REPUBLIKA E SHQIPËRISË Ministria e Financave Drejtoria e ... · janë bazat e forcimit të vazhdueshëm të procesit të PBA, nëpërmjet sigurimit të informacionit të nevojshëm

REPUBLIKA E SHQIPËRISË

Ministria e Financave

Drejtoria e Përgjithshme e Buxhetit

Projekti i Programit Buxhetor

Afatmesëm

2018 - 2020

www.financa.gov.al

TTAABBEELLAA EE PPËËRRMMBBAAJJTTJJEESS

HHYYRRJJEE 2

AA..11 RROOLLII II PPRROOGGRRAAMMIITT BBUUXXHHEETTOORR AAFFAATTMMEESSËËMM 2

AA..22 PPRROOGGRRAAMMII BBUUXXHHEETTOORR AAFFAATTMMEESSËËMM DDHHEE SSTTRRAATTEEGGJJIIAA KKOOMMBBËËTTAARREE PPËËRR ZZHHVVIILLLLIIMM DDHHEE IINNTTEEGGRRIIMM 2

AA..33 PPRROOCCEESSII II PPËËRRGGAATTIITTJJEESS SSËË PPBBAA 22001188 –– 22002200 3

AA..33..11 RRiisshhiikkiimmii ii PPoolliittiikkëëss ssëë PPrrooggrraammiitt ((RRPPPP)) 3

AA..33..22 PPllaanniiff iikkiimmii ii SShhppeennzziimmeevvee ddhhee IInnvveessttiimmeevvee ttëë PPrrooggrraammiitt ((PPSSHHIIPP)) 4

AA..33..33 RRoollii ii MMiinniissttrriissëë ssëë FFiinnaannccaavvee nnëë pprroocceessiinn ee PPBBAA 5

AA..33..44 RRoollii ii KKoommiitteettiitt ttëë PPllaanniiff iikkiimmiitt SSttrraatteeggjj iikk 5

A.3.5 Buxhetimi Gjinor

B. KUADRI MAKROEKONOMIK DHE FISKAL PËR PERIUDHËN 2018-2020 Error! Bookmark not defined. 7

C. KËRKESAT BUXHETORE AFATMESME SIPAS PROGRAMEVE TË MINISTRIVE TË LINJËS 15

C.1 MINISTRIA E ZHVILLIMIT EKONOMIK, TURIZMIT,TREGTISË DHE SIPËRMARRJES 17

C.2 MINISTRIA E BUJQËSISË, ZHVILLIMIT RURAL DHE ADMINISTRIMIT TË UJRAVE 72

C.3 MINISTRIA E TRANSPORTIT DHE INFRASTRUKTURËS 105

C.4 MINISTRIA E FINANCAVE 181

C.5 MINISTRIA E ARSIMIT DHE SPORTIT 206

C.6 MINISTRIA E KULTURËS 230

C.7 MINISTRIA E SHËNDETËSISË 242

C.8 MINISTRIA E DREJTËSISË 258

C.9 MINISTRIA E PUNËVE TË JASHTME 286

C.10 MINISTRIA E BRENDSHME 305

C.11 MINISTRIA E MBROJTJES 357

C.12 MINISTRIA E MJEDISIT 389

C.13 MINISTRIA E NTEGRIMIT EUROPIAN 411

C.14 MINISTRIA E MIRËQËNIES SOCIALE DHE RINISË 425

C.15 MINISTRIA E ENERGJISË DHE INDUSTRISË 459

C.16 MINISTRIA E ZHVILLIMIT URBAN 571

Aneksi 1: Tavanet e Shpenzimeve Buxhetore 2018-2020 në nivel programi për Ministritë e Linjës 572

Aneksi 2: Tavanet e Shpenzimeve Buxhetore të PBA 2018-2020, në nivel Njësie të Qeverisjes Qendrore 574

Aneksi 3: Kërkesat Shtesë për PBA 2018-2020, në nivel Njësie të Qeverisjes Qendrore 575

