de relapsu regenitorüm

DISSERTATIO THEOLOGICA,

CUJUS PAItTEM SEPTIMAM

EX SPECIALI SACR.E REGLE MAJESTATIS GRATIAET

VENIA MAX. VEN. FACULT. TIIEOL. UPSAL.

1». p.

MAG. CAROLÜS CAMILLUS OLDENBURGS. S. THEOLOGIE CANDIDATES.

ET

JOHANNES LEONHARDUS DAHLBERGVESTM.-DALEK.

v

IN AUDIT. ECCLES. »IE XII JENII MDCCCLII.H. P. M. S.

UPS ALIΜ

W AULtTIlÖM & C.

49

Quod ad Scripturam Sacram attinet, quam divinitus esse inspi-ratam, et unicuique sufficientem, qui cor suum Dei Spiritui patefierisinit, libenter concedimus, id solum observemus, aequissimum fuissevideri, gratiam se irresistibilem non solum qualitatis, sed etiam quan-titatis ratione, ostendisse. Quantum haesitationis et dubitationis, quidquod incredulitatis tum ad tenebrarum sedes in eeternum relegatum fu¬isse videtur? Quam multi, dixerit quispiam, quos Scripturee sacrae men-da (si tam duro vocabulo uti licet) offenderunt, a studio illo repu-gnandi, quod iis tarn perniciosum fuit, alias liberati fuissent? Dici—mus gratiam in illa magna manifestations, quam Scriptura sacra con-tinet, debuisse demonstrare, se profecto esse irresistibilem — quodargumentum Reformati contra tristia illa, quse in hac inferiore vita acci-dunt, specie aliqua veritatis, opponere potuissent.

Postquam, ut speramus, secundum et rationem et experientiamjam demonstravimus, justam esse nostram sententiam doctrinae Calvi-nismi de gratia irresistibili repugnantem, ad tribunal principale, Scri¬pturam Sacram, nos convertimus, ut ex ea Judicium jam pronunciatumratum fiat; existimare nolumus, jus nobis esse, omnium dictorum illo—rum Scripturee Sacrae, ad nostram sententiam dcfendendam, afferendo-rum, in quibus, quum hortationem vel admonitionem (ex. gr. % Cor.5: &0, 6: 2) contjneant, id inesse videtur, quod illa hortatio negligi etposthaberi potest. Natura enim rei ejusmodi est, ut necesse sit, hacetiam forma gratia se ostendat. Indicet, necesse est, quid sit, quidvelit; idque ita, ut, quidquid velit, id consequi possit; quam ob remnon injuria contendi potest, dicta illa quae, quod formam attinet, gra¬tiam resistibilem esse significant, si id consideretur, quod iis re veracontineatur, maxime irresistibilia esse posse sive ea, quibus Sp. S. effi-caciae suae introitum in cor hominis fortissime parat. Ea dicta autem,quae, ut Hebr. 3: 13, perpetuam gratiae resistentiam aperte et planesignificant, ut a neglectione gratiae efTectam, maxima argumenta ejusrei sunt habenda, gratiam non esse irresistibilem. Sive locos scri-pturae sacrae historicos, sive locos respicimus, qui hominum officiaerga Deum comprehendunt et liberum arbitrium, quod perversitate im-butum via tendit contraria ei, quam habere debet et Deus darevult;sive consideramus, quomodo liberum arbitrium discipüna legis flecti etinpulsu amoris placido duci possit, sive quomodo, uno momento tem¬poris victum obstinationem recipere, Dei gratia ad libidinem abuti et

7.

80

denique seternam perniciem homini contrahere possit; sive legimus quo-modo Deus semper vocet, moneat, minetur, alliciat et obsecret, sedhomo, quamquam salus ejusdem aeterna agitur, hsec omnia saepe asper-nans, adeo in inobedientia perseveret, ut Deus ad eum relinquendumet perniciei tradendurn cogatur, sive videmus, quomodo homo peccatumpeccato adderit et gratiae post gratiam restiterit, donec contumeliis o-bruens dominum gloriae crucifixerit*): omnem scripturam.sacram singu-låsque partes respicientibus, nobis ubique sententia, gratiam esse re-sistibilem, occurrit. Quam nostram opinionem nunc affirmare volumussingulos locos scripturae afferentes principales, quibos interpretationem,quam sententia verborum postulat, addere volumus, ut facilius intelli-gamus, gratiam esse resistibilem.

