reforzo 5º

Fichas de reforzo

Ficha 1 A comunicación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3Ficha 2 Repaso de c/qu, c/z e g/gu e gü . . . . . . . . . . . . . . .4Ficha 3 O uso do dicionario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5Ficha 4 Preparar a escritura dun texto . . . . . . . . . . . . . . . . . .6Ficha 5 A linguaxe e as linguas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Ficha 6 Uso de r/rr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8Ficha 7 Palabras sinónimas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9Ficha 8 Facer unha chuvia de ideas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10Ficha 9 O substantivo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11Ficha 10 Sílaba tónica e acento gráfico . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12Ficha 11 Palabras antónimas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13Ficha 12 Cubrir un cuestionario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14Ficha 13 O adxectivo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15Ficha 14 Normas de acentuación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Ficha 15 Familia de palabras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17Ficha 16 Describir un personaxe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18Ficha 17 Graos do adxectivo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19Ficha 18 Acentuación de ditongos e hiatos . . . . . . . . . . . . . .20Ficha 19 Campo léxico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21Ficha 20 Anunciar un suceso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22Ficha 21 Os determinantes. O artigo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23Ficha 22 O acento diacrítico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24Ficha 23 Palabras polisémicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25Ficha 24 Un conto con dous personaxes . . . . . . . . . . . . . . . .26Ficha 25 Os pronomes persoais . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27Ficha 26 Contraccións dos pronomes átonos . . . . . . . . . . . .28Ficha 27 Palabras simples e palabras compostas . . . . . . . .29Ficha 28 Contar unha experiencia persoal . . . . . . . . . . . . . . .30Ficha 29 O verbo: raíz e desinencias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31Ficha 30 Escritura de contraccións . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32Ficha 31 Prefixos e sufixos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33Ficha 32 Describir un lugar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34Ficha 33 O verbo: número e persoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35Ficha 34 Signos que pechan oracións . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36Ficha 35 As expresións . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37Ficha 36 Escribir un texto expositivo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38Ficha 37 O verbo: tempo e modo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39Ficha 38 A coma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40Ficha 39 Os sufixos aumentativos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41Ficha 40 Mellorar o estilo dun texto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42

Ficha 41 Os tempos verbais . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43Ficha 42 O punto e coma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44Ficha 43 Os sufixos diminutivos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45Ficha 44 Escribir o texto dun cómic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46Ficha 45 A primeira conxugación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47Ficha 46 A partición de palabras. O guión . . . . . . . . . . . . . . .48Ficha 47 Os xentilicios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49Ficha 48 Argumentar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50Ficha 49 A segunda conxugación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51Ficha 50 A raia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52Ficha 51 Outros tipos de sufixos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53Ficha 52 Escribir un informe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54Ficha 53 A terceira conxugación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55Ficha 54 As parénteses e as comiñas . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56Ficha 55 Os prefixos de situación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57Ficha 56 Resumir un conto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58Ficha 57 Clases de verbos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59Ficha 58 Os dous puntos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60Ficha 59 As siglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61Ficha 60 Escribir diálogos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62Ficha 61 Repaso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63

Fichas de ampliación

Ficha 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64Ficha 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66Ficha 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68Ficha 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70Ficha 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72Ficha 6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74Ficha 7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76Ficha 8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78Ficha 9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80Ficha 10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82Ficha 11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84Ficha 12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86Ficha 13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88Ficha 14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90Ficha 15 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

Solucións . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94

LinguaREFORZO E AMPLIACIÓN5PRIMARIA

��

131039 _ 0001-0112.indd 1131039 _ 0001-0112.indd 1 1/7/09 14:13:321/7/09 14:13:32

Reforzo e ampliación Lingua 5 é unha obra colectiva concibida, creada e realizada no Departamento de Primaria de Edicións Obradoiro, S.L. / Santillana Educación, S.L. baixo a dirección de Ana M.ª Guerra Cañizo e Henrique Juan Redal.

Na súa realización interviñeron:

Texto: Ánxela Carril

Ilustración: Xosé Vicó

Corrección: Antón Palacio e Natalia Vázquez

Edición: Ánxela Carril e Afonso Toimil

Esta obra está protexida polas leis de dereitos de autor e a súa propiedade intelectual corresponde a Obradoiro/Santillana. Os usuarios lexítimos da obra só están autorizados a facer fotocopias para usalas como material da aula. Queda prohibida calquera outra utilización fóra dos usos permitidos, especialmente aquela que teña finalidades comerciais.

© 2009 by Edicións Obradoiro, S.L. / Santillana Educación, S.L.Entrecercas 2 - 15705 Santiago de CompostelaPRINTED IN SPAINImpreso en España por

CP: 131039Depósito legal:

131039 _ 0001-0112.indd 2 24/6/09 13:19:22

3© 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

Nome Data

1. Une mediante frechas os debuxos coas formas de comunicación que lles corresponden.

2. Escribe a carón de cada elemento do debuxo quen é o emisor, quen é o receptor e cal é a mensaxe.

• A comunicación é a expresión de ideas, opinións e sentimentos.

• Podemos comunicarnos mediante xestos, sinais visuais, sinais acústicos..., pero a forma máis importante de comunicación é a linguaxe.

• Os elementos da comunicación son o emisor, o receptor, a mensaxe, o código e a canle.

Lembra

Reforzo

1 A comunicación

sinal visual

sinal acústico

xesto

• Cal é o código utilizado?

• Cal é a canle?

■ Responde.

Pásame o sal.

131039 _ 0001-0112.indd 3 24/6/09 13:19:23

4 © 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

• Para representar o son k escríbese c ante a, o, u e qu ante e, i.

• Para representar o son g escríbese g ante a, o, u e gu ante e, i.

• Para representar o son do z de mozos escríbese z ante a, o, u e c ante e, i.

• Ponse diérese enriba dos grupos güe, güi para indicar que o u se pronuncia.

Lembra

3. Observa o exemplo e escribe o verbo que falta en cada oración.

Uso de c/qu, c/z, g/gu e gü

Reforzo

2

1. Completa os espazos con c, qu, g, gu ou z.

Al úns domin os imos a arballo, onde viven a tía

e ilia e tío __illerme. Teñen unha __asiña pe ena

unha horta xi ante, chea de hotali as, plantas

aromáti as e unha erdeira altísima.

A miña urmá e mais eu pasamos o tempo xo ando

na el xardín ata e nos ansamos, e da ela temos

que nos deitar a des ansar, despois de tomar

un bo vaso de leite con a ao e o do e bis oito

e nos prepara a tía. Iso si, non di amos omo

nos eda a roupa de su ia. Pero pasámolo tan ben!

2. Copia con diérese as palabras seguintes que o precisen. (Son catro)

• guardés • pinguín • unguento • sangue • lingueta • desigual • bilingue

• Ao pasar por alí Marta picou unha roda, eu piquei as dúas.

• Eu aquí e el aparcou dúas rúas máis alá.

• Agora non chuvisca, pero aínda que penso saír igual.

• Non a roupa que xa a colgarei eu ao chegar.

• Eu abrigueime máis do que te ti.

■ Copia dous exemplos do texto anterior que correspondan a cada caso.

• O c pronúnciase como z

• O c pronúnciase como k

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 4131039 _ 0001-0112.indd 4 1/7/09 14:13:331/7/09 14:13:33


O uso do dicionario

Reforzo

3

No dicionario aparecen as palabras ordenadas alfabeticamente letra por letra. Á hora de buscar, tes que saber que os substantivos aparecen en singular (informe e non informes), os adxectivos en masculino singular (correcto e non correcta nin correctos) e os verbos en infinitivo (redactar e non redacto nin redactará, etc.).

Lembra

1. Escribe con que forma buscarías no dicionario as palabras seguintes. Ten en conta qué clase de palabra é cada unha.

• camaleóns

• recollen

• atrapei

• escuros

• reis

• estatua

• negra

• corría

2. Busca na sopa de letras as tres palabras definidas e escríbeas a carón da definición correspondente.

■ Escribe as tres palabras anteriores en orde alfabética.

• Que está nun estado de ruína.

• Emitir o león e outros animais o seu son característico.

• Camiño ou lugar que se percorre nunha viaxe.

R U I N O S OR O T U S R UU R U T A U ER N R U T G NU R U X I R OA S N A S U R

3. Risca, en cada serie de palabras, a que non pode ser entrada no dicionario.

xornais xornaleiro xornada xograr

desfacer desfeita desfán desfilar

afirmar afónica afortunado africano

mariño marea mares marco

roda rodar rodan rodete

portal portas porto porteiro

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 5 24/6/09 13:19:23


Preparar a escritura dun texto

Reforzo

4

1. Le a situación seguinte e responde as preguntas.

2. Escribe agora o texto tendo en conta as respostas que deches na actividade 1. O texto ten que contestar estas preguntas:

No teu colexio faise unha revista escolar, na que se explican os acontecementos máis importantes da escola e se publican os traballos dos alumnos. A mestra pediuche que escribas para a revista un texto sobre o premio de fotografía que gañou a semana pasada un neno da clase.

• Que tipo de texto será máis axeitado para explicar o acontecemento?

Un cómic Un traballo da clase Unha noticia Unha carta

• Que queres conseguir co teu escrito?

Facer rir Informar Protestar Dar ordes

• Que deberás explicar?

• É un texto breve ou extenso?

• Ademais do texto, que materiais podes achegar?

Unha foto Unha medalla Un debuxo

• Que? • Quen? • Onde? • Cando? • Como? • Por que?

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 6 24/6/09 13:19:24


1. Menciona dúas situacións da túa vida cotiá en que uses a linguaxe oral e dúas máis en que uses a linguaxe escrita.

3. Emprega a ficha seguinte sobre as diversas linguas que coñeces.

• A linguaxe é o medio de comunicación máis importante entre os seres humanos, porque é o máis completo. A linguaxe pode ser oral ou escrita.

• A lingua é o conxunto de sons, palabras e regras que comparte un grupo de falantes. Todos os seres humanos utilizamos a linguaxe, pero cada grupo de falantes utiliza unha lingua distinta: galego, inglés, chinés, castelán…

Lembra

Reforzo

5 A linguaxe e as linguas

Linguaxe escrita

Linguaxe oral

2. Describe a situación que representa o debuxo, en relación co uso da linguaxe.

Excuse me, sir, could you…?

Que lingua falas na casa?

Que outra lingua sabes falar?

Coñeces os nomes doutras linguas? Escribe polo menos tres.

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 7 24/6/09 13:19:24


1. Clasifica estas palabras segundo como soe o r.

2. Copia o texto substituíndo os asteriscos por r ou rr, segundo corresponda.

• Para representar o son do r forte, escríbese r ao principio da palabra e despois de consoante, e rr entre vogais.

• Para representar o son do r suave, escríbese sempre r.

Lembra

Uso de r/rr

Reforzo

6

• irritación • esperanza • rápido • honrado • heroe • robot

• artigo • serea • Aldara • arredor • pereira • reloxo

–Boa noite, un *ef*esco e un paquete de *osas.–*osas? Aquí non vendemos *osas. Isto non é

unha flo*a*ía!–E logo iso que tes naquel exposito* de at*ás!–Si, é un *amo de *osas. Acabo de collelas

da *osei*a do xa*dín.–Non me *efe*ía a iso! Que*o dici* *osas

pa*a come*. –Ah, *oscas! Pe*o po* que non o dixeches

ao comezo?–*oscas, *osas... Así non nos imos entende* nunca!

Forte coma Ramón.

Suave coma Iria.

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 8 24/6/09 13:19:24


1. Relaciona as palabras que sexan sinónimas.

2. Emparella as palabras seguintes por sinónimos e escríbeas debaixo da imaxe que corresponda.

3. Volve escribir as oracións substituíndo as palabras destacadas polo sinónimo do recadro que corresponda. Pon atención ás concordancias.

Palabras sinónimas

Reforzo

7

• A decoración daquel palacio era rica.

• Gústame falar con Xoana. É simpática.

• Non entendín nada do que me dixo teu pai.

• Neste establecemento venden unhas teas moi finas.

caro • • aromático

canso • • saudable

oloroso • • custoso

espectacular • • fatigado

san • • admirable

coche carauta casa máscara vivenda automóbil

tendaagradableexuberantemansiónexplicarconversarcomprenderdelicado

Algunhas palabras significan o mesmo ca outras. Por exemplo, comezar e empezar teñen o mesmo significado. As palabras que teñen o mesmo significado chámanse palabras sinónimas.

Lembra

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 9 24/6/09 13:19:25


2. Ordena as pingas de chuvia que seleccionaches e propón unha idea máis para cada título.

1. Propuxéronche un traballo da clase sobre a alimentación saudable; risca as pingas da chuvia de ideas que non che serven (son tres en cada fila).

Facer unha chuvia de ideas

Reforzo

8

cociñeiros máis

famosos

hidratos de carbono

os nutrientes

regalicia

ALIMENTACIÓN SAUDABLE

ingredientesprincipais

culler

vitaminas

receitas de cociña

potas

cocido

en que consiste unha dieta saudable?

reducir o consumo de graxas

un chisco de sal

zume de laranxa

alimentarse de xeito equilibrado

consellos para unha dieta

saudable

tomar máis froitas e verduras

tomar alimentos variados

Título(pingas grandes)

Contidos(pingas miúdas)

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 10 24/6/09 13:19:28


Reforzo

9 O substantivo

• Os substantivos son palabras que nomean persoas, animais, cousas, ideas ou sentimentos. Os substantivos teñen xénero (masculino ou feminino) e número (singular ou plural).

• Os substantivos poden ser comúns e propios, individuais e colectivos e concretos e abstractos.

Lembra

1. Subliña os substantivos destas oracións seguindo a clave.

• A cidade que máis me gusta é Lisboa.

• O paxaro da gaiola é un xílgaro.

• Silvia é unha gran xogadora de baloncesto.

• O río Miño desemboca na Guarda.

Substantivos comúns Substantivos propios

3. Forma o plural das palabras seguintes.

• árbore

• avión

• cartel

• leñador

2. Escribe un substantivo de cada clase.

• individual

• concreto

• colectivo

• abstracto

■ Escribe de novo as oracións anteriores cambiando de xénero os substantivos destacados e as outras palabras que necesites.

4. Di en que xénero están os substantivos destacados.

• A tía de Roi ten unha granxa de vacas.

• Gústame esa cadela do teu curmán.

• O médico de meu avó é simpático.

• No curral hai galiñas e cabalos.

•

•

•

•

De azul De vermello

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 11 24/6/09 13:19:28


1. Arrodea a sílaba tónica das palabras seguintes.

2. Arrodea a sílaba tónica de cada serie de palabras e con esas sílabas forma outra palabra. Ten en conta que se a sílaba ten acento gráfico debes manterllo.

• As palabras están formadas por sílabas. A sílaba tónica dunha palabra é a que se pronuncia con máis intensidade. As outras sílabas da palabra chámanse átonas.

• Nalgunhas palabras, a sílaba tónica vai marcada cun signo chamado acento gráfico, que é unha raíña que se pon enriba da vogal tónica de acordo cunhas determinadas regras.

Lembra

Sílaba tónica e acento gráfico

Reforzo

10

• Alicia • camión • rapaz • páxinas • exercicio

• Santiago • videoxogo • sorpresa • cómoda • noticia

• xeo • onda • filloa

• sofá • abrigo • escada

• areal • semana • céntrico

4. A camareira do debuxo ten impo e pronuncia coma tónicas (en maiúscula) as sílabas que non o son. Reescribe o texto e arrodea as sílabas tónicas correctas.

Teño BAtido fresCo de LAranxa e de moranGo!

Quen queRE un VAsiño?

3. Pronuncia as palabras e completa cada oración coa que corresponde.

ÁREA / AREA Necesitaron un camión de para facer a obra.

CORTES / CORTÉS Xoán é moi ; sempre está pendente de nós.

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 12 24/6/09 13:19:28


Reforzo

11 Palabras antónimas

3. Escribe o antónimo que corresponde a cada palabra.

• gañar

• comezar

• reducir

• dar

• alegre

• forte

• rico

• bo

1. Pinta os cadros que conteñan parellas de palabras antónimas.

mollar limpar

preto lonxe

hoxe despois

encher baleirar

bo difícil

reparar estragar

suave bruto

tarde cedo

empuxar correr

atrevido prudente

2. Relaciona cada palabra co antónimo correspondente.

san • • gordo

escuro • • egoísta

vestido • • claro

delgado • • doente

xeneroso • • espido

Algunhas palabras significan o contrario ca outras. Por exemplo, sucidade ten un significado contrario do da palabra limpeza. As palabras que teñen significados contrarios chámanse palabras antónimas.

Lembra

4. Copia o texto seguinte substituíndo por un antónimo as palabras destacadas.

Quería vender aquel piso. Era moi escuro e estaba nunha rúa ruidosa. Os cuartos eran pequenos e a cociña, antiga. Ademais, tiña unha praza de garaxe estreita. En resumo, un piso ben feo.

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 13 24/6/09 13:19:29


2. Cubre este formulario tendo en conta as respostas anteriores. Fai a petición dos dous libros que aparecen ao carón.

1. Contesta as preguntas seguintes sobre a mellor maneira de cubrir un cuestionario.

Reforzo

12 Cubrir un cuestionario

A COVA DOS LIBROSUN PUNTO DE ENCONTRO

PARA OS LECTORES

• O tipo de letra que empregarei para as respostas é...

bonita. maiúscula. artística.

• Para escribir o cuestionario, empregarei...

lapis. pinturas. bolígrafo.

• Ao cubrir os datos persoais sobre o enderezo no cuestionario, é necesario saber...

o código postal da vila ou cidade. o número de zapatos. a cor do ollos.

NOME

APELIDOS IDADE

ENDEREZO

CÓDIGO POSTAL POBOACIÓN

TELÉFONO ENDEREZO ELECTRÓNICO

SOLICITUDE DE LIBROS

TÍTULO

AUTOR

EDITORIAL

TÍTULO

AUTOR

EDITORIAL

Unidades

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 14 24/6/09 13:19:30


Reforzo

13 O adxectivo

Os adxectivos son as palabras que expresan calidades ou estados dos substantivos. Os adxectivos van no mesmo xénero e número ca os substantivos a que se refiren.

Lembra

2. Fai os cambios necesarios nos adxectivos destas oracións para que sexan correctos.

1. Arrodea os adxectivos que atopes neste texto.

3. Observa esta imaxe e escribe catro substantivos cos adxectivos correspondentes, coma no exemplo.

Vitoria de Fernando Alonso

Fernando Alonso fixo un avance xenial na volta máis perigosa do circuíto. Foi unha manobra difícil e arris-cada. E así, malia que saíra desde a sétima posición, o piloto asturiano conseguiu un gran triunfo. En segun-do lugar cruzou a meta Robert Kubica, o piloto polaco e, despois del, o novo corredor Sebastián Vettel.

• Un coche deportiva Un coche deportivo

• Unha roda picadas

• Uns deportistas famosas

• Unha vitoria amargo

• Unhas compras frenética

• Un libro aberto

•

•

•

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 15 24/6/09 13:19:30


2. Resolve o encrucillado. Todas as palabras teñen acento agás unha.

3. Le este texto e acentúa, se cómpre, as palabras en negra.

1. Arrodea a sílaba tónica das palabras seguintes e clasifícaas a continuación.

• As palabras agudas son as que teñen tónica a última sílaba. Acentúanse cando son polisílabas e rematan en vogal, en vogal + n, en vogal + s ou en vogal + ns. Non se acentúan cando son monosílabas nin cando acaban en ditongo decrecente (seguido ou non de n ou s). Exemplo: mañá, ninguén, cafés, arousáns, despois, colleu.