Aneksi 4: Raport përmbledhës për konkluzionet me shoqërinë civile 578

Aneksi 5: Transferta e buxhetit qendror për njësitë e qeverisjes vendore 578

DOKUMENTI I PROGRAMIT BUXHETOR AFATMES ËM 2018 – 2020

_____________________________________________________________________________________

1

PPËËRRMMBBLLEEDDHHJJEE Dokumenti i Programit Buxhetor Afatmesëm (PBA) 2018 – 2020 përbën finalizimin e fazës së parë, të procesit të përgatitjes së kërkesave buxhetore afatmesme 2018 – 2020, proces ky i iniciuar përmes vendimeve të Këshillit të Ministrave nr.47, datë 25.01.2017 “Për miratimin e kuadrit makroekonomik e fiskal për periudhën 2018-2020” dhe vendimit nr.197, datë 15.03.2017 “Për miratimin e tavaneve përgatitore të Programit Buxhetor Afatmesëm 2018-2020”. Si çdo vit, i gjithë procesi është drejtuar dhe koordinuar nga Grupi për Manaxhimin Strategjik (GMS), i cili është ngritur në çdo njësi të qeverisjes qendrore në bazë të Urdhrit të Kryeministrit nr.78, datë 08.05.2006, “Për krijimin e grupeve ministrore të punës për Strategji, Buxhet dhe Integrim,’GSBI’”, i ndryshuar, ku një rol të veçantë ka luajtur koordinatori i GMS (Nëpunësi Autorizues/Sekretari i Përgjithshëm) në çdo njësi të qeverisjes qendrore. Në mënyrë të ngjashme, në përputhje me Udhëzimin e Ministrisë së Financave nr.23, datë 22.11.2016 “Për procedurat standarde të përgatitjes së Programit Buxhetor Afatmesëm”, dhe udhëzimit nr.10, datë 28.02.2017 “Për përgatitjen e PBA 2018 – 2020 ”, është drejtuar dhe organizuar ky proces edhe në institucionet e tjera buxhetore. Dokumenti i PBA 2018 – 2020 paraqet në detaje qëllimet, objektivat dhe produktet e programeve të secilës prej Ministrive të Linjës, për vitet 2018, 2019 dhe 2020. Kështu, ky dokument ka mundur të realizojë për një kuadër afatmesëm lidhjet mes qëllimeve dhe objektivave të politikave, me shpërndarjen e burimeve buxhetore, përkatësisht në nivel programi. Është e rëndësishme për t’u theksuar fakti se , me rritjen progresive të vëmendjes kushtuar procesit të Programit Buxhetor Afatmesëm 2018 – 2020, kapaciteti i manaxhimit po përmirësohet vazhdimisht me kalimin e kohës. Gjithashtu, Sistemi i Planifikimit të Integruar dhe veçanërisht Strategjia Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim, janë bazat e forcimit të vazhdueshëm të procesit të PBA, nëpërmjet sigurimit të informacionit të nevojshëm në nivel strategjik të politikave. Në vijim, projekt- dokumenti i Programit Buxhetor Afatmesëm, 2018– 2020 është i strukturuar në tre kapituj:

Kapitulli i Parë përshkruan rolin e PBA, si një instrument i manaxhimit të shpenzimeve publike, pjesë përbërëse e Sistemit të Planifikimit të Integruar, si dhe termat kohorë që procesi i PBA ndjek gjatë vitit buxhetor.

Kapitulli i Dytë përshkruan Kuadrin Makroekonomik dhe Fiskal për periudhën 2018 – 2020.

Kapitulli i Tretë paraqet në mënyrë të përmbledhur informacionin e siguruar nga Ministritë e Linjës lidhur me Kërkesat Buxhetore Afatmesme 2018 – 2020 dhe konkretisht qëllimet e politikës, objektivat dhe produktet për secilin prej programeve të tyre për vitet 2018, 2019 dhe 2020.

Gjithashtu, në këtë dokument përfshihen edhe 4 anekse shoqëruese të strukturuar si më poshtë: Aneksi 1: Tavanet e shpenzimeve buxhetore 2018– 2020, në nivel programi për Ministritë e Linjës; Aneksi 2: Tavanet e shpenzimeve buxhetore 2018– 2020 në nivel grup-artikujsh të shpenzimeve,

për njësitë e qeverisjes qendore; Aneksi 3: Kërkesat shtesë për PBA 2018 – 2020, për Ministritë e Linjës; Aneksi 4: Raport përmbledhës për konkluzionet me shoqërinë civile ; Aneksi 5: Transferta e Buxhetit Qendror për njësitë e qeverisjes vendore