Supervacaneum nobis videtur locos quosdam e Vet. Testamentoafferre, quum Vet. Test. ubique fere contineat descriptionem populielecti inobedientise in Deum ac resistentiee contra gratiam, quam no-stram de Vet. Test. sententiam multis locis affirmat Nov. Test., ut inilla oratione Stephani (Act. Apost. Cap. 7, v. 51), ubi hsec resisten-tia demonstratur continua contra Spiritum Sanctum. Quam ad remetiam magni momenti sunt verba salvatoris ipsius: in Matth. £1: 28et sequ., 23: 32 et sequ., quorum versum 37 referre satis esset,quo refutarentur omnia, quse ad irresistentiam gratiae demonstrandamvalerent. Omnia Deus effecerat, ut hane gentem sibi adjungeret, etservaret: ad eos miserat prophetas et didascalos, qui admonentes ethortantes eos vocarent; ipse denique inter eos descenderat, ut vi amorissui infiniti animos eorum commoveret; attamen gratiam sibi oblatamrecipere noluerunt, eam vero magis magisque abjicere perseverarunt.Continuum Dei studium Judaeorum servandorum et resistibilitatem gra¬tiae Act. Apost. 48: 5, 6. testificantur. A Spiritu Sancto Paulus Judaeispraedicare, Jesum esse Christum, coactus est. Est in aperto, eundemSpiritum eadem vi, qua Paulus obediens ad. verbum veritatis prae-dicandum permovebatur, se per hoc verbum ad Judaeos etiam esseconversurum. Sed ii contumeliis Jesum obruentes gratiae restiterunt.Quum id quod Spiritus Paul um ad eos convertendos coegit, tum quodPaulus dixit, ad ethnicos se insontem esse iturum dicebat, indicant, De-

*) Hic quasi culmen est hominum resistentiae contra gratiam, quod est spe-randum fore ut, temporibus progredientibus, magis magisque tollatur.

51

um ab initio perniciem iis non preedestina visse et hic igitur per Spi-ritum suum non irresistibiliter operari noluisse.

In primis sunt considerandi loci Script. Sacrae ii, qui indicant, donagratiae non solum vitam felicitatemque, sed etiarn mortem et condemna-tionem afferre (Cfr. Ί Cur. 11: 29). Resistentia negligentiaque gratiae cul-pam äuget et perniciem accelerat. Quod si acceptio gratiae ab iis ipsis,qui gratia irresistibili ad felicitatem adducuntur, nihil omnino pendet; abiis quoque, quibus gratia non affertur, aut quibuscum non serio agit, re-probatio nihil omnino pendet, sed ab eorum ad perniciem praedestinatione.Quare hac gratiae rejectione culpam augere non possunt ii, quos gra¬tia potius rejicit. Aliquos locos afferre volumus, qui rem respiciunt.Quum Jesus, apud Luc. in Cap. 2: v. 34. in multorum labem et rui-nam*) hoc in mundo collocatus dicitur, alii his verbis significari nonpossunt, ac ii, qui usque ad finem resistunt gratiae, quae per Eumpraebetur. Si iis pernicies jam ab initio praedestinata esset, nequegratia contemnenda**) sibi eam contrahere potuissent, neque Deus eosservare conatus esset, quos non servare jam antea constituisset. Atveritas et gratia per Jesum Christum advenit, qua majorem nullamDeus pollicitus est. Huic vero gratiae multi in perniciem suam resi¬stunt, ex quo efficitur, ut gratia non sit irresistibilis. Loco antea cit.congruenter dicuntur 2 Cor. 2: 15, 16. quorum versus 15 indicat,Paulum (vel potius gratiam Dei per id ab illo praedicatum verbum)omnia effecisse, ut et eos, qui fidem ad salutem acciperent et eos,qui ad perniciem et damnationem rejicerent, servaret. Nimirum inutramque partem fuit Deo quasi suavis quidam odor Christi, hoc est,obediens is fideliter Dei voluntati per gratiam in Christo oblatam sal-vare omnes conatus est; Deo enim, qui mortem nullius peccatoris velit(neminem ab initio ad eandem sine conditione praedestinavit), minimeeo placere potuit, quod concionando in causa fuit, quare ratum denonnullis hominibus judicium ad condemnationem factum est, sed po-

*) Ex Rom. 2: 11. dilucide videlur Deus nolle, eos, quos Christus offendat,ita offensos et lapsuros esse.

**) His non negamus, Calvinistas quoque hanc contemtionem judicare praeci-puam esse causam damnätionis eorum, quamvis contemtio gratiae oblatae non sjtalia, ac via, qua Deus reprobationem eorum jam ab aeterno decretam peragat; quaquidem contemtione Deus sibi quasi comparavit occasionem sui in eo excusandi,quod iis tarn gravem et luctuosam sortem praedestinaverat.

52

tius eo, quod Spiritui Dei et Christi per eum potestas omnia faciendiquae fieri possent ad impios salvandos, fiebat. Sed quamquam gratiaDei per eum adeo perpetuo efficax erat, multis tarnen haec efficaciafacta est οΰμ,η d-avars εις &αν<χτον> h. e. voluntatem suam peccatodevinctam per gratiam Dei liberari non passi sunt, sed consilio gratiaeresistere perseverantes peccatum et mortem elegerunt. Neque hoc loconec aliis dicitur, irresistibilem quandam et mysticam vim ad commo-vendum inesse in verbis veritatis gratiaeque, ubi electos quidem nactasunt, inania autem quodammodo illa et vi sua destituta vel cum re-sistibiii tantum gratia conjuncta ad reprobatos pervenire; sed eademverba eademque gratia omnibus praebentur. Si gratia igitur in suoeffectu est irresistibilis, omnes sunt convertendi; si vero non omnes

convertuntur, necessario sequitur, ut gratiae resisti possit. Quibus lo-cis Script. S. congruunt ii, in quibus auditores admonentur, ne in-durati corda sua gratiae concludant ut Hebr. 3: 7, 8, 4 5. 4: 7. (conf.Ps. 95: 8). «Vox Domini» est effectus Spiritus Dei verbis expressus,gratia Dei, quam auris audire et cor animadvertere possunt; et nihilomnino est — quod etiam nullo loco significatum est — quare haecgratia verbis expressa esset per se minus efficacior, quam quae corsine ope verborum vel potius quasi praeter verba immediate penetraret.Contra ea ex cap. antecedenti videmus (Hebr: 4: 42 conf. Rom. 4;46. 4 Petr. 4: 23. 4 Cor. 2: 4. Rom. 40: 47), verbum Dei de-scribi ejus esse] efficaciae, quae gratiae irresistibili attribuenda sit.Sed nihilo minus sua corda contra verbum indurare potuerunt, quod,ut hic videmus, poterant ii ipsi, qui admonebantur,' ne haec facerentquosque Deus igitur per gratiam suam servare vellet. Cum his locisconferri possunt Rom. 2: 4, 5. Quos locos scripturae sacrae ex ma¬jori aut minori, quae inter eos ad speciem interest, similitudine autdissimilitudine composuimus; sua autem intima natura inter se planesimiies sunt, quare amplius aliquos ex ordine, quem in scriptura sacrasequuntur, referre volumus.

Luc. 4 5: 4 7. Si Deus ex mero beneplacito quibusdam, quosirresistibili gratia ad finem duceret, beatitudinem praedestinavisset, tumparva aut nulla esset causa, cur coelicolae gauderent, si impius adpoenitentiam duceretur. At nunc magnum gaudium in coelo est, quumimpius ad poenitentiam adduci potest, propterea quod male evaderepotuisset.

