1

REPUBLIKA E KOSOVËS / REPUBLIKA KOSOVA / REPUBLIC OF KOSOVA

QEVERIA E KOSOVËS / VLADA KOSOVA /GOVERNMENT OF KOSOVA

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

Ministarstvo Obrazovanja, Nauke i Tehnologije

Ministri of Education, Science and Technology

DRAFT - PLAN STRATEGJIK PËR ORGANIZIMIN E ARSIMIT

GJITHPËRFSHIRËS SE FEMIJEVE ME NEVOJA TE VECANTA ARSIMORE NE ARSIMIN

PARAUNIVERSITAR NË KOSOVË

2010 - 2015

Prishtinë, MARS 2009

2

PËRMBAJTJE

Lista e shkurtesave …………………………………………………………………………………...............................

Përmbledhje ekzekutive………………………………………………………………………..................................

Hyrje ……………………………………………………………………………………………….......................................

Analizë dhe prezantim i kontekstit…………………………………………………………...............................

Procesi i hartimit të planit

strategjik...................................................................................................................

Vizioni dhe qëllimi i planit strategjik të veprimit……….................……………………………..............

Objektivat dhe mundësitë e realizimit…………………………………………………................................

Fjalorth terminologjik …………………………………………………………………………................................…

Referenca .................................................................................................................

FALENDERIM

Grupi i punës falenderon për kontributin e dhënë gjatë hartimit të këtij plani strategjik të

gjithë pjesëmarrësit në punëtoritë e zhvilluara për hartimin e këtij dokumenti, si dhe

pjesëmarrësit në diskutimet publike të zhvilluara në qendrat më të mëdha rajonale të

Kosovës.

3

SHKURTESAT

=================================================

BE Bashkimi Europian

BB Banka Botërore

BKK Buxheti i konsoliduar i Kosovës

DKA Drejtoritë Komunale të Arsimit

EMIS Zyra e statistikave në MAShT

FNVA Fëmijë me nevoja të vecanta arsimore

MIUJ Mbështetja Institucionale e Universitetit Jyväskylä për Ministrinë e Arsimit,

Shkencës dhe Teknologjisë, në Kosovë 2009-2010

IPK Instituti Pedagogjik i Kosovës

IP Institucione parashkollore

PIA Plani Individual i Arsimit

FE Fakulteti i Edukimit

ISHP Instituti i Shëndetit Publik

KAA ...........

KN Këshilli i nxënësve

KPA Këshilli Prindër-Arsimtarë

KPAK Komiteti i i Prindërve të Arsimit të Kosovës

KKK Korniza e Kurrikulit të Kosovës

MAShT Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

MPB Ministria e Punëve të Brendshme

MSH Ministria e Shëndetësisë

MPMS Ministria për Punë dhe Mirëqenie Sociale

OJQ Organizatë Joqeveritare

OQ Organizatë Qeveritare

QPS Qendra për Punë Sociale

QB Qendra burimore

TESFA ................

SZHNFH Standardet e Zhvillimit dhe të Nxënit në Fëmijërinë e Hershme 0-6vjet

SHMF Shkollat Mike për Fëmijët

UNDP Fondi për zhvillim i Kombeve të Bashkuara

UNICEF Fondi Emergjent Ndërkombëtar për Fëmijë i Kombeve të Bashkuara

UP Universiteti i Prishtinës

USHPAK Unioni i Shoqatave Prindër –Arsimtarë të Kosovës

ZKM ..............

4

PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE

“E dimë se bota është komunitet gjithëpërfshirës. Është shumë e rëndësishme për

fëmijët që të kenë mundësinë të mësojnë dhe të rriten brenda komuniteteve

të cilat paraqesin botën në të cilën ata do të jetojnë pasi

që ta mbarojnë shkollën e mesme.”

Mara Sapon-Shevin

Në vazhdimësi të aktiviteteve të parapara në strategjitë e zhvillimit të arsimit, pjesë e

politikës shtetërore :arsimim për të gjithë, dhe në bashkëpunim të ngushtë me universitetin

Jyväskylä, Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë, filloi procesin e hartimit të

strategjisë kombëtare për mbështetjen dhe funksionalizimin e mëtejmë të procesit të

gjithpërfshirjes në shkolla, për periudhën 2010-2015.

Kjo strategji reflekton bashkëpunimin e ngushtë dhe konsensusin e shumë partnerëve, të

cilët i kontribuojnë zhvillimit të këtij procesi qoftë në nivelin qëndror, lokal, të shoqërisë

civile, të organizatave profesionale etj. Dokumenti strategjik ka përmbledhur në vetvete të

gjitha shqetësimet dhe sfidat që e shoqërojnë këtë proces, duke përcaktuar vizionin dhe

qëllimin e tij dhe objektivat strategjikë si : Identifikimi dhe intervenimi i hershme dhe rritja

e përfshirjes së fëmijëve me nevoja të veçanta arsimore; Sigurimi dhe përforcimi i

mekanizmave mbështetës për shkolla gjithëpërfshirëse ; Zhvillimi profesional i personelit

edukativo-arsimor; Përmirësimi i infrastrukturës fizike për shkollën gjithëpërfshirëse dhe

Ngritja e vetëdijes gjithëpërfshirëse. Njëkohësisht ofrohen ide dhe aktivitete konkrete për

realizimin e këtyre objektivave.

Krijimi i një komuniteti arsimor gjithëpërfshirës, është detyrë e secilit anëtar të shoqërisë, si

rrjedhim mbetet përgjegjësi e secilit prej nesh te japë kontributin e tij maksimal në

realizimin e aktiviteteve të parapara, duke qenë të bindur se është shoqëria ajo që përfiton

më tepër nga kjo.

HYRJE

Arsimimi i fëmijëve më nevoja të veçanta është një sfide për të gjitha vendet që

synojnë të realizojnë parimin e krijimit të mundësive të barabarta për të gjithë fëmijët pa

dallim feje, kulture, race gjinie e diversiteti e që është drejt themelore e çdo njeriu.