DOKUMENTI I PROGRAMIT BUXHETOR AFATMES ËM 2017 – 2019

_____________________________________________________________________________________

HHyyrrjjee

AA..11 RRooll ii ii PPrrooggrraammiitt BBuuxxhheettoorr AAffaattmmeessëmm

1. Programi Buxhetor Afatmesëm (PBA) është një instrument operacional për manaxhimin e shpenzimeve publike dhe një komponent kyç i Sistemit të Planifikimit të Integruar. Ai është rezultat i dy proceseve: Rishikimit të Politikave dhe Planifikimit të Shpenzimeve dhe Investimeve të Programit. Planet e shpenzimeve hartohen nga njësitë e qeverisjes qendrore brenda burimeve që Qeveria ka në dispozicion. Ky dokument përdoret për të informuar Kuvendin e Shqipërisë dhe publikun e gjerë lidhur me planet e shpenzimeve të Qeverisë për tre vitet e ardhshme, të cilat do të çojnë në arritjen e objektivave politike të Qeverisë. Ai përcakton kontekstin afatmesëm të Buxhetit Vjetor.

2. Qëllimet kryesore të PBA janë:

Inkurajimi i efektivitetit, eficencës dhe ekonomisë në kryerjen e shpenzimeve publike; Lidhje e drejtpërdrejtë ndërmjet prioriteteve strategjiko-politike të Qeverisë me

shpërndarjen e burimeve publike dhe kryerjen e shpenzimeve publike;

Promovimi i disiplinës fiskale duke mundësuar që shpenzimet publike të planifikohen brenda një kuadri realist makroekonomik dhe fiskal;

Zgjerimi i vizionit të procesit buxhetor duke siguruar që programet e shpenzimeve të planifikohen në një periudhë afatmesme (3- vjeçare).

Dokumenti i PBA hartohet nga Ministria e Financave dhe i jep mundësinë Këshillit të Ministrave për të zhvilluar një kuadër të qartë burimesh brenda periudhës afatmesme, që do të shërbejë si bazë për planifikimin e shpenzimeve publike korrente dhe kapitale.

Gjithashtu, ai i shërben njësive të qeverisjes qendrore dhe fondeve speciale të tyre pasi mundëson përcaktimin prej tyre të politikave dhe programeve në një strukturë koherente, si dhe mundësinë për të përcaktuar kostot dhe prioritetet e tyre brenda kontekstit të burimeve të disponueshme, në mënyrë që burimet financiare të mund të alokohen tek programet prioritare në periudhën afatmesme.

Duhet theksuar gjithashtu që procesi i hartimit të PBA është i orientuar mbi bazën e performancës. Përparësitë e kësaj mënyre të re të konceptimit të planifikimit të shpenzimeve konsistojnë në përftimin e:

Kontributit të qartë të produkteve në përmbushjen e objektivave të politikës;

Produkteve të matshme; Aktiviteteve të kostueshme.

Procesi i hartimit të dokumentit të PBA u realizua nga një bashkëpunim i ngushtë ndërmjet Ministrisë së Financave me Departamentin e Programimit të Zhvillimit të Financimeve dhe të Ndihmës së Huaj, në Kryeministri dhe Ministrinë e Integrimit.

AA..22 PPrrooggrraammii BBuuxxhheettoorr AAffaattmmeessëmm ddhhee SSttrraatteeggjjiiaa KKoommbbëttaarree ppërr ZZhhvvii ll ll iimm ddhhee IInntteeggrriimm

Strategjia Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim, me një horizont planifikimi prej 7 vitesh, përcakton strategjitë dhe synimet afatshkurtra dhe afatgjata për të gjithë sektorët, bazuar në një vizion kombëtar. Ky program do ti shërbejë edhe arritjes së aspiratave të SKZHI-së për Integrimin Europian.

DOKUMENTI I PROGRAMIT BUXHETOR AFATMES ËM 2018– 2020

__________________________________________________________________________________________

3

Për procesin e Programit Buxhetor Afatmesëm 2017 – 2019, elementi strategjik i PBA u sigurua nëpërmjet konsultimit të strategjive sektoriale dhe ndërsektoriale përgjatë procesit të Rishikimit të Politikës së Programit – përcaktimi i qëllimeve dhe objektivave për çdo program buxhetor të ministrive të linjës.

