REKULTIVACIJA DEGRADIRANIH POVRŠINA NA LOKALITETU PK JUŽNI REVIR U MAJDANPEKU

RECULTIVATION OF DEGRADED AREA AT OPEN PIT JUŽNI REVIR IN MAJDANPEK

Miomir Mikić, Radmilo Rajković, Daniel Kržanović

Institut za Rudarstvo i Metalurgiju BorZeleni Bulevar 35, 19210 Bore-mail: miomir.mikic@irmbor.co.rs

Apstrakt

Odlaganje jalovine sa površinskog kopa Južni revir, vrši se kamionskim transportom od radilišta do odlagališta Andezitski Prst, Istočno odlagalište, Šaška i Bugarski potok. Za rekultivaciju degradiranih površina predviđena su sva odlagališta kao i dubinski deo kopa, do etaže 350. U zavisnosti od fizičko - hemijskih osobina odlaganog materijala, geomorfološkog oblika odlagališta, nadmorske visine i prirodne vegetacije u neposrednom okruženju rudnika, vršen je izbor kategorije i metode rekultivacije. U ovom radu je prikazana rekultivacija koja ima ulogu zaštite životne sredine i oplemenjivanje postojećeg peizaža.

Ključne reči: rekultivacija, odlagalište, zaštita životne sredine

Abstract

Disposal of tailings from open pit Južni revir is done by truck transport from site to landfill Andezitski Prst, Istočno odlagalište, Šaška and Bugarski potok. All waste dumps are predictes for the reclamation as well as the depth of pit, till bench at elevation 350 m. Depending on the physical - chemical properties of dumped materials, geomorphological forms of waste, altitude and natural vegetation in the immediate environment of the mine, category choice and reclamation methods was realized by. In this paper it is present, a reclamation which has the role of environmental protection and breeding of existing landscape.

Key words: reclamation, waste dump, enviromental protection

1. LOKACIJA DEGRADIRANIH POVRŠINA I MOGUĆE KATEGORIJE REKULTIVACIJE

Majdanpek je verovatno najstarije rudište u Evropi, poznato i eksploatisano još pre 7.000 godina. Nova istorija i novi život majdanpečkog ležišta započinje 1947. godine, kada se u Rudniku Majdanpek eksploatiše pirit i limonitske rude gvožđa. Proizvodnja i prerada rude u RBM – u, koja se na dva površinska kopa Severni revir i Južni revir odvija neprekidno već više od 50 godina, od izuzetnog je značaja za proizvodnju bakra u sistemu RTB-a.

Ležište bakra Južni revir – Majdanpek nalazi se, u neposrednoj blizini grada Majdanpeka u slivu reke Mali Pek.

Eksploatacija ležišta se vrši diskontinualnom tehnologijom sa primenom visokokopacitativne utovarno transportne opreme i to: hidraulični bageri sa zapreminama kašika od 15 m3 i 22 m3 i kamionima nosivosti 220 t.

Pri eksploataciji nastaju degradirane površine i to (slika 1):

1. Odlagalište Andenzitski Prst2. Istočno odlagalište3. Odlagalište Šaški Potok4. Odlagalište Bugarski potok

1

Pri procesu prerade mineralne sirovine dolazi do deponovanja flotacijske jalovine, u već postojeća flotacijska jalovišta „Valja Fundata“ i „Šaški Potok“. Sve ove degradirane površine nakon njihove upotrebe treba da se revitalizuju.

Za reintegraciju degradiranih površina koriste se tri kategorije rekultivacije:

autorekultivacija polurekultivacija i optimalni ili potpuni vid rekultivacije sa fazama tehničke, agrotehničke i biološke

rekultivacije.

Slika 1. 2D prikaz površinskog kopa i odlagališta

2. IZBOR KATEGORIJE REKULTIVACIJE

Degradirane površine pripadaju klasi tehnogenih zemljišta sa nedovoljnim udelom hranljivih materija zbog čega je potrebno primeniti optimalnu rekultivaciju sa fazama agrotehničke, tehničke i biološke rekultivacije.

Radovi tehničke i agrtehničke faze eurekultivacije se međusobno dopunjuju. Deo radova agrotehničke rekultivacije predhode tehničkoj rekultivaciji, a deo radova se obavljaju posle izvođenja tehničke rekultivacije.

Prema iskustvima direktno sa terena, radovi na eurekultivaciji se odvijaju po sledećem redosledu:

1. Faza agrotehničke eurekultivacije podrazumeva osposobljavanje pristupnih puteva do površina za rekultivaciju, naknadno planiranje (nivelisanje) površina na završnoj ravni odlagališta i nivelisanje humusa na završnoj i etažnim ravnima.

2

ANDENZITSKI PRST

BUGARSKI POTOK

PK JUŽNI REVIR

ŠAŠKI POTOK

ISTOČNOODLAGALIŠTE

Pod fazom agrotehničke eurekultivacije podrazumeva i rastresanje tla koje se obavlja posle primene tehničke faze eurekultivacije kao i kopanje jama za sadnice na etažnim ravnima površinskog kopa mašinskim putem.

2. Faza tehničke eurekultivacije sastoji se od otkopavanja, utovara, transporta, nasipavanja i planiranja humusa. Otkokopavanje humusa vrši se buldozerom pri pripremi lokacije za odlaganje jalovine, odnosno površinski sloj do 20 cm se buldozerom otklanja i deponuje se na odlagalište humusa. U toku rekultivacije humus se koristi sa odlagališta humusa.

3. Faza biološke eurekultivacije podrazumeva kompleks biotehničkih i fitomeliorativnih mera na pripremljenim površinama u cilju obnavljanja ekosistema.

4. STRUKTURA POVRŠINA PO NAMENI KORIŠĆENJA

Uzimajući u obzir fizičko hemijske osobine tla na završnim etažnim ravnima površinskog kopa, geomorfologiju jalovišta i flotacijskog jalovišta, prirodnu vegetaciji u okruženju i klimatske karakteristike, degradirane površine prema strukturi namenjene su na:

etažne ravni brdskog dela površinskog kopa za podizanje zasada bagrema ravna površina (završna ravan) i etaže odlagališta za podizanje zasada crnog bora ravna i kosa površina brana flotacijskog jalovišta za podizanje naizmeničnih pojaseva trave i

bagrenca

Površine odlagališta predviđenih za rekultivaciju su date u tabeli 1.

Tabela 1. Površine odlagališta za rekultivacijuEtaza Površina

Bugarski potok

Šaški potok

Istočno odlagalište

Andenzitski prst

m2 m2 m2 m2

605 742 152 172 435 286 642 102 611590 30 375 14 470 15 860 11 597575 27 825 11 758 13 447 9 724560 26 693 8 500 11 151 10 541545 20 877 7 492 13 445 7 564530 20 214 7 276 12 110 4 344515 2 065 7 242 5 210 3 064500 531 7 132 5 845 3 031485 5 939 2 765 2 176470 4 928 2 066455 3 797 2 569440 2 827 1 538425 1634 1 946410 1 569395 1 930

Ukupno

870 732 255 430 366 475 166 270

3D Prikaz odlagališta je dat na slikama 2-5.

3

Slika 2. 3D prikaz odlagališta Andenzitski Prst (pogled sa istoka)

Slika 3. 3D prikaz Istočnog odlagališta (pogled sa zapada)

Slika 4. 3D prikaz odlagališta Šaški potok (pogled sa istoka)

4

Slika 5. 3D prikaz odlagališta Bugarski potok (pogled sa severa)

Površine površinskog kopa predviđene za rekultivaciju su date u tabeli 2. Predviđeno je da se dubinski deo kopa, do etaže 350, zapuni jalovinom. Prikaz kopa je dat na slici 1.

Tabela 2. Etažne ravni brdskog dela površinskog kopaEtaža Površina

m2

350 98 711365 55 299380 51 089395 49 921410 58 467425 42 864440 34 907455 29 917470 25 360485 22 505500 21 216515 21 577530 20 107545 18 053560 15 538575 12 379590 4 649

Ukupno 582 559

Površine flotacijskog jalovišta Valja Fundata predviđene za rekultivaciju su date u tabeli 3. Prikaz jalovišta je dat na slici 6.

Tabela 3. Površine flotacijskog jalovišta Valja FundataNivo Valja Fundata

nasip, m2 kruna,

m2unutrašnji spošljašnji

530/525 5 840 7 290 3 000525/520 3 755 2 630 1 970530/520 9 595 9 920 4 970Ukupno 19 190 19 840 9 940

5

Slika 6. Flotacijsko jalovište Valja Fundate

Površine flotacijskog jalovišta Šaški Potok predviđene za rekultivaciju su date u tabeli 4. Prikaz jalovišta je dat na slici 7.

Tabela 4. Površine flotacijskog jalovišta Šaški PotokŠaški Potok

nasip, m2 kruna,m2unutrašnji spošljašnji

2 450 1 270 3 880

6

Slika 27.7. Flotacijsko jalovište Šaški Potok7. TROŠKOVI EUREKULTIVACIJE:

Ukupna površina predviđena za rekultivaciju iznosi 229,8 ha. Troškovi rekultivacije jednog hektara iznose 10 675 €. Ukupni troškovi rekutivacije iznose 2 453 115 €.

Ukupna cena eurekultivacije po hektaru iznosi:

C=10 675 €/ha

Ukupna cena eurekultivacije po m2 iznosi:

C= 1,0675 €/m2

8. ZAKLJUČAK

Optimalni vid rekultivacija degradiranih površina kombinovana sa autorekultivacijom i polurekultivacijom predstavlja trajno rešenje za očuvanje životne sredine grada Majdanpeka, omogućava bolje uslove mikroklime kao i bolji izgled okoline.

7