• As palabras graves son as que teñen tónica a penúltima sílaba. Acentúanse cando acaban en consoante distinta de n ou s, en grupos consonánticos distintos de ns e en ditongo decrecente. Exemplo: útil, bíceps, amábeis.

• As palabras esdrúxulas son as que teñen tónica a antepenúltima sílaba.Acentúanse todas. Exemplo: mágoa.

Lembra

Normas de acentuación

Reforzo

14

Palabras agudas Palabras graves Palabras esdrúxulas

O meu amigo Ismael viviu un ano en Berlin. Aínda que el é de Cambados, na comarca do Salnes, súa nai é de orixe xermanica. Unha vez funo visitar e ao principio sentinme confuso: eu estudara aleman, pero ali cando tiña que falar semellaba un exame! Se alguen me dicía algo, quedaba pa-rado! Mais nuns días todo mellorou. Non o parece, pero o aleman non é tan dificil!

• cántiga • Xosé • portátil • lóxico • máximo • Óscar

• neveira • fórmula • final • historia • animais • iogur

1. Planta perenne con tronco de madeira.2. Continente onde están Perú e Canadá.3. Que non traballa ou non lle gusta

traballar.4. Estratexia para gañar un partido.5. Apertar algo con moita presión ata

deformalo.6. Río que desemboca na ría

de Pontevedra.

1

2

3

45 6

A M É R I C A

FOLGAZÁN

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 16 24/6/09 13:19:31

17© 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L. 17

Familia de palabras

1. Clasifica estas palabras segundo a familia a que pertencen.

2. Risca as dúas palabras que non pertencen á familia da palabra indicada.

3. Completa as casas e escribe palabras da familia de seco.

4. Escribe V (verdadeiro) ou F (falso).

Reforzo

15

pedrada pórtico empedrar pedrazo porteiro

pedreiro portal portada apedrar portelo

• pedra

• porta

1. Aparello que bota aire para secar as mans.

2. Aparello para secar o pelo.3. Terreo cultivado que non

se rega.4. Período de falta de chuvias.

4 1 2

3

■ Escribe unha oración con dúas das palabras anteriores.

•

•

Algunhas palabras formáronse a partir doutras. Por exemplo, a palabra terrestre formouse a partir de terra. Todas as palabras que se formaron a partir dunha palabra determinada constitúen unha familia de palabras.

Lembra

mariñeiro mariño marelo maraca marea

papada empapelar empapar papeleta papelaría

libreiro libraría liberdade libreto libre

flotar floreado floco floración floraría

mar

papel

libro

flor

Martelo é da mesma familia ca Marte.

Areal é da mesma familia ca area. Cordel é da mesma familia ca cor. Fortaleza é da mesma familia ca forte.

S E C A D O R

S E C A Ñ O

A

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 17 24/6/09 13:19:31

18 © 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.18

Describir un personaxe

1. Le a descrición e arrodea o personaxe a que se refire.

2. Subliña no texto anterior a información seguinte.

3. Escolle un dos personaxes dos debuxos anteriores e escribe as palabras clave que o definen.

4. Escribe a descrición do personaxe a partir da planificación que fixeches na actividade 3.

• De vermello Quen é? • De verde Como é o seu carácter?

• De azul Como é fisicamente? • De laranxa Que lle gusta?

Reforzo

16

Cachelo, o vampiro

Cachelo é un vampiro noviño, que aínda non ingresou no Instituto Superior de Cairos Afiados, porque non supera o metro e medio de alto. Ten o cabelo longo e escuro, coma un mantel de la que lle cobre medio lombo. A negrura da cabeleira fai resaltar aínda máis os ollos azuis brillantes, iso si, un chisco ocultos detrás dunhas lentes enormes. É simpático, divertido e sobre todo moi inquieto: pasa o día facendo bromas á familia. Gústalle moito ler libros da historia dos seus devanceiros, despois dunha boa merenda co seu refresco preferido: Sanguecola.

• xeral

• físico

• carácter

• gustos

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 18 24/6/09 13:19:31


Graos do adxectivo

1. Di en que grao están os adxectivos das oracións seguintes.

2. Completa as oracións cos adxectivos correspondentes.

Reforzo

17

• O grao dun adxectivo indica a intensidade con que o ser ou o obxecto a que se refire o adxectivo posúe unha calidade.

• Os graos do adxectivo son tres: positivo, comparativo e superlativo. O grao comparativo pode ser de inferioridade, de igualdade e de superioridade.

Lembra

• O golf é menos perigoso ca o alpinismo.

• O ceo é azul.

• Ese actor é famosísimo.

• Unha grande cidade é unha aldea.

• O vento do sur é o vento nordés.

• As comarcas da costa son

as comarcas do interior.

3. Observa o debuxo e escribe tres oracións en que compares a Xoán co señor Sebastián. Usa formas do adxectivo en grao comparativo e grao superlativo.

•

•

•

Exemplo: Xoán é altísimo, pero o señor Sebastián é máis gordo ca Xoán.

tan fermosas coma máis ruidosa ca menos frío ca

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 19 24/6/09 13:19:31


Acentuación de ditongos e hiatos

1. Pronuncia amodo e escribe separadas as sílabas destas palabras.

2. Clasifica as palabra anteriores segundo corresponda.

Reforzo

18

As palabras con ditongo seguen as mesmas regras de acentuación ca o resto das palabras. Nos ditongos, o acento gráfico escríbese sobre a vogal aberta (a, e, o). Exemplo: náutico, astronauta.

As palabras con hiato tamén seguen as normas xerais de acentuación excepto os hiatos formados por vogal pechada tónica (i, u) que levan sempre acento gráfico sobre a vogal pechada. Exemplo: día, acentúo.

Se nunha palabra as vogais i, u van seguidas, acentúase a segunda cando é tónica, formando un hiato. Exemplo: muíño, diúrno. Se a tónica é a primeira vogal, forman un ditongo. Exemplo: partiu, triunfo.

Lembra

3. Busca nesta sopa de letras catro palabras con hiato e escríbeas onda a súa definición.

• veleiro

• baile

• paraíso

• coello

• coidar

• aldeán

• andaina

• correúdo

palabras con hiato palabras con ditongo

C A P C R U A XA C T E I S M OR E A U O A P ID R A I Ñ A E NA C A S V A S TS A U D O N A E

1. Palabra ou aceno para saudar.

2. Muller que reina.

3. O que está oíndo algo.

4. En feminino, sen cociñar.

■ Explica en que vogal puxeches o acento para marca o hiato nas palabras anteriores.

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 20 24/6/09 13:19:31


Campo léxico

1. Coloca cada palabra no campo léxico que corresponda.

2. Escribe unha palabra para cada imaxe.

3. Di cal é o campo léxico que forman estas palabras.

Reforzo

19

• xutar • proxectar • gol • rodar • actriz • adestrador

• córner • claqueta • filme • portaría • produtor • árbitro

a)

b)

c)

■ Marca a que campo léxico pertencen as palabras anteriores.

■ Escribe tres palabras máis para cada campo léxico anterior.

os oficios a saúde a gripe

a. pentagrama, tocar, frauta

b. tren, billete, viaxar

c. suma, restar, ecuación

As palabras astrónomo, aluar e espacial están relacionadas cun mesmo tema: o universo. O conxunto de palabras de diferente clase (substantivos, adxectivos, verbos...) que se relacionan cun mesmo tema forman un campo léxico.

Lembra

cinema

fútbol

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 21 24/6/09 13:19:32


Anunciar un suceso

Reforzo

20

1. No colexio organizaron un concerto para celebrar a chegada da primavera. Completa esta ficha coa información que debería incluír o cartel anunciador.

2. Fai agora o cartel anunciador, en que inclúas a información anterior. Lembra que debe ter un deseño ben atractivo.

Nome do suceso

Lugar de celebración

Data Hora

Que grupo actuará?

Haberá algunha actuación máis?

Cantos cartos custará a entrada?

Quen está convidado?

Que ilustración ou foto poñerás no cartel?

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 22 24/6/09 13:19:32


Os determinantes. O artigo

1. Completa o texto coas formas do artigo que corresponda.

2. Volve escribir este texto facendo as contraccións onde sexa necesario.

mestres leváronnos a coñecer castelo de Soutomaior. Guiou visita

unha moza que nos foi explicando súa historia. Gustáronme moito castiñeiros

centenarios e outras árbores que adornan seu contorno e lle dan un fermoso

colorido. Foi unha excursión ben entretida!

Reforzo

21

• As palabras que van diante do substantivo para concretalo ou determinalo funcionan como determinantes.

• As clases de palabras que poden facer a función de determinantes son os artigos, os demostrativos, os posesivos, os numerais e os indefinidos.

• O artigo é unha palabra que funciona coma determinante e indica o xénero e o número do substantivo que o acompaña.

Lembra

3. Observa os debuxos e escribe debaixo o artigo e o número do que representan. Di tamén en que xénero e en que número está cada un.

Aviso para o alumnado

Hoxe a as oito de a tarde haberá unha reunión en a aula de actividades múltiples para falar de o festival de fin de curso. Discutiranse e escolleranse as diferentes suxestións propostas por os alumnos e por as alumnas de o colexio

as bruxas

• feminino

plural

•

•

•

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 23 24/6/09 13:19:33


O acento diacrítico

Reforzo

22

Ás veces, o acento gráfico utilízase para diferenciar unha palabra doutra que ten a mesma forma pero un significado diferente. Este tipo de acento gráfico chámase acento diacrítico.

O acento diacrítico tamén serve para distinguir dúas palabras que se diferencian porque a súa vogal tónica é aberta (óso) ou pechada (oso) ou porque unha palabra é tónica (é) e a outra é átona (e).

Lembra

1. Di o que significan as palabras destacadas en negra.

2. Completa as oracións coa palabra que corresponda en cada caso.

Teño un pouco de présa, non podo quedar a tomar o té contigo.

•

•

Caeume a bóla das mans e foi golpearme xusto nunha deda do pé.

•

•

Cómpre que lle cortes algunhas pólas a esa árbore, pois case entran pola ventá.

•

•

• A persoa que as instrucións é o adestrador do equipo.

• A miña amiga Marcela italiana.

• Se non á excursión, deberá quedar na aula.

3. Observa o debuxo e completa a historia sobre o que lle pasou a este personaxe.

Teñen que aparecer as palabras óso/oso, é/e, póla /pola.

vén / ven dá / da

Frutuoso un moi atrevido

larpeiro. Anda sempre á procura de mel. O outro día descubriu

un panal que estaba nunha alta. Púxose a gabear

árbore para alcanzar o delicioso mel, esvarou e... pa-

taplás!, foi dereitiño ao chan! Pobre Frutuoso mancou a pata e rom-

peu un

é / e

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 24131039 _ 0001-0112.indd 24 1/7/09 14:13:381/7/09 14:13:38


Palabras polisémicas

1. Numera cada oración segundo o significado da palabra copa.

2. Observa as ilustracións e escribe unha oración con cada un dos significados de banco.

3. Explica o significado da palabra terra en cada oración.

4. Arrodea as palabras que sexan polisémicas.

Reforzo

23

1. Vaso con forma de campá sostido sobre un pé.

3. Parte máis alta dunha árbore, formada por follas e pólas.

2. Premio que se dá ao gañador dunha competición deportiva.

A copa da árbore está chea de paxaros.

Bótame máis auga na copa, por favor.

Chegou o primeiro e conseguiu a copa que tanto desexaba.

• Os mariñeiros chegaron a terra despois dunha longa viaxe.

• Tes os pantalóns manchados de terra, é mellor que os cambies.

•

•

•

Hai palabras que teñen máis dun significado. Por exemplo, a palabra acolledora significa ‘cómoda’ e ‘hospitalaria’. As palabras que teñen máis dun significado chámanse palabras polisémicas.

Lembra

• pé • reloxo • manga • goma • calendario

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 25 24/6/09 13:19:33


Un conto con dous personaxes

1. Fai parellas relacionando os personaxes opostos das dúas columnas.

Reforzo

24

2. Escolle unha parella das anteriores e contesta as preguntas seguintes.

• Escribe os nomes dos dous protagonistas.

Personaxe 1 Personaxe 2

• Onde viven?

• Como é e que lle gusta facer ao personaxe 1 que escolliches?

• Como é e que lle gusta facer ao personaxe 2?

• Que os pode facer cambiar?

• Como será o final? Marca a resposta.

Feliz Triste Inesperado

3. A partir das respostas anteriores, inventa un conto que teña como protagonistas a parella de personaxes que escolliches. Non esquezas o título.

humilde • • folgazán

listo • • crido

traballador • • agarrado

xeneroso • • parvo

PERSONAxE 1

PERSONAxE 2

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 26 24/6/09 13:19:33


Os pronomes persoais

1. Escribe a resposta nomeando o destacado cun pronome átono.

2. Completa as oracións cos pronomes tónicos axeitados.

3. Arrodea os pronomes átonos que atopes no texto seguinte e colócaos no lugar que lles corresponda na táboa. Ten en conta que algún de terceira persoa ten varias formas.

Reforzo

25

• Os pronomes persoais serven para nomear os seres ou obxectos sen utilizar substantivos.

• Hai pronomes de primeira, segunda e terceira persoa.

• Os pronomes persoais poden ser tónicos ou átonos. Os pronomes tónicos poden ir sós. Os pronomes átonos acompañan sempre un verbo.

Lembra

• Atopaches os libros xa? Si,

• Comiches todo o pan? Si,

• Viches os teus curmáns na festa? Non,

• Avisaches a túa irmá. Non,

• non falo para a parede, fáloche a

• A non lle gusta este grupo, pero a si.

• levaremos pan, levaredes o friame

e levarán os refrescos.

singular plural

1.ª persoa

2.ª persoa

3.ª persoa

Traballar na casa

Se vos digo que miña nai gaña cartos sen saír da casa, igual me chamades mentireiro. Pero miña nai é debuxante de cómics e ten un estudio no piso onde vivimos. Gústalle o seu traballo e a miúdo failles caricaturas aos meus amigos que sempre lles regala despois. Por iso eles veñen tanto a visitarnos! Para publicar os cómics, ten que os escanear e envialos por correo electrónico. Que che parece o traballo de miña nai?

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 27 24/6/09 13:19:34


Contraccións dos pronomes átonos

Reforzo

26

Cando nunha oración se encontran os pronomes átonos me, che, lle, nos, vos, lles coas formas átonas o, a, os, as dan lugar ás contraccións seguintes: mo, ma, mos, mas; cho, cha, chos, chas; llo, lla, llos, llas; nolo, nola, nolos, nolas; volo, vola, volos, volas; llelo, llela, llelos, llelas.

Lembra

1. Escribe as oracións facendo as contraccións dos pronomes que corresponden.

• Xa che o dixen moitas veces; eu non lles o contei!

• O xogo non vos o podo emprestar porque xa lle o deixei a Xoel.

• Cando me o contou, eu díxenlle que non lle o cría.

3. Completa as oracións cunha contracción de pronomes átonos axeitada ao sentido.

• Pintouvos o cuarto de laranxa? Non, pintou de amarelo.

• Entregouche o pedido cedo? Si, entregou ás oito en punto.

• Resolveulle a dúbida seu irmán? Non, resolveu súa nai.

• Pagarasme o traxe ao contado? Non, vou pagar con tarxeta.

• Gardarache el a equipaxe? Si, pero dixo que gardaría só un día.

• Vailles poñer agora a canción? Non, poñerá máis tarde.

4. Escribe unha oración en que apareza cada unha das contraccións propostas.

• chas

• mos

• volo

2. Copia a contracción que atopes en cada oración e di que pronomes as forman.

• Eu esas castañas non chas quero. chas che + as

• Éche unha parvada non llo contar.

• Visiteina este luns; ¿non volo dixo?

• Arranxouno e entregoumo no día.

• Laveille a bici e gardeilla no garaxe.

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 28131039 _ 0001-0112.indd 28 1/7/09 14:13:391/7/09 14:13:39


Palabras simples e palabras compostas

1. Forma palabras compostas relacionando os verbos das dúas primeiras columnas cos substantivos correspondentes.

2. Di a partir de que palabras simples se formaron estas compostas.

3. Escribe a palabra composta con que se designan estes elementos.

4. Escribe tres palabras compostas que comecen con cada verbo. Podes empregar o dicionario se che cómpre.

Reforzo

27

para porta cartas manchas

quita limpa brisas montesgarda abre botas avións

• tirarrollas +

• crebacabezas +

• montacargas +

• gardarroupa +

• portavultos +

• lavamáns +

As palabras que se formaron a partir da unión de dúas ou máis palabras, como parachoques (verbo parar + substantivo choques), chámanse palabras compostas. En cambio, as palabras que non se compoñen doutras palabras, como panca, chámanse palabras simples.

Lembra

• parar • gardar

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 29 24/6/09 13:19:34


Contar unha experiencia persoal

1. Marca cal destas oracións pertence á explicación dunha experiencia persoal.

2. Fixándote na oración que escolliches, completa as características destes textos.

Reforzo

28

• A policía detivo o atracador de xoiarías preto do meu domicilio de Vilalba.

• A chuvia fórmase a partir da auga que se evapora do mar.

• O ano pasado fun esquiar e sentinme o máis feliz do mundo.

• A fraga do Eume é unha paraxe singular, cunha gran diversidade de flora.

3. Tendo en conta as características que sinalaches na actividade 2, escríbelle un correo a un amigo en que lle expliques unha anécdota divertida que che pasase recentemente.

Tema:

Ola

Como che foi a fin de semana? A min

De: [email protected]

A: [email protected]

Data:

Tipo de verbos: Tempo Persoa

Esaxeracións:

Palabras que se refiren aos sentimentos:

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 30 24/6/09 13:19:35


O verbo: raíz e desinencias

1. Atopa os verbos en forma conxugada que hai neste poema e cópiaos co seu infinitivo.

2. Separa a raíz da desinencia nestes verbos.

3. Relaciona cada raíz coa desinencia que lle corresponde e escribe a forma resultante.

4. Escribe tres formas a partir da raíz indicada, e tres máis a partir da desinencia.

Reforzo

29

Os verbos son palabras que expresan accións ou estados. Cada verbo ten diferentes formas. O conxunto de todas formas dun verbo chámase

conxugación.

Cada forma verbal consta de raíz e desinencia.

Lembra

Estudei nun pupitre de auga gordanunha escola onda o mar.E no recreo ía pescar lurasna chalupa do meu avó.

Aprendía a escribir nunha clase pequenade persianas de sal.

No encerado nacían peixese gamelas nos ollos do profesor.

Os meus compañeiros eran xoubase eu un tiburón.

FRAN ALONSO

• ceariamos

• sentías

• expresan

• debatedes

• pecharán

• escoitaron

• lestes

• preferiu

fal- -iría

consent- -erei

bat- -es

cant-

-arás

•

•

•

•

•

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 31131039 _ 0001-0112.indd 31 1/7/09 14:13:391/7/09 14:13:39


Escritura de contraccións

Reforzo

30

• As preposicións de e en contraen cos demostrativos este, ese, aquel, iso e dan como resultado as contraccións deste, dese, daquel, diso...; neste, nese...

• As preposición de e en contraen cos indefinidos algún, algunha, algúns, algunhas e con outro, outra, outros, outras e dan como resultado as contraccións dalgún, dalgunha...; nalgún, nalgunha...; doutro, doutra...; noutro, noutra...