AA..33 PPrrooceessii ii PPërrggaattiittjjeess ssë PPBBAA 22001188–– 22002200

Tabela 1, paraqet në mënyrë të përmbledhur hapat kryesorë në procesin e përgatitjes së PBA 2018 – 2020, të ndërmarrë në përputhje me kalendarin e Sistemit të Planifikimit të Integruar dhe kalendarin e Manaxhimit të Shpenzimeve Publike për vitin 2017, të miratuar me Vendimin e Këshillit të Ministrave nr.6, datë 11.1.2017.

Tabela 1 Fazat e Përgatitjes së PBA-së

FAZAT KOHA PERSHKRIMI 1. Kuadri makroekonomik, vendosja e prioriteteve dhe përgatitja e tavaneve

të PBA-së për çdo njësi të qeverisjes qendrore dhe fondet speciale.

Tremujori I Përgatitja e tavaneve të përgjithshme dhe vendosja e treguesve makroekonomikë përmes parashikimit makroekonomik

Identifikimi i prioriteteve të politikave dhe zërave me ndikim të rëndësishëm në shpenzime e të ardhura (pagat, transfertat vendore, programet e reja, projektet kryesorë të investimeve publike)

Vendosja e tavaneve përgatitore të PBA Përgatitja e Udhëzimit për Përgatitjen e PBA.

Qeveria miraton parashikimin Makro Ekonomik dhe Fiskal, tavanet e përgjithshme dhe tavanet përgatitore të PBA 3-vjeçare për çdo njësi të qeverisjes qendrore dhe fondet speciale të tyre 2. Rishikimi i Politikës së Programit (RPP)

Tremujori II Njësitë e Qeverisjes Qendrore përcaktojnë politikat për çdo program dhe identifikojnë qëllimet dhe objektivat e programit

3. Planifikimi i Shpenzimeve dhe Investimeve të Programit (PSHIP)

Tremujori II Brenda tavaneve të miratuara, Njësitë e Qeverisjes Qendrore zhvillojnë PSHIP duke identifikuar produktet dhe duke i kostuar aktivitetet në bazë të

fondeve në dispozicion për çdo program Qeveria miraton projekt -dokumentin e PBA 4. Përgatitja e Buxhetit Tremujori III Përgatitja e Udhëzimit Plotësues për Përgatitjen e

PBA

Njësitë e Qeverisjes Qendrore paraqesin kërkesat buxhetore afatmesme të rishikuara

Qeveria miraton projektin e PBA të rishikuar dhe projektligjin e buxhetit vjetor dhe i dërgon në Kuvend përkatësisht për informim dhe miratim 5. Shqyrtimi në Kuvend Tremujori IV Shqyrtimi dhe miratimi i ligjit vjetor të buxhetit nga

Kuvendi Shënim: Dokumenti përfundimtar i PBA publikohet në fillim të vitit pasardhës pas miratimit të ligjit vjetor të buxhetit nga Kuvendi


__________________________________________________________________________________________

4

AA..33..11 RRiisshhiikkiimmii ii PPooll iittiikkëss ssë PPrrooggrraammiitt ((RRPPPP))

Nevoja kryesore për një manaxhim efektiv të financave publike është përcaktimi i qartë i politikave. Për politikat e reja kjo mund të arrihet nëpërmjet zbatimit të një procesi të mirë të përcaktimit të politikave, domethënë nëpërmjet përmirësimit të hartimit të politikave.

Procesi i PBA-së merr një rëndësi parësore në përpjekjet e qeverisë për të lidhur buxhetin vjetor me politikat e tij. Për të arritur këtë, politikat duhet të jenë të qarta, të kuptueshme dhe të rishikohen rregullisht nëpërmjet një procesi të rishikimit të politikës së programit, i cili është i integruar me procesin e planifikimit të shpenzimeve dhe investimeve, përcaktimit të kostove dhe përgatitjes së buxhetit.

AA..33..22 PPllaanniiffiikkiimmii ii SShhppeennzziimmeevvee ddhhee IInnvveessttiimmeevvee ttee PPrrooggrraammiitt ((PPSSHHIIPP))

Planifikimi i Shpenzimeve dhe Investimeve të Programit është pjesë e planifikimit strategjik dhe pason Rishikimin e Politikës së Programit. Ai përfaqëson pjesën kryesore të procesit të përgatitjes së PBA. PSHIP ndërmerret në kontekstin e politikës makroekonomike dhe veçanërisht të nevojës për stabilitet fiskal.

