26.1

37.3

51.0

80.0

100.0

34.4

45.3

55.0

77.9

100.0


CumulativePercent


Aspak dakort

Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

System

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

.

Femër

Mashkull

1

1

1

3

123

52

57

162

133

527

2

529

167

61

66

108

73

475

1

476

33.3

33.3

33.3

100.0

23.3

9.8

10.8

30.6

25.1

99.6

.4

100.0

35.1

12.8

13.9

22.7

15.3

99.8

.2

100.0

33.3

33.3

33.3

100.0

23.3

9.9

10.8

30.7

25.2

100.0

35.2

12.8

13.9

22.7

15.4

100.0

33.3

66.7

100.0

23.3

33.2

44.0

74.8

100.0

35.2

48.0

61.9

84.6

100.0


CumulativePercent


“plotësisht dakort” 20.0% e tyre dhe “pjesërisht dakort” 28.9%, ndërsa individët me banim në fshat janë përgjigjur “plotësisht dakort” 22.0% dhe “pjesërisht dakort” 22.9%. Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se kjo shumë për individët me banim në qytet është 48.9% ndërsa për individët me banim në fshat është 44.9%, pra individët me banim në qytet e perceptojnë më tepër se individët me banim në fshat se përdorimi i alkolit/drogës sjell ngushëllim për problemet ekzistuese.

tabela Nr.�� perceptimi i të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi për përdorimin e substancave alkolike dhe narkotike.

Frequency

Aspak dakort

Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort


Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Valid

Missing

Total

Valid

Valid

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Valid

6

2

2

10

1

11

1

1

3

1

6

63

15

21

31

35

165

139

55

60

138

112

504

28

15

13

20

16

92

1

93

46

25

24

69

39

203

1

204

8

2

5

8

2

25

54.5

18.2

18.2

90.9

9.1

100.0

16.7

16.7

50.0

16.7

100.0

38.2

9.1

12.7

18.8

21.2

100.0

27.6

10.9

11.9

27.4

22.2

100.0

30.1

16.1

14.0

21.5

17.2

98.9

1.1

100.0

22.5

12.3

11.8

33.8

19.1

99.5

.5

100.0

32.0

8.0

20.0

32.0

8.0

100.0

60.0

20.0

20.0

100.0

16.7

16.7

50.0

16.7

100.0

38.2

9.1

12.7

18.8

21.2

100.0

27.6

10.9

11.9

27.4

22.2

100.0

30.4

16.3

14.1

21.7

17.4

100.0

22.7

12.3

11.8

34.0

19.2

100.0

32.0

8.0

20.0

32.0

8.0

100.0

60.0

80.0

100.0

16.7

33.3

83.3

100.0

38.2

47.3

60.0

78.8

100.0

27.6

38.5

50.4

77.8

100.0

30.4

46.7

60.9

82.6

100.0

22.7

35.0

46.8

80.8

100.0

32.0

40.0

60.0

92.0

100.0



Fillor

Nentevjeçar

I mesem

i pergjithshem

I mesem

profesional

I larte

Pasuniversitar


Për të krahasuar perceptimet e individëve të ndryshëm për faktin nëse përdorimi i alkolit/drogës sjell ngushëllim për problemet ekzistuese dhe për t’i lidhur ata me nivelin e shkollimit do të përdorim përsëri treguesin e “përdorimit të alkolit/drogës” që është shuma e deklarimeve (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”). Ky tregues, për llojet e ndryshme të arsimimit, paraqitet në tabelën e mëposhtme:

Me të dhënat e tabelës së mësipërme ndërtojmë grafikun e mëposhtëm:

Frequency

Aspak dakort

Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort


Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Valid

Missing

Total

Valid

Valid

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Valid

6

2

2

10

1

11

1

1

3

1

6

63

15

21

31

35

165

139

55

60

138

112

504

28

15

13

20

16

92

1

93

46

25

24

69

39

203

1

204

8

2

5

8

2

25

54.5

18.2

18.2

90.9

9.1

100.0

16.7

16.7

50.0

16.7

100.0

38.2

9.1

12.7

18.8

21.2

100.0

27.6

10.9

11.9

27.4

22.2

100.0

30.1

16.1

14.0

21.5

17.2

98.9

1.1

100.0

22.5

12.3

11.8

33.8

19.1

99.5

.5

100.0

32.0

8.0

20.0

32.0

8.0

100.0

60.0

20.0

20.0

100.0

16.7

16.7

50.0

16.7

100.0

38.2

9.1

12.7

18.8

21.2

100.0

27.6

10.9

11.9

27.4

22.2

100.0

30.4

16.3

14.1

21.7

17.4

100.0

22.7

12.3

11.8

34.0

19.2

100.0

32.0

8.0

20.0

32.0

8.0

100.0

60.0

80.0

100.0

16.7

33.3

83.3

100.0

38.2

47.3

60.0

78.8

100.0

27.6

38.5

50.4

77.8

100.0

30.4

46.7

60.9

82.6

100.0

22.7

35.0

46.8

80.8

100.0

32.0

40.0

60.0

92.0

100.0



Fillor

Nentevjeçar

I mesem

i pergjithshem

I mesem

profesional

I larte

Pasuniversitar







Treguesi i përdorimit të alkolit/drogës “plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”

66.7%

40.0%

49.6%

38.7%

52.9%

40.0%

Individët me arsim

fillor

Individëtme arsim

nëntëvjeçar


përgjithshëm



Individët me arsim

pas-universitar

80.00%

70.00%

60.00%

50.00%

40.00%

30.00%

20.00%

10.00%

0.00%

Treguesi i përdorimit të alkolit/drogës “plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”


Nga grafiku duket se, duke përjashtuar individët me arsim fillor që përbëjnë një përqindje shumë të vogël të kampionit), të gjithë individët e tjerë në një përqindje që luhatet nga 38.7% deri në 52.9%, pavarësisht nga niveli i arsimimit i tyre, e perceptojnë përdorimin e alkolit/drogës si ngushëllim për problemet ekzistuese. Kjo do të thotë se mesatarisht afro 45% e individëve të anketuar e perceptojnë përdorimin e alkolit/drogës si ngushëllim për problemet ekzistuese. Mund të thuhet se ky është një tregues shqetësues.

Gjetjet dhe diskutime për pyetjen e tetë të studimit: Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra, të rinjtë e fshatit dhe qytetit, dhe të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi për lojrat e fatit?

tabela Nr.�� perceptimi i të rinjve meshkuj dhe femra për lojrat e fatit

Nga tabela e mësipërme vihet re se për perceptimin “lojrat e fatit janë zgjidhje për problemet ekonomike/emocionale/psikologjike”, individët femra janë përgjigjur “plotësisht dakort” 18.0% e tyre dhe “pjesërisht dakort” 29.3%, ndërsa individët meshkuj janë përgjigjur “plotësisht dakort” 13.9% dhe “pjesërisht dakort” 22.5%.

Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se kjo shumë për individët femra është 47.3% ndërsa për individët meshkuj është 36.4%. Krahasimi i këtyre rezultateve tregon se individët femra e perceptojnë shumë më tepër se individët meshkuj se “lojrat e fatit janë zgjidhje për problemet ekonomike/emocionale/psikologjike”.



Plotësisht dakort

Total

Aspak dakort


I pavendosur (Ilëkundur)

Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

.

Femër

Mashkull

1

2

3

150

65

63

155

95

528

1

529

162

69

72

107

66

476

33.3

66.7

100.0

28.4

12.3

11.9

29.3

18.0

99.8

.2

100.0

34.0

14.5

15.1

22.5

13.9

100.0

33.3

66.7

100.0

28.4

12.3

11.9

29.4

18.0

100.0

34.0

14.5

15.1

22.5

13.9

100.0

33.3

100.0

28.4

40.7

52.7

82.0

100.0

34.0

48.5

63.7

86.1

100.0


CumulativePercent


tabela Nr.�� perceptimi i të rinjve fshat-qytet për lojrat e fatit

Nga tabela e mësipërme (Nr.44) vihet re se për perceptimin “lojrat e fatit janë zgjidhje për problemet ekonomike/emocionale/psikologjike”, individët me banim në qytet janë përgjigjur “plotësisht dakort” 15.9% e tyre dhe “pjesërisht dakort” 27.4%, ndërsa individët me banim në fshat janë përgjigjur “plotësisht dakort” 17.0% dhe “pjesërisht dakort” 22.9%.

Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se kjo shumë për individët me banim në qytet është 43.3% ndërsa për individët me banim në fshat është 39.9%, pra individët me banim në qytet e perceptojnë më tepër se individët me banim në fshat se “lojrat e fatit janë zgjidhje për problemet ekonomike/emocionale/psikologjike”.

tabela Nr.�� perceptimi i të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi për lojrat e fatit


Aspak dakort


Pjesërisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

Qytet

Fshat

3

1

3

7

200

88

85

181

105

659

1

660

109

45

51

78

58

341

42.9

14.3

42.9

100.0

30.3

13.3

12.9

27.4

15.9

99.8

.2

100.0

32.0

13.2

15.0

22.9

17.0

100.0

42.9

14.3

42.9

100.0

30.3

13.4

12.9

27.5

15.9

100.0

32.0

13.2

15.0

22.9

17.0

100.0

42.9

57.1

100.0

30.3

43.7

56.6

84.1

100.0

32.0

45.2

60.1

83.0

100.0


CumulativePercent

Frequency

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Total

Aspak dakort


Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Valid

Valid

Valid

Valid

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

4

1

1

5

11

2

1

2

1

6

62

17

22

32

32

165

159

71

62

133

79

504

21

12

14

26

20

93

55

30

33

58

27

203

1

204

9

3

3

6

4

25

36.4

9.1

9.1

45.5

100.0

33.3

16.7

33.3

16.7

100.0

37.6

10.3

13.3

19.4

19.4

100.0

31.5

14.1

12.3

26.4

15.7

100.0

22.6

12.9

15.1

28.0

21.5

100.0

27.0

14.7

16.2

28.4

13.2

99.5

.5

100.0

36.0

12.0

12.0

24.0

16.0

100.0

36.4

9.1

9.1

45.5

100.0

33.3

16.7

33.3

16.7

100.0

37.6

10.3

13.3

19.4

19.4

100.0

31.5

14.1

12.3

26.4

15.7

100.0

22.6

12.9

15.1

28.0

21.5

100.0

27.1

14.8

16.3

28.6

13.3

100.0

36.0

12.0

12.0

24.0

16.0

100.0

36.4

45.5

54.5

100.0

33.3

50.0

83.3

100.0

37.6

47.9

61.2

80.6

100.0

31.5

45.6

57.9

84.3

100.0

22.6

35.5

50.5

78.5

100.0

27.1

41.9

58.1

86.7

100.0

36.0

48.0

60.0

84.0

100.0



Fillor

Nentevjeçar

I mesem

i pergjithshem

I mesem

profesional

I larte

Pasuniversitar


Për të krahasuar perceptimet e individëve të ndryshëm për faktin nëse “lojrat e fatit janë zgjidhje për problemet ekonomike/emocionale/psikologjike” dhe për t’i lidhur ata me nivelin e shkollimit do të përdorim përsëri treguesin e “lojrat e fatit” që është shuma e deklarimeve (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”). Ky tregues, për llojet e ndryshme të arsimimit, paraqitet në tabelën e mëposhtme:

Frequency

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Total

Aspak dakort


Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Valid

Valid

Valid

Valid

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

4

1

1

5

11

2

1

2

1

6

62

17

22

32

32

165

159

71

62

133

79

504

21

12

14

26

20

93

55

30

33

58

27

203

1

204

9

3

3

6

4

25

36.4

9.1

9.1

45.5

100.0

33.3

16.7

33.3

16.7

100.0

37.6

10.3

13.3

19.4

19.4

100.0

31.5

14.1

12.3

26.4

15.7

100.0

22.6

12.9

15.1

28.0

21.5

100.0

27.0

14.7

16.2

28.4

13.2

99.5

.5

100.0

36.0

12.0

12.0

24.0

16.0

100.0

36.4

9.1

9.1

45.5

100.0

33.3

16.7

33.3

16.7

100.0

37.6

10.3

13.3

19.4

19.4

100.0

31.5

14.1

12.3

26.4

15.7

100.0

22.6

12.9

15.1

28.0

21.5

100.0

27.1

14.8

16.3

28.6

13.3

100.0

36.0

12.0

12.0

24.0

16.0

100.0

36.4

45.5

54.5

100.0

33.3

50.0

83.3

100.0

37.6

47.9

61.2

80.6

100.0

31.5

45.6

57.9

84.3

100.0

22.6

35.5

50.5

78.5

100.0

27.1

41.9

58.1

86.7

100.0

36.0

48.0

60.0

84.0

100.0



Fillor

Nentevjeçar

I mesem

i pergjithshem

I mesem

profesional

I larte

Pasuniversitar


Me të dhënat e kësaj tabele ndërtojmë grafikun e mëposhtëm:

Nga grafiku duket se të gjithë individët, pavarësisht nga niveli i arsimimit, në një përqindje që luhatet nga 38.8% deri në 50.0%, e perceptojnë faktin se lojrat e fatit janë zgjidhje për problemet ekonomike/emocionale/psikologjike. Kjo do të thotë se mesatarisht afro 45% e individëve të anketuar e perceptojnë faktin se lojrat e fatit janë zgjidhje për problemet ekonomike/emocionale/psikologjike. Është shumë interesant gjetja se të dhënat e marra për perceptimin “Përdorimin e alkolit/drogës është ngushëllim për problemet ekzistuese” janë pothuajse identike me të dhënat e marra për perceptimin “lojrat e fatit janë zgjidhje për problemet ekonomike/emocionale/psikologjike”.

Ngjashmëria e paraqitjes tabelore dhe grafike e këtyre dy perceptimeve të shtyn të arrish në përfundimin se të gjithë individët e anketuar e perceptojnë njëlloj si përdorimin e alkolit/drogës ashtu edhe përdorimin e lojrave të fatit.







Treguesi i lojrave të fatit “plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”

50.0%

38.8%

42.1%

49.5%

41.6%

40.0%

Individët me arsim

fillor

Individëtme arsim

nëntëvjeçar


përgjithshëm



Individët me arsim

pas-universitar

60.00%

50.00%

40.00%

30.00%

20.00%

10.00%

0.00%

Treguesi i lojrave të fatit “plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”


Gjetjet dhe diskutime për pyetjen e nëntë të studimit: Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra, të rinjtë e fshatit dhe qytetit, dhe të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi për kalimin e kohës së lirë?

tabela Nr.�� percpetimi i të rinjve meshkuj dhe femra për kalimin e kohës së lirë.

Nga tabela e mësipërme vihet re se për perceptimin “koha e lirë kalohet me aktivitete josportive si TV, muzikë, kompjuter, letra”, individët femra janë përgjigjur “plotësisht dakort” 21.0% e tyre dhe “pjesërisht dakort” 36.7%, ndërsa individët meshkuj janë përgjigjur “plotësisht dakort” 23.1% dhe “pjesërisht dakort” 29.4%.

Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se kjo shumë për individët femra është 57.7% ndërsa për individët meshkuj është 52.5%. Krahasimi i këtyre rezultateve tregon se individët femra e perceptojnë shumë më tepër se individët meshkuj faktin se “koha e lirë kalohet me aktivitete josportive si TV, muzikë, kompjuter, letra”.

Nga tabela Nr. 47 vihet re se për perceptimin “koha e lirë kalohet me aktivitete josportive si TV, muzikë, kompjuter, letra”, individët me banim në qytet janë përgjigjur “plotësisht dakort” 21.7% e tyre dhe “pjesërisht dakort” 33.9%, ndërsa individët me banim në fshat janë përgjigjur “plotësisht dakort” 22.3% dhe “pjesërisht dakort” 32.6%.

Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se kjo shumë për individët me banim në qytet është 55.6% ndërsa për individët me banim në fshat është 54.9%, pra individët me banim në qytet e perceptojnë disi më tepër se


Aspak dakort


Pjesërisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

System

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

.

Femër

Mashkull

1

1

1

3

87

84

51

194

111

527

2

529

80

86

59

140

110

475

1

476

33.3

33.3

33.3

100.0

16.4

15.9

9.6

36.7

21.0

99.6

.4

100.0

16.8

18.1

12.4

29.4

23.1

99.8

.2

100.0

33.3

33.3

33.3

100.0

16.5

15.9

9.7

36.8

21.1

100.0

16.8

18.1

12.4

29.5

23.2

100.0

33.3

66.7

100.0

16.5

32.4

42.1

78.9

100.0

16.8

34.9

47.4

76.8

100.0


CumulativePercent


individët me banim në fshat se “koha e lirë kalohet meaktivitete josportive si TV, muzikë, kompjuter, letra”, megjithatë, dallimi midis dy grupeve është i papërfillshëm.




Plotësisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

System

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Qytet

Fshat

3

1

2

6

1

7

106

112

74

224

143

659

1

660

62

55

36

111

76

340

1

341

42.9

14.3

28.6

85.7

14.3

100.0

16.1

17.0

11.2

33.9

21.7

99.8

.2

100.0

18.2

16.1

10.6

32.6

22.3

99.7

.3

100.0

50.0

16.7

33.3

100.0

16.1

17.0

11.2

34.0

21.7

100.0

18.2

16.2

10.6

32.6

22.4

100.0

50.0

66.7

100.0

16.1

33.1

44.3

78.3

100.0

18.2

34.4

45.0

77.6

100.0


CumulativePercent

tabela Nr.�� perceptimi i të rinjve fshat-qytet për kalimin e kohës së lirë

Frequency

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System



Pjeserisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Valid

Missing

Total

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

2

3

1

1

3

10

1

11

2

1

3

6

26

21

15

50

52

164

1

165

85

81

58

171

109

504

15

18

8

25

27

93

37

41

25

72

28

203

1

204

3

4

3

13

2

25

18.2

27.3

9.1

9.1

27.3

90.9

9.1

100.0

33.3

16.7

50.0

100.0

15.8

12.7

9.1

30.3

31.5

99.4

.6

100.0

16.9

16.1

11.5

33.9

21.6

100.0

16.1

19.4

8.6

26.9

29.0

100.0

18.1

20.1

12.3

35.3

13.7

99.5

.5

100.0

12.0

16.0

12.0

52.0

8.0

100.0

20.0

30.0

10.0

10.0

30.0

100.0

33.3

16.7

50.0

100.0

15.9

12.8

9.1

30.5

31.7

100.0

16.9

16.1

11.5

33.9

21.6

100.0

16.1

19.4

8.6

26.9

29.0

100.0

18.2

20.2

12.3

35.5

13.8

100.0

12.0

16.0

12.0

52.0

8.0

100.0

20.0

50.0

60.0

70.0

100.0

33.3

50.0

100.0

15.9

28.7

37.8

68.3

100.0

16.9

32.9

44.4

78.4

100.0

16.1

35.5

44.1

71.0

100.0

18.2

38.4

50.7

86.2

100.0

12.0

28.0

40.0

92.0

100.0



Fillor

Nentevjeçar

I mesem

i pergjithshem

I mesem

profesional

I larte

Pasuniversitar

tabela Nr.�� perceptimi i të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi për kalimin e kohës së lirë


Frequency

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System



Pjeserisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjeserisht dakort

Plotesisht dakort

Total

Valid

Missing

Total

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

2

3

1

1

3

10

1

11

2

1

3

6

26

21

15

50

52

164

1

165

85

81

58

171

109

504

15

18

8

25

27

93

37

41

25

72

28

203

1

204

3

4

3

13

2

25

18.2

27.3

9.1

9.1

27.3

90.9

9.1

100.0

33.3

16.7

50.0

100.0

15.8

12.7

9.1

30.3

31.5

99.4

.6

100.0

16.9

16.1

11.5

33.9

21.6

100.0

16.1

19.4

8.6

26.9

29.0

100.0

18.1

20.1

12.3

35.3

13.7

99.5

.5

100.0

12.0

16.0

12.0

52.0

8.0

100.0

20.0

30.0

10.0

10.0

30.0

100.0

33.3

16.7

50.0

100.0

15.9

12.8

9.1

30.5

31.7

100.0

16.9

16.1

11.5

33.9

21.6

100.0

16.1

19.4

8.6

26.9

29.0

100.0

18.2

20.2

12.3

35.5

13.8

100.0

12.0

16.0

12.0

52.0

8.0

100.0

20.0

50.0

60.0

70.0

100.0

33.3

50.0

100.0

15.9

28.7

37.8

68.3

100.0

16.9

32.9

44.4

78.4

100.0

16.1

35.5

44.1

71.0

100.0

18.2

38.4

50.7

86.2

100.0

12.0

28.0

40.0

92.0

100.0



Fillor

Nentevjeçar

I mesem

i pergjithshem

I mesem

profesional

I larte

Pasuniversitar

Për të krahasuar perceptimet e individëve të ndryshëm për faktin nëse “Koha e lirë kalohet me aktivitete josportive si TV, muzikë, kompjuter, letra” dhe për t’i lidhur ata me nivelin e shkollimit do të përdorim përsëri treguesin e “koha e lirë” që është shuma e deklarimeve (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”).

Ky tregues, për llojet e ndryshme të arsimimit, paraqitet në tabelën e mëposhtme.