• As preposicións de e en contraen co pronome persoal tónico de 3.ª persoa el, ela, eles, elas, e dan como resultado as contraccións del, dela, deles, delas; nel, nela, neles, nelas.

• As formas do demostrativo este, esta; ese, esa; aquel, aquela... contraen co indefinido outro, outra, outros e outras e dan como resultado as contraccións estoutro, esoutro, aqueloutro, estoutra, esoutra...

Lembra

de en

3. Completa estas oracións cunha contracción de demostrativo coas formas do indefinido outro que lle acaia.

momento o señor director está reunión.

Volva dentro minutos ou agarde sala de espera.

Poden ser uns vinte minutos, penso que xa terá rematado.

1. Escribe o resultado de cada combinación.

aquela

eses

outro

algúns

■ Agora completa as oracións coas contraccións anteriores que acaian polo sentido.

•

•

•

2. Escribe unha oración coas contraccións que non empregaches na actividade anterior.

+ +este

esa

outra

algunha

• A túa maleta non é esta, éche que está alí onda a porta.

• Esta chaqueta de cadros non me gusta, prefiro que tes na man.

• Non comas ese pan reseco, toma que se acaba de facer.

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 32 24/6/09 13:19:35


Prefixos e sufixos

4. Escribe as palabras que corresponden á definición. Fíxate se leva prefixo ou sufixo.

Reforzo

31

2. Engádelles, ás palabras seguintes, os prefixos que corresponden.

des-

re-

in-

• tapar

• cómodo

• tocar

• acelerar

• baixar

• domable

• mirar

• crible

• calzar

As partículas que se engaden diante dunha palabra para formar outra chámanse prefixos e as que se engaden detrás, sufixos.

Lembra

1. Arrodea o que se pide en cada serie de palabras.

• desfeita • recoller • invisible • prefabricar

• amoroso • pasteleiro • sinxeleza • enfermidade

prefixos

sufixos

3. Clasifica estas palabras segundo teñan prefixo ou sufixo.

• semanal • chuvioso • hipermercado • descontento

• flotador • paraugueiro • sobrevivir • prehistoria

• prever • extraordinario • arboredo • analista

con prefixos

con sufixos

• Volver ler. re-

• Persoa que vende froita. -eiro

• Característica do que é duro. -eza

• Que non é capaz. in-

• Que se desfixo. des-

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 33 24/6/09 13:19:35


Describir un lugar

2. Escolle adxectivos que che poidan servir para a descrición da foto.

1. Este verán fuches de vacacións a un lugar que che gustou moito e fixeches fotografías coma esta.

Reforzo

32

3. Unha amiga non sabe onde ir de vacacións e quere que a informes do lugar onde estiveches ti. Describe a foto a partir da planificación que fixeches nas actividades 1 e 2.

Información xeral

O que se ve en primeiro plano

O que se ve en segundo plano

O que se ve ao fondo

guapo fértil alto marabilloso

caudaloso árido alegre rápido

■ Clasifica nesta ficha os elementos da paisaxe da foto anterior.

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 34 24/6/09 13:19:36


O verbo: número e persoa

1. Sitúa cada verbo no lugar da táboa que lle corresponda.

• fas • escoito • temos • caeron • agochou • vedes

Reforzo

33

• Segundo o número, as formas verbais poden estar en singular ou en plural. • Segundo a persoa, as formas verbais poden estar en primeira, segunda

ou terceira persoa.• As formas non persoais do verbo son o infinitivo, o xerundio e o participio.

Lembra

singular plural

primeira persoa

segunda persoa

terceira persoa

2. Arrodea, neste texto, os verbos que están en terceira persoa do singular e, ao acabar, reescríbeo cambiando os verbos para a primeira persoa do plural. Fai tamén outros cambios que necesites (pronomes, posesivos, etc.).

3. Localiza os seguintes tipos de formas non persoais que hai no texto anterior.

Un encontro nostálxico

Uxío chegou á aldea á primeira hora do mañá. Non volvera desde que era un cativo e tiña moita ilusión por reencontrar os camiños e persoas da infancia. Estivo conversando horas e horas cos amigos. Aínda que se sentía moi feliz, non daba evitado unha sensación amarga: gran parte das casas que coñecera anos atrás foran desaparecendo e os montes que rodeaban a aldea estaban medio mortos a causa dos incendios. Así e todo, conducindo de volta á casa, Uxío sentiu que acababa de pasar un dos mellores días da súa vida.

Uxío mais eu

infinitivo xerundio

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 35 24/6/09 13:19:36


Signos que pechan oracións

Reforzo

34

Para indicar que unha oración acaba e comeza outra, utilizamos varios signos de puntuación:

• Ao final das oracións en que se afirma ou nega algo, escríbese un punto, do que hai tres tipos: punto e seguido (escríbese para separar dúas oracións do mesmo parágrafo), punto e á parte (escríbese para separar dous parágrafos) e punto final (escríbese para indicar o final dun texto).

• Ao final das oracións en que se pregunta algo escríbese un signo de interrogación.

• Ao final das oracións en que se expresa sorpresa, admiración, medo, etc. escríbese un signo de admiración.

Lembra

1. Arrodea os puntos deste texto de diferentes cores, seguindo o código.

2. Le o diálogo seguinte e arrodea, de cor laranxa, os signos de interrogación e, de cor morada, os de admiración.

Poñendo remedio

Cando a medicina non estaba tan avanzada, a xente botaba man de remedios moi diversos para curar enfermidades. Había un gran repertorio e cada cal máis curioso.Para combater males de orella, untaban un algodón co aceite que ardía na lámpada posta a un santo. Despois colocábano dentro da orella ou untaban directamente. Se tiñan anxinas ataban no pescozo un cordón de seda branca que tiña unha borla en cada extremo. Estaban convencións de que iso os sandaría.Estes son só algúns exemplos de fórmulas “curiosas” que se practicaban hai moito. A lista de remedios para curar isto ou aquilo podería ser interminable.

–Perdoe, a estrada que vai a Foz?–Non, síntoo, pero non teño arroz.–É que non me entendeu? Eu pregunto

pola estrada de Foz!–E eu dígolle que non teño nada de arroz!–Arroz, non! Foz!–Mire, arroz aquí non hai. Pero se segue recto

chegará a Foz, onde pode comer un marisco con arroz para chuchar os dedos!

–Ahh!

■ Atopaches algunha clase de punto? Arrodéaos coas cores do primeiro exercicio.

Verde

o punto e seguido

Amarelo

o punto e á parte

Rosa

o punto e final

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 36 24/6/09 13:19:36


As expresións

3. Escribe unha oración para cada expresión.

Reforzo

35

2. En cada oración das que seguen hai unha expresión; sublíñaa.

• Preocúpalle non chegar a tempo, el sempre afoga nun vaso de auga.

• Sempre di o que pensa, non ten pelos na lingua.

• Cando saín esta mañanciña, ía un frío que pelaba.

1. Relaciona para formar expresións e cópiaas.

Coller o can • • e pouco lume.

Moito fume • • nun palleiro.

Poñer a man • • polo rabo.

Buscar unha agulla • • no lume.

1.

2.

3.

4.

■ Escribe o número da expresión a que corresponden as definicións seguintes.

Ter confianza en alguén.

Pretender conseguir algunha cousa difícil ou imposible.

Ter unha cousa menos importancia do que semella.

Enfrontarse con decisión e valentía a un problema.

• Chover auga ás cuncas.

• Esa mañá ía un sol de xustiza.

• Estar nas verzas.

Ás veces utilizamos expresións que teñen un significado diferente en conxunto do que teñen as palabras que as forman. Así por exemplo, romper o xeo significa ‘iniciar tratos que ninguén se atrevía a comezar’ ademais de ‘partir un anaco de xeo’. Entre as expresións destacan os refráns e as frases feitas.

Lembra

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 37131039 _ 0001-0112.indd 37 1/7/09 14:13:401/7/09 14:13:40


Escribir un texto expositivo

1. Le a situación seguinte e resolve a actividade.

Reforzo

36

Que é a reciclaxe?

Que consecuencias positivas ten a reciclaxe?

Que opinan os meus pais da reciclaxe?

Como é o proceso de reciclaxe de materiais?

Cando foi a primeira vez que reciclei?

Que materiais se poden reciclar?

Cantas botellas de vidro caben nun colector?

2. Ordena e copia as preguntas que escolliches no exercicio anterior e escribe o texto respondendo as preguntas. Despois, ponlle título.

■ Marca as catro preguntas que terá que contestar o texto expositivo.

A revista da escola prepara un número especial dedicado ao ambiente. Como na aula traballamos moito sobre o tema, pedíronche un artigo para que expliques o que é a reciclaxe e en que consiste.

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 38 24/6/09 13:19:37


O verbo: tempo e modo

1. Reescribe estas oracións en pasado e futuro.

2. Di que modo verbal representa cada debuxo.

3. Escribe tres oracións en imperativo a partir das palabras indicadas.

Reforzo

37

• Os verbos sitúan as accións nun tempo (pasado, presente ou futuro), en relación co momento en que se fala.

• O modo dos verbos reflicte a actitude do falante ante do que di. Hai tres modos: indicativo, subxuntivo e imperativo.

Lembra

Teño unha caseta na horta dos avós.

Os meus amigos van de viaxe en Río de Xaneiro.

David Cal gaña a medalla olímpica.

Uxía canta no auditorio de Castrelos.

• desconectar / teléfonos

• poñer / cinto de seguridade

• reducir / velocidade

pasado presente futuro

Se tivese un canciño!

Chove! Circulade!

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 39 24/6/09 13:19:37


A coma

Reforzo

38

2. Explica cal é a diferenza de significado que hai entre estas dúas oracións.

3. Continúa as enumeracións seguintes sen deixar ningunha coma nin o punto final.

Escríbese coma nos casos seguintes:

• Para separar os elementos dunha enumeración.• Para facer unha aclaración no medio dunha oración.• Para separar, nunha oración, o nome da persoa á que nos diriximos

(vocativo).

Lembra

1. Arrodea as comas do seguinte texto. Usa o vermello para as enumeracións e o azul para as explicacións.

Estimados pais e nais:

A semana que vén a nosa escola, por décimo ano consecutivo, celebra-rá as xornadas culturais. Haberá actos de toda clase: castelos inchables, contacontos, partidos de baloncesto e xogos tradicionais, concursos de vi-deoxogos, etc. Todo iso, que será totalmente gratuíto para o alumnado, celebrarémolo os días seguintes: martes 12, mércores 13 e xoves 14.

Atentamente,

A dirección da escola.

• A bicicleta que estaba atada ao farol desapareceu.

• A bicicleta, que estaba atada ao farol, desapareceu.

• Gústanme todas as películas: as de acción

• Miña tía viaxou por bastantes países: Turquía,

• A miña irmá practica moitos deportes: natación

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 40 24/6/09 13:19:37


Os sufixos aumentativos

1. Arrodea o sufixo aumentativo en cada palabra.

2. Forma palabras novas engadindo os sufixos aumentativos -azo /-aza, -ón/-ona.

4. Di a partir de que palabra se forman estas.

5. Expresa o que representa cada debuxo cun sufixo aumentativo.

3. Marca en cada parella de palabras a que é aumentativa.

Reforzo

39

• festaza • linguaza • librazo • paradón

• chorón • tristona • botellón • corpazo

• porta

• pelo

• ollos

• cullerón

• portalón

• caixón

• gol

• patada

• coche

• respondón

• rosmón

• saltón

Hai sufixos que, ao engadilos ao final dunha palabra determinada, expresan a idea de grande. Por exemplo, se engadimos o sufixo -azo á palabra polbo, obtemos a palabra polbazo que significa ‘polbo moi grande’. Os sufixos que expresan a idea de medida grande son os sufixos aumentativos.

Lembra

estirón

estación

sobrazo

solazo

bombona

berrona

ameaza

casaza

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 41131039 _ 0001-0112.indd 41 1/7/09 14:13:411/7/09 14:13:41


Mellorar o estilo dun texto

1. Xaime fixo un borrador dun traballo da clase, revisouno e detectou algunhas palabras inexactas e moitas repeticións.

■ Sinala a opción correcta para substituír as expresións marcadas no texto.

2. Volve escribir o texto sobre o paleolítico introducindo as correccións.

Reforzo

40

O paleolítico

O paleolítico é o período de hai máis anos. Neste período, as persoas eran nómades e vivían da caza, a pesca e a recolección de froitos. A palabra paleolítico quere dicir ‘pedra antiga’ e fai referencia ao material que se utilizaba para facer os obxectos.A maneira de facer era moi simple: golpeaban dúas pedras e facían que saísen fragmentos, cos que facían cousas cortantes para cazar ou cortar as peles e a carne dos animais.

• de hai máis anos (palabra inexacta)

máis moderno máis antigo máis recente

• neste período (palabra repetida)

neste país neste itinerario nesta época

• paleolítico quere dicir (palabra inexacta)

paleolítico trata de paleolítico fala de paleolítico significa

• a maneira de facer (palabra inexacta)

a táctica a técnica o labor

• facían que saísen fragmentos

conseguían que saísen fragmentos intentaban que saísen fragmentos

• cos cales facían (palabra repetida)

cos que provocaban cos que cosían cos que fabricaban

• cousas cortantes (palabra inexacta)

obxectos cortantes feitos cortantes obras cortantes

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 42 24/6/09 13:19:38


Os tempos verbais

1. Completa o texto escribindo, en cada caso, a forma verbal que corresponda.

2. Di en que tempo verbal están as formas que escribiches no texto anterior.

3. Escribe unha forma verbal de indicativo para cada indicación.

Reforzo

41

Os tempos verbais son conxuntos de formas verbais que sitúan a acción no mesmo tempo e no mesmo modo.

Segundo o momento en que sucede a acción, os tempos poden ser de pasado, de presente e de futuro.

Lembra

Gustaríame (GUSTAR) que (HABER) máis salas de teatro na miña cidade.

(APROVEITAR) sempre que (TER) a oportunidade de ver algunha

obra. (PODER) ir a outras cidades, onde (DEBER) haber máis tea-

tros, pero (SER) demasiado pequeno e non (GAÑAR) cartos para

pagar a viaxe. Pero (ESCOITAR) o que vos (DICIR): o día que os

(GAÑAR), estou seguro de que (AFORRAR) unha gran parte para

percorrer todos os teatros do mundo!

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

• pretérito imperfecto, verbo cantar

• pretérito perfecto, verbo bater

• presente, verbo construír

• futuro, verbo ler

• condicional, verbo saír

gustaría

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 43131039 _ 0001-0112.indd 43 1/7/09 14:13:411/7/09 14:13:41


O punto e coma

Reforzo

42

4. Describe o teu cuarto e enumera os obxectos que ves. Usa comas e puntos e coma.

1. Arrodea de cor vermella as comas e de verde os puntos e coma.

2. Completa o texto con coma ou punto e coma.

Escríbese punto e coma nos casos seguintes:

• Para separar os elementos dunha enumeración cando algún destes xa leva coma.

• Diante dos enlaces malia que, aínda que, non obstante, con todo… cando introducen oracións longas.

Lembra

Na miña clase hai compañeiros de todos os sitios: Micaela é de Arxentina; Duarte, de Coímbra; Hamza, de Nador; Dorina, de Bucarest; e Cristina, de Lima.

Lexionarios soldados romanos

prestade atención. Temos que construír

un campamento. A primeira centuria

montará as tendas a segunda cavará

unha foxa arredor da muralla

a terceira construirá os muros

e a cuarta erguerá as torres. Semellaremos

invencibles con todo non nos

debemos durmir porque

o inimigo sempre está á espreita!

3. Escribe dúas oracións cos enlaces malia que e non obstante precedidos de punto e coma.

•

•

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 44 24/6/09 13:19:38


Os sufixos diminutivos

1. Escribe o diminutivo das palabras seguintes.

2. Risca as palabras que non son diminutivos.

4. Expresa todo o que poidas en diminutivo.

3. Expresa estas frases sen diminutivo.

Reforzo

43

• irmán

• tolo

• nai

• peixe

• saco

• Soaba unha música meiga

• Dáme unha pouca auga

• Aquela era unha vaca vella

• unha casiña branquiña

• unha luciña azuliña

• un camiñiño longuiño

• camiño – uñiña – gatiña – cociña – raíña – espiña – maletiña –

• sombriña – veciño – daniña – golfiño – casiña – fouciño – netiña

• ratiño – sobriña – fociño – cancionciña – papeliño – solciño – fariña

• foto

• lixeiro

• luz

• ponte

• cartel

■ Copia as palabras anteriores con diminutivo e escribe a palabra sobre a que se formaron.

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

Se á palabra zapato lle engadimos o sufixo -iño, obteremos a palabra zapatiño que significa ‘zapato pequeno’. Os sufixos que expresan a idea de medida pequena chámanse diminutivos. Ás veces, estes sufixos tamén se utilizan para expresar afecto ou estima. Por exemplo: naiciña.

Lembra

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 45 24/6/09 13:19:38


Escribir o texto dun cómic

1. Le a viñeta e contesta as preguntas.

2. Completa a cartela e os globos das viñetas seguintes.

Reforzo

44

De noite, a nai e a filla sentan no sofá para ver a televisión...

• Que tipo de oración se utilizou no texto do cadro ou cartela?

• Que tipo de oracións se utilizaron nos globos? Que signos de puntuación predominan nos globos?

Nai, é verdade que vimos

dos monos?

Non o sei, filla, teu pai

nunca me presentou

a súa familia!

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 46 24/6/09 13:19:39


A primeira conxugación

1. Arrodea os verbos da primeira conxugación que atopes no texto seguinte e cópiaos.

2. Analiza estas formas seguindo o exemplo.

Reforzo

45

Os verbos co infinitivo acabado en -ar pertencen á primeira conxugación. A maioría dos verbos da primeira conxugación conxúganse coma andar.

Lembra

Duarte agarra a pelota e lánzaa cara ao centro

do campo. Albeite páraa co peito e pásalla a Baralla. Senra corre cara a el,

Baralla regatea e envía o balón a Mateu. o dianteiro perde o equilibrio e Cazón toma a pelota para dirixir o ataque cara ao campo

contrario. os espectadores levántanse, parece que se desmarca Afranio,

solicita o balón e …

infinitivo tempo modo

falariamos falar condicional indicativo

cambiarei

xantaremos

xiran

calaron

viaxaban

chegarán

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 47 24/6/09 13:19:39


A partición de palabras. O guión

Reforzo

46

Á hora de partir as palabras ao final da liña, hai que poñer un guión e seguir estas normas:

• Non se poden separar as letras que forman parte da mesma sílaba. Exemplo: alcal-de e non alca-lde.

• Non se poden separar os ditongos. Exemplo: sombrei-ro e non sombre-iro. • Non se poden separar os dígrafos en sílabas diferentes, pois representan un

único son (ch, gu, ll, nh, qu e rr). Exemplo: conce-llo, por-que e non concel-lo, porq-ue.

• Non se pode deixar ningunha letra soa ao final ou ao comezo dunha liña. Exemplo: usá-baa e non u-sábaa.

Lembra

dúas sílabas tres sílabas catro sílabas

1. Separa as sílabas das palabras seguintes.

2. Arrodea as palabras que estean ben partidas.

3. Copia cada palabra coas sílabas partidas, coma no exemplo.

• carreira

• escravo

• estraño

• sombreiro

• xoguete

• moucho

• pallaso

• cocheira

• reflexivo

• guitarra

o campio-nato

o estra-nxeiro

con algun-ha

no cárce-re

á esqu -erda

os pallei-ros

■ Agora escribe correctamente as separacións mal feitas.