Ne shume sisteme arsimore të vendeve të ndryshme gjithëpërfshirja është bere tashme një

realitet, por i shoqëruar me vështirësi të shumta. Me ketë sfide po ballafaqohet edhe

Kosova e cila po bene përpjekje ne drejtim të realizimit të konceptit të arsimit

gjithëpërfshires .

Shndërrimet e shumta që ndodhën në vendin tonë viteve të fundit, patën ndikime të

fuqishme edhe në fushën e arsimit me aplikimin e reformave në të gjitha nivelet e arsimit

dhe kjo ka sjelle edhe nocione dhe koncepte të reja në trajtimin dhe vendin që duhet të

zeje arsimi special. Në ketë periudhe kontribut të çmuar ka dhëne Përkrahja Finlandeze

5

për Zhvillimin e Sektorit të Arsimit në Kosovë, sidomos në hartimin e politikave për arsimin

e fëmijëve me nevoja te veçanta, trajnimin e eksperteve, mësimdhënësve etj. Me gjithë

arritjet e shënuara ne disa fusha ende ka shume aspekte ku duhet të punohet në mënyre

që të sigurohet gjithëpërfshirja fëmijëve me nevoja te veçanta.

Në themel të procesit të gjithëpërfshirës qëndron një grup i tërë parimesh që

sigurojnë, që nxënësi me nevoja të veçanta të shihet si një anëtar i vlefshëm i komunitetit

shkollor në çdo aspekt të tij. Andaj shkollat gjithëpërfshirëse marrin për baze se:

të gjithë fëmijët kanë të drejtë të qëndrojnë bashkë në një klasë pranë vendbanimit të tyre,

mundësitë që i ofrohen fëmijës nuk duhet të bazohen në vlerësimin e paaftësisë, por në

nevojat individuale te fëmijës, të gjithë mësuesit pa përjashtim mund të mësojnë të gjithë

nxënësit.

Kërkesa e tilla shtrojnë nevojën e punës se madhe që duhet të behet që nga institucionet

vendimmarrëse e deri të shkolla në mënyre që ato të jene në gjendje për të marre një rol të

tille i cili është shume sfidues. Për të përmbushur një mision të tillë MASHT është duke

punuar në drejtim të krijimit të infrastrukturës ligjore e cila do të mundësoj arsimin e të

gjithë fëmijëve dhe sigurimin e një ambienti të hapur ndaj diversiteteve.

Synimi ynë është që shkollat të promovojnë një ambient miqësor për fëmije sepse kushtet

materiale sado të mira të jene nuk do të thotë që sigurojnë ngrohtësi për fëmijët tjerë që

për arsye të ndryshme janë jashtë shkolle.

Këto dhe shume aspekte tjera tregojnë se duhet të punojmë disa drejtime për t’i

adresuar problemet që kemi për të realizuar arsimin gjithëpërfshirës për vete faktin që

pjesa me e madhe e fëmijëve me nevoja të veçanta nuk janë të përfshirë në shkolle, por

edhe ata fëmije që janë në sistem t’ju ofrohet arsim cilësor i cili bazohet në nevojat

individuale te fëmijëve.

Një sfide tjetër e cila po na përcjelle tani por edhe në një të ardhmen mbetet përgatitja e

mësimdhënësve e cila për momentin behet brenda kornizës se punës me klasat e rregullta

kështu që mësimdhënësit për të punuar me këta fëmije duhet të kenë përgatitje të mire si

dhe aftësi profesionale për realizimin e synimeve dhe arritjen e objektivave.

Me gjithë përpjekjet e bëra ende mbetet shume për tu bere në mënyre që të arrijmë

përmirësimin e situatës së fëmijëve me nevoja të veçanta gjë e cila duhet të jetë

preokupimi i tërë shoqërisë.

Andaj që të ketë efektivitet procesi i gjithëpërfshirës dhe rezultatet të jenë të prekshme,

duhet punuar për ndryshimin e shumë gjërave në shkollë në mënyrë që të krijojmë një

shkolle sipas një konceptimi të ri që të jetë e hapur dhe që promovon barazi dhe qasje për

të gjithë fëmijët.

ANALIZË DHE PREZANTIM I KONTEKSTIT

Arsimi i fëmijëve me nevoja të veçanta në Kosovë funksionon nga viti 1950 në atë

kohe ka pasur 4 shkolla speciale në të cilat zhvillohej mësimi fillor dhe i mesëm.

Mësimi ofrohej për një numër të kufizuar të fëmijëve dhe nuk ishte kualitativ për

arsye të mungesës se kuadrove profesionale të përgatitura për të punuar me këta fëmije.

6

Kapaciteti i kufizuar i shkollave speciale ndikonte në përfshirje dhe kjo bënte që nga kjo të

përfitonin një numër i vogël i fëmijëve, kryesisht të vendeve urbane, duke i përjashtuar

fëmijët që vinin nga vendet rurale.

Në vitet e 90–ta arsimi kosovar u gjend në rrethana të jashtëzakonshme duke

punuar në një sistem paralel, pjesë e të cilit ishte edhe arsimi special . Në ketë periudhe

funksiononin 4 shkolla speciale dhe 4 klase të bashkangjitura në kuadër të shkollave të

rregullta. Ishin të përfshirë vetëm 400 nxënës me lloje të ndryshme të dëmtimeve. Kjo

gjendje e vështire në të cilin gjendej arsimi kosovar la pasoja të shumta në të gjitha

segmentet e arsimit dhe si e tillë vazhdoi deri në përfundim të konfliktit të vitit 1999, vit ky

që në arsimin Kosovar shënoi ndryshimet e para. Këto ndryshime u reflektuan në tërë

sistemin e arsimit dhe në arsimin special gjithashtu.