Me të dhënat e tabelës ndërtojmë grafikun e mëposhtëm:

Nga grafiku duket se të gjithë individët, pavarësisht nga niveli i arsimimit, në një përqindje që luhatet nga 49.0% deri në 61.8% e perceptojnë faktin se “koha e lirë kalohet me aktivitete josportive si TV, muzikë, kompjuter, letra”. Kjo do të thotë se mesatarisht afro 55% e individëve të anketuar e perceptojnë faktin se “koha e lirë kalohet me aktivitete josportive si TV, muzikë, kompjuter, letra”. Interesante është gjetja se të dhënat e marra për perceptimin “Përdorimin e alkolit/drogës është ngushëllim për problemet ekzistuese” janë afërsisht 10% më të ulëta se të dhënat e marra për perceptimin “koha e lirë kalohet me aktivitete josportive si TV, muzikë, kompjuter, letra”.

Individët me arsim

fillor

Individëtme arsim

nëntëvjeçar


përgjithshëm



Individët me arsim

pas-universitar

80.00%

70.00%

60.00%

50.00%

40.00%

30.00%

20.00%

10.00%

0.00%

Treguesi i kohës së lirë “plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”







Treguesi i kohës së lirë “plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”

50.0%

61.8%

55.5%

55.9%

49.0%

60.0%


Gjetjet për pyetjen e dhjetë të studimit: Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra, te të rinjtë e fshatit dhe qytetit, për pavarësinë ekonomike?

Nga tabela Nr.49 vihet re se për perceptimin “Pavarësia ekonomike zhvillon një personalitet të shëndoshë”, individët femra janë përgjigjur “plotësisht dakort” 31.6% e tyre dhe “pjesërisht dakort” 41.4%, ndërsa individët meshkuj janë përgjigjur “plotësisht dakort” 21.4 % dhe “pjesërisht dakort” 36.1%.

Nëse mblidhen këta tregues vihet re se kjo shumë për individët femra është 73.0% ndërsa për individët meshkuj është 57.5%. Krahasimi i këtyre rezultateve tregon se individët femra e perceptojnë shumë më tepër se individët meshkuj faktin se “Pavarësia ekonomike zhvillon një personalitet të shëndoshë”.

Nga tabela Nr.50 vihet re se për perceptimin “pavarësia ekonomike zhvillon një personalitet të shëndoshë”, individët me banim në qytet janë përgjigjur “plotësisht dakort” 29.5% e tyre dhe “pjesërisht dakort” 38.6%, ndërsa individët me banim në fshat janë përgjigjur “plotësisht dakort” 21.4% dhe “pjesërisht dakort” 39.9%.

Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se kjo shumë për individët me banim në qytet është 68.1% ndërsa për individët me banim në fshat është 61.3%, pra individët me banim në qytet e perceptojnë më tepër se individët me banim në fshat faktin se “pavarësia ekonomike zhvillon një personalitet të shëndoshë”.

tabela Nr.�� perceptimi i të rinjve meshkuj dhe femra për pavarësinë ekonomike


Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

Aspak dakort



Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

System

Valid

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

.

Femër

Mashkull

2

1

3

23

41

76

219

167

526

3

529

38

59

104

172

102

475

1

476

66.7

33.3

100.0

4.3

7.8

14.4

41.4

31.6

99.4

.6

100.0

8.0

12.4

21.8

36.1

21.4

99.8

.2

100.0

66.7

33.3

100.0

4.4

7.8

14.4

41.6

31.7

100.0

8.0

12.4

21.9

36.2

21.5

100.0

66.7

100.0

4.4

12.2

26.6

68.3

100.0

8.0

20.4

42.3

78.5

100.0


CumulativePercent



Aspak dakort


Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

System

Aspak dakort



Pjesërisht dakort

Plotësisht dakort

Total

System

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Valid

Missing

Total

Qytet

Fshat

1

1

2

2

6

1

7

36

64

108

255

195

658

2

660

24

36

71

136

73

340

1

341

14.3

14.3

28.6

28.6

85.7

14.3

100.0

5.5

9.7

16.4

38.6

29.5

99.7

.3

100.0

7.0

10.6

20.8

39.9

21.4

99.7

.3

100.0

16.7

16.7

33.3

33.3

100.0

5.5

9.7

16.4

38.8

29.6

100.0

7.1

10.6

20.9

40.0

21.5

100.0

16.7

33.3

66.7

100.0

5.5

15.2

31.6

70.4

100.0

7.1

17.6

38.5

78.5

100.0


CumulativePercent

tabela Nr.�0 perceptimi i të rinjve fshat-qytet për pavarësinë ekonomike


Konkluzione

Ky studim ka marrë opinionet në lidhje me perceptimet e një numri prej 1008 të rinjsh nga disa zona të Shqipërisë në lidhje me kushtet e tyre të jetesës, faktorët të cilët mund të përmirësojnë këto kushte, mundësirat që të jep arsimimi, problemet me kriminalitetin, pozicionin e tyre në lidhje me përdorimin e pijeve alkolike dhe përdorimin e substancave narkotike, kalimin e kohës së lirë dhe pavarësinë ekonomike.Përgjigjedhënësit e këtij studimi janë gjithsej 1008, të ndarë 529 femra (52.5%), 476 meshkuj (47.2%) dhe 3 individë (0.3%) me gjini të padeklaruar. Përgjigjedhënëst të cilët morën pjesë në këtë studim janë të grupmoshës 16-20 vjeç (61.9%), më pas vjen grupmosha 21-25 vjeç (22.4%), pastaj grupmosha nën 15 vjeç (14.0%) dhe në fund grupmosha 26-30 vjeç (1.3%) dhe ajo mbi 30 vjeç (0.4%). 660 individë (65.5%) janë me banim në qytet, 341 individë (33.8%) janë me banim në qytet dhe 7 individë (0.7%) nuk e kanë deklaruar vendbanimin. Përsa i përket arsimimit 11 individë (1.1%) nuk e kanë deklaruar, 6 individë (0.6%) janë me arsim fillor, 165 individë (16.4%) janë me arsim nëntëvjeçar, 504 individë (50%) janë me arsim të mesëm të përgjithshëm, 96 individë (9.2%) janë me arsim të mesëm profesional, 204 individë (20.2%) janë me arsim të lartë dhe 25 individë (2.5%) janë me arsim pasuniversitar. Përsa i përket frekuentimit shkollor, 861 individë (85.4%) vazhdojnë shkollën, 28 individë (2.8%) e kanë braktisur shkollën dhe 89 individë (8.8%) e kanë përfunduar shkollën. Sa i përket punësimit, 140 individë (14.7%) janë të punësuar, 810 individë (80.4%) janë të papunë dhe 50 individë (5.0%) nuk e kanë deklaruar statusin e punësimit.

Konkluzione për pyetjen e parë: Cilat janë perceptimet për kushtet e jetesës, për indikatorët të cilët mund të çojnë në përmirësimin e kushteve të jetesës, për indikatorët të cilët shkaktojnë papunësinë, për problemet të cilat shkaktojnë kriminalitetin dhe perceptimin e tyre për kohën e lirë?

Për t’i dhënë përgjigje u përdorën treguesit e lokalizimit dhe të variacionit. Nga analizat statistikore rezultoi se për indikatorin e shtatë, “Martesa përmirëson kushtet e jetesës”, = 2.66, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 2.34 - 3.67, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të mesëm për këtë indikator. Për indikatorin e njëzetëedy, “Mosha e re nuk ka probleme me shëndetin dhe nuk ka nevojë për mjekim”, = 1.91, gjë që tregon që kjo mesatare bie në diapazonin 1.00 - 2.33, që tregon se të rinjtë kanë një perceptim të nivelit të ulët për këtë indikator. Për të gjithë indikatorët e tjerë ka rezultuar që të rinjtë kanë një perceptim të një niveli të lartë për to pasi mesatarja ka rezultuar në spektrin 3.68 - 5.00.

pyetja e dytë: Si i perceptojnë të rinjtë, meshkuj dhe femra, faktorët të cilët mund të ndryshojnë situatën ekonomike?

Vihet re një dallim i lehtë midis individëve femra dhe meshkuj përsa i përket perceptimit se kryerja e një kursi profesional ndryshon situatën ekonomiko-sociale. Gjithashtu,


vihet re se individët femra e vlerësojnë më tepër sesa individët meshkuj kryerjen e një kursi profesional si një mjet për ndryshimin e situatës social-ekonomike.

pyetja e tretë : Si është perceptimi i të rinjve meshkuj dhe femra dhe i të rinjve të fshatit dhe qytetit, mbi arsimimin e mëtejshëm si mundësues për përmirësimin e situatës ekonomike dhe asaj sociale?

Vihet re një dallim i dukshëm midis individëve femra dhe meshkuj përsa i përket perceptimit të arsimimit për përmirësimin e situatës ekonomike-sociale. Gjithashtu, vihet re se individët femra e vlerësojnë më tepër sesa individët meshkuj arsimimin si një mjet për përmirësimin e situatës social-ekonomike.

pyetja e katërt: Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra dhe të rinjtë e fshatit dhe qytetit për emigracionin, si mundësues për përmirësimin e kushteve të jetesës?

Vihet re një dallim i vogël midis individëve femra dhe meshkuj përsa i përket perceptimit të emigrimit si zgjidhje për ndryshimin e jetës. Kështu, tek individët femra, janë përgjigjur “plotësisht dakort” 19.7% e individëve ndërsa janë përgjigjur “pjesërisht dakort” 42.9% e individëve, ndërsa tek individët meshkuj janë përgjigjur “plotësisht dakort” 24.8% e individëve ndërsa janë përgjigjur “pjesërisht dakort” 35.7% e individëve. Vihet re se individët femra e vlerësojnë diçka me tepër sesa individët meshkuj emigracionin si një mjet për ndryshimin e jetës.

Vihet re një dallim i vogël midis individëve që banojnë në fshat nga individët që banojnë në qytet përsa i përket perceptimit të emigracionit si zgjidhje për ndryshimin e jetës. Kështu, tek individët me banim në fshat, janë përgjigjur “plotësisht dakort” 25.5% e individëve ndërsa janë përgjigjur “pjesërisht dakort” 39.9% e individëve, ndërsa tek individët me banim në qytet janë përgjigjur “plotësisht dakort” 20.5% e individëve ndërsa janë përgjigjur “pjesërisht dakort” 39.2% e individëve. Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se tek individët me banim në fshat kjo shumë është 65.4% ndërsa tek individët me banim në qytet kjo shumë është 59.7%. Vihet re se individët me banim në fshat janë më të prirur për të emigruar sesa individët me banim në qytet, pra individët me banim në fshat e perceptojnë emigrimin si një mjet për ndryshimin e jetës më tepër se individët me banim në qytet.

Vihet re një dallim i dukshëm midis individëve femra dhe meshkuj përsa i përket perceptimit të migrimit si zgjidhje për ndryshimin e jetës. Kështu, tek individët femra, janë përgjigjur “plotësisht dakort” 19.5% e individëve ndërsa janë përgjigjur “pjesërisht dakort” 48.8% e individëve, ndërsa tek individët meshkuj janë përgjigjur “plotësisht dakort” 18.1% e individëve ndërsa janë përgjigjur “pjesërisht dakort” 40.5% e individëve. Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se tek individët femra kjo shumë është 68.3% ndërsa tek individët meshkuj kjo shumë është 58.6%. Vihet re se individët femra e vlerësojnë shumë me tepër sesa individët meshkuj migrimin si një mjet për ndryshimin e jetës. Nëse


krahasohen treguesit e emigrimit me ato të migrimit do të kishim këto gjetje:• Brenda bashkësisë së femrave preferohet” migrimi” kundrejt “emigrimit”.• Brenda bashkësisë së meshkujve preferohet “emigrimi” kundrejt “migrimit”.• Treguesi i “emigrimit” tek individët femra kundrejt treguesit të “emigrimit” tek

individët meshkuj është lehtësisht pozitiv në favor të femrave (+1.1%), pra individët femra preferojnë pothuajse sa meshkujt që të emigrojnë.

• Treguesi i “migrimit” tek individët femra kundrejt treguesit të “migrimit” tek individët meshkuj është dukshëm pozitiv në favor të femrave (+9.7%), pra individët femra preferojnë që të migrojnë shumë më tepër se individët meshkuj.

pyetja e pestë : Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra, te të rinjtë e fshatit dhe qytetit, dhe të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi mbi migrimin si mundësues për përmirësimin e situatës ekonomike dhe asaj sociale?

Gjetja më e rëndësishme e këtij studimi është se individët me arsim të mesëm profesional e shikojnë migrimin me më pak interes krahasuar me individët e tjerë me nivel arsimor më të ulët ose më të lartë se ata vetë, pra individët me arsim të mesëm profesional preferojnë që të qëndrojnë më shumë se të tjerët në vendin e origjinës dhe priren që ta ndërtojnë jetën në vendlindje më shumë se grupet e tjera arsimore.

pyetja e gjashtë : Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra, të rinjtë e fshatit dhe qytetit, dhe të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi për faktorët të cilët shkaktojnë kriminalitetin?

Vihet re se për perceptimin e kriminalitetit si pasojë e varfërisë dhe papunësisë, individët femra janë përgjigjur “plotësisht dakort” 41.0% e tyre dhe “pjesërisht dakort” 41.6%, ndërsa individët meshkuj janë përgjigjur “plotësisht dakort” 38.7% dhe “pjesërisht dakort” 43.7%. Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se kjo shumë për individët femra është 82.6% ndërsa për individët meshkuj është 82.4%, pra të dy grupet e perceptojnë në mënyrë të njëjtë kriminalitetin si pasojë të varfërisë dhe të papunësisë.

Vihet re se për perceptimin e kriminalitetit si pasojë e varfërisë dhe papunësisë, individët me banim në qytet janë përgjigjur “plotësisht dakort” 37.1% e tyre dhe “pjesërisht dakort” 45.0%, ndërsa individët me banim në fshat janë përgjigjur “plotësisht dakort” 44.9% dhe “pjesërisht dakort” 38.4%. Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se kjo shumë për individët me banim në qytet është 82.1% ndërsa për individët me banim në fshat është 83.3%, pra të dy grupet e perceptojnë pothuajse në mënyrë të njëjtë kriminalitetin si pasojë të varfërisë dhe të papunësisë.

Vihet re se të gjithë individët në një përqindje dërrmuese (nga 77.0% deri në 86.2%), pavarësisht nga niveli i arsimimit i tyre, e perceptojnë kriminalitetin si pasojë e varfërisë dhe papunësisë. Niveli më i ulët i perceptimit është tek individët me arsim nëntëvjeçar (77.0%), por gjithsesi kjo përqindje është e lartë dhe nuk e ndryshon trendin e perceptimit.


pyetja e shtatë : Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra, të rinjtë e fshatit dhe qytetit, dhe të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi për përdorimin e substancave alkolike dhe narkotike?

Vihet re se për perceptimin “Përdorimi i alkolit/drogës sjell ngushëllim për problemet ekzistuese”, individët femra janë përgjigjur “plotësisht dakort” 25.1% e tyre dhe “pjesërisht dakort” 30.6%, ndërsa individët meshkuj janë përgjigjur “plotësisht dakort” 15.3% dhe “pjesërisht dakort” 22.7%. Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se kjo shumë për individët femra është 55.7% ndërsa për individët meshkuj është 38.0%. Krahasimi i këtyre rezultateve tregon se individët femra e perceptojnë shumë më tepër se individët meshkuj se përdorimi i alkolit/drogës sjell ngushëllim për problemet ekzistuese.

Vihet re se për perceptimin “Përdorimi i alkolit/drogës sjell ngushëllim për problemet ekzistuese”, individët me banim në qytet janë përgjigjur “plotësisht dakort” 20.0% e tyre dhe “pjesërisht dakort” 28.9%, ndërsa individët me banim në fshat janë përgjigjur “plotësisht dakort” 22.0% dhe “pjesërisht dakort” 22.9%. Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se kjo shumë për individët me banim në qytet është 48.9% ndërsa për individët me banim në fshat është 44.9%, pra individët me banim në qytet e perceptojnë më tepër se individët me banim në fshat se përdorimi i alkolit/drogës sjell ngushëllim për problemet ekzistuese.

Vihet re se, duke përjashtuar individët me arsim fillor që përbëjnë një numër shumë të vogël të kampionit, të gjithë individët e tjerë në një përqindje që luhatet nga 38.7% deri në 52.9%, pavarësisht nga niveli i arsimimit i tyre, e perceptojnë përdorimin e alkolit/drogës si ngushëllim për problemet ekzistuese. Kjo do të thotë se mesatarisht afro 45% e individëve të anketuar e perceptojnë përdorimin e alkolit/drogës si ngushëllim për problemet ekzistuese.

pyetja e tetë : Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra, te të rinjtë e fshatit dhe qytetit, dhe të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi për lojrat e fatit?

Vihet re se për perceptimin “Lojrat e fatit janë zgjidhje për problemet ekonomike/emocionale/psikologjike”, individët femra janë përgjigjur “plotësisht dakort” 18.0% e tyre dhe “pjesërisht dakort” 29.3%, ndërsa individët meshkuj janë përgjigjur “plotësisht dakort” 13.9% dhe “pjesërisht dakort” 22.5%. Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se kjo shumë për individët femra është 47.3% ndërsa për individët meshkuj është 36.4%. Krahasimi i këtyre rezultateve tregon se individët femra e perceptojnë shumë më tepër se individët meshkuj se “lojrat e fatit janë zgjidhje për problemet ekonomike/emocionale/psikologjike”.

Vihet re se për perceptimin “Lojrat e fatit janë zgjidhje për problemet ekonomike/emocionale/psikologjike”, individët me banim në qytet janë përgjigjur “plotësisht dakort” 15.9% e tyre dhe “pjesërisht dakort” 27.4%, ndërsa individët me banim në fshat janë përgjigjur “plotësisht dakort” 17.0% dhe “pjesërisht dakort” 22.9%. Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se kjo


shumë për individët me banim në qytet është 43.3% ndërsa për individët me banim në fshat është 39.9%, pra individët me banim në qytet e perceptojnë më tepër se individët me banim në fshat se “lojrat e fatit janë zgjidhje për problemet ekonomike/emocionale/psikologjike”.

Vihet re se të gjithë individët, pavarësisht nga niveli i arsimimit, në një përqindje që luhatet nga 38.8% deri në 50.0%, e perceptojnë faktin se lojrat e fatit janë zgjidhje për problemet ekonomike/emocionale/psikologjike. Kjo do të thotë se mesatarisht afro 45% e individëve të anketuar e perceptojnë faktin se lojrat e fatit janë zgjidhje për problemet ekonomike/emocionale/psikologjike. Është shumë interesant gjetja se të dhënat e marra për perceptimin “Përdorimin e alkolit/drogës është ngushëllim për problemet ekzistuese” janë pothuajse identike me të dhënat e marra për perceptimin “lojrat e fatit janë zgjidhje për problemet ekonomike/emocionale/psikologjike”. Ngjashmëria e paraqitjes tabelore dhe grafike e këtyre dy perceptimeve të shtyn të arrish në përfundimin se të gjithë individët e anketuar e perceptojnë njëlloj si përdorimin e alkolit/drogës ashtu edhe përdorimin e lojrave të fatit.

pyetja e nëntë : Si është perceptimi te të rinjtë meshkuj dhe femra, te të rinjtë të fshatit dhe qytetit, dhe të rinjve me nivele të ndryshme arsimimi për kalimin e kohës së lirë?

Vihet re se për perceptimin “koha e lirë kalohet me aktivitete josportive si TV, muzikë, kompjuter, letra”, individët femra janë përgjigjur “plotësisht dakort” 21.0% e tyre dhe “pjesërisht dakort” 36.7%, ndërsa individët meshkuj janë përgjigjur “plotësisht dakort” 23.1% dhe “pjesërisht dakort” 29.4%. Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se kjo shumë për individët femra është 57.7% ndërsa për individët meshkuj është 52.5%. Krahasimi i këtyre rezultateve tregon se individët femra e perceptojnë shumë më tepër se individët meshkuj faktin se “koha e lirë kalohet me aktivitete josportive si TV, muzikë, kompjuter, letra”.

Vihet re se për perceptimin “koha e lirë kalohet me aktivitete josportive si TV, muzikë, kompjuter, letra”, individët me banim në qytet janë përgjigjur “plotësisht dakort” 21.7% e tyre dhe “pjesërisht dakort” 33.9%, ndërsa individët me banim në fshat janë përgjigjur “plotësisht dakort” 22.3% dhe “pjesërisht dakort” 32.6%. Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se kjo shumë për individët me banim në qytet është 55.6% ndërsa për individët me banim në fshat është 54.9%, pra individët me banim në qytet e perceptojnë disi më tepër se individët me banim në fshat faktin se “koha e lirë kalohet me aktivitete josportive si TV, muzikë, kompjuter, letra”, megjithatë, dallimi midis dy grupeve është i papërfillshëm.

Vihet re se të gjithë individët, pavarësisht nga niveli i arsimimit, në një përqindje që luhatet nga 49.0% deri në 61.8% e perceptojnë faktin se “koha e lirë kalohet me aktivitete josportive si TV, muzikë, kompjuter, letra”. Kjo do të thotë se mesatarisht afro 55% e individëve të anketuar e perceptojnë faktin se “koha e lirë kalohet me aktivitete josportive si TV, muzikë, kompjuter, letra”. Interesante është gjetja se të dhënat e marra për perceptimin “Përdorimin e alkolit/drogës është ngushëllim për problemet


ekzistuese” janë afërsisht 10% më të ulëta se të dhënat e marra për perceptimin “lojrat e fatit janë zgjidhje për problemet ekonomike/emocionale/psikologjike”.

pyetja e dhjetë: Si është perceptimi tek të rinjtë meshkuj dhe femra, tek të rinjtë të fshatit dhe qytetit, për pavarësinë ekonomike?

Vihet re se për perceptimin “pavarësia ekonomike zhvillon një personalitet të shëndoshë”, individët femra janë përgjigjur “plotësisht dakort” 31.6% e tyre dhe “pjesërisht dakort” 41.4%, ndërsa individët meshkuj janë përgjigjur “plotësisht dakort” 21.4 % dhe “pjesërisht dakort” 36.1%. Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se kjo shumë për individët femra është 73.0% ndërsa për individët meshkuj është 57.5%. Krahasimi i këtyre rezultateve tregon se individët femra e perceptojnë shumë më tepër se individët meshkuj faktin se “pavarësia ekonomike zhvillon një personalitet të shëndoshë”.

Vihet re se për perceptimin “pavarësia ekonomike zhvillon një personalitet të shëndoshë”, individët me banim në qytet janë përgjigjur “plotësisht dakort” 29.5% e tyre dhe “pjesërisht dakort” 38.6%, ndërsa individët me banim në fshat janë përgjigjur “plotësisht dakort” 21.4% dhe “pjesërisht dakort” 39.9%. Nëse mblidhen këta tregues (“plotësisht dakort” plus “pjesërisht dakort”) vihet re se kjo shumë për individët me banim në qytet është 68.1% ndërsa për individët me banim në fshat është 61.3%, pra individët me banim në qytet e perceptojnë më tepër se individët me banim në fshat faktin se “pavarësia ekonomike zhvillon një personalitet të shëndoshë”.


KoNKLuZioNEt

studimi evidentoi:

• Sipas perceptimit të të rinjve dhe të përfaqësuesëve të institucioneve me të cilët ata ndërveprojnë, të rinjtë jetojnë në një vorbull të madhe sfidash sociale, politike, ekonomike, morale dhe psikologjike.

• Ata shpesh ndjehen të pashpresë dhe kanë mendime pesimiste lidhur me të ardhmen dhe përmirësimin e kushteve të tyre të jetesës, shfaqin mungesë besimi tek politikat dhe programet e ndërmarra nga shteti.

• Ata ndeshen me shumë barriera për t’u integruar në jetën sociale, barriera që burojnë nga mungesa e politikave aktive, nga mungesa e aksesit në shërbime, cilësisë së tyre, pamjaftueshmërisë së njohurive profesionale, mungesës së kualifikimeve të përshtatshme, nivelit të lartë të stigmës dhe paragjykimit, ekzistencës së formave të diskriminimit gjinor, apo atij në vendin e punës, mungesës së mbështetjes, mosrespektimi i të drejtave të tyre, moszbatimi i ligjit, nepotizmi, etj.

• Papunësia është pranuar si një problem social shqetësues nga të gjithë të rinjtë e intervistuar, e cila ndikon në çdo aspekt të jetës së tyre.

• Ata nuk kanë mekanizma konkretë dhe të përshtatshëm për të përballuar varfërinë, papunësinë dhe problemet e tjera socialë që prekin familjet e tyre. Gjithashtu ndjehen të papërgatitur lidhur me mënyrat se si mund menaxhojnë rreziqet që vijnë nga kjo pozitë e ekspozuar dhe e cenueshme e tyre.

• Edhe ata të rinj që kishin pasur eksperienca pune, pohojnë se puna që kanë bërë dhe karakteritikat e saj në shumicën e rasteve nuk ju është përshtatur me personalitetin e tyre, dëshmi kjo e mungesës së një sistemi punësimi, ku çdo kush ndjehet i lirë dhe ka mundësi të realizojë aspiratat e tij.

• Vajzat e përfshira në studim e vlerësojnë më shumë se sa djemtë ndihmën që mund të japin organizmat vendor, si rezultat i kësaj ato janë më të prirura për të kërkuar ndihmë, duke e parë dhe analizuar këtë proces nën ndikimin e karakteristikave gjinore.

• Problemet me të cilat përballet sot sistemi ynë arsimor, si: mësimdhënia e papërshtatshme, cilësia e instruksioneve, përgatitja e punonjësve të arsimit, mungesa e një kurrikule gjithëpërfshirëse, alterteksti, mungesa e bashkëveprimit me sistemet e tjera, konsiderohen si faktorë që nxisin përjashtimin social të të rinjve.

�


• Mungesa e ndërgjegjësimit mbi rëndësinë e arsimimit për integrimin në botën e punës, ndikon në mospërfshirjen e tyre në tregun e punës. Gjithashtu, edhe mungesa e lehtësirave të përshtatshme për t'u arsimuar, pengon të rinjtë të përgatiten sipas kërkesave dhe standarteve të tregut të punës.

• Mungesa e praktikave aktive në sektorë të ndryshëm prodhimi, ose brenda vet institucionit arsimor gjatë viteve të shkollimit të të rinjve ka ndikuar dukshëm në aftësitë dhe kapacitetet e tyre profesionale për t’u përballur me sfidat e konkurrencës së lirë.

• Të rinjtë që janë pjesë e arsimimit profesional janë më të prirur të mendojnë se mund të ndryshojnë kushtet socio - ekonomike duke e investuar kapacitetin e tyre profesional në komunitetin ku ata jetojnë dhe jo në ndonjë qytet apo zonë tjetër të vendit.

• Vajzat e intervistuara e vlerësojnë arsimimin si një instrument shumë të rëndësishëm dhe me influencë në mjedisin e tyre, krahasuar me djemtë.

• Të rinjtë shpesh janë të paorientuar për kërkesat e tregut të punës, nuk kanë informacionin e nevojshëm dhe kjo bën që ata të mbeten jashtë tij, duke krijuar varësi të plotë nga familjet e tyre ose nga programet e ndihmës ekonomike dhe të papunësisë.

• Faktori individual është faktori kryesor, që sipas të rinjve përcakton rrjedhën e jetës së tyre, por duhet të shoqërohet domosdoshmërisht edhe me faktorë të tjerë familjarë, shoqërorë, politikë, në mënyrë që të imponojë ndryshimin në jetën e të rinjve etj.

• Egzistenca e një tradite tashmë të vjetëruar e të dalë jashtë mode, që është tërësisht detyrë dhe përgjegjësi e shtetit të sigurojë vende pune dhe burime financiare të mjaftueshme për të përballuar jetesën, dëmton vitalitetin personal, zbeh ndjenjën e përgjegjësisë së të rinjve për të kapërcyer pengesat e ekonomisë së tregut dhe për të përballuar kostot e jetesës.

• Qëndrimet stereotipike, tradicionale që burojnë nga karakteristikat e roleve gjinore për djemtë dhe vajzat duket se bëhen shkak për mospërfshirjen e vajzave të reja në botën e punës dhe në jetën sociale.

• Rolet gjinore, diktojnë kërkesa dhe pritshmëri jorealiste për djemtë, si sigurues të ardhurash dhe kontribues aktiv në të ardhurat e familjes, duke i vendosur shpesh ata në presione dhe kërkesa të papërballueshme prej tyre.

• Të rinjtë në shumicën e rasteve e shohin emigracionin si të vetmen alternativë që mund të ndryshojë situatën e tyre personale dhe familjare, por duhet theksuar se një pjesë e tyre preferojnë emigracionin e përkohshmëm e më pas rikthimin në vend për të ngritur biznese të ndryshëm.

• Sistemi mbështetës më i rëndësishëm në jetën e të rinjve konsiderohet sistemi familjar, dhe ai i institucioneve fetare, që ushtrojnë aktivitetin e tyre në zonat ku jetojnë të rinjtë e përfshirë në studim.


• Të rinjtë shpesh shfaqin mungesë dëshire dhe iniciative për t’u përfshirë në vendimmarrje, të cilat mund të diktojnë ndryshimin në jetën e tyre.

• Të rinjtë që banojnë në zonat rurale e shohin emigrimin si një mundësi dhe shans të madh për të përmirësuar nivelin e jetesës, krahasuar me të rinjtë që banojnë në zonat urbane. Ndërsa të rinjtë në zonat urbane shohin migrimin si një mënyrë për të ndryshuar realitetin ku jetojnë.

• Vajzat ndryshe nga djemtë shohin migrimin si një instrument që sjell ndryshime në jetën e tyre.

• Shpesh ata debatojnë me prindërit pasi e konceptojnë ndryshe realitetin, kanë përplasje idesh dhe mendimesh për fenomene të caktuara dhe pritshmëri të ndryshme ndaj njëri – tjerit.

• Të rinjtë kërkojnë të trajtohen si brenda dhe jashtë familjes si individë të rritur, me të drejta dhe përgjegjësi të barabarta. Ata kërkojnë më shumë mirëkuptim dhe tolerancë nga prindërit për t’i mbështetur në realizimin e detyrave të stadeve të zhvillimit dhe të kërkesave të moshës.


REKomaNdimE

Mbështetur ne gjetjet, ky studim jep disa rekomandime lidhur me zhvillimin e shërbimeve që pavarësojnë të rinjtë, i fuqizojnë ata për të ndërmarrë iniciativa dhe që i bëjnë ata të aftë të përballen me sfidat e konkurrencës së lirë.

• Familja, institucionet arsimore dhe shoqëria duhet të krijojnë mundësinë e përdorimit të të gjitha burimeve njërëzore, aftësive, kontributeve dhe vlerave që mbartin të rinjtë duke siguruar një zhvillim efiçient, të plotë dhe të qëndrueshëm për ta dhe për gjithë shoqërinë.

• Duhet të forcohen mekanizmat ligjorë dhe institucionalë mbrojtës me qëllim sigurimin e barazisë në arsim, tregun e punës dhe në jetën reale për çdo të ri. Zbatimi i bazës ligjore që nxit pjesëmarrjen dhe përfshirjen e të rinjve në botën e punës është domsodoshmëri dhe garanci për të ndryshuar situatën në të cilën ndodhen të rinjtë.

• Duhet të fuqizohen të rinjtë nëpërmjet rritjes së pjesëmarrjes së tyre në vendimmarrje, në aktivitete sensiblizuese e ndërgjegjësuese mbi rëndësinë e kontributit të tyre në përmirësimin/ndryshimin e situatës së tyre.

• Duhet nxitur e stimuluar fuqizimi ekonomik i të rinjve si dhe të rriten mundësitë e tyre për punësim dhe kualifikim profesional në mënyra të ndryshme.

• Duhet të promovohet akses i barabartë i vajzave në arsimin cilësor dhe në tregun e punës.

• Duhet të përmirësohet situata sociale e të rinjve në rrezik përjashtimi social nëpërmjet rritjes së qasjes së tyre ndaj shërbimeve cilësore arsimore, sociale dhe shëndetësore, duke eliminuar barrierat në qëndrime dhe ato institucionale.

• Duhet të përmirësohet roli i medias në mbështetjen e të rinjve për të përballuar sfidat e jetës.

• Të rritet përfaqësimi i të rinjve në tregun e punës, duke i stimuluar e nxitur ata drejt arsimit profesional.

• Të organizohen dhe të zhvillohen kurse afatgjatë dhe afatshkurtër të trajnimit për specialitete dhe profesione të ndryshëm.

• Të ndihmohet komuniteti për të ndryshuar qëndrimin dhe sjelljen ndaj të rinjve, duke rritur besimin dhe vlerësimin ndaj tyre si individ dhe ndaj aftësive që ato kanë, duke zhvilluar takime ndërmjet gjeneratave të ndryshme, duke i nxitur të ndajnë përvojat dhe eksperiencat e tyre.

�


• Të nxitet bashkëpunimi ndërmjet bizneseve, institucioneve publike dhe komunitetit për t’i përqasur të rinjtë drejt vendeve të lira të punës dhe mundësive për të qënë pjesë e përfshirjes së madhe sociale.

• Të rritet niveli i ndërgjegjësimit lidhur me nevojën e ndryshimit të sjelljeve dhe qëndrimeve në komunitet, në drejtim të tolerancës, mirëkuptimit, komunikimit të përshtatshëm.

• Të nxitet dhe promovohet vullnetarizmi rinor, si një praktikë mjaft e rëndësishme për zhvillimin e vendit dhe të rinjve.

• Duhet të ketë ndërmarje konkrete që dëshmojnë vlerësimin e të rinjve mbi baza meritokracie duke konsideruar aftësitë, prirjet, formimin e tyre.

• Duhet të nxitet bashkëpunimi ndërsektorial si një ndër kushtet e domosdoshëm që siguron integrimin social të të rinjve.

• Është i rëndësishëm zhvillimi i aktiviteteve dhe veprimtarive që i ndihmojnë fëmijët dhe të rinjtë të zhvillojnë një vetëvlerësim dhe vetëbesim pozitiv.

• Organizimi dhe zhvillimi i aktiviteteve social – argëtuesë do të ndihmojë në përfshirjen e të rinjve dhe në socializmin e tyre, si dhe në identifikimin e aftësive apo veçorive që ata mund të kenë.

• Duhet të koordinohen shërbimet e ofruara nga zyrat e punësimit me ato që sektorëve të tjerë në mënyrë që të adresohen nevojat reale të të rinjve për punësim.

• Të rritet niveli i informimit të të rinjve për çështje që kanë të bëjnë me shëndetin, punësimin, arsimimin, vendimarrjen, të drejtat e tyre, tregun e punës nëpërmjet organzimit dhe zhvillimit të fushatave sensiblizuese, mediatike, botimit dhe shpërndarjes së materialeve informative, këshillimit individual dhe në grup, sesioneve të prindërimit, grupeve të bashkëmoshatarëve (peer education).

• Të organizohen dhe zhvillohen Workshope me të rinj, takime informative, lojë me role, dramatizime me fokus pajisjen e tyre me aftësi dhe shprehi për të kërkuar punë, për të bërë një CV, për të menaxhuar zemërimin në mënyrë të përshtashme, për të referuar dhe adresuar problemet e tyre, për të kërkuar ndihmë.

• Zhvillimi i aktivieteve që synojnë identifikimin e prirjeve, talenteve, aftësive dhe veçantive që të rinjtë mund të kenë dhe më pas planifikimi i kujdeshëm i ndërhyrjeve për t’i zhvilluar ato.

• Të mbështeten dhe ndihmohen familjet, kryesisht ato në zonat rurale për të ngritur dhe zhvilluar minibiznese familjare e kolektive në bujqësi, blektori, turizëm dhe sektorë të tjerë.

• Të organizohen dhe zhvillohen panaire të ndryshëm me të rinj, ku ata të kenë mundësi të shpalosin dhe promovojnë njohuritë, aftësitë, kapacitetet, shkathtësitë dhe prirjet e tyre, në fusha të ndryshme.


• Të zhvillohen aktivitete që përqasin të rinjtë me botën e artit dhe të kulturës, duke pasur si qëllim promovimin e vlerave, normave dhe edukimit qytetar.

• Të ofrohet mbështje dhe këshillim psiko –social për të rinjtë, në mnyrë që ata të mund të kapërcejnë sfidat me të cilat ndeshen, të rrisin nivelin e përfshirjes dhe të zhvillojnë vetëvlerësim dhe vetëbesim pozitiv.

• Të zhvillohen veprimtari që i orientojnë të rinjtë dhe i këshillojnë për karrierën, drejtimin profesional, çështje të barazisë gjinore, shëndetit riprodhues, mendor, emocional.

• Të promovohet forcimi dhe konsolidimi i rrjeteve mbështetëse, familjare, shoqërore dhe komunitare për t’u siguruar të rinjve sisteme të qëndrueshëm mbështetje, që i drejtojnë dhe i orientojnë ata në mënyra të përshtatshme.

• Të informohen punëdhënësit për të rinjtë e trajnuar përmes mënyrave të ndryshme, psh vizita në biznese, institucione, marrja përsipër e detyrave, punëve pa pagesë ose me pagesë minimale në formë stimujsh.

• Zhvillimi i aktiviteteve informuese, ndihmuese, që reduktojnë shkallën e frustrimit të të rinjve përballë tregut të punës, ekonomisë të stregut të lirë, heterogjenitetit të popullsisë, izolimit ( krijimi i mundësive për organizime në grupe të të rinjve dhe angazhimi i tyre në lojëra, koncerte, lujatje të pjesëve teatrale etj).

• Organzimi i aktivitetve me fokus prezantimin e të rinjve si një burim i rëndësishëm energjie, kreativiteti dhe vizioni për komunitetin lokal, psh bërja e një spoti publicitar, i një dokumentari, buletini, gazete, reviste, ekspozite,ateljeje etj.

• Zhvillimi i aktiviteteve lobuese me institucione të ndryshëm dhe me komunitetin duke i përqasur të rinjtë si “agjentë socialë”, që provokojnë ndryshimin e një shoqërie.

• Organzimi i sipërmarrjeve sociale me fokus promovimin e vlerave dhe aftësive të të rinjve, duke u bazuar në veçoritë dhe zakonet krahinore.

• Ndërtimi i një database për të rinjtë, i cili mundëson të dhëna lidhur me: numrin e të punësuarëve, të atyre që kërkojnë punë, të atyre që janë të vetpunësuar, që kanë probleme të abuzimit me substanca, që kanë qënë në konflikt me ligjin, që ndjekin ose jo shkollën, që kanë marrë njohuri në kurse trajnimi, në mënyrë që të merret informacioni i nevojshëm, i cili ndihmon në identifikimin real të problemeve dhe në adresimin efikas të tyre.

• Realizmi i studimeve me fokus vlerësimin e nevojave psiko – sociale të të rinjve, krahas atyre ekonomike, në mënyrë që ndërhyrja të jetë komplekse dhe në përshtatje me nevojat që ata kanë.

�0�Raport studimor

BiBLioGRaFia

• Bandura, A., Ross, D., & Ross, S. A. (1961). Transmission of aggression through imitation of aggressive models. The Journal of Abnormal and Social Psychology, 63, 575–582.

• Bronfenbrenner, U. (2004). Making Human Beings Human: Bioecological Perspectives on Human Development

• Coleman, J., & Hagell, A., (2007) Adolescence, Risk and Resilience: Against the Odds, Wiley Series for Understanding Adolescence

• Cohen, L, Manion, L & Morrison, K.(2005). Research Methods in Education (5th Ed.). Taylor & Francis Group.

• Dervishi. Z. ( 2004). Vullnetarizmi ind shumëfunksional i shoqërisë

• Haxhiymeri, Edlira., (2011) Sjellja Njërëzore dhe Mjedisi Social 2 (Adoleshenca dhe Rinia). Shtëpia botuese “Dajti 2000”

• Fine, A. G., (2004) Adolescence as Cultural Toolkit: High School Debate and the Repertoires of Childhood and Adulthood, The Sociological Quarterly Vol. 45/No. �/�00�

• Larson, R. W. (2002). Globalization, societal change, and new technologies: What they mean for the future of adolescence. Journal of Research on Adolescence, 12, �-�0.

• Nurmi, J.-E., Lerner, R. M., & Steinberg, L. (2004). Socialization and self-development:

• Channeling, selection, adjustment, and refl ection. Handbook of adolescent psychology (2nd ed., pp. 85–124). Hoboken, NJ: Wiley

�

�0� Raport studimor

shtojca

sHtoJCa �

udhëzuesi i intervistës së fokusgrupit

modaliteti i fokusgrupit: Pjesëmarrësit prezantohen; prezantohet studimi dhe roli i fokusgrupit; vihet theksi tek rëndësia e mendimit të pjesëmarrësve për studimin dhe punën e mëtejshme të programit të organizatës; fillohet diskutimi në grup mbi çështjet e përmendura në listën e çështjeve; respektohen rregullat për punën në grup (respekti për gjithsecilin, koha e barabartë, mosndërprerja e fjalës); mbahen shënim të gjitha inputet e ardhura nga pjesëmarrësit; falenderohen pjesëmarrësit për kohën dhe angazhimin.

prezantimi i projektit:

Lista e cështjeve për diskutim:

1. Në cilat rrethana ju keni kërkuar ndihmën e anëtarëve të familjes, shoqërisë, policit të komunitetit, kryeplakut, pushtetit lokal, priftit, murgeshës, apo të ndonjë personi tjetër? Mund të na përshkruani ndonjë rast? Nëse ju keni kërkuar ndihmë si ju kanë mbështetur ata? Nëse nuk i keni kërkuar ndihmë, cilët kanë qënë faktorët që ju kanë penguar t’a bëni këtë?

2. A keni pasur shqetësime, probleme kohët e fundit në nivel personal, familjar, shoqëror? Nëse po, cili ka qënë kontributi juaj në zgjdhjen apo adresimin e tyre?Po kontributi i sistemeve të tjerë?

3. Çfarë do të donit të ishte ndryshe në jetën tuaj?Cilët aktorë, cilët sisteme mund të kontribuojnë në arritjen e këtyre ndryshimeve? Mendoni se ndryshimi varet nga ju, nuk ka të bëjë me ju(me punën tuaj, me kontributin tuaj, me performancën tuaj, me sjelljen dhe qëndrimin tuaj)? Çfarë duhet të bëjë shteti, lidhur me këtë çështje, po familja juaj, po shoqëria?

4. Cilët faktorë mund të ndikojnë në përmirësimin e kushteve tuaja të jetesës? Ju mendoni se përmirësimi i kushteve të jetesës mund të vijë si rezultat i emigrimit, migrimit, hapjes së një biznesi në vendlindjen tuaj, thellimit të arsimimit dhe kualifikimit personal, tregëtisë, apo aktiviteteve të tjera?

5. Si e shikoni perspektivën tuaj, të ardhmen/cilët faktorë influencojnë në këtë përcaktim? Ku e shikoni të ardhmen tuaj?

6. A keni pasur eksperienca të mëparshme punësimi që mund ti quani të sukseshme, nëse po përse i quani të tilla?

�


7. Si mendoni se mund t’ju mbështesë organizata, bashkësia ?

8. Si e shikoni rolin e kishës, xhamisë, radios, televizionit,shoqërisë lidhur me këto çështje?

9. Çfarë mund të sugjeroni lidhur me sigurimin e një bashkëpunimi më të madh me familjen, shoqërinë, organet e pushtetit vendor, organizatat e tjera për të arritur qëllimet tuaja ?

10. Çfarë raporti keni me prindërit tuaj, si do ta konsideronit marrëdhënien me ta? Cila është marrëdhënia juaj me nënën,babain? A ka vend për përmirësim? Si?

11. Si e vlerësoni besimin që ka familja tek ju? Cilat janë pritshëmritë që ka familja për ju?Cili është mendimi juaj lidhur me këto pritshëmri/

12. A e perceptoni veten si të aftë për të ndërmarrë iniciativa të cilat do të sillnin ndryshimin e dëshiruar në jetën tuaj?

13. Çfarë bëni ju nëse konstatoni se ju janë shkelur të drejtat tuaja?Kujt i drejtoheni/

14. Mund të ndani me ne ndonjë rast konkret?

15. Nëse banoni në një zonë rurale (fshat) dhe keni sipërfaqe toke, çfarë do të bënit për të rritur të ardhurat utaja dhe të familjes? Jepni një shembull konkret/ me kë do të bashkëpunonit për të arritur këtë qëllim?Çfarë do t’i kërkonit dhe kujt?


sHtoJCa �

udhëzuesi i intervistës me kryeplakun e zonës

seksioni i

1. Si e vlerësoni situatën e punësimit të të rinjve në zonën tuaj?

2. A mund të na shpjegoni në lidhje me vështirësitë që hasin të rinjtë për të hyrë në tregun e punës?

3. A ofrohen në komunitetin tuaj shërbime punësimi?

4. A ofrohen në komunitetin tuaj shërbimet per punëkërkuesit si psh:• Informacion dhe këshillim për vende pune, për mënyrën e kërkesës për

punësim • Udhëzime për punësim, vlerësim të nevojave, zhvillim të karrierës/

profesionit• Organizim dhe zhvillim trajnimesh • Ndërhyrje të tjera të planifikuara në tregun e punës.• Shërbime të tjera ndërmjetësimi.

5. Si e marrin të rinjtë informacionin mbi tregun e punës?

6. Si informohen ata rreth kuadrit ligjor në fushën e punësimit?

7. A ju ofrohet të rinjve këshillim për profesionin /karierrën dhe kush e bën këtë?

8. A janë të rinjtë në komunitetin tuaj pjesë e programeve të pagesës së papunësisë?

9. A vijnë tek ju të rinj që kërkojnë punë dhe ndajnë shqetësimet dhe nevojat e tyre lidhur me çështjet e punësimit?

10. A ka ndërhyrje konkrete nga pushteti vendot apo OJF të ndryshme për të nxitur dhe mbeshtetur krijimin e vendeve te reja te punes duke bashkepunuar me punëdhënesit, ose duke bashkuar kontribute/financime ose mënyra të tjera etj si këto.

seksioni ii

11. Si i vlerësoni kapacitetet/aftësitë e të rinjve të zonës tuaj për t’u përfshirë në tregun e punës?

12. Si e vlerësoni rolin që ka luajtur arsimimi i tyre në këtë proces( në çështjet që kanë të bëjnë me punësimin)?


13. A mendoni se të rinjtë kanë motivimin dhe përkushtimin e nevojshëm për t’u përfshirë në tregun e punës?

14. Cilat janë nevojat e të rinjve lidhur me botën e punës, sipas këndvështrimit tuaj?

15. Cili mund të jetë kontributi i tyre personal në këtë proces, po ai familjar? Në cilat fusha mund të kualifikohen të rinjtë?

16. Cili është institucioni/sistemi/organizata, bashkësia që ndihmon të rinjtë në këtë proces?

17. A mund të ndani me ne ndonjë eksperincë bashkëpunimi tuajat, të institucioneve/agjensive, organizatave që operojnë në komunitetin tuaj lidhur me sigurimin e mundësive për punësimin e të rinjve?

18. Si mund të ndihmjnë institucionet e pushtetit lokal lidhur me këtë çështje (Cili mund të jetë kontributi i tyre)?

19. Si mund të ndihmojnë OJF, organizatat, bashkësitë/agjensitë jo shtetërore?

20. Cilat janë disa nga strategjitë ose metodat që ju propozoni për të zgjidhur problemin e punësimit të të rinjve në komunitetin tuaj?

21. Cili mund të jetë kontributi juaj si përfaqësues i zgjedhur i komunitetit tuaj?


sHtoJCa �

udhëzuesi i intervistës me punonjësin e bashkisë/komunës

1. Cilat janë problemet me të cilat përballen të rinjtë në komunitetin tuaj?

2. Si do t’a vlerësonit situatën e punësimit të të rinjve?

3. Cilat janë faktorët që pengojnë punësimin e të rinjve?

4. Çfarë shërbimesh ofron Zyra e Punësimit në institucion tuaj?

5. A ofron institucioni juaj shërbimet që sigurohen per punëkërkuesit:• Informacion dhe këshillim për punësim• Udhëzime për punësim, vlerësim të nevojave, zhvillim të karrierës/

profesionit/ Plan Aksioni për Punësim.• Pjesëmarrje në një trainim dhe ndërhyrje të tjera në tregun e punës.• Shërbime të tjera ndërmjetësimi.

6. Si e marrin të rinjtë informacionin mbi tregun e punës

7. Si informohen ata rreth kuadrit ligjor në fushën e punësimit?

8. A ju ofrohet të rinjve këshillim për profesion/karierë?

9. Cilat janë politikat /programet konkrete që nxisin punesimin duke siguruar punesim te perkohshem apo afatgjate.

10. A ka ndërhyrje konkrete për të nxitur dhe mbeshtetur krijimin e vendeve te reja te punes duke bashkepunuar me punëdhënesit, duke bashkuar kontributet etj si këto

11. A janë të rinjtë pjesë e programeve të pagesës së papunësisë

12. A ka ndonjë përpjekje konkrete nga institucioni juaj që ndihmon në shkëputjen e të rinjve nga program i pagesës së papunësisë dhe hyrjes së tyre drejt tregut të punës

13. A ka të rinj që vijnë në institucionin tuaj si punëkërkues

14. A figurojnë ata të regjistruar si punëkërkues të papunë pranë zyrës përkatese të punesimit;

15. Cili është kontributi i institucionit tuaj në çështjet e punësimit të të rinjve?A ka politika, strategji të hartuara nga instutucioni juaj ose të tjerë organe/agjensi në mbështetje të punësimit të të rinjve?

16. A mund të ndani me ne ndonjë eksperience të sukseshme lidhur me këtë çështje?


17. Cilat janë masat që ju propozoni për të rritur përfshirjen e të rinjve në tregun e punës?

18. Cili duhet të jetë roli i institucioneve shetërore në këtë proces?

19. Si mund të ndihmojnë institucionet arsimore ?

20. Si mund të ndihmojnë organizatat/shoqëria civile?

21. Si mund të kontribuojnë vet të rinjtë në këtë proces? Cili mund të jetë roli i komunitetit


sHtoJCa �

udhëzues i intervistës me punonjësin e shëndetësisë

1. Si do t’a vlerësonit situatën e punësimit të të rinjve në zonën tuaj?

2. Si do t’a përkufizonit marrëdhënien e të rinjve me institucionin tuaj?

3. Si do t’a vlerësonit situatën e tyre shëndetësore në përgjithësi?

4. Cilat janë nevojat dhe problemet e tyre shëndetësore për të cilat ata i drejtohen institucionit tuaj ?

5. Si i adresojnë të rinjtë këto nevoja në institucionin tuaj?

6. A mendoni se ekzistojnë barriera/pengesa në aksesin e të rinjve në institucionet e kujdesit shëndetësor?

7. Sipas mendimit tuaj, cilat janë pengesat që të rinjtë ndeshin për të hyrë në tregun e punës?

8. Si do t’i vlerësonit potencialet dhe aftësitë e të rinjve për të përballuar kërkesat e tregut të punës?

9. Si e marrin të rinjtë informacionin mbi shëndetin, planifikimin familjar, etj si këto?

10. A ndikon të qënit “I papunë”, për një të ri, në kufizimin e mundësive për të pasur kujdes in e duhur shëndetësor shëndetësor?

11. A e promovon institucioni juaj kujdesin ndaj shëndetit, si një nga rrugët që rrit shanset dhe mundësitë e të rinjve për të përballuar kërkesat e tregut të punës dhe si e realizon këtë?

12. A mund të ndani me ne një përvojë të sukseshme, të bashkëpunimit tuaj apo të kolegëve me të rinjtë, në drejtim të rritjes informimit dhe ndërgjegjësimit të tyre mbi rëndësinë që ka shëndeti në aftësitë për punë?

13. Cilat do të ishin sygjerimet tuaja lidhur me përmirësimin e situatës së punësimit të të rinjve?


sHtoJCa �

udhëzuesi i intervistës me punonjësin e arsimit

1. Si do t’a vlerësonit nivelin e përgatitjes së nxënësve dhe kërkesat e tregut të punës” ?

2. Sipas mendimit tuaj, cilat janë pengesat me të cilat ndeshen të rinjtë për të hyrë në “botën e punës” dhe nga vijnë ato?

3. A informohen nxënësit lidhur me shërbimet që ofrojnë institucionet e pushtetit lokal apo agjensitë dhe strukturat e tjera që operojnë në komunitet, lidhur punësimin, Nëse po si bwhet kjo?

4. Cilat janë rrugët dhe mënyrat që ofron institucioni arsimor për t’i orientuar të rinjtë drejt karrierës, botës së punës?

5. Sa ndihmuese është kurrikula për të realizuar këtë qëllim?

6. Sa ndihmues janë prindërit?

7. Cilat do të ishin rekomandimet tuaja për të ndihmuar të rinjtë të gjejnë veten në tregun e punës?

8. Cili mund të jetë kontributi i vet të rinjve në këtë proces?

9. Çfarë mund të ofrojë institucioni arsimor lidhur më këtë?

10. Çfarë duhet të ndryshojë në shkollë që nxënësi të marrë njohuritë, aftësitë dhe shprehitë e nevojshme për t’u përshtatur me tregun e punës e për të gjetur veten në të?

��0 Raport studimor

sHtoJCa �

udhëzues i intervistës me përfaqësuesin e institucionit fetar

1. Si do t’a vlerësonit situatën e punësimit të të rinjve në komunitetin ku ju ushtroni aktivitetin tuaj?

2. Cili është perceptimi juaj mbi aftësitë dhe kapacitetet e rë rinjve për t’u integruar në botën e punës?

3. Cilat janë vështirësitë me të cilat ndeshen ata për t’u përfshirë në tregun e punës?

4. Si do t’i klasifikonit nevojat e tyre për të hyrë në botën e punës?

5. Cilët janë faktorët që i mbajnë të rinjtë larg tregut të punës?

6. Cilët janë sistemet mbështetës që mund të ndihmojnë në këtë proces? Ku mund të drejtohen të rinjtë për të adresuar nevojat e tyre për punësim?

7. Si mund të ndihmojë institucioni juaj në integrimin e të rinjve në tregun e punës? Çfarë ofron institucioni juaj lidhur me përgatitjen e të rinjve për të hyrë në tregun e punës? Çfarë ofron institucioni juaj lidhur me formimin profesional të të rinjve?

8. Cilat janë politikat /programet konkrete të institucionit tuaj që ndihmojnë në që nxitjen e punesimit, duke siguruar punesim te perkohshem apo afatgjate.

9. A ka ndërhyrje konkrete nga ana juaj për të nxitur dhe mbeshtetur krijimin e vendeve te reja te punes duke bashkepunuar me punëdhënesit, duke bashkuar kontributet etj si këto

10. Si do t’a vlerësonit rolin që ka luajtur institucioni juaj në këshillimin dhe orientimin për karrierë të të rinjve?

11. A mund të ndani me ne një eksperiencë të sukseshme bashkëpunimi me institucionet e tjera, lidhur me krijimin e mundësive të të rinjve për të hyrë në tregun e punës?

12. Ku dhe si e shikoni kontributin e bashkësisë tuaj në këtë aspekt? Si mund të bashkëpunoni me projektin në fjalë për të siguruar mundësi punësimi për të rinjtë, në cilat fusha?

13. Si dhe sa i ka ndihmuar të rinjtë përfshirja në bashkësinë tuaj, për të hyrë në tregun e punës?

14. Cili mund të jetë kontributi institucionit arsimor në këtë drejtim?

15. Si mund të ndihmojë familja?


16. Në ç’nivel përfaqësohen të rinjtë që janë pjesë e aktiviteteve tuaja në raport me grupmoshat e tjera?

17. Cilat janë pritshmëritë e të rinjve nga institucioni juaj lidhur me këtë aspekt?

18. Cilat janë sygjerimet tuaja lidhur me përmirësimin e situatës së punësimit të të rinjve në komunitetin tuaj?


sHtoJCa �

udhëzues i intervistës me punonjësin e shërbimit të policimit në komunitet

1. Cilat janë problemet me të cilat ndeshen të rinjtë në komunitetin tuaj?

2. Si do t’a vlerësoni situatën e punësimit të të rinjve në komunitetin tuaj?

3. Sa dhe si ndikon të qënit i papunë në rritjen e rrezikut për të qënë i përfshirë në sjellje delikuente?

4. Cili është perceptimi i profesionit, rolit, figurës së punonjësit të policisë nga të rinjtë? Si e projektojnë ata këtë figurë: si një sistem mbështetje, si një figurë autoritare, si jë profesionist që ofron nnjë shërbim si të gjithë profesionistët e tjerë?

5. Cilat janë pritshmëritë e të rinjve nga institucioni juaj?

6. Në ç’raport qëndron punësimi i të rinjve në institucionin tuaj?

7. A e shohin institucionin tuaj të rinjtë si një mundësi punësimi në të ardhemne e tyre?

8. A ka në institucionin tuaj projekte, programe, iniciativa lidhur me bashkëpunimin e institucioneve të tjera për të rritur dhe zgjeruar mundësitë e përfshirjes së të rinjve në tregun e punës?

9. A mund të ndani me ne një eksperiencë të sukseshme bashkëpunimi me institucione,agjensi në mbështetje të punësimit të të rinjve?

10. Cili është perceptimi juaj lidhur me aftësitë dhe kapacitetet e të rinjve për t’u përfshirë në tregun e punës?

11. Cilat janë programet që ju aplikoni për të parandaluar përfshirjen e të rinjve në sjellje të papërshtatshme dhe inkurajimin e tyre drejt botës së punës?


sHtoJCa �

pyetësor

Pyetësor i i mëposhtëm shërben për të evidentuar mendimet lidhur me nevojat dhe problemet me të cilat ndeshen të rinjtë, si dhe me motivet dhe predispozicionin që ata kanë për të përmirësuar/ndryshuar jetesën e tyre. Ju lutemi, plotësojeni pyetësorin në mënyrë sa më të sinqertë. Informacioni që ju do të jepni do të mbetet plotësisht anonim dhe do të përdoret vetëm për arsye studimi nga organizata MWL FOUNDATION .

Ju faleminderit për bashkëpunimin

Seksioni I Informacioni Demografik

• Mosha: ______

• Gjinia: F M

• Vendbanimi: Qytet Fshat

• Cili është niveli juaj i shkollimit:

fillor, 9 vjeçar, i mesëm i përgjithshëm, i mesëm professional,

I lartë, pasuniversitar

• Jeni në shkollë

• E keni lënë shkollën

• E keni përfunduar shkollën

• Jeni i/e punësuar: po Jo

• Cilat janë të ardhurat tuaja:

0, 5000, 10 000, 20 000, tjetër specifiko____________________

• Keni probleme shëndetësore po Jo


1. Çdo kush mund t’i ndryshoj kushtet në të cilat jeton familja e tij dhe vet ai, duke punuar në qytetin/fshatin e tij

2. Nëse bën një kurs profesional për një zanat/profesion, mund të ndryshosh situatën ekonomike dhe sociale në të cilën ndodhesh

3. Pushteti lokal( bashkia,

komuna, zyrat e punës, kisha, organizatat), mund të ndihmojnë individët të gjejnë punë/të përmirësojnë jetesën e tyre.

4. Arsimimi i mëtejshëm krijon mundësira për të përmirësuar situatën ekonomike dhe atë sociale të individit

5. Emigracioni është një zgjidhje për të ndryshuar jetën

6. Migrimi ( zhvendosja diku tjetër, brenda vendit) është një zgjidhje për të ndryshuar jetën

7. Martesa ndihmon në përmirësimin e kushteve të jetesës

seksioni ii

sa dakort jeni me pohimet e mëposhtme?

Ju lutemi, qarkoni vetem njërën nga numrat në kuadratet e mëposhtme

për secilin pohim

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)

pjesë-risht jo dakord

(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)


8. Duke shfrytëzuar burimet që familja ka ( tokën, bagëtitë, ndonjë pronë të mundshme), të rinjtë kanëi ka mundësira të zhvillojnë një lloj biznesi, për të ndihmuar veten dhe familjen

9. Të mos paturit e një pune vjen si rezultat i mungesës së tregut të punës në komunitet/zonë

10. Të mos paturit e një pune vjen si rezultat i mungesës së dëshirës për të punuar

11. Të mos paturit e një pune vjen si rezultat i mungesës së arsimimit dhe kualifikimit të nevojshëm

12. Të mos paturit e një pune vjen si rezultat i zakoneve e paragjykimeve që ekzistojnë në komunitet

13. Problemet me kriminalitetin, sjell-jet e papërshtatshme vijnë si pasojë e mungesës së një modeli pozitiv në familje (prezencës së dhunës, konflikteve, debateve, sherreve etj).

14. Problemet me kriminalitetin, sjelljet e papërshtatshme vijnë si rezultat i modeleve negative në shoqëri

15. Problemet me kriminalitetin, sjelljet e papërshtatshme vijnë si rezultat i varfërisë/ mungesës së punësimit/ mungesës së burimeve të jetesës

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)


16. Njërëzit duke pirë pije alkolike/drogëra të ndryshme gjejnë ngushëllimin e nevojshëm për problemet që kanë

17. ANjërëzit luajnë n në lojëra fati për të zgjidhur problemet e tyre ekonomike, emocionale/psikologjike

18. Koha e lirë kalohet duke parë TV, duke dëgjuar muzikë, duke luajtur në kompjuter, ose duke luajtur letra

19. Koha e lirë kalohet duke luajtur sporte të ndryshme me grupe shokësh/shoqesh

20. Kur ke probleme me shëndetin duhen përdorur mjekimet popullore

21. Kur ke probleme me shëndetin duhet shkuar menjëherë tek mjeku

22. Kur je i ri nuk ke probleme me shëndetin dhe nuk ka nevojë të shkosh tek mjeku

23. Shqetësimet dhe problemet diskutohen vetëm brenda familjes e nuk nxirren jashtë saj

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)


24. Shqetësimet dhe problemet ndahen me shoqërinë

25. Të thuash gjithmonë të vërtetën të ndihmon, të bën të ndjehesh mirë

26. Njëriu duhet të ketë një model, dikë që e shikon si person të rëndësishëm për t’a drejtuar e udhëhequr në jetë

27. Njërëzit duhet të jenë të hapur për të kërkuar ndihmë tek sisteme të ndryshme

28. Të pasurit e një aftësie të veçantë apo e ndonjë talenti është zgjidhja e problemeve

29. Pavarësia ekonomike lejon të zhvillosh një personalitet të shëndoshë.

30. Paragjykimet, stigma dhe diskriminimi e izolojnë njëriun, e bëjnë të mos ndërmarrë iniciativa

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)

plotë-sisht

dakord

(�)

pjesë-risht

dakord

(�)

i paven-dosur

(i lekun-dur) (�)


(�)

aspakdakord

(�)


pyetje shtesë që janë zhvillura me të gjithë të intervistuarit

• Sipas këndvështrimit tuaj, cilat janë nevojat dhe problemet me të cilat ndeshen sot të rinjtë?

• Cili është perceptimi i tyre për rolin që ata kanë në përmirësimin/ndryshimin e situatës?

• Cilta janë mundësitë dhe alternativat që ju ofrohen sot të rinjvve për të ndryshuar realitetin në të cilin jetojnë?

• Çfarë mund të ofrojnë sistemet, institucionet, mjedisi përreth tyre në këtë drejtim?

• Cilta janë barrierat me të cilat ndeshen të rinjtë për t’u bërë pjesë e përfshirjes së madhe sociale?


Documents

RapoRt studimoR - albaniahope.com · e ndryshimeve të mëdha në aspektin biologjik, psikologjik dhe social. • moshë e rritur - Vitet midis 18 dhe 25 vjeç reflektojnë një stad