• frouxo • tardío • portaría • esvaecer • violencia • ciencia

• auga • faena • aéreo • inconsciente • historia • diario

frou-xo

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 48 24/6/09 13:19:40


Os xentilicios

1. Arrodea neste texto catro xentilicios e cópiaos indicando a que lugar fan referencia.

Reforzo

47

Unha carreira moi internacional

Onte celebrouse, polas rúas pontevedresas, o quinto maratón. O primeiro lugar foi para o marroquí Ahmed Aouita, veciño de Arcade, e a continuación entrou Piero Nero, italiano de nacemento, pero vigués de adopción.

•

•

•

•

2. Escribe o lugar de onde son estas persoas.

3. Completa co xentilicio que corresponda.

• os redondeláns

• os andorranos

• os lucenses

• os monfortinos

• os canadenses

• os cataláns

• os valencianos

• os carnotáns

• Amaia naceu en Bilbao, é

• Marta naceu en Sevilla, é

• Sara naceu en Madrid, é

• Marie naceu en París, é

• Laura naceu en Venecia, é

• Alba naceu en Murcia, é

A palabra ourensán indica que unha persoa é de Ourense. As palabras que expresan o lugar de procedencia das persoas ou cousas de que se fala chámanse xentilicios.

Lembra

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 49 24/6/09 13:19:40


Argumentar

1. Le esta situación e responde as preguntas.

2. Escribe a carta tendo en conta as respostas da actividade anterior.

Reforzo

48

O patio da escola é moi grande, pero como está descuberto, cando chove, non podedes dar Educación Física nin xogar. Ademais, o chan é moi esvaradío cando está mollado e xa se lesionaron algúns rapaces. Proponlle á dirección da escola que cubra unha parte do patio para solucionar este problema.

• A quen vas dirixir a carta?

• Que queres conseguir?

• Que argumentos podes dar?

1.

2.

Señor/-a :Os alumnos de 5.º de primaria deste centro cremos que sería moi conveniente

, por dúas razóns.En primeiro lugar, porque

En segundo lugar, porque

Atentamente,Asina

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 50 24/6/09 13:19:41


A segunda conxugación

1. Arrodea os verbos da segunda conxugación que atopes no texto seguinte.

2. Completa o texto coas formas correspondentes dos verbos.

3. Escribe a primeira persoa do futuro e do condicional dos verbos seguintes.

Reforzo

49

Os verbos con infinitivo acabado en -er pertencen á segunda conxugación. Por exemplo: temer, correr, bater.

Lembra

Non (haber) lugar para tantas persoas no salón de actos. O director non

(crer) que (caber) todos os alumnos que (que-

rer) ver o espectáculo. Non pensaba eu que a xente (ter) tanto interese

pola obra. Pero claro, os alumnos de quinto (ser) uns actores famosos e

xa nos (coñecer) moita xente. Que éxito!

futuro condicional

estender

interromper

premer

Un día espléndido

Onte tivemos moita sorte na nosa excursión ao Pico Sacro. Amenceu un día espléndido, con moi bo tempo, aínda que nós xa o esperabamos porque viramos a predición dunha páxina da Internet. O único que non o cría era meu pai, porque el pensaba que as nubes dos días anteriores non desaparecerían tan axiña e que nos ía chover durante todo o camiño. Se lle fixésemos caso, non nos moveriamos da casa.

4. Indica o infinitivo de cada forma verbal.

• correrei

• perdeu

• temiamos

• apareza

• crerás

• baten

• pertence

• crecen

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 51 24/6/09 13:19:41


A raia

Reforzo

50

Escríbese raia nos casos seguintes:• Para introducir nun texto as palabras que din os personaxes. Exemplo: –Isto que

ves é un calidoscopio.• Para separar as palabras que di un personaxe das aclaracións que fai o narrador.

Exemplo: –Sabías que Elba significa «montaña alta»? –dixo Sabela.

Lembra

1. Arrodea onde se usou a raia neste texto.

■ Copia un exemplo do texto anterior en que a raia ten cada función.

2. Copia a oración introducindo a raia onde sexa necesario.

–Mamá! falou o neno un chisco preocupado sabes onde está o meu mp3?

Indica que o personaxe comeza a falar.

•

Introduce unha aclaración do narrador.

•

3. Inventa unha conversa entre estes dous personaxes. Utiliza os diferentes casos de uso

da raia.

Cuestión de distancias

Un día que na clase estaban falando das longas distancias, a mestra preguntoulle a un alumno: –Manoliño, que está mais lonxe, a Lúa ou Rusia?––Rusia, mestra –dixo Manoliño sen dubidar un segundo–, porque a Lúa podo vela desde a ventá da miña casa, pero Rusia, non.

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 52131039 _ 0001-0112.indd 52 1/7/09 14:13:431/7/09 14:13:43


Outros tipos de sufixos

1. Escribe a palabra nova co sufixo que corresponde en cada caso.

2. Subliña o sufixo que é común en cada serie de palabras e escríbeo.

3. Forma nomes de aparellos cos sufixos -dor e -dora a partir destes verbos.

Reforzo

51

■ Que teñen en común os sufixos anteriores? Marca.

■ Fíxate no significado de cada sufixo anterior no grupo de palabras e completa.

• O sufixo significa ‘lugar onde se vende algunha cousa’.

• O sufixo significa ‘aparello que serve para algunha cousa’.

Forman palabras que indican oficios ou profesións.

Forman palabras de xénero diferente.

Forman palabras co mesmo significado.

libraría papelaría carnizaría zapataría sufixo

espertador recolledor flotador coador sufixo

• espertar

• conxelar

• contestar

• quentar

• picar

• lavar

• aspirar

• torrar

Segundo a clase de palabra que se quere formar e o significado que se lle quere engadir á palabra orixinal, utilizaremos uns sufixos ou outros. Por exemplo, o sufixo -dor de historiador serve para formar substantivos que significan ’persoa que fai...’.

Lembra

• Persoa que vende flores.

• Persoa que xoga ao tenis.

• Persoa que toca a frauta.

+ ISTA

• Persoa que vende froita.

• Persoa que arranxa zapatos.

• Persoa que traballa o ferro.

+ EIRO

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 53 24/6/09 13:19:41


■ Prepara o informe contestando estas preguntas.

54

Escribir un informe

1. Le a situación seguinte e fai a actividade.

108642

Reforzo

52

O Concello pediuvos un informe sobre as mascotas máis habituais nas casas da vosa vila. Primeiro pasouse un cuestionario e estes foron os resultados das mascotas máis habituais nun dos barrios:

cans hámsteres paxaros gatos ponis

• Que tipo de mascotas son as máis habituais? Sinala os dous tipos maioritarios.

• Que tipo de mascota é a menos habitual? Sinala o tipo minoritario.

• Que dous factores poden influír máis na escolla de mascota? Marca.

O carácter do animal. O que come o animal.

A cor do animal. As dimensións do animal.

Título do informe

Introdución

Conclusión(interpretación)

Desenvolvemento(resultados)

2. Agora escribe o informe tendo en conta as respostas anteriores.

Así pois,

Os cuestionarios revelan

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 54 24/6/09 13:19:42


A terceira conxugación

1. Ordena as letras, forma un verbo da terceira conxugación e asóciao a un debuxo.

2. Forma o presente e indicativo, o presente de subxuntivo e o imperativo destes verbos.

Reforzo

53

Os verbos co infinitivo acabado en -ir pertencen á terceira conxugación. Por exemplo: partir, durmir, sentir.

Lembra

•

•

•

•

presente de indicativo

presente de subxuntivo

imperativo

conducir conduzo conduza conduce

competir

seguir

sorrir

■ Escribe unha oración con cada verbo para cada imaxe anterior.

3. En cada serie, risca a palabra que non é unha forma verbal.

sentía sentimos sinta sentimento sentindo

subía subiu subida subirei suba

ustir cirzurmirdur

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 55 24/6/09 13:19:42


As parénteses e as comiñas

Reforzo

54

Escríbense as parénteses para encerrar datos aclaratorios como datas, lugares, explicación de siglas. Exemplo: Octavio Augusto (63 a. C. - 14 d. C) foi o primeiro emperador de Roma.

Escríbense as comiñas nos seguintes casos:

• Para reproducir textualmente as palabras que dixo alguén. Exemplo. Xa dixo Rosalía: «Miña casiña, meu lar».

• Para indicar que unha palabra ten un sentido irónico ou distinto do habitual. Exemplo: Hoxe estades todos «encantadores».

• Para destacar un termo estranxeiro ou dialectal, un alcume ou un termo coloquial. Exemplo: Ese programa é un «reality show».

Lembra

2. Escribe unha oración en que inclúas as palabras propostas poñendo entre parénteses as que cumpra.

1. Escribe, nos espazos reservados, parénteses ou comiñas segundo cumpra. Os números indícanche onde tes que abrir cada signo.

■ Xustifica o emprego de comiñas e parénteses nos casos indicados con número.

O sábado estaba eu axudándolle a meu pai a limpar o xardín 1 sempre o facemos

na fin de semana cando miña nai me avisou: 2 Andrés, tes unha chamada de

teléfono, ponte! . Era a miña amiga Rosa, que ía ir de acampada cos seus pais ao

cámping de Punta Cabío 3 A Pobra do Caramiñal . Díxome que animase a meus

pais para irmos todos xuntos. Pois claro que se han animar, ben saben o 4 pros-

ma que podo ser cando pido algo.

1.

2.

3.

4.

• Estocolmo - Suecia

• AVE - Tren de Alta Velocidade

• ano 1660 - século XVII

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 56 24/6/09 13:19:42


Os prefixos de situación

1. Relaciona cada prefixo de situación co seu significado e escribe unha palabra que o teña.

2. Forma palabras novas cos prefixos anteriores tendo en conta o significado que posúen. Fíxate nas pistas que che dan as definicións.

3. Relaciona e escribe o significado de cada palabra.

Reforzo

55

Algúns prefixos, ao engadírense a unha palabra, indican lugar ou situación. Por exemplo, o prefixo sub- da palabra subterráneo indica, neste caso, que se atopa debaixo da terra. Os prefixos que indican lugar ou situación chámanse prefixos de situación.

Lembra

pre- •

extra- •

sub- •

pos- •

extraterrestre preescolar subcampión

• Facer unha raia por debaixo dunha palabra.

• Período que vai despois dunha guerra.

• Que se fai fóra do horario escolar.

• Que se cociñou antes.

• Que ten un cargo inferior ao de director.

• ‘debaixo’

• ‘antes’

• ‘despois’

• ‘fóra’

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 57 24/6/09 13:19:43


Era un home que pensaba que ía vestido, pero ía espido e soamente un neno foi quen de lle dicir a verdade.

Hai moitísimos anos vivía nun país de moi lonxe un emperador presumido que gastaba moitos cartos en vestiario. Un día chegou ao palacio un xastre tramposo que lle prometeu un vestido fantástico que só poderían ver as persoas intelixentes. Por fin chegou o momento de estrear o traxe e o emperador desfilou espido, pero ningún dos súbditos se atrevía a confesar a verdade por medo a ser considerado un parvo. Soamente un neno dixo o que realmente vía, e finalmente, toda a xente se animou a dicir a verdade.

Había un emperador que foi enganado por un xastre, que lle prometeu un traxe marabilloso e que o fixo ir espido. A xente quedaba sorprendida, pero calaba. Un rapaz dixo a verdade.

58

Resumir un conto

1. Escolle o texto que resuma mellor o conto O traxe novo do emperador.

2. Que información contén o resumo que escolliches? Marca as respostas correctas.

3. Que expresións se utilizaron para enlazar as oracións no resumo que escolliches?

Reforzo

56

Personaxes principais.

Lugar e momento en que ocorre a historia.

Aspectos máis importantes.

Diálogos dos personaxes.

Final da historia.

4. Fai o resumo dun conto que leses recentemente. Inclúe toda a información necesaria e non esquezas usar algunha expresión para manter o interese.

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 58 24/6/09 13:19:43


Clases de verbos

1. Arrodea os verbos que manteñen a raíz igual en todas as formas.

2. Escribe o infinitivo de cada verbo destacado en negra.

Reforzo

57

Os verbos regulares manteñen a raíz igual en todas as formas e presentan as mesmas desinencias ca o verbo que lles serve de modelo de conxugación. Os verbos que non cumpren estas dúas condicións son irregulares.

Lembra

• cansar canse, cansei, cansarei

• ir vou, fun, irei

• debater debato, debatín, debaterei

• pasear paseo, paseei, pasearei

• facer fago, fixen, farei

• vir veño, viñeches, virei

• Cada mañá érgome ás oito.

• Neno, non saques a man fóra!

• Cando o vin vestido así, case non o recoñezo.

• Non regues a pleno sol.

• Quere que cando entre na casa calce as zapatillas.

• Cales son regulares?

• Cales son irregulares?

• Como o soubeches?

■ Responde.

■ Responde. Trátase de verbos regulares ou irregulares? Por que?

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 59 24/6/09 13:19:43


Os dous puntos

1. Le o texto seguinte e anota a función dos dous puntos (enumeración ou cita).

2. Completa estas oracións con enumeracións. Usa dous puntos, puntos e coma e comas.

Reforzo

58

Escríbense dous puntos nos casos seguintes:

• Nas notas e nas cartas, despois do saúdo.• Para introducir unha enumeración que se anuncia. • Antes de citar as palabras exactas que dixo unha persoa.

Lembra

A presidenta do xurado dixo : «É a actua-ción máis extraordinaria que vin nunca : elegante, orixinal, emocionante e diverti-da. Es a gañadora». Daquela, a concur-sante respondeu : «Grazas, grazas a to-dos : aos meus pais, á miña irmá, aos meus amigos e a todos os que me apoia-ron ata chegar aquí!»

• María xoga

• O verán que vén

• Coa escola fomos de excursión

3. Observa o debuxo e completa o texto coa oración que corresponda en cada oco. Lembra que cómpre poñer os dous puntos.

O gardián do Big Ben de Londres preguntoulle a Roi

.

Roi respondeu

. Daquela, el dixo

.

E Roi contestou, entusiasmado

«E que é o que máis che gustou?»

«Viñeras a Londres antes?»

«Non, é a primeira vez que veño.»

«Vir no avión!»

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 60 24/6/09 13:19:43


As siglas

1. Completa cada oración coa sigla que falta.

2. Que significan as siglas presentes en cada imaxe? Escribe os números.

Reforzo

59

• O mes que vén teño que ir renovar o

• Os pais de Brais están de viaxe nos

• A miña curmá traballa nunha moi coñecida.

• A sede da está a Nova York.

• De aquí a dous anos comezaremos primeiro de

• EUA

• ONG

• ESO

• ONU

• DNI

■ Escribe o significado das siglas anteriores.

4

2

5

3

6

• Unión Europea

• Empresa Municipal de Transportes

• Radio Televisión Galega

• Liga de Fútbol Profesional

• Alta Velocidade Española

• Unidade de Coidados Intensivos

EUA ONG ESO ONU DNI

Para expresar de xeito abreviado o nome do Museo Interactivo de Historia Medieval uníronse as letras iniciais de cada palabra: MIHM. Estes conxuntos de letras que se forman unindo as letras iniciais dun grupo de palabras chámanse siglas.

Lembra

1

Fabricado na UE

RTVG UCI

EMT

AVE

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 61 24/6/09 13:19:44


Escribir diálogos

2. Converte o texto anterior nun diálogo. Toma como modelo a intervención da mestra.

Reforzo

60

1. Le o texto e subliña en vermello o que di un personaxe e en azul o que di o outro personaxe.

– Na clase de hoxe faremos un percorrido por un dos monumentos máis importantes da China: a Gran Muralla Chinesa! É unha fortificación construída hai máis de 2.300 anos e é a máis longa do mundo, con máis de 7.000 km. –comezou a explicar a mestra.

Mentres a mestra explicaba, Tareixa e Xoán non paraban de falar:

Viaxe á China

Tareixa preguntoulle a Xoán se lle gustaría ir de viaxe á China. Xoán respondeu que si, sen pensalo, porque alá podería comer moitos roliños de primavera. Tareixa propúxolle ir no verán, pero Xoán, máis inseguro, confesoulle que tiña medo a voar e, sobre todo, estaba preocupado polos cartos porque el só tiña 50 euros aforrados e, ademais, non sabía chinés. Tareixa, moi resolta, contestoulle que iso non era un problema porque podían empregar os 50 euros en comprar un dicionario e participar nun concurso que sorteaba unha viaxe á China: o éxito estaba asegurado!

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 62 24/6/09 13:19:44


Repaso

1. Di con que tipo de palabra se relaciona cada termo e pon un exemplo.

2. Cambia o xénero e o número de cada palabra.

3. Escribe unha oración que conteña os signos de puntuación indicados.

4. Di que tipo de prefixo ou de sufixo contén cada palabra.

5. Relaciona.

Reforzo

61

• abstracto Exemplo

• indicativo Exemplo

• superlativo Exemplo

• átono Exemplo

• participio Exemplo

• colectivo Exemplo

• positivo Exemplo

• Dous puntos, unha coma e un punto final.

• Dúas comas e un signo de interrogación.

• Un punto e coma, unha coma e un punto final.

• antigo antigas • mestra • difícil

• bois • diarios • limpa

• home • veloces • anciá

• suborde • cochazo

• ollazos • antesala

• fontiña • viliña

sufixo aumentativoprefixo de situación sufixo diminutivo

grande e enorme • • palabras antónimas

amplo e estreito • • familia de palabras

mar e onda • • palabras sinónimas

terra e terrestre • • campo léxico

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 63 24/6/09 13:19:44

64

Ampliación

1

© 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

1. Observa o debuxo seguinte e explica o que ocorre nomeando os cinco elementos da comunicación.

Ampliación

1

3. Observa as palabras seguintes e arrodea as que atoparías, coa mesma forma, nun dicionario.

■ Agora di a palabra que terías que buscar para saber o significado das outras.

• xogaremos • mestre • noite • dicir • relampos

• ceibe • fortes • membro • falarías • ola

• coral • negras • dourar • pobre • luces

•

•

•

•

•

•

2. Clasifica as palabras seguintes.

■ Explica as diferenzas entre unha charla e un discurso.

• discurso • charla • nota • carta • misiva • conversa

comunicación oral comunicación escrita

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 64 24/6/09 13:19:45


4. Consulta o dicionario e escribe o que significa a palabra conxunto en cada oración.

5. Completa estas palabras con qu, c ou k. Usa o dicionario se o precisas.

• iosco • anora • atiúsca • iwi

• tíc et • uilómetro • fra • ilogramo

• imono • uilo • hóc ey • arate

• Mariña mercou un conxunto de saia e camiseta para a festa.

A palabra conxunto significa

• Xoel toca o baixo nun conxunto de rock.

A palabra conxunto significa

•

Significado 1

Significado 2

■ Busca no dicionario outra palabra que teña dous significados diferentes e cópiaos.

6. Fíxate na terminación destas palabras e clasifícaas. Despois engade tres exemplos máis a cada lista.

• anuncio • postizo • infancia • oficio

• espazo • silencio • crenza • cansazo

• tendencia • doenza • caricia • preguiza

Acabadas en -cio, -cia Acabadas en -zo, -za

131039 _ 0001-0112.indd 65 24/6/09 13:19:45


Ampliación

1

1. Utiliza a linguaxe para dicir o mesmo que expresan os seguintes sinais de circulación.

Ampliación

2

2. A partir da palabra cera, forma outras novas que conteñan erre forte.

C carreira,

E

R

A

3. Arrodea a palabra sinónima de cada adxectivo.

■ Emparella por sinónimos as palabras que non arrodeaches.

• farto saciado/brando

• salvaxe lambón/bravo

• audaz intrépido/larpeiro

• gustoso belido/saboroso

• seco ruín/enxoito

• vago mol/lacazán

• pálido mesquiño/albelo

• claro nítido/fermoso

• e

• e

• e

• e

4. Pinta da mesma cor as palabras que signifiquen o mesmo.

cacharela sen falabarato tempa relampo

fronte alustro lumarada testa badueiro

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 66 24/6/09 13:19:46


5. Consulta, se che cómpre, unha enciclopedia e anota, ao carón de cada cidade, o país a que pertence e a lingua ou linguas que nel se falan.

6. Imaxina que tes que escribir un texto denominado «Formas de comunicación». Fai o esquema previo á redacción a partir desta chuvia de ideas.

• linguaxe • regras • xestos

• palabras • sons • oral

• sinais • lingua • escrita

• Berlín

• Lisboa

• París

• Rabat

• Madrid

• Atenas

• Copenhaguen

• Estocolmo

• Bucarest

131039 _ 0001-0112.indd 67 24/6/09 13:19:46


Ampliación

1

2. Completa as oracións seguintes co substantivo e mais o adxectivo que aparecen entre parénteses ao final. Se dubidas no xénero, consulta o dicionario.

1. Escribe estes substantivos co xénero contrario.

3. Arrodea os substantivos que se manteñen igual en plural.

Ampliación

3

4. Estas sílabas forman, ordenadas, tres palabras. Cópiaas.

■ Escribe unha oración con cada substantivo que arrodeaches, en plural.

• bisavó

• emperador

• condesa

• marido

• xuíz

• bióloga

• heroe

• bruxa

• As xa están con flor. (árbore - froiteiro)

• A avoa toma por mor do colesterol. (leite - desnatado)

• Os seus cadros presentan . (paisaxes - luminoso)

• Tes que pasar para chegar alí. (artigo + ponte - vello)

• lapis • telefax • luns • cor • atlas

• mes • arnés • oasis • inglés • paracaídas

•

•

•

•

•

TE

MIC

FO LÉ

BU CÓ

DIS

NO

TRI

CIÓN

■ Clasifica os substantivos que escribiches segundo o xénero.

• xénero masculino

• xénero feminino

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 68 24/6/09 13:19:46


5. Separa en sílabas o texto seguinte.

6. Nesta sopa de letras agóchanse doce verbos. Cópiaos emparellados por antónimos.

7. Escolle un verbo con que expresar cada unha destas accións relacionadas co medio e escríbeo a carón.

■ Busca no texto unha palabra:

• grave sen acento

• grave con acento

• aguda sen acento

• aguda con acento

• Non consumir produtos innecesarios e escoller os que teñen menos

envoltorios e produzan menos residuos.

• Malgastar un recurso, deixalo perder.

• Volver utilizar un residuo.

• Reunir os residuos para tratalos.

• Obter os materiais de que está feito un elemento para volvelo

utilizar na fabricación doutro produto.

desbaldir reducir reciclar recoller reutilizar

D E B I L I T A R AA G O C H A R T A AE H T Q A M O O M CR O F R E A R P A ED O D I A R A A R LE P E R D E R R Z EF O R T A L E C E RD E S C U B R I R AE Q U I V O C A R RA C O R R I X I R Z

• e

• e

• e

• e

• e

• e

O pirata debía ter ben fino o oído, porque enseguida se interesou polo que propuxo Fermín:

–Está ben; a miña tripulación debe saber xogar. Cal é o xogo que propós, mocoso? Non contades con dados nin cartas, vexo difícil xogar nada…

ana M.ª Fernández, O pirata da illa de prata

131039 _ 0001-0112.indd 69 24/6/09 13:19:46


Ampliación

1

2. Agrupa as palabras seguintes segundo a familia a que pertencen.

3. Completa o texto coas palabras seguintes.

Ampliación

4

• caseiro • ruada • rueiro • casado • casarío • ruín

• casadeiro • ruinoso • arruinar • casamento • ruar • caseta

Un día de pesca

Xacinto é . Esta madrugada saíu

no seu barco . Xa con día recolleu as redes e descubriu

que a do día fora moi abundante. Ao chegar a terra vendeu

o na lonxa.

■ Escribe ti unha historia breve titulada Un día de caza. Usa as palabras do recadro.

casa rúa ruínacasar

• peixe • pesca • pescador • pesqueiro • pescar

1. Le en voz alta as palabras e fíxate na situación da sílaba tónica. Despois escribe unha oración con cada unha.

• cazador • cazar • cazaría • cazadora

•

•

•

•

fábrica

contén

fabrica

conten

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 70 24/6/09 13:19:47


5. Fai a descrición de Andrés a partir desta información.

4. Completa cada oración cun adxectivo que non presente variación de xénero.

6. Clasifica os fenómenos naturais seguintes.

Este neno chámase Andrés e é un bo amigo.

Andrés é

• O meu can é moi , ségueme alá onde vou.

• Esta actividade é demasiado , resolvina axiña.

• A casa de Marcos é , ten máis de 200 m2.

No aire Na terra No mar

Fenómenos naturais

• tifón

• sismo

• tsunami

• marusía

• tornado

• tremor

• ciclón

• ondada

• terremoto

TRAZOS FÍSICOS– Alto e delgado.– Cara con pencas.– Cabelos rizos.TRAZOS DE CARÁCTER– É moi listo e imaxinativo.– Sempre está de bo humor.AFECCIÓNS– Encántanlle os animais.– Gústalle mirar o ceo polo telescopio.

131039 _ 0001-0112.indd 71 24/6/09 13:19:47


Ampliación

1

1. Relaciona as formas que corresponden ao mesmo adxectivo.

4. Clasifica as expresións seguintes.

Ampliación

5

• ao alborexar • ao apuntar o día • á aurora • ao ocaso

• ao empardecer • á posta de sol • polo luscofusco • no abrente

bo •

malo •

grande •

pequeno •

• peor •

• menor •

• maior •

• mellor •

• máximo

• pésimo

• óptimo

• mínimo

3. Arrodea as pezas de crebacabezas que conteñan expresións que signifiquen o mesmo ca estar na lúa.

dar fe

andar coa troita estar nos

biosbardos

marchar a terra

andar nas verzas

caer do ceoa mans cheas

estar nas minchas

TARDIÑAMAÑANCIÑA

2. Completa estas palabras co ditongo ou co hiato axeitado.

• c dado • beirarr a • eg smo • carr xe

• ol ro • prot na • ped tra • ousad

oi oí ua ua eí ei ía ia

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 72 24/6/09 13:19:47


5. Escribe cinco palabras de cada campo léxico.

6. Observa o cadro do campo léxico mobiliario para sentarse e completa as casas.

7. Fai o anuncio dunha exposición de pintura. Non esquezas todo o que cómpre indicar.

banco butaca cadeira sofá tallo

asento X

con respaldo

X

con brazos

para unha persoa

brando

■ Coa axuda da información da grella, define estas palabras:

• tallo

• butaca

informática agriculturadeportes

131039 _ 0001-0112.indd 73 24/6/09 13:19:47


Ampliación

1Ampliación

6

1. Clasifica estes determinantes segundo de que tipo que sexan.

2. Observa as partes do esquío e descríbeo utilizando as catro palabras.

• os • aquela • algunhas • seis • miña

• este • o • nosos • moita • cuarto

• oito • teu • a • esas • abondo

■ Agora completa as oracións seguintes coas palabras do debuxo.

• Brais ten o sucio.

• O deste libro é moi groso.

• Esta agulla ten un demasiado pequeno.

• Deu cun golpe co da vasoira.

artigos demostrativos posesivos numerais indefinidos

ollo

pescozo

lombo

rabo

3. Cubre os ocos con palabras que leven acento diacrítico.

• Vai con tanta porque chega tarde.

• Estarei da casa ata as oito.

• Este o libro que quería ler.

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 74 24/6/09 13:19:48


5. Observa estes dous personaxes e escribe un conto sobre un feito que lles poida pasar.

4. Arrodea as palabras relacionadas cun edificio.

■ Non esquezas incluír os puntos seguintes:

• Título

• Presentación

• Trama

• Desenlace

• teito • bando • gancho • faiado • capó

• arteria • entrechán • cepillo • istmo • portal

•

•

•

•

■ Escribe unha oración con cada unha.

131039 _ 0001-0112.indd 75 24/6/09 13:19:48


Ampliación

1Ampliación

7

1. Copia as oracións seguintes substituíndo as palabras destacadas polo pronome átono axeitado.

2. Copia estas oracións substituíndo os pronomes átonos por outras palabras.

3. Marca as substitucións e as contraccións que están ben.

4. Pinta da mesma cor a expresión e o seu significado.

• Regalei un xogo a Aldara.

• Non mires tanto a televisión.

• Xa baixaches o lixo?

• Pecha a fiestra, por favor.

• Colleuno e saíu correndo.

• Se a ves, avisa os pais.

• Dálle un bico moi forte.

• Dis que o perdiches por un minuto?

• Leveilles os bocadillos aos nenos.

Levéillelos. Levéillelo.

• Deunos os exames.

Déunolos. Déunolo.

• Indicoume mal o camiño.

Indicoumo mal. Indicoumeo mal.

• Buscoulle un bo traballo.

Buscoullo. Buscóullelo.

apañalas no aire captar algo moi rápido

andar no aire sen traballar

polo aire estar distraído

(vivir) do aire sen que toque o chan

■ Escribe unha oración con cada unha das expresións anteriores.

•

•

•

•

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 76 24/6/09 13:19:48


5. Relaciona elementos das dúas columnas e forma nomes de ferramentas ou aparellos.

6. Observa esta historia e cóntaa coma se che pasase a ti.

■ Di se as palabras anteriores son simples ou compostas e explica por que.

escacha • • gotas • • contagotas

cata • • croios • •

saca • • noces • •

contar • • ventos • •

tira • • bocados • •

Que podo facer? Que idea!

Pero se alí tiña

unha ponte!

131039 _ 0001-0112.indd 77 24/6/09 13:19:48


Ampliación

1

• Un conxunto de piñeiros é un piñeiral.

• Un conxunto de carballos é unha

• Un conxunto de oliveiras é un

• Un conxunto de salgueiros é un

• Un conxunto de bidueiros é un

2. Observa e completa.

3. Fíxate nos exemplos e forma palabras co prefixo axeitado.

1. Escribe unha forma verbal que conteña cada desinencia, sen repetir os verbos.

Ampliación

8

• -aban

• -e

• -aron

• soportable

• perfecto

• real

• paciente

• temporal

• racional

• tranquilo

• comparable

• regular

• parcial

• -ará

• -arías

• -ou

incorrecto imposible irresponsable

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 78 24/6/09 13:19:49


4. Arrodea os sufixos das palabras seguintes e di de que palabra provén cada unha.

6. Observa este lugar e descríbeo.

5. Investiga para que serven os seguintes elementos, que están relacionados coa arte.

• carteiro

• crueza

• vilego

• orelludo

• suavidade

• escurecer

COMO É A COCIÑA

QUE HAI NO PRIMEIRO PLANO

QUE HAI DETRÁS

A cociña do mago Marmitón

• cabalete

• espátula

• buril

• pincel

131039 _ 0001-0112.indd 79 24/6/09 13:19:49


Ampliación

1

1. Completa a táboa seguinte coas formas que faltan.

2. Escribe cada forma verbal na mesma persoa pero cambiando o número.

3. Reordena e copia os nomes dos fenómenos meteorolóxicos.

Ampliación

9

infinitivo xerundio participio

dicir

falado

facendo

ter

comprando

lido

• cantou

• xogan

• xogabas

• recibirei

• diciamos

• durmiades

ACSEVANEDA

ÓSLERGOTBIASARA

SIBRABÓNTRE

NOBORCHO

• calmizo • pedrazo

• relampo • poalla

■ Escribe a carón de cada termo o sinónimo que atopes entre as palabras anteriores.

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 80 24/6/09 13:19:49


6. Escribe un texto expositivo sobre o oso polar. Tes que incluír os puntos que se indican e poñerlle un título.

5. Relaciona as frases feitas sinónimas.

• Nunca que non escampase.

• Se en agosto, non hai magosto.

• Nas Candeas, que ou que ría, corenta días quedan de invernía.

• Que en abril e maio e non en todo o ano.

• Nunca a gusto de todos.

• Como é?

• Onde vive?

• Que come?

• Outras características.

4. Completa estes refráns con formas verbais do verbo chover que acaian.

falar ás claras moita palla e pouco gran

pedir papas non ter papas na boca

ser todo fume facerlle as beiras

facerlle o conto darse por vencido

131039 _ 0001-0112.indd 81 24/6/09 13:19:50


Ampliación

1

1. Di que modo verbal se utilizaría en cada caso e escribe unha oración co verbo nese modo axeitado.

Ampliación

10

• Para pedirlle a alguén que peche a porta.

Exemplo Roi, pecha a porta.

• Para desexarlle a alguén que teña boa sorte.

Exemplo

• Para expresar sensación de alegría.

Exemplo

• Para ordenarlle a alguén que non fale.

Exemplo

• Para recordar un feito pasado.

Exemplo

2. Escribe oracións en que o verbo estea no modo e no tempo indicados.

• Indicativo, pasado

• Imperativo, presente

• Subxuntivo, presente

• Indicativo, futuro

3. Observa e transforma as oracións engadindo, en cada caso, a palabra máis axeitada.

ti doutor camareiro

• Por favor, a conta.

• Por favor, , a conta.

• Fai caso do que che din.

•

señor profesor Pedro

• Ei, que deixa o paraugas!

•

amiga señora filla

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 82 24/6/09 13:19:50


4. Completa as oracións coa palabra axeitada sobre a auga.

• Neste balneario descubriron unha nova fonte de auga

• Tiña tanta sede que fun mercar unha botella de auga

• A auga desta fonte non é

• Antes, nas casas non había auga

• A troita é un peixe de auga

potable doce mineral termal corrente

5. Escribe o substantivo que representa cada imaxe cun sufixo aumentativo.

6. No seguinte texto hai seis incorreccións. Arrodéaas e copia, completas e corrixidas, as oracións en que aparecen.

Un cochazo

Patinar no xeo e moi divertido. Esta finde semana fun co meu curmán Luís a unha pista de patinase que montaron na praza da vila. A pista é de xeo artificial e a pista non é moi grande. Pero para nós está xenial porque non aínda non sabemos patinar ben neste tipo de pista. Nós non temos patíns para xeo, pero alí poderemos alugalos. Pasámolo de medo.

131039 _ 0001-0112.indd 83 24/6/09 13:19:50


Ampliación

1

3. Escribe a palabra da que derivan estes diminutivos.

• aldeíña

• areíña

• cadeíña

• leonciño

• reiciño

• pauciño

1. Escribe a combinación que se pide, na persoa proposta, e despois inclúe a perífrase resultante nunha oración. Fíxate no exemplo.

Ampliación

11

• Presente de indicativo do verbo ir + infinitivo de cantar.

El vai cantar El vai cantar na festa do colexio.

• Presente de indicativo do verbo ter + que + infinitivo de estudar.

Ti

• Pretérito imperfecto de indicativo do verbo deber + de + infinitivo de estar.

El

• Pretérito perfecto de indicativo do verbo haber + infinitivo de caer.

Eu

• Pretérito perfecto de indicativo do verbo dar + participio de facer.

Nós

• Pretérito imperfecto do verbo levar + participio de pintar.

El

• Presente de indicativo do verbo seguir + xerundio de vivir.

El

• Condicional do verbo estar + xerundio de xogar.

Vós

2. Completa o encrucillado coas formas indicadas e escribe o nome das que se escribiron nas casas verticais.

4 5 6

P A S1

N R B2

A G R3

A E S

1. Presente indicativo, 2.ª p. singular, lembrar.

2. Presente subxuntivo, 3.ª p. plural, aspirar.

3. Pretérito imperfecto, 2.ª p. singular, erguer.

4.

5.

6.

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 84 24/6/09 13:19:51


5. Escribe a letra do abecedario que corresponde a cada número e atoparás palabras relacionadas coas compras.

• Están estas camisas?

17 5 2 1 9 22 1 4 1 18

• Nos últimos anos a gasolina moito.

5 12 3 1 17 5 3 5 20

• O último libro de Paco Martín está .

5 18 7 14 19 1 4 14

■ Anota cada unha das palabras anteriores ao carón do seu significado.

• acabado, non hai máis

• aumentou de prezo

• máis baratas

6. Escribe o texto no globo que lle pode pertencer. Fíxate na súa forma.

Buf, isto é abafante!

Chisss, non fagas ruído!

Umm, creo que me engana!

Socorro!!! Auxilio!!!

4. Escribe oracións que conteñan os enlaces seguintes. Ten en conta onde tes que poñer o punto e coma.

•

•

•

pero non obstante así e todo

131039 _ 0001-0112.indd 85 24/6/09 13:19:51


Ampliación

1

1. Copia o texto seguinte cambiando os verbos destacados por outros da primeira conxugación da lista seguinte.

3. Investiga a que localidade corresponden os xentilicios da esquerda, e como se chaman os habitantes das localidades da dereita.

Ampliación

12

• marchar • contestar • pegar • pasar • descansar

• pronunciar • aguantar • atopar • recuperar • pillar

• cangués

• chairego

• rués

• catoirense

• mugardés

• arteixán

• courelao

• Mondoñedo

• Ponte Caldelas

• Xinzo de Limia

• Ribas de Sil

• Bueu

• Allariz

• A Estrada

Unhas vacancións merecidas

Había días que me sentía mal e acudín á consulta do médico. «Que lle ocorre?», preguntoume. Eu respondín: «É que de noite durmo pouco e de día non me sosteño de pé. Que podo facer?». Daquela dixo a palabra máxica: «Quizais vostede necesita unhas vacacións». Non o pensara! Entón saín da consulta dando choutos de alegría: collerei uns días de descanso para fortalecerme.

2. Volve escribir estas palabras facendo correctamente a separación de sílabas.

• de-shu-ma-ni-zar

• su-bma-rinista

• tran-sat-lán-tico

• sub-sti-tuído

• ma-i-oría

• conh-e-renc-ia

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 86 24/6/09 13:19:51


4. Algúns xentilicios non se forman cun sufixo. Substitúe a expresión destacada polo seu xentilicio, na forma axeitada.

5. Le as opinións seguintes e elabora unha argumentación para rebatelas. Podes usar os argumentos indicados.

• Un museo de Francia adquiriu un cadro de Miró.

• Esta cidade de Grecia é famosa polos restos arqueolóxicos.

• Unha empresa de Alemaña encargarase de restaurar a catedral.

• A capital de Portugal será a sede dun congreso de literatura.

É certo que

pero soamente se

Aínda así, tamén é certo que

ARGUMENTOS

• Os videoxogos aumentan a rapidez de reacción e melloran os reflexos.

• Os videoxogos permiten exercitar a coordinación do ollo e a man.

lusitano heleno xermánico galo

os videoxogos

crean adicción.

As imaxes dos videoxogos son

moi agresivas.

131039 _ 0001-0112.indd 87 24/6/09 13:19:51


Ampliación

1

3. Copia este texto poñendo raia onde sexa preciso.

Ampliación

13

Ollo coa toupa!

Dona Toupa quere poñer lentes. Non distingue unha raíz dunha miñoca. Unha serpe trincoulle no fociño.Sempre foi así dígolle. As toupas sodes pitoñas coma pedras. Daquela para que se inventaron as lentes? pregúntame. Para as persoas. As toupas, non. Por iso se di, fulano é unha toupa cando non ve tres nun burro.

GLORIA SáNCHEz (fragm.)

1. Completa as oracións con verbos da segunda conxugación e analiza as formas verbais que escribiches.

• Non sei cando o libro que me regalaches.

persoa do singular, de indicativo, verbo

• A miña irmá pequena tres anos despois de min.

• Xoán, por favor, a louza do lavapratos.

• Os cans ben adestrados as ordes dos seus donos.

2. Escribe unha oración con cada verbo.

• percorrer

• transcorrer

• combater

• debater

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 88 24/6/09 13:19:51


4. Escribe a palabra que corresponde a cada definición.

5. Forma derivados cos sufixos -ble e -bilidade.

6. Completa cada oración coa palabra máis precisa na forma axeitada.

7. Di o que é un informe e para que serve.

• Conxunto de viñas.

• Persoa que toca o piano profesionalmente.

• Tenda onde venden froita.

• Persoa que xoga.

• Volverse escuro.

• Cal clase de palabras formaches co sufixo -ble?

• E co sufixo -bilidade?

■ Arrodea os sufixos nas palabras que escribiches.

■ Responde.

-ble -bilidade

contar

fiar

culpar

manexar

adaptar

• O consello de da tribo reuniuse en asemblea.

• O atletismo era o pasatempo preferido da Grecia.

• Os trazos que presenta esta obra proveñen a súa antigüidade.

• Nun tempo moi , os dinosauros habitaban a Terra.

• Teño un coche , pero aínda funciona.

vello ancián antigo remoto arcaico

131039 _ 0001-0112.indd 89 24/6/09 13:19:51


Ampliación

1

3. Marca a oración correctamente escrita en cada caso.

Ampliación

14

Vaia «amigo tes, deixoute plantado. Vaia «amigo» tes, deixoute plantado.

2. Copia estas oracións substituíndo a raia por outro signo que tamén serve para pechar aclaracións.

• O prezo do menú –dous pratos mais sobremesa– era de oito euros.

• Saber tantas linguas –fala galego, castelán, inglés e francés– abriulle moitas portas.

• O noso equipo –xa era hora– gañou o partido fóra da casa.

1. Completa as táboas seguintes. Lembra que se conxugan igual ca os verbos servir e durmir.

VERBO MENTIR

Presente de indicativo Presente de subxuntivo Imperativo

eu

ti

el

nós

vós

eles

VERBO SUBIR

Presente de indicativo Presente de subxuntivo Imperativo

eu

ti

el

nós

vós

eles

Entrou cantando: «ailalelo, ailalelo!». Entrou cantando: ailalelo, alilalelo!».

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 90 24/6/09 13:19:52


4. Clasifica as palabras seguintes segundo o significado do prefixo ultra-.

6. Relaciona cada imaxe co seu nome e a utilidade correspondente.

■ Agora completa estas oracións coa palabra anterior que conveña.

• Todas as fins de semana voa nun

• Cuba é un dos antigos territorios de

• Usar destino por destiño é unha

5. Completa as oracións seguintes con palabras que conteñan o prefixo pos-.

• Logo de obter a licenciatura fixo un curso de

• Despois da guerra vén a

• Engadiulle unha á carta para contar unha cousa

que lle esquecera.

• Coa venda dos nosos produtos, incluímos un servizo

máis alá de máis ca ou en grao excesivo

ultraconservador

ultramar

acueduto

Para disputar carreiras.

Para conmemorar unha vitoria.

Para cubrir o chan

das casas.

Para celebrar espectácu-

los.

Para transportar

auga.

cuadriga mosaico anfiteatro arco

ultrasensible

ultralixeiro

ultratumba

ultracorrección

131039 _ 0001-0112.indd 91 24/6/09 13:19:52


Ampliación

1

1. Copia a nota que deixou este extraterrestre cambiando os infinitivos pola forma conxugada de cada verbo.

2. Relaciona as formas verbais que pertencen ao mesmo verbo e escribe o infinitivo e outra forma diferente.

3. Explica como podes saber se un verbo é regular ou irregular.

Ampliación

15

fago • • sei

vou • • fixen

soubo • • viu

pode • • irías

vexa • • era

es • • poida

■ Escribe unha oración para cada verbo anterior, en que utilizes algunha das tres formas verbais.

•

•

•

•

•

•

Queridos terrícolas:

Marchar ao meu planeta porque recibir unha nota de miña nai que dicir:

«Ser a hora de cear».

Estar moi contento de pasar o día con vós hoxe. Mañá vernos de novo.

A10

Nome Data

131039 _ 0001-0112.indd 92 24/6/09 13:19:52


4. Xustifica o uso dos dous puntos nestas oracións.

6. Escribe, a partir da ilustración, un texto que combine a narración e o diálogo. Non esquezas os signos que marcan as intervencións dos personaxes nin o título.

5. Investiga o significado das siglas seguintes.

• Meu pai sempre di: «Se continúas así, non chegarás lonxe.»

• Onte merquei dous discos: un de Carlos Núñez e outro de Luar na Lubre.

• ANPA

• CEIP

• DOG

• OMS

• USC

131039 _ 0001-0112.indd 93 24/6/09 13:19:52

94

Solucións

Reforzo 1: A comunicación

1. xesto; sinal acústico; sinal visual.2. mensaxe; receptor; emisor. ■ O código é a lingua que falan,

o galego. A canle é o aire.

Reforzo 2: O uso de c/qu, c/z, g/gu e gü

1. Algúns; domingos; Carballo; Cecilia; Guillerme ; casiña; pequena; cunha; xigante; hortalizas; aromáticas; cerdeira; curmá; xogando; naquel; que; cansamos; daquela; descansar; cacao; doce; biscoito; que digamos; como; queda; sucia

■ Cecilia, cerdeira; carballo, casiña.

2. pingüín, ungüento, lingüeta, bilingüe 3. aparquei; chuvisque; colgues; abrigaches

Reforzo 3: O uso do dicionario

1. camaleón; recoller; atrapar; escuro; rei; estatua; negro; correr

2. ruinoso; ruxir; ruta

■ ruinoso; ruta; ruxir

3. xornais; desfán; afónica; portas; mares; rodan

Reforzo 4: Preparar a escritura dun texto

1. Unha noticiaInformarQue un neno da escola gañou un premiode fotografíaÉ un texto extenso.Unha foto

2. Resposta libre (R.L.)

Reforzo 5: A linguaxe e as linguas

1. R.L.2. Resposta modelo (R.M.). Unha moza

pregunta en inglés algo a un home e este non a entende.

3. R.L.

Reforzo 6: O uso de r/rr

1. Suave coma Iria: artigo, esperanza, serea, Aldara, heroe, arredor, pereiraForte coma Ramón: irritación, rápido, honrado, arredor, robot, reloxo

2. –Boa noite, un refresco e un paquete de rosas.–Rosas? Aquí non vendemos rosas. Isto non é unha floraría!–E logo iso que tes naquel expositor de atrás!–Si é un ramo de rosas. Acabo de collelas da roseira do xardín.–Non me refería a iso! Quero dicir rosas para comer.–Ah, roscas! Pero por que non o dixeches ao comezo?–Roscas, rosas… Así non nos imos entender nunca!

Reforzo 7: Palabras sinónimas

1. caro – custosocanso – fatigadooloroso – aromáticoespectacular – admirablesan – saudable

2. carauta – máscara; casa – vivenda; coche – automóbil

3. A decoración daquela mansión era exuberante.Gústame conversar con Xoana. É agradable.Non comprendín nada do que me explicou teu pai.Nesta tenda venden unhas teas moi delicadas.

Reforzo 8: Facer unha chuvia de ideas

1. Cómpre riscar: os cociñeiros máis famosos; ingredientes principais; receitas de cociña; regalicia; culler; potas; zume de laranxa; un chisco de sal; cocido

2. En que consiste unha dieta saudable? En alimentarse de xeito equilibrado; tomar alimentos variados; beber suficiente auga.Os nutrientes: hidratos de carbono; vitaminas; proteínas.Recomendacións para unha dieta saudable: reducir o consumo de graxas; tomar máis froitas e verduras; comer máis peixe ca carne.

Reforzo 9: O substantivo

1. Substantivos comúns: cidade; paxaro; gaiola, xílgaro; xogadora; baloncesto; río.Substantivos propios: Lisboa, Silvia, Miño, A Guarda.


131039 _ 0001-0112.indd 94131039 _ 0001-0112.indd 94 1/7/09 14:13:501/7/09 14:13:50

95

2. R.M. individual: casa; colectivo: bosque concreto: flor; abstracto: escuridade

3. árbores; avións; carteis; leñadores 4. tía: feminino; vacas: feminino

cadela: feminino; curmán: masculino médico: masculino; avó: masculino galiñas: feminino; cabalos: masculino

■ O tío de Roi ten unha granxa de bois. Gústame moito o can da miña curmá. A médica de miña avoa é moi amable. No curral hai galos e eguas.

Reforzo 10: A acentuación

1. Alicia; Santiago; camión; videoxogo; rapaz; sorpresa; páxinas; cómoda; exercicio; noticia

2. xe; on; llo: xeonllo; fá; bri; ca: fábrica; al; ma; cén: almacén.

3. area; cortés.4. Teño batido fresco de laranxa e de morango!

Quen quere un vasiño?

Reforzo 11: Palabras antónimas

1. Cómpre pintar: reparar – estragar; preto – lonxe; tarde – cedo; encher – baleirar; atrevido – prudente

2. san – doente; escuro – claro; vestido – espido; delgado – groso; xeneroso – egoísta

3. gañar: perder; comezar: acabar; reducir: aumentar; dar: recibir; alegre: triste; forte: débil; rico: pobre; bo: malo

4. R.M. Quería comprar aquel piso. Era moi claro e estaba nunha rúa tranquila. Os cuartos eran grandes e a cociña, nova. Ademais, tiña unha praza de garaxe ampla. En resumo, un piso ben bonito.

Reforzo 12: Cubrir un cuestionario

1. maiúscula / bolígrafo / o código postal da vila ou cidade

2. R.L.

Reforzo 13: O adxectivo

1. xenial; perigosa; difícil; arriscada; asturiano; gran; polaco; mozo

2. Unha roda picada Uns deportistas famosos Unha vitoria amarga Unhas compras frenéticas

3. R.M. Un caderno riscado; Un lapis roto; Unha folla enrugada

Reforzo 14: Normas de acentuación

1. cántiga; neveira; Xosé; fórmula; portátil; final; lóxico; historia; máximo; animais; Óscar; iogur Palabras agudas: Xosé, final, animais, iogur Palabras graves: neveira, portátil, historia, Óscar Palabras esdrúxulas: cántiga, fórmula, lóxico, máximo

2. 1. árbore; 2. América; 3. folgazán; 4. táctica; 5. esmagar; 6. Lérez

3. Berlín; Salnés; xermánica; alemán; alí; alguén; alemán; difícil

Reforzo 15: Familia de palabras

1. pedra: pedrada; pedreiro; empedrar; pedrazo; apedrar porta: pórtico; portal; portada; porteiro; portelo

2. mar: cómpre riscar marelo e maraca papel: cómpre riscar papada e empapar libro: cómpre riscar liberdade e libre flor: cómpre riscar flotar e floco.

3. 1. secamáns; 2. secador; 3. secaño; 4. seca

■ R.L.

4. F; V; F; V

Reforzo 16: Describir un personaxe

1. É o personaxe de arriba á esquerda.

2. De vermello: Cachelo é un vampiro noviño, que aínda non ingresou no Instituto Superior de Cairos Afiados De azul: non supera o metro e medio de alto. Ten o cabelo longo e escuro, coma un mantel de la que lle cobre medio lombo. A negrura da cabeleira fai resaltar aínda máis os ollos azuis brillantes, iso si, un chisco ocultos detrás dunhas lentes enormes. De verde: É simpático, divertido e sobre todo moi inquieto. De laranxa: Gústalle moito ler libros da historia dos seus devanceiros, despois dunha boa merenda co seu refresco preferido: Sanguecola.


131039 _ 0001-0112.indd 95 24/6/09 13:19:53

96

3. R.M. xeral: moza, que estuda Veterinaria. físico: cabelos curtos e roxos, ollos grandes e claros e usa pendentes. carácter: simpática, doce e tranquila. gustos: gústanlle moito os animais.

4. R.M. Xiana é unha moza que estuda Veterinaria porque lle encantan os animais. Ten uns ollos claros e moi grandes, e sempre leva uns pendentes que destacan entre os seus cabelos curtos e roxos. Xiana é moi tranquila, simpática e doce tanto coas persoas coma cos animais. Por iso, o que máis lle gusta é pasear co seu can Rino e acariñalo continuamente.

Reforzo 17: Graos do adxectivo

1. comparativo; positivo; superlativo.

2. Unha grande cidade é máis ruidosa ca unha aldea. O vento do sur é menos frío ca o vento nordés. As comarcas da costa son tan fermosas coma as comarcas do interior.

3. R.L.

Reforzo 18: Acentuación de ditongos e hiatos

1. ve-lei-ro; bai-le; pa-ra-í-so; co-e-llo; coi-dar; al-de-án; an-dai-na; co-rre-ú-do

2. Palabras con hiato: paraíso, coello, aldeán, correúdo Palabras con ditongo: veleiro, baile, coidar, andaina.

3. 1. saúdo; 2. raíña; 3. oínte; 4. crúa

■ Na vogal pechada: i, u.

Reforzo 19: Campo léxico

1. fútbol: xutar; córner; gol; portaría; adestrador; árbitro cinema: proxectar; claqueta; filme; rodar; actriz; produtor

2. enfermeira; ambulancia; termómetro

■ a saúde

3. a. a música b. as viaxes c. as matemáticas

■ R.L.

Reforzo 20: Anunciar un suceso

1. R.M. Festa da chegada da primavera; Patio da escola; 20 de marzo; 12 do mediodía; Cuarteto de corda da escola; Obra de teatro «A Primavera»; 2 euros; Todos os alumnos da escola cos pais e nais; Unha foto de árbores con flores.

2. R.L.

Reforzo 21: Os determinantes. O artigo

1. Os mestres leváronos a coñecer o castelo de Soutomaior. Guiou a visita unha moza que nos foi explicando a súa historia. Gustáronme moito os castiñeiros centenarios e as outras árbores que adornan o seu contorno e lle dan un fermoso colorido. Foi unha excursión ben entretida!

2. Hoxe ás oito da tarde haberá unha reunión na aula de actividades múltiples para falar do festival de fin de curso. Discutiranse e escolleranse as diferentes suxestións propostas polos alumnos e alumnas do colexio.

3. a bicicleta; feminino singular os muíños; masculino plural a abella; feminino singular

Reforzo 22: O acento diacrítico

1. présa: moito apuro; té: tipo de infusión bóla: obxecto esférico; pé: parte do corpo cómpre: é necesario; pólas: ramas

2. A persoa que dá as instrucións é o adestrador do equipo. A miña amiga Marcela é italiana. Se non vén á excursión, deberá quedar na aula.

3. Frutuoso é un oso moi atrevido e larpeiro. Anda sempre á procura de mel. O outro día descubriu un panal que estaba nunha póla alta. Púxose a gabear pola árbore para alcanzar o delicioso mel, esvarou e... pataplás!, foi dereitiño ao chan! Pobre Frutuoso mancou a pata e rompeu un óso.

Reforzo 23: Palabras polisémicas

1. 3; 1; 2

2. R.L.


131039 _ 0001-0112.indd 96 24/6/09 13:19:53


3. terra: porción de terreo rodeado de auga. terra: material de que está formada a parte sólida da Terra.

4. pé; manga; goma

Reforzo 24: Un conto con dous personaxes

1. humilde – crido; listo – parvo; traballador – folgazán; xeneroso – agarrado

2. R.L.

3. R.L.

Reforzo 25: Os pronomes persoais

1. Si, atopeinos. Si, comino. Non, non os vin. Non, non a avisei.

2. Eu non falo para a parede, fáloche a ti. R.M. A ela non lle gusta este grupo, pero a el si. Nós levaremos pan; vós levaredes o friame e eles levarán os refrescos.

3. Se vos digo que miña nai gaña cartos sen saír da casa, igual me chamades mentireiro. Pero miña nai é debuxante de cómics e ten un estudio no piso onde vivimos. Gústalle moito o seu traballo e a miúdo failles caricaturas aos meus amigos, que sempre lles regala despois. Por iso eles veñen tanto a visitarnos! Para publicar os cómics, ten que os escanear e envialos por correo electrónico. Que che parece o traballo de miña nai?

1.ª persoa singular: me; plural: -nos 2.ª persoa singular: che; plural: vos 3.ª persoa singular: lle; plural: lles, os, -los

Reforzo 26: Contraccións de pronomes átonos

1. Xa cho dixen moitas veces; eu non llelo contei. O xogo non volo podo emprestar porque xa llo deixei a Xoel. Cando mo contou, eu díxenlle que non llo cría.

2. llo: lle + o volo: vos + o mo: me + o lla: lle + a

3. Non, pintóunolo de amarelo. Si, entregoumo ás oito en punto. Non, resolveulla súa nai. Non, voucho pagar con tarxeta. Si, pero dixo que ma gardaría só un día. Non, poñerállela máis tarde.

4. R.L.

Reforzo 27: Palabras simples e palabras compostas1. parabrisas; portaavións; quitamanchas;

limpabotas; gardamontes; abrecartas

2. tirar + rollas; crebar + cabezas; montar + cargas; gardar + roupa; portar + vultos; lavar + mans

3. paracaídas; lavapratos; salvavidas

4. R.M. pararraios; paraugas; parachoques gardamontes; gardameta; gardacostas

Reforzo 28: Contar unha experiencia persoal

1. O ano pasado fun esquiar e sentinme o máis feliz do mundo.

2. pasado; primeira o máis feliz do mundo sentir, feliz

3. R.L.

Reforzo 29: O verbo: raíz e desinencias

1. estudei: estudar; ía: ir; aprendía: aprender; nacían: nacer; eran: ser

2. ce + ariamos; sent + ías; expres + an; debat + edes; pech + arán; escoit + aron; l + estes; prefer + iu

3. fales; baterei; consentiría

4. R.M. cantemos; cantei; cantaban falarás; camiñarás; usarás

Reforzo 30: Escritura de contraccións

1. daquela; deses, doutro; dalgúns neste; nesa; noutra; nalgunha ■ Neste momento o señor director está

noutra reunión. Volva dentro dalgúns minutos, ou agarde nesa sala de espera. Poden ser uns vinte minutos, penso que daquela xa terá rematado.

2. R. M. Dáme deses caramelos de menta. A chaqueta é doutro rapaz. Está nalgunha bolsa.

131039 _ 0001-0112.indd 97 24/6/09 13:19:53


3. aqueloutra; esoutra; estoutro

Reforzo 31: Prefixos e sufixos

1. prefixos: desfeita; recoller; invisible; prefabricar sufixos: amoroso; pasteleiro; sinxeleza; enfermidade

2. destapar; incómodo; retocar; desacelerar; rebaixar; indomable; remirar; incrible; descalzar

3. con prefixos: prever; hipermercado; extraordinario; sobrevivir; descontento; prehistoria con sufixos: semanal; flotador; chuvioso; paraugueiro; arboredo; analista

4. reler; froiteiro; dureza; incapaz; desfeito

Reforzo 32: Describir un lugar

1. Información xeral: Unha paraxe natural de montaña. O que se ve en primeiro plano: Un río e uns nenos xogando na auga. O que se ve en segundo plano: Un bosque e algunhas matogueiras. O que se ve ao fondo: Unhas montañas moi altas.

2. caudaloso; fértil; alto; marabilloso

3. R.M. O lugar onde pasamos as vacacións era marabilloso. Preto da casa había un río tranquilo, pouco caudaloso, onde xogabamos e nadabamos. Á beira do río había un bosque fértil de árbores frondosas, e ao fondo unhas montañas altas que dominaban a zona.

Reforzo 33: O verbo: número e persoa

1. 1.ª persoa: escoito; temos 2.ª persoa: fas; vedes 3.ª persoa: agochou; caeron

2. chegou; volvera; era; tiña; estivo; sentía; podía; coñecera; sentiu; acababa

Uxío mais eu chegamos á aldea á primeira hora da mañá. Non volviamos desde que eramos uns cativos e tiñamos moita ilusión por reencontrar os camiños e persoas da infancia. Estivemos conversando horas e horas cos amigos. Aínda que nos sentiamos moi felices, non dabamos evitado unha sensación amarga: gran parte das

casas que coñeceramos anos atrás foran desaparecendo e os montes que rodeaban a aldea estaban medio mortos a causa dos incendios. Así e todo, conducindo de volta á casa, sentimos que acababamos de pasar un dos mellores días da nosa vida.

3. infinitivo: reencontrar; evitar; pasar xerundio: conversando; desaparecendo; conducindo

Reforzo 34: Signos que pechan oracións

1. punto e seguido: ... curar enfermidades. / ... posta a un santo. / en cada extremo. / ... que se practicaban hai moito. punto e á parte: ... máis curioso. / ... untaban directamente. / ... iso os sandaría. punto final: ... ser interminable.

2. Signos de interrogación: ... vai a Foz? non me entendeu? Signos de exclamación: ... estrada de Foz! / ... nada de arroz! / ... non! Foz! / Ahhh!

■ Punto e á parte: ... non teño arroz. Punto e seguido: ...arroz aquí non hai.

Reforzo 35: As expresións

1. Coller o can polo rabo. (1) Moito fume e pouco lume. (2) Poñer a man no lume. (3) Buscar unha agulla nun palleiro. (4)

■ 3; 4; 2; 1

2. Preocúpalle non chegar a tempo, el sempre afoga nun vaso de auga. Sempre di o que pensa, non ten pelos na lingua. Cando saín esta mañanciña, ía un frío que pelaba.

3. R.M. En Lalín choveu auga ás cuncas esta mañá. Teño tanta calor porque vai un sol de xustiza. Andrea é moi despistada, sempre está nas verzas.

Reforzo 36: Escribir un texto expositivo

1. Cómpre marcar as preguntas número 1, 2, 4 e 6.

2. R.M.

131039 _ 0001-0112.indd 98 24/6/09 13:19:53


Que é a reciclaxe?

Que materiais se poden reciclar?

A reciclaxe é a transforma-ción duns obxectos en ma-terias primeiras.

Os materiais que se po-den reciclar son os feitos con papel, cartón, vidro, plás tico, aluminio ou ferro.

Como é o proceso de reciclaxe de materiais?

Que consecuencias positivas ten a reciclaxe?

A reciclaxe consta de diver-sas fases: recollida dos re-siduos, tratamento destes residuos e elaboración de novos obxectos coas mate-rias primeiras obtidas.

Coa reciclaxe redúcese o consumo de materia pri-mei ra fresca e redúcese enerxía e contaminación, de maneira que baixan as emisións de gases de efec-to invernadoiro.

Reforzo 37: O verbo: tempo e modo

1. R.M. Tiña unha caseta na horta dos avós. / Terei unha caseta na horta dos avós. Os meus amigos foron de viaxe a Río de Xaneiro. / Os meus amigos irán de viaxe a Río de Xaneiro. David Cal gañou a medalla olímpica. / David Cal gañará a medalla olímpica. Uxía cantou no auditorio de Castrelos. / Uxía cantará no auditorio de Castrelos.

2. subxuntivo; indicativo; imperativo

3. R.M. Desconectade os teléfonos agora mesmo! Pon o cinto de seguridade, Antón. Reduce un pouco a velocidade na seguinte volta.

Reforzo 38: A coma

1. enumeracións: … castelos inchables, contacontos, partidos de baloncesto e xogos tradicionais, concursos de videoxogos, … martes 12, mércores 13 … explicacións: … a nosa escola, por décimo

ano consecutivo, … Todo iso, que será totalmente gratuíto para o alumnado,

2. Na primeira oración especifícase que desapareceu a bicicleta que estaba atada ao farol, mentres que na segunda dise que desapareceu unha bicicleta e explica, como feito anecdótico, que esta estaba atada ao farol.

3. R.L.

Reforzo 39: Os sufixos aumentativos

1. festaza; chorón; linguaza; tristona; librazo; botellón; paradón; corpazo

2. R.M. portaza; pelazo; ollazos; golazo; patadón; cochazo

3. estirón; berrona; solazo; casaza

4. culler; portal; caixa; responder; rosmar; saltar

5. R.M. manaza; rapazón; canazo

Reforzo 40: Mellorar o estilo dun texto

1. máis antigo nesta época paleolítico significa a técnica conseguían que saísen fragmentos cos que fabricaban obxectos cortantes

2. O paleolítico é o período máis antigo. Nesta época, as persoas eran nómades e vivían da caza, a pesca e a recolección de froitos. A palabra paleolítico significa ’pedra antiga’ e fai referencia ao material que se utilizaba para facer os obxectos. A técnica era moi simple: golpeaban dúas pedras e conseguían que saísen fragmentos, cos que fabricaban obxectos cortantes para cazar ou cortar as peles e a carne dos animais.

Reforzo 41: Os tempo verbais

1. Gustaríame que houbese máis salas de teatro na miña cidade. Aproveito sempre que teño a oportunidade para ver algunha obra. Podería ir a outras cidades, onde debe haber máis teatros, pero son demasiado pequeno e non gaño cartos para pagar a viaxe. Pero escoitade o que vos digo: o día que os gañe, estou seguro de que aforrarei unha gran parte para percorrer todos os teatros do mundo!

131039 _ 0001-0112.indd 99 24/6/09 13:19:53


2. gustaría: condicionalhoubese: pretérito imperfecto de subxuntivoaproveito: presente de indicativoteño: presente de indicativopodería: condicionaldebe: presente de indicativoson: presente de indicativogano: presente de indicativoescoitade: imperativo digo: presente de indicativo gañe: presente de subxuntivoaforrarei: futuro

3. R.M. cantaba; batiches; constrúen, leremos,sairías

Reforzo 42. O punto e coma

1. comas: … Micaela, … Duarte, .... Hamza, … Dorina, … Cristina,

puntos e coma: … Arxentina; … Coímbra; … Nador; … Bucarest;

2. Lexionarios, soldados romanos, prestade atención. A primeira centuria montará as tendas; a segunda cavará unha foxa arredor da muralla; a terceira construirá os muros; e a cuarta erguerá as torres. Semellaremos invencibles; con todo, non nos debemos durmir, porque o inimigo sempre está á espreita!

3. R.L.

4. R.L.

Reforzo 43: Os sufixos diminutivos

1. irmanciño; toliño; naiciña; peixiño; saquiño; fotiña; lixeiriño; luciña; pontiña; carteliño

2. Non son diminutivos:

camiño, cociña, raíña, espiñaveciño, daniña, golfiño, fouciñosobriña, fociño, fariña

■ uñiña: uña ; gatiña: gata ; maletiña: maleta; sombriña: sombra; casiña: casa; netiñas: netas; ratiños: ratos; cancionciña: canción; papeliños: papeis; solciño: sol

3. unha casa branca unha luz azulun camiño longo

4. Soaba unha musiquiña meiguiña.Dáme unha pouquiña auguiña.Aquela era unha vaquiña velliña.

Reforzo 44: Escribir o texto dun cómic

1. Unha oración enunciativa.Oracións interrogativas, exclamativas e enunciativas. Predominan os signos de interrogacióne de exclamación.

2. R.M. No xardín, un gato gabeou ao alto dunha árbore. Mira aquel gato, non pode baixar! / Subirei á árbore para axudalo a baixar. / Ai, gatiño, sorte que che axudei! / E agora como poderei baixar eu da árbore?

Reforzo 45: A primeira conxugación

1. agarra; lanza; para; pasa; regatea; envía; toma; levanta; desmarca; solicita

2. cambiarei: cambiar; futuro, indicativoxantaremos: xantar; futuro; indicativoxiran: xirar; presente; indicativocalaron: calar; pretérito perfecto; indicativoviaxaban: viaxar; pretérito imperfecto; indicativochegarán: chegar; futuro; indicativo

Reforzo 46: A partición de palabras. O guión

1. ca-rrei-ra; es-cra-vo; es-tra-ño; som-brei-ro; xo-gue-te; mou-cho; pa-lla-so; co-chei-ra; re-fle-xi-vo; gui-ta-rra

2. Están ben partidas: o campio-nato; ao cárce-re; os pallei-ros

■ o estran-xeiro; con algu-nha; á esquer-da

3. dúas sílabas: frou-xo; au-ga; cien-cia; dia-riotres sílabas: tar-dí-o; fa-e-na; his-to-ria; vio-len-cia catro sílabas: por-ta-rí-a; a-é-re-o; es-va-e-cer; in-cons-cien-te.

Reforzo 47: Os xentilicios

1. pontevedresas: Pontevedra; marroquí: Marrocos; italiano: Italia; vigués: Vigo

2. Redondela; Andorra; Lugo; Monforte; Canadá; Cataluña; Valencia; Carnota

3. bilbaína; sevillana; madrileña; parisina; veneciana; murciana

Reforzo 48: Argumentar

1. Ao director ou a directora da escolaQue constrúan un cuberto a un lado do patio.

131039 _ 0001-0112.indd 100131039 _ 0001-0112.indd 100 1/7/09 14:13:501/7/09 14:13:50


1. Cando chove non se pode dar Educación Física nin xogar. / 2. Algúns nenos lesionáronse porque o chan esvara moito cando chove.

2. R.M. Señor director: Os alumnos de 5.º de primaria deste centro cremos que sería moi conveniente construír un cuberto a carón do patio, por dúas razóns. En primeiro lugar, porque cando chove non podemos saír a facer educación física nin a xogar. En segundo lugar, porque algúns nenos xa se lesionaron por culpa do chan, que se volve esvaradío cando chove moito. Atentamente,

Reforzo 49: A segunda conxugación

1. tivemos; amenceu; viramos; cría; desaparecerían; chover; fixésemos; moveriamos

2. No hai lugar para tantas persoas no salón de actos. O director non cre que caiban todos os alumnos que queren ver o espectáculo. Non pensaba eu que a xente tivese tanto interese pola obra. Pero claro, os alumnos de quinto somos uns actores famosos e xa nos coñece moita xente. Que éxito!

3. estenderei; estendería interromperei; interrompería premerei; premería

4. correr; perder; temer; aparecer; crer; bater; pertencer; crecer

Reforzo 50: A raia

1. Úsase a raia: –Manoliño, que está... / –Rusia, mestra... / –dixo Manoliño... un segundo–.

■ Indica que o personaxe comeza a falar: –Manoliño,... / –Rusia, mestra... Aclaración: –dixo Manoliño sen dubidar un segundo–

2. Mamá! –falou o neno un chisco preocupado–, sabes onde está o meu mp3?

3. R.L.

Reforzo 51: Outros tipos de sufixos

1. florista; tenista; frautista froiteiro; zapateiro; ferreiro

■ Forman palabras que indican oficios ou profesións.

2. -aría; -dor

■ O sufixo -aría significa ‘lugar onde se vende algunha cousa’. O sufixo -dor significa ‘aparello que serve para algunha cousa’.

3. espertador; conxelador; contestador; quentador; picadora; lavadora; aspiradora; torradora

Reforzo 52: Escribir un informe

1. Os paxaros e os hámsteres. Os ponis. O carácter e as dimensións do animal.

2. R.M. As mascotas do noso barrio Pasóuselles aos rapaces e rapazas do barrio uns cuestionarios para esculcar cales son as mascotas maioritarias nas súas casas. Os cuestionarios revelan que as mascotas máis numerosas son os paxaros, con 10, e os hámsteres, con 6. En cambio, os ponis son os menos numerosos, xa que só hai 1. Así pois, confírmase que a dimensión do animal, ademais do carácter, é o factor determinante á hora de escoller unha mascota doméstica.

Reforzo 53: A terceira conxugación

1. durmir; tusir; zurcir

■ R.M. A nena dorme placidamente. Esta rapaza tose moito. Manuel zurce un pano da man. El escribe un diario.

2. compito; compita; compite sigo; siga; sigue sorrío; sorría; sorrí

3. Cómpre riscar sentimento e subida.

Reforzo 54: As parénteses e as comiñas

1. O sábado estaba eu axudándolle a meu pai a limpar o xardín (sempre o facemos na fin de semana) cando miña nai me avisou: «Andrés, tes unha chamada de teléfono,

131039 _ 0001-0112.indd 101 24/6/09 13:19:53


ponte!» Era a miña amiga Rosa que ía ir de acampada cos seus pais ao cámping Punta Cabío (A Pobra do Caramiñal). Díxome que animase a meus pais para irmos todos xuntos. Pois claro que se han animar, ben saben o «prosma» que podo ser cando pido algo.

2. 1. Unha explicación aclaratoria. 2. Reprodución textual das palabras que di o personaxe. 3. Aclaración dun lugar. 4. Uso irónico dunha palabra.

3. R. M. Iremos este verán a Estocolmo (Suecia). Cando chegará a Galicia o AVE (Tren de Alta Velocidade)? No ano 1660 (século XVII) rematouse de construír esta igrexa.

Reforzo 55: Os prefixos de situación

1. R.M. pre-: ’antes’; prehistoria extra-: ’fóra’; extraterrestre sub-: ’debaixo’; submarino pos-: ’despois’; posguerra

2. subliñar posguerra extraescolar precociñado subdirector

3. extraterrestre: 3.º debuxo. Ser que vive fóra da terra. preescolar: 1.º debuxo. Etapa educativa anterior á escola. subcampión: 2.º debuxo. Deportista que queda por debaixo do campión.

Reforzo 56: Resumir un conto

1. Cómpre marcar a segunda opción.

2. Personaxes principais. Lugar e momento en que ocorre a historia. Aspectos máis importantes. Final da historia.

3. Un día; Por fin

4. R.L.

Reforzo 57: Clases de verbos

1. cansar; debater; pasear

■ Cansar, debater e pasear. Ir, facer e vir. Porque nos verbos irregulares a raíz cambia nalgunha forma.

2. erguer; sacar; recoñecer; regar; calzar Son verbos regulares, porque o feito de que cambie unha letra da raíz por cuestións ortográficas non é motivo para consideralos irregulares.

Reforzo 58: Os dous puntos

1. cita; enumeración; cita; enumeración

2. R.M. María xoga con moitos rapaces: con Cristina, Marcos e Lidia, da escola; con Paula, do barrio; e con Xoel, do seu edificio. O verán que vén irei de vacacións a tres sitios: ao apartamento de Vilagarcía, con meus pais; á casa de Xinzo, cos avós; e a un campamento, cos compañeiros da escola. Coa escola fomos de excursión a Ribadavia, onde hai de todo: un barrio xudeu; un castelo, moitas igrexas; e unhas prazas, que son moi tranquilas.

3. O gardián do Big Ben de Londres preguntoulle a Roi: «Viñeras a Londres antes?». Roi respondeu: «Non, é a primeira vez que veño.» Daquela; el dixo: «E que é o que máis che gustou?». E Roi contestou, entusiasmado: «Vir no avión!».

Reforzo 59: As siglas

1. O mes que vén teño que ir renovar o DNI. Os pais de Brais están de viaxe nos EUA. A miña curmá traballa nunha ONG moi coñecida. A sede da ONU está en Nova York. De aquí a dous anos comezaremos primeiro de ESO.

■ EUA: Estados Unidos de América ONG: Organización non gobernamental ESO: Educación Secundaria Obrigatoria ONU: Organización das Nacións Unidas DNI: Documento nacional de identidade

2. Unión Europea: 2; Empresa Municipal de Transportes: 3; Radio Televisión Galega: 4; Liga de Fútbol Profesional: 1; Unidade de Coidados Intensivos: 6

131039 _ 0001-0112.indd 102 24/6/09 13:19:53


Reforzo 60: Escribir diálogos

1. Teresa; Xoán Tareixa preguntoulle a Xoán se lle gustaría ir á China. Xoán respondeu que si, sen pensalo, porque alá podería comer moitos roliños de primavera. Tareixa propúxolle ir no verán, pero Xoán, máis inseguro, confesoulle que tiña medo a voar e sobre todo estaba preocupado polos cartos porque el só tiña 50 euros aforrados e, ademais, non sabía chinés. Tareixa, moi resolta, contestoulle que iso non era un problema porque podían empregar os 50 euros en comprar un dicionario e participar nun concurso que sorteaba unha viaxe á China: o éxito estaba asegurado!

2. R.M. –Xoán, queres que vaiamos á China? – preguntou Tareixa. –Si! –contestou Xoán sen pensalo–. Alá poderei comer moitos roliños de primavera! –Perfecto, pois. Queres que vaiamos no verán? –propuxo Tareixa. –Non o sei –respondeu Xoán, máis inseguro–. É que eu só teño 50 euros aforrados e, ademais, non sei chinés… –Iso non é un problema, home! –exclamou Tareixa, toda resolta–. Mira, podemos empregar os 50 euros en comprar un dicionario e participar nun concurso que sortea unha viaxe á China. Temos o éxito asegurado!

Reforzo 61: Repaso

1. R.M. abstracto: substantivo; imaxinación indicativo: verbo; cantamos superlativo: adxectivo; boísimo átono: pronome; nos participio: verbo; xogado colectivo: substantivo; ramaxe positivo: adxectivo; grande

2. vaca; mulleres; mestres; diaria; veloz; difíciles; limpos; anciáns

3. R.M. Á festa convidei tres amigos: Xermán, Ana e Henrique. Afonso, traes as cartolinas, os rotuladores e as tesoiras? O ordenador que me gusta é moi caro; pero se conseguise un desconto, compraría un.

4. suborde: prefixo de situación ollazos: sufixo aumentativo fontiña: sufixo diminutivo cochazo: sufixo aumentativo antesala: prefixo de situación sobrecama: prefixo de situación

5. grande e enorme: palabras sinónimas amplo e estreito: palabras antónimas mar e onda: campo léxico terra e terrestre: familia de palabras

Ampliación 1

1. Un vehículo (receptor) está parado diante dun semáforo (emisor) porque este está en vermello (código). Como o condutor coñece o código, sabe que non pode pasar (mensaxe). Esta mensaxe chégalle a través da luz viaxando polo aire (canle).

2. comunicación oral: discurso; charla; conversa comunicación escrita: nota; carta; misiva

■ Os dous son tipos de exposición oral, pero o discurso ten unha finalidade máis persuasiva e un grao de formalidade máis alto.

3. ceibe; coral; mestre; noite; membro; dourar; dicir; pobre; ola

■ xogaremos: xogar; fortes: forte; negras: negro; falaría: falar; relampos: relampo; luces: luz

4. A palabra conxunto significa ‘dúas ou máis pezas de vestir combinadas’. A palabra conxunto significa ‘grupo de músicos e cantantes que actúan xuntos’.

■ R.L.5. quiosco, tícket, quimono, anorak,

quilómetro, quilo, catiúsca, frac, hóckey, kiwi, quilogramo, karate

6. Acabadas en -cio, -cia: anuncio, tendencia, silencio, infancia, caricia, oficio. R.L. Acabadas en -zo, -za: espazo, postizo, doenza, crenza, cansazo, preguiza. R.L.

Ampliación 2

1. Prohibido circular a máis de 40 quilómetros por hora. Obrigado xirar á dereita. Prohibido avanzar. Obrigado deterse.

2. R.L.

131039 _ 0001-0112.indd 103 24/6/09 13:19:53


3. farto: saciado; salvaxe: bravo; audaz: intrépido; gustoso: saboroso; seco: enxoito; vago: lacazán; pálido: albelo; claro: nítido

■ brando e mol; lambón e larpeiro; belido e fermoso; ruín e mesquiño

4. cacharela – lumarada; fronte – testa; alustro – relampo; sen – tempa; falabarato – badueiro

5. Berlín: Alemaña, alemán. Lisboa: Portugal, portugués. París: Francia, francés. Rabat: Marrocos, árabe, francés. Madrid: España, castelán. Atenas: Grecia, grego. Copenhaguen: Dinamarca, danés. Estocolmo: Suecia, sueco. Bucarest: Romanía, romanés.

6. R.L.

Ampliación 3

1. bisavoa; emperatriz; conde; muller; xuíza; biólogo; heroína; bruxo

2. árbores froiteiras; leite desnatado; paisaxes luminosas; a ponte vella.

■ xénero masculino: leite xénero feminino: árbore, paisaxe, ponte.

3. lapis; luns; oasis; atlas; paracaídas

■ R.L.

4. teléfono; cómic; distribución

5. O pi-rata de-bí-a ter ben fi-no o o-í-do, por-que en-se-gui-da se in-te-re-sou po-lo que pro-pu-xo Fer-mín: –Es-tá ben; a mi-ña tri-pu-la-ción de-be sa-ber xo-gar. Cal é o xo-go que pro-pós, mo-co-so? Non con-ta-des con da-dos nin car-tas, ve-xo di-fí-cil xo-gar a na-da…

■ R.M. grave con acento: difícil grave sen acento: pirata aguda sen acento: xogar aguda con acento: está

6. debilitar e fortalecer; frear e acelerar; odiar e amar; descubrir e agochar; corrixir e equivocar; perder e atopar

7. reducir; rexeitar; desbaldir; reutilizar; recoller; reciclar

Ampliación 4

1. R.L.

2. casa: caseiro; casarío; caseta casar: casadeiro; casado; casamento rúa: ruada; ruar; rueiro ruína: arruinar; ruín; ruinoso

3. Xacinto é pescador. Esta mañanciña saíu a pescar no seu barco pesqueiro. Xa con día recolleu as redes e descubriu que a pesca do día fora abundante. Ao chegar a terra vendeu o peixe na lonxa.

■ R.M. Un día de caza Miguel é cazador. De madrugada, puxo a cazadora e saíu cazar cos seus cans. Pero hoxe non tivo moita sorte e a cazaría non foi nada boa.

4. R.M. O meu can é moi fiel, ségueme alá onde vou. Esta actividade é demasiado fácil, resolvina axiña. A casa de Marcos é enorme, ten máis de 200 m2.

5. R.M. Andrés é un rapaz alto e delgado e ten a cara chea de pencas e os cabelos moi rizos. É unha persoa lista cunha grande imaxinación e, ademais, sempre está de bo humor. O que máis lle gusta son os animais e mirar o ceo a través do seu telescopio.

6. No aire: tifón; ciclón; tornado Na terra: sismo; tremor; terremoto No mar: marusía; ondada, tsunami

Ampliación 5

1. bo – mellor – óptimo malo – peor – pésimo grande – maior – máximo pequeno – menor – mínimo

2. coidado; beirarrúa; egoísmo; carruaxe oleiro; proteína; pediatra; ousadía

3. estar nas minchas; andar nas verzas; andar coa troita; estar nos biosbardos

4. mañanciña: ao alborexar; ao apuntar o día; á aurora; no abrente tardiña: ao ocaso; ao empardecer; á posta de sol; polo luscofusco

5. R.M. informática: rato, tecla, internauta, ciberespazo, memoria…

131039 _ 0001-0112.indd 104 24/6/09 13:19:53


deportes: puntuar, equipo, árbitro, golear, esquí… agricultura: labrego, pa, segar, tractor, seca…

6. asento: banco; butaca; cadeira; sofá; tallo con respaldo: butaca; cadeira; sofá con brazos: butaca; sofá para unha persoa: butaca; cadeira; tallo brando: butaca, sofá

■ tallo: asento para unha persoa, sen respaldo nin brazos. butaca: asento para unha persoa, con respaldo e brazos, e asento brando.

7. R.L.

Ampliación 6

1. artigos: os; o; a demostrativos: este; aquela; esas posesivos: miña; nosos; teu numerais: seis; cuarto; oito indefinidos: algunhas; moita; abondo

2. O esquío é un animal que vive nas árbores. Ten os ollos pequenos e o pescozo estreito. O lombo é ancho e ten un rabo longo que lle permite saltar de rama en rama.

■ Brais ten o pescozo sucio. O lombo deste libro é moi groso. Esta agulla ten un ollo demasiado pequeno. Deu un golpe co rabo da vasoira.

3. Vai con tanta présa porque chega tarde. Estarei fóra da casa ata as oito.

Este é o libro que quería ler.4. teito; faiado; entrechán; portal

R.M. O teito do cuarto ten humidade. No faiado da casa dos avós hai todo tipo de trastes vellos. O entrechán está situado enriba da planta baixa. Está esperando diante do portal porque non ten chaves.

5. R.M. A lebre e a tartaruga Un bo día, unha lebre e unha tartaruga atopáronse no bosque. A lebre propúxolle botar unha carreira, porque sabía que gañaría, xa que ela é máis rápida. A tartaruga, aínda así, aceptou a proposta.

Daquela, a carreira comezou e a lebre saíu disparada. Ao cabo dun anaco, vendo que ía moi destacada e que tiña tempo de sobra, decidiu descansar un chisco. Pero o que non pensaba é que a tartaruga, pouco e pouco, conseguiría alcanzada e adiantala. Cando espertou, descubriu que a tartaruga estaba a piques de atravesar a meta. Arrincou a correr con todas as forzas e, xusto cando estaba a punto de alcanzar a tartaruga, tropezou cun pau e caeu ao chan. Finalmente, a tartaruga, tranquiliña pero segura, gañoulle a carreira á lebre confiada.

Ampliación 7

1. Regaleille un xogo. Non a mires tanto. Xa o baixaches? Péchaa, por favor.

2. R.M. Colleu o libro e saíu correndo. Se ves a rapaza, avisa os pais. Dálle un bico moi forte a Alberte. Dis que perdiches o tren por un minuto?

3. Levéillelos. Déunolos. Indicoumo mal. Buscoullo.

4. apañalas no aire: captar algo moi rápido andar no aire: estar distraído polo aire: sen que toque o chan (vivir) do aire: sen traballar

■ R.L.

5. tiracroios; escachanoces; cataventos; sacabocados

■ Son palabras compostas, porque están formadas pola unión de dúas palabras.

6. R.M. Onte fun dar unha volta polo campo e dei cun regato que non coñecía. Como o podería cruzar? Estaba un pouco preocupado, pero axiña tiven unha idea: agarrei un tronco que había á beira e funo colocar a xeito de ponte. Así que conseguín atravesalo, sabedes de que me decatei? Pois vin que uns metros máis alá había unha ponte que cruzaba o río. Que despistado son!

131039 _ 0001-0112.indd 105 24/6/09 13:19:54


Ampliación 8

1. R.M. xogaban; fale; soñaron; escoitará; camiñarías; paseou

2. Un conxunto de carballos é unha carballeira.Un conxunto de oliveiras é un oliveiral.Un conxunto de salgueiros é un salgueiral.Un conxunto de bidueiros é un bidueiral.

3. insoportable; imperfecto; irreal; impaciente; intemporal; irracional; intranquilo; incomparable; irregular; imparcial

4. carteiro: cartacrueza: cruvilego: vilaorelludo: orellasuavidade: suaveescurecer: escuro

5. cabalete: soporte que empregan os pintores para colocar nel a tea que queren pintar.espátula: pa pequena que serve para estender unha pasta ou pintura.buril: ferramenta de aceiro que se utiliza para gravar o metal. pincel: utensilio formado por un feixe de pelos fixado a un mango e que serve para pintar.

6. R.M. A cociña do mago Marmitón é unha estancia ampla, chea de libros, trebellos e mobles antigos.En primeiro termo hai unha gran mesa onde o mago prepara as súas beberaxes. Máis alá hai un moble onde garda todos os ingredientes e ao fondo atópase o fogón, onde o mago fai ferver as pocións.

Ampliación 9

1. dicindo; ditofalar; falandofacer; feitotendo; tidocomprar; compradoler; lendo

2. cantaron; xoga; pintabamos; recibiremos; dicía; durmías

3. (No sentido das agullas do reloxo) bochorno; brisa; lóstrego; seca; orballo; nevada; sarabia; trebón

■ calmizo-bochorno; relampo-lóstrego; pedrazo-sarabia; poalla-orballo

4. Nunca choveu que non escampase.Se chove en agosto, non hai magosto. Nas Candeas, que chova ou que ría, corenta días quedan de invernía.Que chova en abril e maio, e non chova en todo o ano.Nunca chove a gusto de todos.

5. falar ás claras: non ter papas na bocapedir papas: darse por vencidoser todo fume: moita palla e pouco granfacerlle o conto: facerlle as beiras

6. R.M. O oso polarO oso polar é un animal carnívoro, o máis grande da Terra, que ten o corpo cuberto dun pelame branco.Vive no medio polar e en zonas xeadas, e aliméntase basicamente de carne, como focas e baleas, aínda e que tamén come un pouco de vexetación da tundra no verán.Nas últimas décadas, a poboación de osos polares reduciuse a causa da caza. Por iso, agora mesmo está prohibido cazalos.

Ampliación 10

1. imperativosubxuntivo: Que teñas moita sorte, Roi.indicativo: Que día máis bo vai hoxe!subxuntivo: Non fales tanto, por favor.indicativo: Onte fun visitar o tío Roxelio.

2. R.L.

3. Por favor, camareiro, a conta.Pedro, fai caso do que che din.Ei, señora, que deixa o paraugas!

4. Neste balneario descubrinos unha nova fonte de auga termal.Tiña tanta sede que tiven que mercar unha botella de auga mineral.A auga desta fonte non é potable.Antes, nas casas non había auga corrente.A troita é un peixe de auga doce.

5. un cadelazo; unha casona; un camionazo; unha vacaza; un librazo; unha motaza; uns ollazos.

6. Patinar no xeo é moi divertido. Esta fin de semana fun co meu curmán Luís a unha pista de patinaxe que montaron na praza

131039 _ 0001-0112.indd 106131039 _ 0001-0112.indd 106 1/7/09 14:13:501/7/09 14:13:50


da vila. A pista é de xeo artificial e non moi grande. Pero para nós está xenial porque aínda non sabemos patinar ben neste tipo de superficie. Nós non temos patíns para xeo, pero alí puidemos alugalos. Pasámolo de medo.

Ampliación 11

1. Ti tes que estudar: Ti tes que estudar máis para aprobar. El debía de estar: El debía de estar canso ese día. Eu houben caer: Tropecei e houben caer polas escaleiras. Nós demos feito: Demos feito o traballo nunha hora. El levaba pintado: Cando cheguei, xa levaba pintado medio cuarto. El segue vivindo: Segue vivindo na mesma rúa. Vós estariades xogando: Estariades xogando cando pasou.

2. 1. lembras 2. aspiren 3. erguías 4. Pretérito pluscuamperfecto, 1.ª ou 3.ª p. singular, pensar. 5. Presente de subxuntivo, 3.ª p. singular, abrigar 6. Futuro simple, 2.ª p. singular, saber

3. aldeíña: aldea areíña: area cadeíña: cadea leonciño: león reiciño: rei pauciño: pau

4. R.L.

5. Están rebaixadas estas camisas? Nos últimos anos, a gasolina encareceu moito. O último libro de Paco Martín está esgotado.

■ acabado, non hai máis: esgotado aumentou o prezo: encareceu máis baratas: rebaixadas

6. Buf, isto é abafante!: abaixo esquerda Chiss, non fagas ruído!: arriba esquerda Umm, creo que me engana!: arriba dereita Socorro!!! Auxilio!!!: abaixo dereita

Ampliación 12

1. Unhas vacacións merecidas Había días que me atopaba mal e marchei á consulta do médico. «Que lle pasa?», preguntoume. Eu contestei: «É que de noite descanso pouco e de día non aguanto de pé. Que podo facer?» Daquela pronunciou a palabra máxica: «Quizais vostede necesita unhas vacacións». Non o pensara! Entón saín da consulta pegando choutos de alegría: pillarei uns días de descanso para recuperarme.

2. des-hu-ma-ni-zar; sub-ma-ri-nis-ta; trans-a- -tlán-ti-co; subs-ti-tu-í-do; ma-io-rí-a; co-he-ren- -cia.

3. Cangas; Terra Chá; A Rúa,; Catoira; Mugardos; Arteixo; O Courel mindoniense; caldelao; limiao; ribasilense; bueirense; allaricense; estradense

4. Un museo galo adquiriu un cadro de Miró. Esta cidade helena é famosa polos restos arqueolóxicos. Unha empresa xermánica encargarase de restaurar a catedral. A capital lusitana será a sede dun congreso de literatura.

5. É certo que as imaxes que mostran os videoxogos son moi agresivas e que estes crean adicción, pero soamente se se fai un uso abusivo. Aínda así, tamén é certo que os videoxogos aumentan a rapidez de reacción e melloran os reflexos, e permiten exercitar a coordinación ollo-man.

Ampliación 13

1. Non sei cando lerei o libro que me regalaches. Primeira persoa do singular futuro de indicativo, verbo ler. A miña irmá pequena naceu tres anos despois de min. Terceira persoa do singular, pretérito perfecto de indicativo, verbo nacer. Xoán, por favor, recolle a louza do lavapratos. Segunda persoa do singular, imperativo, verbo recoller. Os cans ben adestrados obedecen as ordes dos seus donos. Terceira persoa do plural, presente de indicativo, verbo obedecer.

2. R. L.

131039 _ 0001-0112.indd 107 24/6/09 13:19:54


3. Dona Toupa quere poñer lentes. Non distingue unha raíz dunha miñoca. Unha serpe trincoulle no fociño. –Sempre foi así –dígolle–. As toupas sodes pitoñas coma pedras. –Daquela para que se inventaron as lentes? –pregúntame. –Para as persoas. As toupas non. Por iso se di, fulano é unha toupa cando non ve tres nun burro.

4. viñedo; pianista; froitaría; xogador; escurecer.

5. contable; contabilidade fiable; fiabilidade culpable; culpabilidade manexable; manexabilidade adaptable; adaptabilidade

■ Co sufixo -ble fórmanse adxectivos. Co sufixo -bilidade fórmanse substantivos.

6. O consello de anciáns da tribo reuniuse en asemblea. O atletismo era o pasatempo preferido na antiga Grecia. Os trazos arcaicos que presenta esta obra proveñen a súa antigüidade. Nun tempo moi remoto, os dinosauros habitaban a Terra. Teño un coche vello, pero aínda funciona.

7. Un informe é un texto en que se explican os resultados dunha investigación, dun traballo, etc., cunha finalidade concreta: informar, convencer, facer algunha recomendación...

Ampliación 14

1. minto; mentes; mente; mentimos; mentides; menten minta; mintas; minta; mintamos; mintades; mintan minte; mentide subo; sobes; sobe; subimos; subides; soben suba; subas; suba; subamos; subades; suban; sube, dubide

2. O prezo do menú (dous pratos mais sobremesa) era de oito euros. Saber tantas linguas (fala galego, castelán, inglés e francés) abriulle moitas portas.

O noso equipo (xa era hora) gañou o partido fóra da casa.

3. Vaia «amigo» tes, deixoute plantado. Entrou cantando: «ailalelo, ailalelo!».

4. máis alá de: ultramar; ultratumba máis ca ou en grao excesivo: ultralixeiro; ultrasensible; ultracorrección; ultraconservador

■ Todas as fins de semana voa nun ultralixeiro. Cuba é un dos antigos territorios de ultramar. Usar destiño por destino é unha ultracorrección.

5. Logo de obter a licenciatura fixo un curso de posgrao. Despois da guerra vén a posguerra. Engadiulle unha posdata á carta para contar unha cousa que lle esquecera. Coa venda dos nosos produtos, incluímos o servizo posvenda.

6. cuadriga: para disputar carreiras. arco: para conmemorar unha vitoria. anfiteatro: para celebrar nel espectáculos. mosaico: para cubrir o chan das casas. acueduto: para transportar auga.

Ampliación 15

1. Queridos terrícolas: Marcho ao meu planeta porque recibín unha nota de miña nai que di: «É a hora de cear». Estou moi contento de pasar o día con vós. Mañá verémonos de novo. A10

2. R.M. fago: fixen; facer: fagas vou: irías; ir: iremos soubo: sei; saber: soubemos pode: poida; poder: poderei vexa: viu; ver: vemos es: era; ser: fun

■ R.L.

3. Cómpre fixarse en como se conxugan tres tempos verbais determinantes: presente de indicativo, pretérito perfecto e futuro.

131039 _ 0001-0112.indd 108 24/6/09 13:19:54


4. Na primeira oración os dous puntos son necesarios porque cómpre escribilos antes de citar o que di unha persoa literalmente. Na segunda oración teñen que estar porque hai que escribilos sempre que se quere introducir unha enumeración que se anuncia.

5. ANPA: Asociación de Nais e Pais de Alumnos. CEIP: Centro de Educación Infantil e Primaria. DOG: Diario Oficial de Galicia. OMS: Organización Mundial da Saúde. USC: Universidade de Santiago de Compostela.

6. Que calor! Era comezos de xullo e ía moita calor. Por iso, cando viron aquel posto de xeados, foron correndo cara a el. –Bo día, rapaces, que queredes? –preguntounos o dependente. –Eu quero un xeado de laranxa –dixo Irene. –E ti, que queres? –preguntoume a min mentres servía o de laranxa de Irene. Eu son moi indeciso e dubidei un pouco. Non sabía se tamén un xeado de laranxa, ou un de nata, ou un de chocolate, ou… –Veña, Paulo, que se me vai derreter o meu! –berroume Irene. –Ai, perdón –desculpeime eu–. Mmmm, un xeado de pera! Naturalmente, non o tiñan. E tiven que conformarme cun xeado de nata.

131039 _ 0001-0112.indd 109 24/6/09 13:19:54

131039 _ 0001-0112.indd 110 24/6/09 13:19:54

131039 _ 0001-0112.indd 111 24/6/09 13:19:54

131039 _ 0001-0112.indd 112 24/6/09 13:19:54

Documents

reforzo 5º