Ai realizohet gjithashtu në kontekstin e prioriteteve strategjike të Qeverisë dhe të qëllimeve dhe objektivave të politikës të përcaktuara për çdo sektor, domethënë, nëpërmjet Rishikimit të Politikës së Programit, PSHIP reflekton mënyrën se si Qeveria dëshiron t’i alokojë burimet e saj për secilin sektor.

Një hap i rëndësishëm për të garantuar që procesi i PSHIP të jetë në përputhje me kuadrin makroekonomik e fiskal dhe prioritetet strategjike të Qeverisë është vendosja e tavaneve të shpenzimeve, që përbën kufirin maksimal që mund të shpenzohet ose të planifikohet për t’u shpenzuar, për një qëllim të caktuar. PSHIP ndërmerret nga ministritë e linjës duke përdorur sistemin e informatizuar të Ministrisë së Financës për Planifikimin e Shpenzimeve dhe Investimeve të Programeve. Për njësitë e qeverisjes qendrore që nuk kanë akses në sistemin e informatizuar, planifikimi i shpenzimeve mundësohet nëpërmjet formateve përkatëse të përcaktuara në udhëzimin e përgatitjes së programit buxhetor afatmesëm.

AA..44 RRooll ii ii MMiinniissttrriissë ssë FFiinnaannccaavve nnë pprrooçeessiinn ee PPBBAA

Roli i Ministrisë së Financave përgjatë procesit të PBA është kryesor dhe shumë i rëndësishëm. Ministria e Financave gjatë fazës së Rishikimit të Politikës së Programit, duhet të sigurojë që politikat, objektivat dhe qëllimet janë të përcaktuara qartë dhe se programet buxhetore dhe rezultatet e synuara do të plotësojnë objektivat dhe qëllimet e politikës në një mënyrë që krijon vlerë për para që do të thotë përdorim të shpenzimeve publike në mënyrë ekonomike, eficiente dhe efektive.

Ndërsa, roli i Ministrisë së Financave në fazën e Planifikimit të Shpenzimeve dhe Investimeve të Programit është i dyfishtë.

i) Dërgon propozime për Tavanet e Përgjithshme të Shpenzimeve dhe Tavanet Përgatitore të PBA-së në Këshillin e Ministrave;

ii) Analiza dhe vlerësimi nëse njësitë e qeverisjes qendrore po arrijnë eficiencën, efektivitetin dhe ekonomi në përdorimin e fondeve buxhetore, gjë e cila mbahet në konsideratë gjatë propozimit të Tavaneve Përgatitore të PBA-së në Këshillin e Ministrave.


__________________________________________________________________________________________

5

A.5 Roli i Komitetit të Planifikimit Strategjik

Komiteti i Planifikimit Strategjik është një strukturë e krijuar pranë Këshillit të Ministrave, e cila kryesohet nga Kryeministri. Roli i këtij Komiteti është thellësisht koordinues dhe vendimmarrës, pasi të gjitha propozimet e rëndësishme që kanë të bëjnë me Sistemin e Planifikimit të Integruar në përgjithësi, dhe Programit Buxhetor Afatmesëm në veçanti, kalojnë detyrimisht për shqyrtim pranë këtij Komiteti përpara së të marrin miratimin përfundimtar pranë Këshillit të Ministrave.

Në procesin e përgatitjes së PBA, Komiteti i Planifikimit Strategjik dhe Këshilli i Ministrave luajnë një rol parësor në drejtim të miratimit të një sërë etapash të rëndësishme të tilla si:

Kuadri Makroekonomik dhe Fiskal për periudhën e PBA;

Tavanet Përgatitore dhe Përfundimtare të PBA;

Kalendari i Sistemit të Planifikimit të Integruar;

Projekt Dokumentin e PBA;

Dokumentin e PBA të rishikuar.

A.6 Buxhetimi Gjinor

Bazuar në Ligjin nr. 9936 datë 26.06.2008 “Për menaxhimin e sistemit buxhetor në Republikën e Shqipërisë”, i ndryshuar, në Udhëzimin të Ministrit të Financave nr.23 datë 22.11.2016 “Për proçedurat standarde të përgatitjes së Programit Buxhetor Afatmesëm”, janë identifikuar 21 programe buxhetore gjatë fazës së I të përgatitjes së dokumentit të PBA 2018-2020 që përfshijnë

buxhetimin gjinor në kërkesat e tyre për PBA. Më konkretisht:

1. Programi “Këshillimi dhe Informacioni Bujqësor”, Ministria e Bujqësisë, