Reader communicatie

Voorwoord......................................................................................................................................1

Gespreksvoering Algemeen........................................................................................................1

Begeleidingsgesprekken..............................................................................................................3

Het eerste gesprek......................................................................................................................3

Tweede en/of derde gesprek......................................................................................................6

Derde gesprek.............................................................................................................................8

Evaluatiegesprekken en feedback..............................................................................................9

Voorwoord Als onderdeel van het lesprogramma van doula opleiding In Bloei en ter bevordering van

een professionele houding en goede communicatieve vaardigheden in de doulapraktijk is deze reader gesprekstechnieken en communicatie samengesteld.

In Bloei staat ervoor om op integere, betrokken en open wijze het contact aan te gaan met elkaar en we hopen dat deze reader ertoe kan bijdragen duidelijke en open communicatie naar je cliënten te hebben.

Gespreksvoering Algemeen

De basis van een goed contact met je cliënt wordt gelegd in de gesprekken vooraf. Hierin wordt de eerste indruk over en weer bepaald en deze kan ervoor zorgen dat de cliënt zich openstelt en er een basis voor een vertrouwensband wordt gelegd of zorgen dat de cliënt je nooit meer wil zien en alles er tussenin. Het is raadzaam om dus goed voor ogen te houden wat een gesprek is en kan doen. Er is in elk contact met een ander sprake van een soort verbindingsbalans.

Ken je het gevoel wat je hebt als je negatieve verhalen over iemand gehoord hebt en dan naar diegene toe moet om iets te vragen? En heb je ook wel eens gehad dat je na enkele minuten een totaal ander beeld had van diegene?Verwachtingen staan aan de basis van elk gesprek. Iedereen heeft een bepaalde agenda waarmee je het gesprek binnenstapt en door vanaf het eerste moment hierin open kaart te spelen zorg je voor gelijkwaardigheid in de verbinding. Op het moment dat je afspraken niet nakomt, de ander niet voor vol aan lijkt te zien of er onvoldoende ruimte is voor een van beiden raakt de verbinding uit balans.

Stap 1:De eerste stap voor een succesvol gesprek (geldt extra voor het eerste, maar zeker ook voor elk volgend gesprek) is dan ook dat je vanaf het eerste moment betrouwbaar overkomt. Zorg ervoor dat je op de afgesproken tijd op de afspraak aanwezig bent. Veel te vroeg aankomen kan het gevoel van benauwing geven en dat je gesprekspartner onvoldoende voorbereid is en achter de feiten aanloopt. Dit kan onzekerheid geven en maakt dat je harder moet werken om de balans te herstellen. Andersom als je te laat bent zonder goede reden of dit tijdig te laten weten kan de ander het gevoel hebben dat de tijd die ze voor jou hebben vrijgemaakt

onvoldoende waardeert of een al dan niet bewust gevoel dat ze niet van je op aan kunnen creëren. Dus anticipeer op wat er kan komen (eerder weg ivm mogelijke file of boekje mee als je erg vroeg bent vertrokken en misschien ook juist wel erg vroeg zal zijn, maar geef ook aan als je op wacht staat voor een bevalling en wanneer en hoe je erover zal berichten mocht je toch verhinderd zijn)

Stap 2:Einddoel voor ogen.Spreek uit wat het doel van het gesprek is. Schep een kader, eventueel ook een tijdsindicatie. Hiermee schep je ruimte om de ander ook verwachtingen uit te laten spreken, maar geef je tevens aan dat je de tijd die de ander voor jou neemt waardeert en dat ook jouw tijd kostbaar is. Het kan fijn voelen om de cliënt volledig de vrije hand te geven in wat ze wil vertellen en delen. Echter indien je cliënt geen kader heeft waarin duidelijk is waarom ze nu haar verhaal vertelt, wat het doel hiervan is en vanuit de gesprekspartner geen regie ervaart kan het ook onveilig voelen. De cliënt gaat dan soms twijfelen of ze te lang of te veel verteld, of dit wel de bedoeling van het gesprek is en of ze jou niet veel te lang van je werk, gezin, etc houdt. Het neerzetten van een kader en einddoel van het gesprek helpt dus om to the point te blijven en alle informatie die je wilt verzamelen te verkrijgen zonder dat het vanuit de cliënt voelt alsof je een vragenlijst afwerken of ze alleen maar praat om de tijd te vullen.

Stap 3:Als er zaken zijn waarvan je het gevoel hebt dat deze belangrijk zijn of die voor je cliënt belangrijk zijn, geef daar eerst ruimte aan. Vraag dus als je het doel van het gesprek besproken hebt ook na of nu eerst belangrijke zaken zijn die eerst van belang zijn. Zo kan bijvoorbeeld de vraag hoeveel jouw begeleiding zal gaan kosten of het verhaal van een vorige bevalling zo hoog zitten, dat het in de weg staat om een open gesprek te voeren totdat dit onderwerp geadresseerd is. Dus informeer voordat je verder gaat of er zaken zijn waar ze al direct antwoord op willen hebben, zodat ze niet enkel luisteren tot het moment dat er wel ruimte is voor hun vraag.

Stap 4:Probeer bij het gesprek de verbindingsbalans in de gaten te houden. Als je met wat humor of juist diepere gesprekken ervoor kunt zorgen dat je een fijne avond hebt, het gevoel hebt hen over dingen na te laten denken of misschien wel dat ze jou iets bijbrengen, is er winst uit het gesprek voor iedereen, ongeacht of ze jou uiteindelijk als doula aannemen. Zij hebben de mogelijkheid hun vragen te stellen en gedachtes en wensen rondom de geboorte helder te krijgen en wanneer jij het gesprek ziet als kans om je gesprekstechnieken te oefenen, ervaring op te doen, mogelijkheid om je passie te delen of hen echt ergens bij te helpen, is er echt sprake van win-win. Deze open houding waarbij jij niet iemand bent die enkel komt brengen zorgt ook voor een goede verbindingsbalans.

Stap 5:30-70. De verhouding praten, luisteren van een goed gesprek ligt op 30% zelf aan het woord zijn, 70 % luisteren. (Dit gaat over echt een gesprek, wanneer je op hun verzoek voorlichting geeft over een bepaald onderwerp liggen de verhoudingen uiteraard anders, maar is het andersom van belang om ten minste 30% input te hebben, vragen te beantwoorden of van interactieve opdrachtjes o.i.d. gebruik te maken.) Stel dus open vragen waarmee je de ander aanmoedigt te delen wat de overpeinzingen, verwachtingen of angsten zijn zodat je hier weer gebruik van kunt maken op een later moment

Stap 6:Blijf in contact. Blijf controleren of stof overkomt en of er werkelijk behoefte is aan nog veel zelf vertellen of juist informatie van jouw kant, blijf open voor signalen zoals vermoeidheid of gevoel van (tijds)druk bij de cliënt en benoem wat je observaties zijn indien relevant. Dus

indien een partner veel op het horloge kijkt of bij een bepaald onderwerp juist weg lijkt te vluchten in een ronde thee aanbieden o.i.d. vraag dan ook of het een lastig onderwerp is. Zorg dat er een goede balans is tussen de hoeveelheid aandacht die er is voor de zwangere en voor de partner. Deze heeft namelijk ook een rol in het proces en ook voor de partner is de doula er. Geef dus de rol van de partner ook de ruimte.

Stap 7:Ruimte voor jezelf. Cliënten kiezen veelal niet alleen voor een doula vanwege de vaardigheden of traject wat aangeboden wordt, maar ook voor jou. Jouw unieke humor, rust, openheid, kortom jouw persoonlijkheid bepaald ook voor een groot gedeelte of er een klik is en ze jou bij de geboorte willen hebben. Wees dus ook vooral jezelf. Wees je er wel van bewust dat je op het gebied van geboorte en bevallen mogelijk toch als expert gezien wordt en dus deel sommige aspecten van jezelf rondom geboorte/ bevallen alleen als je denkt dat dit functioneel is. Een cliënt die twijfelt tussen thuis bevallen of in het ziekenhuis bevallen en van jou een geweldig verhaal over jouw thuisbevallingen hoort kan ook juist onzekerder hiervan worden. Want als ze dan ook thuis wil bevallen en bijvoorbeeld voor pijnmedicatie toch kiest voor het ziekenhuis (al dan niet halverwege de bevalling) kan dit ook als falen ervaren worden of als twijfel of ze jou dan wel als doula erbij wil hebben op dat moment. Je rol als doula blijft om zo objectief mogelijk informatie te vertrekken op basis waarvan je cliënten zelf keuzes kunnen maken en dan voelen dat je hierin achter hen staat. Mochten er echter keuzes zijn die het stel maakt waar jij uit principe, religie of andere overtuiging werkelijk niet achter kan staan, is het ook helemaal goed om hiervoor te gaan staan en hierin je eigen keuzes te maken. Je kunt immers ook vanuit de doula aangeven dat de klik er niet is om een vervolgtraject in te willen gaan.

Begeleidingsgesprekken

Het eerste gesprek

Wat:Je legt het eerste contact. Het kennismakingsgesprek is tevens het eerste begeleidingsgesprek en geeft al een richting aan waar de begeleiding naartoe gaat.

Einddoel:Contact leggen, vertrouwensband initiëren, uitvragen van overtuigingen en globale wensen voor de geboorte om van beide kanten duidelijk te krijgen of het voortzettend van de begeleiding gewenst is.

Een groot aantal van de volgende onderwerpen is verstandig in het eerste gesprek naar voren te laten komen. Je kunt bij tijdsgebrek hier altijd zelf in schiften en een lijst samenstellen die voor jezelf prettig werkt. Er staat echter per onderdeel toegelicht waarom het onderwerp raadzaams ter sprake te brengen en mogelijk ook met welke vraagstelling je deze onderwerpen kunt uitvragen zonder te bevragend of directief over te komen. Het oplezen van de vragen en een lijstje afwerken dient voorkomen te worden. Een goed kennismakingsgesprek Je hebt een aantal dingen die in een goed eerste gesprek naar voren komen.

1. Wat is de reden dat deze ouders een doula zoeken?

Achterhaal waarom deze mensen een doula zoeken door de achterliggende motieven maar ook de voorkennis over de doula en de rol van de doula te verhelderen.Wanneer de cliënt een simpele reden als ‘mijn vriendin had ook een doula’ noemt, probeer dan te kijken of er achterliggende motieven zijn. Soms is het werkelijk zo simpel, maar soms zijn er ook aanwijsbare reden en zoals eerdere negatieve ervaringen, huidige angsten, al dan niet ontbreken van partner of het gevoel op de partner te kunnen bouwen, etc.

2. Waar bestaat je begeleiding uit?

Vraag aan je cliënten naar behoeftes en wensen voor de aankomende bevalling en hoe zij zich al op de bevalling voorbereiden. In het verlengde hiervan kun je doorvragen op wat ze van jou prettig vinden qua voorbereiding en of er bepaalde zaken zijn die ze graag willen, maar niet redelijkerwijs van jou verwacht kan worden binnen het aantal afspraken of binnen jouw ervaringsniveau/ takenpakket. Dus wanneer iemand hypnobirthing wil leren maar dan van jou binnen de gesprekken die jij biedt, is dit niet haalbaar binnen de tijd die je van gesprekken verwachten, noch binnen de kosten van de begeleiding (vs de kosten van een zwangerschaps/ hypnobirthingcursus).

3. Wat kan je bieden?

Zet uiteen wat je wel biedt, wat binnen jouw begeleidings- en takenpakket valt en welke wensen je aan tegemoet kunt komen of voor door moet verwijzen. Geef aan wat je aanbod voor tijdens de voorgesprekken tenminste inhoudt en waar er door de cliënt meer inhoud of richting aan gegeven kan worden (is er meer behoefte aan massage en fysiek contact,

bedenk dan of en hoe je dit in wilt kleden en of je een volledige lichaamsmassage binnen je pakket wilt bieden als je dit kunt of dat het iets is wat je apart aan wilt bieden en waarmee je extra verdiensten wilt kunnen binnenbrengen.) Zorg dus dat je duidelijk bent in wat je wel en niet binnen het pakket wat de cliënt afneemt valt en of er mogelijkheden zijn extra gesprekken, massages of andere diensten af te nemen en wat deze dan kosten. Je kan er ook voor kiezen een prijslijst te maken hiervoor zodat je niet teveel van het gesprek kwijt bent aan dit onderwerp en het tevens voor cliënten duidelijk is waar ze voor tekenen.

In de stageperiode is het extra belangrijk aan te geven dat kern van de doula (en dat wat uit onderzoek gebleken is dat de meerwaarde van de doula is) het bieden van de continue ondersteuning. Het vertrouwde, bekende gezicht die op de hoogte is van hun wensen en die hen zal steunen en met hen mee gaat, ongeacht het verdere verloop van de geboorte.

4. Wat verwacht de cliënt van je?

In het verlengde van het vorige onderwerp ga je dus in op wat de cliënt graag van je zou willen en of deze wensen en verwachtingen realistisch zijn en in hoeverre je hieraan kunt voldoen of in mee kunt gaan. Vraag uit of ze jouw rol duidelijk hebben en ook de grenzen van jouw begeleidingsmogelijkheden. Indien ze adviezen willen geef je aan dat je hen in objectieve informatie wilt voorzien, maar het niet de positie van de doula is een adviserende rol in te nemen. Wees heel helder in jouw rol en waar je (persoonlijke en professionele) grenzen liggen hierin.

5. Wat is de visie van de as. ouders op de komende geboorte?

Hebben ze er al over nagedacht hoe ze de geboorte voor zich zien? Als ze over 5, 10 of 20 jaar op het punt staan de verjaardag van hun zoon/dochter te vieren, waar willen ze dan aan terugdenken? Hoe willen ze dan terugkijken op de geboorte(dag)? Zijn er ideeën over de omgeving, personen die aanwezig zijn, al dan niet medische assistentie, hun eigen rol tijdens de geboorte etc. Zorg dat je ook achterhaalt of beide ouders hier hetzelfde over denken of dat er verschillen in visie of wensen zijn die misschien nu naar voren komen.

6. Hoe zien de aanstaande ouders elkaar?

Als ze hun partner moeten omschrijven, wat is het eerste waar ze aan denken? En is dat ook iets wat ze verwachten tijdens de geboorte bij elkaar tegen te gaan komen? Hoe gaan ze met deze eigenschappen van elkaar om en helpen ze elkaar in positieve zin door de geboorte heen? Zijn het eigenschappen waar ze gebruik van kunnen maken of die ze graag in de sfeer rond de geboorte terugzien? Hoe kunnen zij elkaar en jij hen hierin ondersteunen?

7. Verloop van de zwangerschap

Het verloop van de zwangerschap tot nu toe kan alles van supergemakkelijk tot extreem uitdagend zijn. Als het stel al bepaalde verwachtingen had over hoe de zwangerschap zou zijn kan het zijn dat ze teleurstellingen of juist meevallers hierin hebben gehad. Door hier een beeld van te krijgen en eventueel op door te vragen creëer je meer beeld over hoe ze met verwachtingen en uitdagingen om gaan en ook dit kan helpen in het nadenken over en toeleven naar de geboorte.

8. Algemene gegevens

Geboortedatum, uitgerekende datum, beroep, email, telefoon en adresgegevens controleren en evt. uitwisselen. Dit kan ook achteraf in de mail of een intake formulier ingevuld worden, (liever zelfs, behalve email adres en eventueel de verloskundigenpraktijk of gewenste plek van geboorte) maar zorg wel eerst dat je een mailadres hebt om het naar toe te sturen.

9. Nieuwe verwachtingen/ afspraken

Wanneer wil je van de cliënten weten of ze jou als doula willen? En tot wanneer houd je een plek in je agenda voor hen beschikbaar? Dus bespreek wat je van hen wilt weten en maak afspraken. Laat hen weten hoe je op basis van wat er besproken is de rest van de begeleiding voor je ziet of met hen in wilt delen en stem af of dit overeenkomt met hun wensen. Geef aan wanneer je weer contact opneemt of wanneer je uiterlijk van hen wilt weten of ze gebruik van je diensten willen maken. En maak afspraken over hoeveel tijd er evt tussen de gesprekken zal zitten zodat ze duidelijk een tijdspad tot aan de geboorte voor ogen hebben. En als je afspreekt een contract toe te sturen of prijslijsten of je beschikbaarheid voor een volgende afspraak door te geven, wees hier duidelijk in. Indien direct duidelijk is dat ze van je diensten gebruik willen maken, plan dan een vervolgafspraak in en maak ook eventuele annuleringsvoorwaarden duidelijk. (Na een eerste gesprek is het meestal niet raadzaam direct het contract te tekenen, maar kan het wel voor jezelf prettig zijn om aan te geven dat er in principe een vervolgafspraak staat en dat ze vrij zijn zich te bedenken, maar je wel..x.. tijd van te voren wilt weten als ze toch geen gebruik van jouw diensten willen maken ivm beschikbaarheid voor andere cliënten).

Mogelijke vragen om te stellen, naast de bovenstaande:

Hoe bereiden jullie je voor op de geboorte?Hoe sta jij als partner tegenover de geboorte? of In welke rol zou jij jezelf graag in zien bij de geboorte? (en dan ook aan de zwangere, wat voor rol zou jij hem willen zien?Welke kwaliteiten lijken je belangrijk in een doula?Wat zou je zeker irriteren als dit zou gebeuren bij de geboorte?Omschrijf je partner in 3 woorden (stel aan allebei!)Omschrijf je wensen voor je gezin in 3 woordenOmschrijf het verloop van je zwangerschap in 3 woorden (uiteraard niet dit rijtje vragen achter elkaar stellen om het gevoel van moeten presteren of bevraagd te worden te voorkomen, maar een keer zo’n wat kortere vraag zeker om de partner eens aan het woord te hebben kan wel de verbinding en betrokkenheid verbeteren/ versterken).

Tweede en/of derde gesprek

Voor vervolggesprekken blijven de 7 stappen eerder omschreven stappen de leidraad van de gesprekken. Door het scheppen van een doel en kader voor het gesprek, het kunnen indelen van de tijd en concreet voor ogen houden wat de cliënt hoopt uit het gesprek te halen en je aanbod hier op af te stemmen zorg je dat alle belangrijke zaken aan bod komen.Hoe deze gesprekken vorm krijgen is helemaal afhankelijk van je eigen kwaliteiten en aanbod, maar ook van de wensen van de cliënt. Vandaar dat hier meer globaal omschreven wordt wat mogelijke gespreksonderwerpen zijn die kunnen bijdragen aan een goede verbinding en die zorgen voor voldoende kennis over de cliënt, de partner en hun relatie om hier zo goed mogelijke op in te spelen.

1. Fysiologie en hormonen

Hoe het lijf bij een gezonde zwangerschap en baring werkt en welke hormonen er meespelen tijdens het geboorteproces kan bijdragen aan goede kennis over wat te verwachten en hoe het natuurlijk verloop te ondersteunen. Vooral kennis over oxytocine, adrenaline en endorfine en hoe deze tijdens de geboorte bijdragen of remmen aan een voorspoedige bevalling kan een eyeopener zijn. Ook de effecten van pijn op het lichaam en de hormonen en wat de functie van pijn kan zijn helpt soms om een ander perspectief te hebben op het proces en wat al dan niet wenselijk is op enig moment.

2. Waar is info te vinden

Het verwijzen van cliënten naar objectieve informatie over pijnbestrijding, baringshoudingen en vragen om second opinion kan bijdragen aan het eigen gevoel van autonomie, omdat ze zelf op zoek gaan naar voors- en tegens en hun eigen beslissingen maken op basis hiervan. Zorg dat je goede bronnen hebt om naar door te verwijzen. Op de website van de KNOV staat bijvoorbeeld veel informatie, maar ook een Facebookgroep zoals de geboortebeweging waar je cliënten zelf hun vragen over onderwerpen kunt laten stellen kan helpen. Indien je voor een geboortecursus zelf informatie opstelt, denk er dan aan dat dit zo objectief mogelijk dient te zijn, met voors- en tegens en zonder eigen sturing hierin.

3. Wensen opschrijven (geboorteplan)

Nadat cliënten alle informatie verkregen hebben cq hebben opgezocht om geïnformeerde keuzes te maken over wat ze willen tijdens de ontsluitingsfase, persfase en het eerste uur na de geboorte, kunnen ze ervoor kiezen dit vast te leggen in een document. Zo’n geboorteplan zoals dit ook wel genoemd wordt omvat wat de cliënten graag willen, maar ook wat hun tweede, derde of vierde keus is indien het anders loopt dan gewenst. Er staat in wat ze hopen voor zichzelf en hun kindje, maar ook wat hun back-up plan is. Zo kan bijvoorbeeld bij een spoedkeizersnede het toch meegeven van een doekje met de geur van mama er achteraf voor zorgen dat de moeder gerustgesteld is dat haar kindje iets van haar toch dichtbij gehad heeft. Je kijkt hierbij dus ook naar wat de behoefte is achter de wensen en hoe je hier zo veel mogelijk aan tegemoet kunt komen als alles anders mocht lopen.

4. Ken je cliënten

Zorg ervoor dat je nog beter kennis maakt met je cliënten. Vraag naar werk, hobby’s en passies en hoe dingen uit hun dagelijks leven jou kunnen helpen hen beter te helpen. Als je kwaliteiten of coping mechanismen (dus hoe ze meestal met moeilijkheden of bepaalde situaties omgaan) van je cliënten leert kennen, kan je mogelijk ook bij de bevalling herkennen wanneer je cliënt bv angstig is en of ze dan juist gerustgesteld moet worden of dat afleiding beter werkt.

Vraag ook of partner het herkent wanneer ze niet lekker in haar vel zit en hoe hij daarmee om gaat. En vraag hoe ze met spanningen/ ziekte/ pijn/ angst/ paniek omgaat en wat dan vaak helpt. Denk er ook aan om te vragen of ze misschien van zichzelf weet waar ze snel spanning vasthoudt en of/ hoe herkenbaar dit is voor partner.

5. Angsten en zorgen van beiden

Met meer kennis over het proces of door negatieve ervaringsverhalen van anderen zullen er soms vragen of angsten opkomen. Vrouwen zijn vaak bang om heel lelijk te doen of buiten zichzelf te raken, partners vinden het vaak moeilijk om te zien dat hun vrouw pijn heeft. Maar ook angst voor ontlasting, uitscheuren, ‘of het daarbeneden wel weer goedkomt’ en of ze wel dapper/behulpzaam/ sterk genoeg zijn kan opkomen. Door deze onderwerpen bespreekbaar

te maken en eventueel middels (evidence based) informatie zaken uit te weg te kunnen krijgen starten ze vaak veel meer ontspannen.

6. Welke voorbereidingstechnieken hebben ze geleerd

Ademhalingsoefeningen of specifieke methodes zoals hypnobirthing kunnen handig zijn om kort vooraf door te spreken. Wanneer een cliënt volgens hypnobirthing het alleen over golven in plaats van weeën wil hebben, is het handig hier vooraf afstemming over te hebben en aan te sluiten bij wat de cliënt geleerd heeft. Datzelfde geldt voor ademhalingstechnieken of bepaalde visualisaties. Als een herinnering nodig is aan iets wat je cliënt goed kan of prettig vindt is het heel waardevol als je kunt volgen en aansluiten.

7. Medische pijnstilling

Ook wanneer je cliënten vooraf niet van plan zijn medicinale pijnbestrijding te gebruiken is het handig om hen de voors en tegens te laten lezen per optie en eventueel een voorkeur in het geboorteplan op te laten nemen. Dit zodat ze geïnformeerd zijn en niet op het moment zelf (stel dat ze het als teleurstelling ervaren dat het nodig is en ze er geen gebruik van hadden willen maken) dan ook nog mogelijk moeite hebben hierin een keus te maken omdat ze de voor en nadelen nog niet kennen.

8. Een fysieke vorm van contact maken

Massage, tegendruk of andere ondersteuningstechnieken met elkaar oefenen of aan partner leren. Iets wat de fysieke nabijheid vergroot en bij de geboorte de drempel tot fysiek contact verlaagt. Als je pijn hebt, erg moet concentreren of angstig bent, kan het kneepje in je hand, tegendruk in je rug of een andere handeling soms erg helpen om weer ergens op te kunnen richten of weer even te kunnen ontspannen. Wanneer de grens van iets intensiever dan enkel de handdruk bij binnenkomst gepasseerd wordt helpt dit soms bij de bevalling ook om sneller contact te krijgen of fysieke ondersteuning te bieden, omdat de aanraking iets meer vertrouwd is. Het kan helpen de band vooraf al te verstevigen.

9. Is er iets wat ik als doula van jullie zou moeten weten?

Van ‘we willen zo lang mogelijk intiem zijn tijdens de bevalling’ tot ‘ik word misselijk van de geur van koffie in iemands adem’, als er bijzonderheden zijn waar je als stel graag wil dat de doula rekening mee houdt, is het belangrijk als je dit vooraf weet. Nu zal het voor een enthousiast koffiedrinker lastiger zijn om te zeggen ‘ik ga rondom jouw bevalling geen koffie meer drinken’, maar het ruimte geven aan wensen en desgewenst zorgen voor tandenborstel/ pepermunt is zeker iets wat je als doula kunt en moet faciliteren voor je cliënten. Daarvoor moeten ze echter wel (het liefst vooraf) aangeven wat voor jou mogelijk ook belangrijk is.

Mogelijke vragen voor 2e/3e gesprek:

Wat voor kwaliteiten bewonder jij in je partner? (beiden bevragen!)Wat is de prettigste manier om ondersteund te worden door je partner?Hoe ga je nu om met pijn of als je wel eens ziek bent?Heb je wel eens in het ziekenhuis gelegen of negatieve associaties hiermee? (ook aan partner) Wat doe je graag als je erg gespannen bent?Wat voor hobby’s heb je waarin je kwaliteiten of gewoontes hebt ontwikkeld die je mogelijk

helpen bij de geboorte? (denk aan ademhaling of doorzetten bij hardlopen of andere sport, verbeeldingskracht als ze graag lezen, [keel]ontspannen tijdens zingen, etc)

Derde gesprek

Er zijn altijd diverse mogelijkheden om het tweede en derde gesprek vorm te geven, maar in het laatste gesprek alvorens je afscheid neemt en elkaar pas bij de bevalling weer ziet is het wel handig om enkele onderwerpen duidelijk afgestemd of afgestreept te hebben op de lijstje.

1. Pathologie indien nodig

Mocht je cliënt een medische indicatie hebben (zoals -zwangerschaps-suiker) of een bepaalde gebeurtenis bij de vorige bevalling plaats hebben gevonden (te ruim bloedverlies of fluxus bijvoorbeeld) kan het verstandig zijn bepaalde scenario’s door te spreken en hier met elkaar een plan op te maken. Dit zodat de cliënt is voorbereid en voldoende kennis en informatie heeft om een geïnformeerde keuze te kunnen maken, mocht een bepaald scenario zich voordoen.

2. (Bel)afspraken

Wanneer wil je gebeld worden? Wel een bericht bij gebroken vliezen zonder weeën of liever niet? Hoe lang is je aanrijtijd? Heb je andere cliënten en maak je eventueel gebruik van een back-up? Wat als je niet opneemt, is er een vast toestel wat gebeld kan worden? Als je een dagje naar de sauna gaat of op een uitje bent waardoor je verder weg bent, wil je cliënt dit weten en wanneer/ hoe vaak controleer je de telefoon of heb je contact? Bedenk het maar. Je hoeft echt niet tot in het oneindige scenario’s door te lopen en cliënten weten ook wel dat het leven gewoon gebeurd, dus mocht je een been breken en er niet kunnen zijn, is er soms ook echt even geen alternatief. Maar zorg wel voor een gevoel van vertrouwen en maak duidelijke afspraken zodat je over en weer weet waar je aan toe bent. En bedenk ook wat je wilt als je bv je derde en laatste gesprek hebt gehad in week 36, vlak voor je op wacht ging, maar inmiddels loopt je cliënt over de 40 weken. Is de opgebouwde band dan nog sterk of zou een extra bezoekje of massage aanbieden het ontspannen en een fijne bevalling nog kunnen ondersteunen. Ook dit hoef je niet nu al aan te geven, maar denk er wel over na.

3. Definitief geboorteplan

Loop de laatste versie van het geboorteplan nog eens door en kijk of alle wensen die besproken zijn erin staan. Zorg dan ook voor een kopie voor je eigen tas, zodat je het zelf nog kunt naslaan mocht het wat weggezakt zijn.

4. Wat zit er in de tas

Bespreek indien gewenst nog even door wat handig is om mee te nemen naar het ziekenhuis mocht dit nodig zijn. Dus warme sokken, extra schone kleding voor moeder, eten voor partner kleding voor het kindje, maxi cosi etc. Zorg ook dat niet alleen moeder, maar ook partner weet wat er in de tas zit en waar de babykleding gevonden kan worden. Het is meestal partner namelijk die moment suprême in de tas op zoek gaat en als er gepraat is over de eerste outfit en hij deze kan vinden is dat prettig.

Evaluatiegesprekken en feedback

Voor het voor van evaluatiegesprekken gaan we uit van het principe van geweldloze communicatie.

Er zijn bij het gebruik van geweldloze communicatie naast het bovenstaande model nog een aantal dingen belangrijk. Als je kijkt naar de piramide van Maslow en de behoeften die elk mens heeft, zie je dat zelfontplooiing helemaal bovenin zit. Dus pas wanneer in alle andere behoeften voorzien zijn, is er ruimte om naar dat stuk te kijken. Om die veiligheid te creëren en tot zelfontplooiing te komen en de kans zo groot mogelijk te maken dat zowel jij als de ander leert uit het gesprek is het handig om onderstaande punten ruim aandacht te geven.

1. Intentie voor gesprek

Geef aan wat het doel van het gesprek is en wat je wilt bereiken. Dat je zelf een betere doula wilt worden, dat je wil groeien, dat je een volgende keer nog beter samen wilt werken of ....(vul zelf maar in)Jouw goede intentie uitspreken en samen in kwetsbaarheid op zoek gaan naar het hogere doel gaan kan helpen om in verbinding te blijven ook bij een moeilijk gesprek.

2. Navragen of het nu schikt dit te bespreken.

Is de persoon waarmee je in gesprek wilt gaan nu beschikbaar?Heeft diegene de tijd en rust om te zitten, is die niet oververmoeid, overprikkeld of zijn er andere zaken die voor deze persoon nu veel urgenter zijn dan in gesprek gaan?Is er voldoende positief contact om nu te evalueren, ervaren jullie beiden voldoende veiligheid om je kwetsbaar op te kunnen stellen?Door degene waarmee je in gesprek gaat te vragen of ze willen evalueren, met welk doel je dit wilt en hoe lang het gesprek ongeveer zal duren, zorgt ervoor dat je een kader schept. Als je dan ook nog de persoon een stoel aan kunt bieden of en drankje, is er soms veel meer ruimte voor gesprek mogelijk. Wanneer deze persoon die tijd niet heeft, maar wel al staand of tussendoor het gesprek wil voeren en jij hier comfortabel mee bent, stel de ander dan gerust dat je de tijd/ het gesprek waardeert en de touwtjes in handen zal nemen dat het gesprek niet langer duurt dan wenselijk. Bij het nabespreken van jouw begeleiding met je cliënt kan het dus ook zo zijn, dat ondanks dat de geboorte 4 of 5 weken geleden is, er nog weinig tijd en aandacht is om echt feedback te vragen. Als de baby gevoed moet worden zijn sommige moeders daar heel gemakkelijk mee en hebben dan al snel juist ruimte om hun aandacht op jouw te richten, anderen moeten zich op de baby concentreren en hebben weinig ruimte voor jou. Soms helpt het om bij een prikkelbare baby aan te bieden bv het wiegen even over te nemen en is er dan toch ruimte voor gesprek, zo niet dan niet. Aangezien je op de randvoorwaarden niet altijd invloed hebt, is het wel goed om ook meerdere manieren achter de hand te hebben waarop je de communicatie kunt verlopen en jouw feedback kunt krijgen en geven. Als je een algemene flow-chart hebt gemaakt waarin je bv het volgende aangeeft:

30 weken kennismaking na drie dagen mailcontact, aangenomen ga door, niet aangenomen; stuur

evaluatie formulier aangenomen; stuur binnen 2 dagen na bevestiging contract en voorstel voor

een

vervolgafspraak

34 weken vervolggesprek

• 35 weken, stuur aanvullende info zodat ze voor kunnen bereiden op geboorteplan

37 weken bespreking geboorteplan en ontspanning

• 38 weken mail hoe is het• evt met 39 weken ontspanningsmassage • evt met 40+ weken overtijdconsult

geboorte, geef direct na bevalling aan wanneer je weer langskomt die week na +/- 2 dagen, kraambezoek dag 4 appje/ berichtje hoe het staat met borstvoeding en stuwing na 2 weken, follow-up email na 4-5 weken gesprek hoe heb je de geboorte ervaren. na 8 weken mail hoe het is en vragen om referentie/ stukje voor je website met 1e verjaardag kaartje of berichtje of Facebook felicitatie op eigen pagina (indien

toestemming) al dan niet met foto.

Hierin zie je dus dat er na 4-5 weken een gesprek is. Als er dan weinig ruimte is voor evaluatie, plan je direct een moment in wanneer je denkt dat je cliënt er meer aan toe is. Als je ten minste na 7-8 weken navraagt hoe de afronding met de zorgverleners was, zie je soms dat er dan wel dingen boven tafel zijn gekomen en krijg je meer inhoudelijke feedback. Als je dan het gevoel hebt dat er

nog meer zit, kun je ook een evaluatieformulier sturen. Dan kunnen ze daar opmerkingen op plaatsen op een moment dat ze zelf rustig zijn en tegelijkertijd kun je als daar mooie complimenten of quotes op staan vragen of je die voor je website, Facebook of andere dingen kunt gebruiken.

3. Band opbouwen/ betrokkenheid uiten

Door aan te geven dat je betrokken voelt bij de ander en zijn of haar emoties, geef je opnieuw kader aan voor het gesprek en ontstaat de verbondenheid en het vertrouwen dat jullie allen duidelijk hebben waarom je wilt nabespreken.

4. Luister eerst naar de ander

Schets zo objectief mogelijk wat de situatie was die je na wilt bespreken, kleur hierbij nog niet in waar je zelf mee zit. Geef eerst aan of er punten zijn die de ander zelf wil bespreken. Als er specifieke punten zijn die hierin niet aan de orde zijn, geef dan iets meer sturing. Vraag na of er sprake was van emoties die jij voor de ander hebt ingevuld. Dus stel dat je gezien hebt dat de partner van je cliënt steeds aan het bellen was en ze hierover zat te zuchten, vraag dan wat ze van de rol van haar partner vond en laat haar eerst zelf vertellen. Het doel van het echt uitvragen van de ander en luisteren naar wat de ander te vertellen heeft, is om de ruimte te nemen eerst je eigen inkleuring los te laten. Stel dat een partner aangeeft dat hij slecht nieuws had dat zijn oma overleden was en daardoor zich in tweeën gesplitst voelde, dan heb je een heel ander evaluatie gesprek als je eerst zijn aandeel gehoord hebt en dan feedback geeft. Zoiets noem je een paradigma-shift. Soms is het nodig

om van de ander te horen wat hun intentie of motivatie geweest is en is dat al genoeg om begrip voor de ander te hebben. Soms zelfs zoveel begrip dat het geven van feedback op wat jij dacht gezien te hebben niet meer relevant is. Wanneer je een concrete situatie in je hoofd hebt en de ander benoemt deze situatie niet en je wil dit toch bespreken, omschrijf dan zo duidelijk mogelijk wat je zag gebeuren en vraag eerst of de ander het moment herinnert en hetzelfde beleefd heeft. Dan geef je ook weer eerst de ruimte om zijn verhaal te doen. Luister hierbij zonder oordeel, wees echt open voor het verhaal van de ander.

5. Openstellen en overeenkomsten vinden

Nadat je echt de ander aangehoord hebt, kijk dan waar je verbinding kan maken. Vaak zie je dat er overeenkomsten zijn (zoals dat je beiden hetzelfde doel voor ogen had) en verschillen (hoe je het het beste aan kon vliegen, inschatting van wat de ander nodig had). Ga een open gesprek aan over welke keuzes jullie beiden gemaakt hebben. Wees ook open over eventuele twijfels aan je eigen keuze. Wanneer jij jezelf ook kwetsbaar opstelt en er gelijkwaardigheid is in het contact is het voor de ander ook veiliger en zal deze meer voor feedback open staan. Wanneer je zelf het gevoel hebt dat je wellicht beter je best had kunnen doen, of ergens een gevoel van falen over hebt, probeer dan eerst de situatie zo objectief mogelijk uit te vragen. Schets kort de situatie die in de hoofd zit en vraag de ander zijn of haar beleving hierover in te vullen. Door te spreken vanuit concrete waarnemingen bv ‘ik zag dat je tussen mij en de cliënt in ging staan’ en eigen emoties ‘ik wist me daarna geen houding te geven en voelde me er een beetje buiten staan’, wordt feedback niet ervaren als ondermijnend aan het zelfvertrouwen, maar opbouwend voor zelfreflectie. Door de ik- boodschap te gebruiken en te beseffen wat de onderliggende behoefte is van je gesprekspartner en aan welke behoefte er tijdens hetgeen wat je evalueert misschien niet is tegemoet gekomen zorg je ervoor dat de ander ook ruimte voelt om de emoties die er bij hem/ haar gespeeld hebben te voelen en mogelijk te delen waardoor er empathie en uitwisseling van behoeftes mogelijk is. Wellicht had de ander bepaalde verwachtingen over zijn eigen rol en gebeurde er iets waarmee de ander uit zijn of haar comfort gehaald werd. Hier ruimte voor geven is bevestigend aan het zelfvertrouwen in plaats van ondermijnend. Op het moment dat er ruimte is voor de emoties en behoeftes van alle partijen, kan er vanuit die behoeftes gekeken worden naar hoe er aan alle kanten win-win behaald kan worden uit de situatie.

6. Evalueren van het gesprek

Het kan helpen om nog even een samenvatting te maken met elkaar aan het einde van het gesprek. Herhaal wat je intentie was (bv om te kijken hoe je hen bij een volgende bevalling nog beter zou kunnen begeleiden) en maak er een feedback sandwich van. Dus oftewel, wat ging goed? ‘je was warm en betrokken aanwezig’ Wat kan beter? ‘volgende keer mij aan de telefoon vragen om te horen hoe het echt gaat in plaats van mijn partner laten beantwoorden en dan wel erg laat pas komen’

7. Inventariseren

Bekijk samen wat het gesprek opgeleverd heeft en of er concrete afspraken of vervolgstappen uit voortgekomen zijn. Als dat zo is, ga deze dan inplannen in je flow-chart en zorg dat je afspraken nakomt.