Në këtë kohe shume agjenci u angazhuan për të ndihmuar reformat në arsimin

kosovar dhe në këtë kuadër përfitoi edhe arsimi special pasi që në këtë kohe agjenci

udhëheqëse për arsimin special u caktua qeveria e Finlandës “ Përkrahja Finlandeze për

Zhvillimin e Arsimit Special në Kosovë, FESDK”. Kjo agjenci ka punuar në ngritjen e

kapaciteteve vendore në arsimin special në të gjitha segmentet gjë që ndikoi edhe në rritjen

e përfshirjes së nxënësve me nevoja të veçanta. Arsimi i fëmijëve me nevoja të veçanta

në Kosovë organizohet në institucione parashkollore, shkolla specila/qendra burimore, klase

te rregullta dhe klase të bashkëngjitura, të cilat funksionojnë në kuadër të shkollave të

rregullta dhe në shkolla gjithëpërfshirëse. Përfshirja e fëmijëve me nevoja të veçanta

arsimore viteve të ka shënuar rritje vetëm në vitin shkollor 2009/2010 numri fëmijëve me

nevoja të veçanta në shkolla ka shënuar rritje prej 30% pra nga 909 fëmije ka arritur në

1179 fëmije të përfshirë.

Sistemi aktual i arsimit për fëmijët me nevoja të veçanta arsimore gjithnjë e me

tepër po shkon drejt hapjes ndaj arsimit të rregullt me qellim që fëmijët me nevoja të

veçanta gjithnjë e me tepër të jene pjese e shkollave dhe klasave të rregullta. Viteve të

fundit është punuar ne ngritjen e kapaciteteve të qendrave burimore ne mënyre qe ato të

ofrojnë shërbime profesionale për shkollat e rregullta.

Në kuadër të funksionalizimit në të gjitha qendrat burimore janë punësuar

mësimdhënës udhëtues dhe janë formuar grupet bërthamë në nivel shkolle, të cilat në

bashkëpunim me mësuesin udhëtues bëjnë identifikimin dhe bashkëpunojnë në ofrimin e

mbështetjes profesionale për mësimdhënësit dhe nxënësit më nevoja të veçanta që janë në

shkolla të rregullta. Në këtë vit 103 nxënës me nevoja të veçanta në shkolla të rregullta

janë mbështetur nga qendrat burimore nëpërmjet të mësimdhënësve udhëtues.

Klasat e bashkangjitura aktualisht akomodojnë 50% të fëmijëve me nevoja të

veçanta dhe numri i tyre është 73 klase në gjithë vendin. Klasat e bashkangjitura janë

shumë heterogjene për nga mosha, prandaj edhe nevojat e tyre për ofrim të arsimit special

janë të larmishme.

Gjate këtyre viteve vazhdimisht është punuar ne drejtim të gjithëpërfshirjës dhe për ketë

kemi edhe modele të cilat po tregohen se janë të suksesshme siç është projekti i Save The

Children me institucionet parashkollore ne komunën e Gjilanit dhe Pejës. Në vitin shkollor

2009-2010 MASHT në bashkëpunim me projektin Finlandës “Mbështetja Institucionale e

Universitetit Jyväskylä për Ministrinë e arsimit, shkencës dhe teknologjisë në Kosovë 2009-

2010” kanë punuar në shndërrimin e 3 shkollave të rregullta në shkolla gjithëpërfshirëse e

cila krijon një mundësi të mire që ky model të provohet ne praktike në mënyre që në te

ardhmen nxënësit me nevoja të veçanta të arsimohen në shkolla të rregullta me

7

bashkëmoshataret e tyre. Me gjithë arriturat e shënuara për MASHT-in mbeten shume sfida

sa i për këtë arsimit të fëmijëve me nevoja të veçanta përfshire: rritjen e numrit të fëmijëve

të përfshire ne sistemin arsimor, investimi ne edukimin parashkollor i cili është baze per

arsimin e mëtejme , arsimi i mesëm i larte i cili po ashtu kërkon përpjekje qe të aftësojmë

të rinjtë me nevoja të veçanta për tregun e punës dhe jete të pavarur.

VIZIONI I PLANIT STRATEGJIK

Duke marrë gjithsesi në konsideratë domethënien e përcaktimit nga UNESCO (2001) për

arsimin gjithëpërfshirës i cili nënkupton që “…të gjitha shkollat duhet të pranojnë të gjithë

nxënësit pa marrë parasysh gjendjen e tyre fizike, intelektuale, sociale, emocionale,

gjuhësore ose ndonjë gjendje tjetër. Kjo duhet të përfshijë fëmijët me aftësi të kufizuar dhe

fëmijët me talent, fëmijët e rrugës dhe fëmijët që punojnë, fëmijët nga viset e larta dhe

popullatat nomade, fëmijët e minoriteteve gjuhësore, etnike ose kulturore dhe fëmijët nga

viset apo grupet e margjinalizuara”, por gjithashtu edhe duke pasur parasysh vizionin e

shprehur në Strategjinë e Arsimit Parauniversitar 2007-2017, grupi hartues i këtij plani

strategjik veprimi përcaktoi këtë vizion : Për një sistem arsimor cilësor për të gjithë

nxënësit, duke marrë parasysh dhe respektuar nevojat individuale, interesat dhe

mundësitë.

QËLLIMI I PLANIT STRATEGJIK TË VEPRIMIT

Ky plan strategjik veprimi përcakton në mënyrë të strukturuar dhe të integruar se si i

duhet qasur dhe se si të trajtohet cështja e procesit të gjithpërfshirjes, por në aspektin e

saj më praktik dhe funksional. Meqenëse respekton dhe mbështetet në disa nga

dokumentet bazë si Strategjia e Zhvillimit Parauniversitar, Synimet e Mileniumit, Ligjet që

mbrojnë të drejtat e fëmijës (zbatimi i të cilave garanton gjithpërfshirjen në arsim), Planin

kombëtar për personat me aftësi të kufizuara, Strategjitë e ndryshme në arsim etj, qëllimi

kryesor i këtij plani strategjik veprimi është ndikimi në nivelin më praktik në trajtimin e

kësaj çështjeje, realizimin e aktiviteteve efektive, sigurimin e bashkëpunimit dhe

bashkërendimit në të gjitha hallkat e shoqërisë, përputhshmërinë e tij me Planifikimin

buxhetor dhe korniza të tjera të zhvillimit në Kosovë, dhe monitorimin dhe vlerësimin e

ecurisë së zbatimit të tij, duke kontribuuar në krijimin e një shoqërie gjithëpërfshirëse në

të cilën gjithsecili ka mundësi të plotësojë dhe shprehë kapacitetet e tij individuale në

shërbim dhe për më të mirën e shoqërisë.