55

4 Gor. 9: 49, £3. Quibus ex versibus maxime illustratur, Beigratiam, quamquam supranaturalem, tarnen in sua efficacia non esseejus supra omnem captum mysticae et completae vis*), ut omnino vo-luntatem omnium, prout vult, flectere et ducere possit. Tantum a-best, ut Apostolus arcanam quamdam, quae comprehendi non potest,gratiae vim, ponat, eui voluntas hominum pertinax necessario cedat,ut contra ea efficaciam gratiae eodem fere modo, ac influxum spiritu-alem, quem in unaquaque re alter in alterum hominem habere, potest,considerare videatur. Re vera gratia efficax tantummodo eo, quod illacontinetur, dignitate sublimitateque suae veritatis praecipua, qua etiamhomines maxime penetrare potest, ab omni alia vi spirituali discrepat.Attamen cum ex libero arbitrio per se, tum etiam ex eo, quod ma-ximae veritati maximum mendacium opponi potest, sequitur ut gratianon insuperabiiiter et in unoquoque casu consilia sua perficere possit.

Jac. 2: 42. Ex lege libertatis homo judicabitur, quod fieri nonposset, si gratia irresistibilis alios redderet salvos, dum alii condemna-tioni essent prsedestinati **). Si eos locos, ubi conversio et salus ho¬minum a Deo (ut Jerem. 34: 3, 4 8, 4 9. Mal. 4: 6. Joh. ß: 44.Act. Apost. 26: 48. 4 Cor. 6: 4 4. Eph. 4: 4 7, 48. PhiL 2: 4 3)omnino pendere videntur, cum iis composuimus, ubi omnia in primis alibero arbitrio hominis (ut Jerem. 3: 7, 22. 4: 4 4. 48: 44. 2ß: 4 3.35: 43. Marc. 4: 4 5. 6: 42. Act. Apost. 3: 49. 8: 22. 44: 21.2 Cor. 3: 46. Jac. 4: 8. Apoc. 2: 5. 3: 3, 9. cet.) pendere viden¬tur, concludere possumus, conversiotiem quodam modo eeque penderea libero arbitrio, ac a gratia Dei. Quae quum ita sint, ut Deus ne¬minem periturum, sed unum quemque (2 Petr. 3: 9) ad poenitentiamducendum esse velit, mors eorum, qui moriuntur, est ponenda in eo,quod gratia Dei irresistibiliter valere non potest, quod gratia non estirresistibilis.

*) Assentiri non possumus eis, qui dicunt, conversionem peccatoris esse majusmiraculum, quam ex. gr. quum Jesus jussit ventum requiescere aut paralyticum,lecto capto, abire. Ut praetereamus dissimilitudinem, quam habent miracula po-tentiae ab iis, quae gratiae vocantur, doctrina de gr. irresist. frustra repugnabitur,si, quod ad gratiam attinet, significatio miraculi nimis premitur.

**) A ré non esset, alios quosdam Scripturae Sacrae locos hoc loco interpre-tari, qui (ut 1 Thess. 2: 10. Hebr. 10: 38, 39. Joh. 5: 40, 43) possunt haberidicta classica, quibus gr. irresist. refellafur; at tempus id non sinit

84

Omnes autem loci (ut Prov. 2: 4. (conf. Ps. 33: 4 5.) Joh. 3: 27.Act. Apost. 11: 18. 16:14. Rom. 9:16,4 8. 4 Cor. 3:6,7. 4: 7.Phil. 4: 6. 2: 43. 4 Thess. 5: 24. 2 Tim. 2: 25. Hebr. 4: 12.cet.), quos defensores gr. irresist. afferunt, ut comprobent ea, quae con-tendunt, nihil aliud re vera testificantur, quam ut homo sibi dare velin se scintillam vitas spiritualis, quae a Deo solo oritur, incendere nonpossit. Quod nihil omnino impedire potest, quin homo cum suo de-trimento maxime seriam et intimam vim gratiae ad suum cor moven-dum et vincendum irritam facere possit.

Concedimus quidem Calvini praedestinationis doctrinam quodammodoprobatam esse; Judaei ejus rei indicio sunt, quamquam eorum electioin patrum fide magis, quam mero Dei beneplacito nisa esse et ab eaeffecta, videtur; itemque id concedimus, gratiam irresistibilem quodam¬modo jure poni posse. Cujus etiam rei Judaei indicio esse possunt,quibus, magnopere repugnantibus, tamen voluntati Dei obediendum fuit,ut unius verique Dei cultum sustinerent et servarent, ita ut vix ore-dendum sit, illos umquam culturos esse falsos deos, quibus majo¬res sacrificarunt, Astaroth dico, Baal, Moloch, Chemos, ceteros; quodquum ita sit, tamen affirmare non possumus, quod Calvinistae volunt,nobis, ut potestati honorique Dei suum jus tribuatur, hominem ejus-que libertatem omnino omittere licere. Quod ad dictum Phil. 2: 13.,a Calvinistis tam saepe prae ceteris allatum, attinet, partim non nisicum versu antecedente conjunctum accuratius explicandum est, partimre vera non significat, Deum absolute suo nutu, ut velit, voluntatemhominis et actionem regere, sed tantummodo, Deum. in nobis efiiceresibi gratam voluntatem actionemque. Deus enim solus, quod bonumest, efficere potest.

Jam satis, ut putamus, doctrinam de gratia irresistibili refellimus,in quo longiores fuimus, quod ex hac imprimis refutatione concluderepossumus, hominem posse e statu gratiae relabi, quam ipsam conclu-sionem hac nostra disputatione spectavimus. Attamen, priusquam adhoc concludendum eamus, breviter attingamus, quae Calvinistae saepe

objiciunt eis, qui contendunt, gratiae posse resisti. Si ita esset, in-quiunt, si gratia etiam reprobatis esset sufficiens, id est iis, qui eamreprobant, si igitur absoluta praedestinatio cum gratia irresistibili reji-citur, «Deus», ut uonnulla eorum dicta efferamus, «non esset Deus,creaturae etiam regerent mundi cursum» (Schw. 2 Vol. p. 4 35), notio

S5

gratise, quae igitur non esset principium, in quo sors hominum totaposita est, debilitaretur, qua quidem re ut a Pelagianis fit, homo ni-mis extolleretur; (Cfr. Schw. 2 Vol. p. 454, 4C3.) «ter efficace Deigloria deminuta, potestas suse sortis decernendae creaturae imprimis ines-set, ideoque Deus ex creatura penderet» (Schw. 2 Vol. p. 229); im-mo vero, ut ait Vend. (>1 176, \ \ 78), «voluntas hominis efficaciorföret, quam Dei, quod absurdum.» Nos tarnen non intelligere possu-mus, illa effici, reprobata prsedestinatione et gratia irresistibili. Sednobis quidem, ut Lutheranis, quamvis hominis libectatem liberumquesui arbitrium magis teneamus, tarnen homo non minus inops, imbe-cillus et ex gratia Dei- pendens videtur. Concedimus enim, hominem,Dei sancti spiritus vi carentem, nec suam conversionem incipere posse,nec ad finem eam perducere, — hominem per se ipsum ne minimumquidem sancti amoris provocare posse, nec omnino quod revera bonumest. Ut plantse, in gelida terra reconditae, per se ipsae nihil profici-unt, nulla indicia vitae suae dare possunt, sed lumen et calor adveni-ant, necesse est, et alimenta succorum adfluant, ut vita appareat,quae si absunt, arescant, necesse est, et intereant; ut vero, etiamsiilla copiosa sunt, tamen advenientibus rebus noxiis planta quodammododegenerare potest; sie etiam se habet res cum homine, qui per senihil potest in bonum proficere, sed lumine et calore gratiae indiget,quamquam gratiam illam in cor aditu prohibere potest et libere eli—gere, quae potentia, boni aut mali, eum regat. Sit igitur hmc electioipsius, num minus a Deo propterea pendet? Nihil enim boni efficerepotest sine Spiritus Dei adflatu, et, si electio in ipso posita est, ta¬men hoc ipsum eligere a Deo est, qui id ei permisit, qui ita naturamejus constituit. Quare hominis decretum a Dei decreto ad ultimumprincipium omnino pendet, ideoque, nostra etiam sententia posita, homoplane pendet a Deo, qui ipse quidem sortem mundi decrevit et itaSemper decernit. Rigor solus ille et absolutus determinismus, qui indisciplina Reformatorum insunt, ita tolluntur. Oriuntur tantummodoin rebus humanis major gravitas, libertas, magnitudo, varietas, puriorveritas in animi motibus, in contritione, in dolore, in leetitia in Deo,in amore erga homines, in ceteris. Et preeterea, nostra quoque degratia sententia posita , nonne satis magna hominis corruptio, piavitas etimpotentia vitam spiritualem agendi videntur? Nonne hoc satis est adomnes pelagianas opiniones de hominis praestantia tollendas? dum nihil

56

de Dei laudibus detrahimus, nihil de divina majestate aut magnificen-tia; qute, quamdiu major hominum pars vitam in peccatis agere pergit,non ita bene nobis videntur vindicatae per doctrinam praedestinationiset gratise irresistibilis, quamvis severe, accurate, absoluteque omnia aBei valida manu regantur et ducantur.

Quum igitur ostendere conati sumus, nec Dei majestatem et ma-nificentiam injuste deminui, nec hominis dignitatem et potestatem inmajus evehi eo, quod ponitur gratitae resistibilitas; nunc, quod adlapsum e statu gratiae attinet, id, quod ex hac resistibilitate positanecessario sequitur, volumus breviter afferre. Si enim haec nostra dis—putatio secundum doctrinam ecclesiae Lutheranae explanavit, gratiaesemper resisti posse, in homine ipso est et in propensione ad malum,id est, in hominis mala voluntate, si convertenti gratiae resistens insua depravatbne remaneat. Huic rei congruenter in homine ponendumest et in gratia, vel in ejus a gratia profecta ad bonum propensione,i. e. in ejus, prae illa mala, sancta voluntate, si contra impulsus dia—boli, mundi, suaeque ipsius carnis in statu gratiae remaneat. Si enimejus vis gratiae resistendi non solum ex non conscia naturae necessi-tate pendet, cui voluntas omnino pareret, sed potius ex conscientia etvoluntatis libertate, etiam post regenerationens, quum per hane nec ve-lus homo mortificatus sit, nec mali appetitus plane exstinetus, illa visreviviscere possit, necesse est. Ex homine ipso igitur pendet, si instatu gratiae non resistat impulsui peccati, sed hoc reeipiat, si illece-bris in statum corruptionis revocetur, sicut ante conversionem ejus est,reeipere gratiam divinam nec ei resistere, sed se sinere ab eadem instatum gratiae trahi et transferri. Si quis dixerit, Dei vim in gratiase exercentem, quae ex statu corruptionis nos trahat, majorem esse,quam sit diaboli vis per peccatum, quae e statu gratiae nos retraherevelit; recordandum est, gratiam omnino nec posse agere nec ei licitumeSse agere, nisi teneatur liberum arbitrium, ideoque per se ipsam haudmagis posse absolute impedire illud arbitrium, quominus peccatum re¬eipiat, quam peccatum antea potuisset absolute impedire, quominusgratiam aeeiperet. Si quis ad hoc dixerit, per regenerationem volan-tatem quasi foedus fecisse cum gratia, vel se cum gratia adjunxisse,seseque ita quodammodo commutasse, respondemus: si a voluntate ipsapenderet, quamvis mala sit, utrum accedat ad conjunctionem cum gra¬tia nec ne, quum id prohibere potuerit, post conversionem, necesse