OBJEKTIVAT DHE MUNDËSITË E REALIZIMIT

Objektivat e planit strategjik janë vendosur brenda një kornize të vetme, e cila adreson :

- Objektivat përkatëse, realizimi i të cilave do të mundësonte krijimin e shkollave

të gatshme për të pritur të gjithë fëmijët .

8

- Aktivitetet /veprimet specifike, të cilat zbërthejnë objektivin përkatës, duke

bërë të mundur përmbushjen më me lehtësi dhe siguri të tyre

- Bartësit kryesorë përgjegjës për realizimin e aktiviteteve përkatëse

- Partnerët që do të ndihmojnë në realizimin e aktiviteteve përkatëse

- Afatin kohor në të cilin do të zhvillohet aktiviteti

- Burimin e buxhetit, që pasqyron përkrahjen financiare për secilin veprim

[financimi nga buxheti i Kosovës, buxhetet e Komunave apo përkrahja nga

donatorët si dhe shumën e nevojshme]

- Treguesit e aktiviteteve, përmes të cilëve do të matet edhe realizueshmëria dhe

vlerësimi i saj

- Mekanizmat e vlerësimit, të cilët do të jenë përgjegjës për procesin e

monitorimit dhe vlerësimit të realizimit të aktiviteteve dhe si rrjedhim të

objektivave të përcaktuar

- Faktorët e riskut, të cilët duhet të merren në konsideratë gjatë realizimit të

veprimtarive.

Objektivat e përcaktuara janë :

Objektiva I : Identifikimi dhe intervenimi i hershme dhe rritja e përfshirjes së

fëmijëve me nevoja të veçanta arsimore

Objektiva II : Sigurimi dhe përforcimi i mekanizmave mbështetës për shkolla

gjithëpërfshirëse

Objektiva III : Zhvillimi profesional i personelit edukativo-arsimor

Objektiva IV : Përmirësimi i infrastrukturës fizike për shkollën

gjithëpërfshirëse

Objektiva V : Ngritja e vetëdijes gjithëpërfshirëse

Buxhetimi i këtij plani ka respektuar kornizën buxhetore të Ministrisë së Arsimit, dhe

mundësitë e planifikimeve vjetore të komunave. Të gjitha aktivitetet e zhvilluara dhe që

për të cilat i është referuar si burim kryesor MASHT, ka domethënien që ato aktivitete janë

pjesë e veprimtarisë së planifikuar dhe buxhetuar nga Ministria, ndërkohë që për të gjitha

aktivitetet në të cilat është shënuar burimi tjetër, këto fonde duhet të sigurohen nga

burimet përkatëse të cekura në secilin aktivitet.

OBJEKTIVI 1 :

===========

Hapat e veprimeve:

IDENTIFIKIMI DHE INTERVENIMI I HERSHEM DHE RRITJA E PERFSHIRJES SE

FEMIJEVE ME NEVOJA TE VECANTA ARSIMORE

Institucion

i

organizata

përgjegjës

Partnerët Afatet

Kohore

Burimet e

financimit

Indikatorët Mekanizmat

e vlerësimit

Faktorët e

rriskut

Krijimi i mekanizmave

ndërsektorial për

identifikimin e

fëmijëve/personave me

nevoja te veçanta

arsimore

MASHT

MSH

MPMS

MASHT

MPMS

MSH

Qendrat

Sociale,

OJQ

Prindërit

Shtator 2010

Proces

BKK

11.350 €

Rrjeti

funksional

Numri i

fëmijëve të

identifikuar

ZKM

Mosgatishm

ëria për

bashkëpuni

m

Krijimi dhe

Funksionalizmi i Ekipeve

Vlerësuese në Komuna

MASHT

DKA

Komuna Shtator 20 MASHT

KOMUNA

11.350 €

Ekipet e

krijuara

Numri i

fëmijëve te

vlerësuar

MASHT Mosfunksion

imi

sistematik

EV

Krijimi i programit

specifik për intervenim

dhe edukim të hershëm

MSH

MASHT

MSMP

Institucionet

shëndetësor,

Këshillimoret

IP

2010 ne

vazhdim

MSH

MASHT

MSMP

42.524 €

Programet e

krijuara dhe

funksionale

Prindërit Mungesa e

eksperteve

Fushata mediale mbi

rendësinë e identifikimit

dhe intervenimit të

hershëm

MASHT OJQ

Prindërit

Komunat

Mars-qershor

2011

MAShT,

Unicef

Donatoret

OJQ

39.000 €

Numri i

emisioneve në

media,

broshura dhe

artikuj të

ndryshëm

MAShT Organizmi

jo i mire i

fushatës

Hartimi i udhëzimeve

administrative dhe

akteve nënligjore qe

dalin si kërkese nga liqi

i rishikuar

MASHT

Prill 2010 -

2015

MASHT

28.000 €

Numri i akteve

nënligjore

UA për ekipet

vlerësuese,

PIA-n

MASHT

Monitorimi i zbatimit të

ligjeve, akteve

nënligjore dhe UA

MASHT

(inspektorët

rajnonal)

DKA, DKSH

DKA

Shoqeria

civile

Shtator 2010

- 2015

MASHT

Raporti i

progresit mbi

Monitorimin

MASHT

DKA

SIGURIMI DHE PERFORMCIMI I MEKANIZMAVE MBESHTETES PER SHKOLLA GJITHEPERFSHIRESE

OBJEKTIVI 2 :

===========

Hapat e

veprimeve:

Institucion

organizata

përgjegjës

Partnerët Afatet

Kohore

Burimet e

financimit

Indikatorët Mekanizm

at e

vlerësimit

Faktorët e rriskut

Funksionalizmi i

Qendrave Burimore

MASHT DKA

Shkollat

publike dhe

private

IP

2010 2013 MASHT

DKA

529.840 €

Numri i

nxënësve të

përkrahur me

shërbime

profesionale

dhe

materiale

ndihmëse

Grupi

Bërthamë

brenda

Qendrës

MASHT

DKA

Mungesa e kuadrit profesional

Sigurimi i asistenteve

bazuar ne nevojat e

fëmijëve

MASHT

DKA

AGJENSIONE

T

KPAK

GUSHT-

2010

MASHT

120.000 €

Numri i

asistnetve te

pranuar

MASHT,DK

A,OJQ

Rritja e numrit të

mësimdhënësve

gjithëpërfshirës

bazuar ne nevoja

MASHT

DKA

AGJENSIONE

T

GUSHT –

2010

MASHT

1.296.000 €

Numri i

mesimdhensve

te pranuar

MASHT,DK

A,Ekspert

te jashtem,

Rritja e numrit të

shkollave

gjithëpërfshirës

MAShT

DKA

KPAK 2010 2014 DKA

MASHT

DONATORET

817.020 €

Numri i

shkollave

gjithëpërfshirë

se

DKA

MASHT

Mungesa e përkrahjes

financiare për Gjithperfshirje

Trajnimi i

mësimdhënësve

udhëtues dhe

gjithëpërfshirës

MASHT

DKA

AGJENSIONE

T

SHTATOR

-2010

MASHT

DKA

Donatoret

Numri i

mesimdhensve

te trajnuar

MASHT,DK

A,EKSPERT

TE

JASHTEM

Sigurimi i transportit

dhe mjeteve te

punës për mësuesit

udhëtues

MASHT MASHT PROCES MASHT Transporti

funksional dhe

qasja ne

mjetet e

punës

MASHT,QB

Hartimi i normativave

për standardet për

arsimin

gjithëpërfshirës

MAShT DKA

OJQ

Donatoret

Shkollat

2010 2011 MASHT

Donatoret

Dokumentat

normative të

finalizuara

MASHT

DKA

S’ka rrezik

Implemetimi i

Idenksit për

gjithëpërfshirje ne

I.P. dhe shkolla

DKA

MASHT

Ojq

Donatoret

2010-2011 Dka

Donatoret

203.290 €

Rritja e numrit

të shkollave

gjithëpërfshirë

se

MASHT

DKA

Mungesa e kuadrit profesional

Mungesa e buxhetit

Pilotimi i

Implementimit te

PIA-s

MASHT

DKA

Prindërit

Shkollat

Ekspertët

2010 në

vazhdim

DKA

6.180 €

Numri i PIA të

hartuara dhe

implementuar

a

MASHT

DKA

Mungesa e gadishmerise per

implementim

Organizimi i

trajnimeve për

zbatimin e PIA-S në

të gjitha nivelet e

arsimit

MASHT

UNICEF

F.edukimit

OJQ

IPK

Save the

children

TESFA

Shtator

2011 2015

UNICEF

F.edukimit

OJQ

IPK

Save the

children

TESFA,MASHT 6.048 €

Numri i

trajnimeve të

zhvilluara

UNICEF

F.edukimit

OJQ

IPK

Save the

children

TESFA,

MASHT

Zbatimi i PIA në të

gjitha nivelet e

arsimit

MASHT

DKA

Institucione

t edukativo

arsimore

OJQ

KPAK

SHPA

Janar

2012

MASHT, DKA

10.000 €

Numri i

fëmijëve me

PIA

MASHT,

DKA,IEA,IP

K

Shndërrime i KB ne

Njësi Burimore dhe

funksionalizimi i tyre

MAShT

DKA

Ojq

Donatoret

2010-2011 MASHT

751.809 €

Numri i

njesive

burimore te

transformuara

dhe

funksionale

MASHT Moskuptimi i drejt te fuksionit

te njesive burimore

Krijimi i rrjetit te

mësimdhënësve

MAShT

DKA

Shkollat, IP 2010 MASHT

Rrjeti i krijuar

dhe funksional

MASHT Mosfunksinalzimi i rrjetit

gjithëpërfshirës

Identifikimi i

nevojave për

punësim te

interpretëve dhe

instruktoreve te

gjuhës se shenjave,

MAShT

OJQ 2010 Masht

144.000 €

Numri i të

punësuarve

MASHT Mungesa e buxhetit

Krijimi i kushteve

per studime ne U.P.

për student me

nevoja te veçanta

arsimore

MASHT

UP

UP 2010 ne

vazhdimës

i

UP

MASHT

Numri i

studenteve te

pranuar

MASHT Mos gatishmëria

Ofrimi i programeve

Arsimore per

personat me NVA

mbi moshen

shkollore

MAShT

DKA

Donatoret

QAP

Shkollat

Ministria e

punës

2010 e

tutje

MAShT

DKA

910.438 €

Numri i

nxënëse te

përfshire ne AJ

MASHT

DKA

Mungesa e mjeteve

Analiza sistematike

e situatës dhe

identifikimi i

nevojave

MAShT

DKA

Shkollat 2010-2014 MAShT

50.000 €

Numri i

hulumtimeve,

Aktivitet e

realizuara dhe

sygjerimet

MAShT Përcjellja dhe kualiteti i

hulumtimit,

Përcjellja e ndryshimeve

Formimi i Grupit për

monitorimin e

implemetimit të

dokumentit të

strategjisë për

“Arsim

Gjithëpërfshirës”

MAShT DKA 2010-2014 MAShT

450 €

Grupi i

formuar

Raportet nga

procesi i

monitorimit të

implentimit

MASht Puna jo efikase e Grupit.

Botimi i Revistës,

librave dhe përkthimi

i titujve me interes

MASht MASht

Donatoret

OJQ

2010-2014 MAShT

Numri i

botimeve

MAShT

per “Arsim

Gjithëpërfshirës”

20.000 €

OBJEKTIVI 3 :

Hapat e veprimeve:

ZHVILLIMI PROFESIONAL I PERSONELIT EDUKATIVO- ARSIMOR PËR ARSIM GJITHPERFSHIRES

Institucioni

organizata

përgjegjëse

Partnerët Afatet

Kohore

Burimet e

financimit

Indikatorët Mekanizm

at e

vlerësimit

Faktoret e rriskut

Hapja e studimeve

MASTER per arsim

Gjithëpërfshirës në

FE

UP

FE

MASHT 2010-2011 UP /MASHT

125.500 €

Departamenti i

hapur

Numri i

studenteve te

regjistruar

UP Mungesa e perkrahjes

per hapjen e

Departamentit

Përfshirjea e numrit

të caktuar të

lëndëve nga AGJ ne

programin baze te

përgatitjes se

mesimdhenesve

FE

UP

MASHT

2010 -2011 UP

11.040 €

Programi i

hartuar

Numri i

lendeve te

përfshira ne

plan-program

UP Mosperfshirja e

lendeve

Trajnimi i motrave

edukatore,

edukatoreve,

mësimdhënësve,

personelit

profesional për

gjithëpërfshirje

(në nivel bazik)

MASHT

DKA

OJQ

Donatorët

QB

2010 ne

vazhdim

MASHT

OJQ

DKA

12.250 €

Numri i

edukatoreve

dhe

mesimdhenesv

e te trajnuara

MASHT

DKA

Trajnimi jo adekuat

Zhvillimi profesional

i mësimdhënësve

dhe personelit

edukativo arsimor

MASHT

DKA

OJQ 2010 ne

vazhdim

MASHT

DKA

77.125 €

Numri i

mësimdhënësv

e të përfshirë

në zhvillimin

profesional

MAShT

Numri i vogël i te

përfshirëve

Trajnimi i drejtorëve

komunal të arsimit

dhe drejtorëve të

shkollave

MASHT

DKA

Agjensione

t

Gusht 2010 MASHT, DKA

1.500 €

Numri i

trajnimeve

MASHT,DKA

Organizimi i

seminareve për

personelin e MASHT

MASHT,MIUJ Agjensione

t

Maj 2010- MASHT, MIUJ

Numri i

seminareve

MASHT,MIU

J

Organizimi i

konferencave ne

nivel te vendit,

rajonit dhe

ndërkombëtare për

arsimin

gjithëpërfshirës

MASHT

DKA

Agjensione

t

DHJETOR

2010- 2015

MASHT,MIUJ,

DONATOR

30.000 €

Numri i

konferencave

MASHT,DKA

,

AGJENSION

ET

OBJEKTIVI 4 :

Hapat e veprimeve:

PËRMIRESIMI I INFRASTRUKTURËS FIZIKE PËR SHKOLLËN GJITHËPËRFSHIRËSE

Institucioni/o

rganizata

përgjegjëse

Partnerët Afatet

Kohore

Burimet e

financimit

Indikatorët Mekanizma

t e

vlerësimit

Faktorët e riskut

Ndërtimi i objekteve

shkollore duke

respetuar standardet

për gjithëpërfshirje

MASHT

DKA

Agjensionet Në proces MASHT

DKA

Donatoret

Numri i

shkollave të

ndërtuara sipas

standardeve

MAShT

DKA

Mos respektimi i ligjit

2004/15

Udhëzimi Administrativ

2007/3

Renovimi i shkollave

për gjithëpërfshirje

(ndërtimi i pjerrinave

dhe tualeteve speciale

për qasje ne shkolla,

pajisja me inventar

adekuat etj sipas

standardeve

evropiane)

MASHT

DKA

Donatoret

Komuniteti

Në proces MASHT

Donatorët

Komuniteti

Numri i

shkollave te

adaptuara sipas

standardeve

DKA

MASHT

Shkollat e parenovuara

Pajisja e dhomave te

burimeve me mjete

adekuate

DKA

MAShT

MAShT

OJQ

Donatoret

Ne proces DKA

MAShT

Dhomat të

pajisura me

mjete adekuate

DKA

MAShT

Mos pajisja

Rregullimi i hapësirave

jashtë shkollës qe

mundësojnë qasje

sipas standardeve.

MASHT

DKA

Donatoret

OJQ-te

Komuniteti

2011-2013 MASHT

DKA

Donatoret

1. Numri i

shkollave qe i

plotëson

standardet për

qasje

horizontale

Numri I fëmijëve

MASHT

DKA

Mos rregullimi

Organizimi i DKA Donatoret 2010-2011 DKA Numri i fëmijëve Dka Mos organizimi

transportit te

përshtatshëm për

fëmijët me aftësi te

kufizuara

me aftësi te

kufizuara qe e

shfrytëzojnë

transportin

Organizimi i

hapësirave te

përshtatshme

shkollore (klasa,

nyjeve sanitare, salla

sportive, bibloteka,

kabinetet dhe sigurimi

i inventarit te

përshtatshëm) për

fëmijët me aftësi te

kufizuara

MASHT

DKA

Shkolla

Donatoret

2010-2014 DKA

MASHT

Donatoret

400.000 €

Numri i

shkollave sipas

standardeve

MASHT

Dka

Mungesa e hapesires se

pershtateshme

OBJEKTIVI 5 :

Hapat e veprimeve:

Ngritja e vetëdijes gjithëpërfshirëse

Institucioni/

organizata

përgjegjëse

Partnerët Afatet

Kohore

Burimet e

financimit

Indikatorët Mekanizm

at e

vlerësimit

Faktoret e rriskut

Organizmi i

debateve,

seminareve ,

konferencave

rajonale dhe

ndërkombëtare për

AGJ

MAShT

DKA

Shkolla

IP

OJQ

Donatoret

2010 2014 MASHT

DKA

Donatoret

Numri i

konferencave

te organizuara

Pjesëmarrës

it

Mungesa e buxhetit

Organizimi i

fushatave për

vetëdijesim mbi

arsimin

gjithëpërfshirës

MASHT DKA

Ojq

Donatoret

Ne periudha

te caktuara

kohore

MASHT

Donatoret

14.000 €

Fletushkat

Broshurat

Emisionet

kontaktues

media

MASHT Mungesa e mjeteve

buxhetore

Ngritja e kapacitete

të stafit të

institucioneve

vendimmarrëse

MASHT 2010 2012 MASHT

Donatoret

300 €

Cilësia në punë MASHT Mos ngritja e

kapaciteteve

Fuqizimi dhe

funksionalizimi i rolit

të KPAK

MASHT

DKA

KPAK

Shkolla

DKA

KPAK

Shkolla

Donatoret

2010 MASHT

Donatoret

DKA

Numri i

takimeve te

mbajtura dhe

efekti i tyre

MASHT Mosinteresimi i

prindërve për

gjithëpërfshirje

19

Terminologji

Fëmija me nevoja të veçanta – Fëmija me nevoja të veçanta është fëmijë i cili ka

vështirësitë në të nxënë të theksuara në krahasim me bashkëmoshatarët e tij dhe i

nevojitet përfshirja në programin mbështetës. Vështirësitë e fëmijëve të cilat lidhen me

përvojën në shkollë duke filluar nga problemet në vëmendje, në të nxënit, gjuhë, probleme

emocionale dhe në sjellje ose aftësisë së kufizuar. Këto vështirësi mund të paraqiten për

shkak të një ose më shumë pengesave zhvillimore të përmendura. Fëmijëve me nevoja të

veçanta u sigurohet e drejta të përfshihen në shkollat të rregullta.

Fëmijët me dëmtime të lehta – fëmijët të cilët kanë vështirësi zhvillimore të shkaktuara

si pengesë i zhvillimit intelektual ose fizikë, kanë vështirësitë në shprehjen e mendimeve me

anë të të folurit dhe të kuptuarit. Aktivitetet psikomotorike i kanë të shtuara ose të

ngadalësuara. Fëmijët me dëmtime të lehta me sukses mund të arsimohen me Planin

individual të arsimit, nëse me sukses adaptohen në rrethin social nuk dallohen prej fëmijëve

të tjerë.

Klasa e bashkangjitur/speciale – është klasa e formuar prej fëmijëve me nevoja të

veçanta me pengesat zhvillimore të njëjta, funksionon paralel me klasat e rregullta në

kuadër të shkollës së rregullt.

Në klasat e bashkangjitura zakonisht punojnë “mësuesit special” të cilët mësojnë fëmijët me

nevoja të veçanta të moshave të ndryshme në mësonjëtoren e veçantë në shkollën e

rregullt. Fëmijët në klasën bashkangjitur mund të kenë qëndrim ditorë ose mund të

përfshihen në orët e caktuara në klasa të rregullta. Përparësia e shkollave të rregullta që

kanë klasa të bashkangjitura është në atë se shërbimet e mbështetjes mund të ofrohen sa

më afër shtëpisë se fëmijës. Fëmijët kanë mundësinë të shkojnë në shkollë me shokët e vet

dhe të jenë pjesë e komunitetit.

Ana e dobët e klasave të bashkangjitura është se mund të shtoj ndarje të fëmijëve të cilët

me herët janë përfshirë në klasat e rregullta. Ndonjëherë mund të kufizoj mundësin e

fëmijës për të nxënë sepse fëmijët janë të moshave kronologjike të ndryshme, me

vështirësi dhe nevojat e ndryshme në të nxënë të vendosura në të njëjtën grup.

Klasat e bashkangjitura do të funksionojnë për grupet e fëmijëve të shurdhër dhe fëmijët

me dëmtime të rënda. Në të ardhmen klasa do të shfrytëzohet si dhoma e resurseve,

fëmijët do të kalojnë në klasa të rregullta kurse “mësimdhënësit special” do të punojmë me

mësimdhënësit e rregullt.

Arsimi special – Proces mësimor i planifikuar për të plotësuar nevojat mësimore në

përputhje me zhvillimin e nxënësit me nevoja të veçanta. Arsimi special është zhvilluar si

sistem i ndarë për fëmijët me nevoja të veçanta arsimore, në bazë të supozimit se fëmijët

me nevoja të veçanta kanë nevojat të tilla që nuk do të u përgjigjen shkollat e rregullta.

Arsimi special ekziston në të gjitha vendet e botës në formën e shkollave ditore ose

konviktore dhe klasave të vogla në shkollat e rregullta.

Shkollat speciale - Zakonisht janë të organizuar në bazën e llojit të dëmtimit siç janë:

shkollat për fëmijët me dëmtime në të parë, shkollat për fëmijët me dëmtime në të dëgjuar,

shkollat për fëmijët me dëmtime intelektuale dhe të kombinuara, shkollat për fëmijët me

20

dëmtime fizike etj. Në kuadër të shkollave speciale punojnë mësimdhënësit special të

aftësuar për mësimdhënie në gjuhën e shenjave, në sistem Braille, metodat alternative

augmentative të komunikimit etj. Procesi mësimor dhe puna në shkollat speciale është e

organizuar sipas modelit të mësimit tërëditor në bazë të aktiviteteve të procesit mësimor

dhe rehabilitues të koordinuar.

Qendra Burimore – Qendra burimore është institucion i organizuar i cili siguron shërbimet

sistematike profesionale për shkollat e rregullta për nxënësit të përfshirë në klasa të

rregullta, në klasa të bashkangjitura ose shkolla speciale. Qendra burimore kryen vlerësimin

arsimor, harton materiale, zhvillon metodat të mësimdhënies, ofron shërbime për riaftësim

dhe programet e trajnimit, bashkëpunon me specialistët dhe prindërit në zbatimin e PIA –së

për secilin nxënës me nevoja të veçanta.

Arsimi gjithëpërfshirës – është qasje humane në arsim në kuadër të ofrimit të mundësive

të barabarta në të nxënë për të gjithë nxënësit duke respektuar dallueshmëritë. Arsimi

gjithëpërfshirës është sistem i arsimit në të cilin regjistrohen të gjithë nxënësit me nevoja

të veçanta në shkollat më të afërta dhe iu sigurohen shërbime mbështetëse dhe shkollimi i

bazuar në mundësit dhe nevoja e tyre.

Është proces i rritjes së pjesëmarrjes në mësimënxënie që i përgjigjet nevojave të

ndryshme të gjithë nxënësve në shkolla të rregullta përfshirë edhe ata të cilat kanë nevoja

të veçanta arsimore.

Arsimi gjithëpërfshirës dallohet prej arsimit special i cili paraqitet në forma të ndryshme

përfshirë shkolla speciale, klasa të bashkangjitura dhe integrimin individual të fëmijëve me

përkrahje profesionale.

Klasa gjithëpërfshirëse – është klasë në shkollën e rregullt në të cilën është përfshirë së

paku një fëmijë me nevoja të veçanta me fëmijët tjerë, ku procesi edukativo-arsimor është i

organizuar në përputhje me parimin e individualizimit i cili mundëson nxënie për çdo fëmijë

ku do të përjeton sukses dhe ndjenjën e pjesëmarrjes në grup.

Shkolla gjithëpërfshirëse - është institucion shkollor në të cilën regjistrohen të gjithë

fëmijët dhe fëmijët me nevoja të veçanta arsimore të lagjes në klasat e rregullta dhe iu

sigurohen shërbime mbështetje dhe arsim cilësor i bazuar në forcat dhe nevojat e tyre.

Shkolla gjithëpërfshirëse bazohet në principet themelore.

Puna profesionale bazohet në punën ekipore dhe në përgjegjësin e secilit të punësuar;

Qasja fizike, pajisja dhe përgatitja e shkollës;

Vlerësimi profesional dhe edukativ krijon bazën e zhvillimit të planit individual të

arsimit;

Mbështetja nxënësve në kuadër të aktiviteteve të përbashkëta gjithmonë kur është e

mundur

Prindërit janë partner të shkollës, marrin pjesë aktive në planifikimin dhe në hartimin

a planit individual.

Mësimdhënia me nxënësin në qendër

Plan program i përshtatshëm dhe fleksibil

Arsimtarët janë profesionist

Vlerësim i vazhdueshëm, autentik edhe i tillë që mat progresin individual

21

Bashkëpunimi

Plani për zhvillimin e shkollës

Sistemet të mbështetjes

Fëmija me aftësi të kufizuara – është term i përgjithshëm i përdorur për kufizime

funksionale, që shkaktojnë pengese në aftësinë e një personi, për shembull, për të ecur, për

tu ngritur, shërbyer, ose për të mësuar. Mund të referohet po ashtu një gjendje fizike,

dëgjimore ose mentale. Ky është një rezultat i procesit i aftësisë së kufizuar, i cili ndodh kur

fëmijët me dëmtime përjetojnë barriera në pjesëmarrjen e tyre të plotë në shoqëri.

Mësimdhënës udhëtues - Ofron shërbime profesionale në shkollat të rregullta për

mbështetje fëmijëve me nevoja të veçanta. Mësimdhënës udhëtues krijon bazën e të

dhënave për fëmijët me nevoja të veçanta arsimore, vërteton llojin e mbështetjes, merr

pjesë në vlerësimin e nxënësve dhe në përpilimin e PIA-së, organizon mbështetjen

sistematike për: fëmijët/nxënësit dhe përcjell progresin e tyre, mësimdhënësit e rregullt,

prindërit dhe profesionist tjerë. Mësimdhënësi udhëtues punon në kuadër të qendrës

burimore ose shkollës së rregullt.

Shërbimet e mbështetjes – Për ndihmë procesit edukativo-arsimor për fëmijët me nevoja

të veçanta në sistemin e rregullt arsimor organizohen shërbimet e specializuara të

mbështetjes në nivel lokal, regjional dhe shtetëror. Shërbimet mbështetëse janë të

organizuara në kuadër të qendrës burimore, shkollës së rregullt dhe institucionit

parashkollor, bashkëpunojnë, organizojnë dhe ofrojnë shërbime shtesë dhe profesionale për

nxënësit, mësimdhënësit të rregullt, mësimdhënësit special, prindërit të fëmijëve me nevoja

të veçanta në shkollat e rregullta. Për nxënësit organizojnë trajnime të drejtpërdrejta në

fusha të veçanta të plan programit.

Përmes “mësimit gjatë gjithë jetës” siguron kompetencën e personelit brenda Qendrës

burimore, shkollës së rregullt dhe institucionit parashkollor zhvillon metodologjitë e reja të

nxënies dhe mësimnxënien mbi parimin e individualizimit, me materiale dhe mjete

mësimore të cilët kanë vlerë të posaçme për nxënësin.

Vështirësitë në të nxënë – Paraqiten si vështirësitë të ndryshme që prekin aftësinë në të

kuptuar ose në përdorimin e gjuhës së folur ose në të shkruar, llogaritjet matematikore,

koordinimin e lëvizjeve ose vëmendje të përqendruar. Vështirësitë në të nxënë ndodhin me

fëmijërinë e hershme mirëpo këto vështirësitë zakonisht vërehen kur fëmija të arrijë në

moshën shkollore.

Plani individual i arsimit - PIA – është plan edukativo- arsimor për secilin fëmijë me

nevoja të veçanta arsimore të cilit i duhet mbështetje në klasën gjithëpërfshirëse, klasën e

bashkangjitur ose në shkollën speciale. Parimi i individualizimit në këtë rast është maksimal,

efektet janë të matshme dhe të dukshme në atë se sa fëmija me nevoja të veçanta ndihet

pjesë e tërësisë dhe që ka përparuar në krahasim me gjendjen e mëparshme.

Grupet bërthamë në nivel të shkollës – janë grupet të organizuara të formuara prej

stafit të shkollës: drejtori i shkollës, mësimdhënës dhe personeli profesional shkollor në

22

nivel të shkollës, qendrës burimore për avancimin e procesit të arsimit gjithëpërfshirës në

shkollat e rregullta. Grupi bërthamë harton planin e veprimit për administratorin e shkollës,

përcakton detyrat për mësimdhënësit dhe për personelin tjetër shkollor në ndihmë të

procesit të arsimit gjithëpërfshirës.

Ekipet vlerësuese – janë ekipet të përbëra prej profesionistëve për vlerësimin profesional

dhe edukativ, propozojnë shërbimet mbështetëse dhe të specializuara para përfshirjes së

fëmijëve në shkollim dhe sipas nevojave të cilat do të jenë të nevojshme gjatë shkollimit të

fëmijëve. Vlerësimi bazohet në fuqitë dhe aftësitë e nxënësve duke përcaktuar nevojat për

mbështetje dhe organizimet e ndryshme të mësimdhënies. Në bashkëpunim me prindërit

dhe profesionistët tjerë, përgatisin, monitorojnë dhe ndihmojnë zbatimin e PIA-së për secilin

fëmijë me nevoja të veçanta.

Braill

SHTOJCE 1

Buxheti sipas viteve :

2010 2011 2012 2013 2014 2015

€ 98.485

€ 749.178

€ 932.252

€ 953.040

€ 1.425.374

€ 1.499.335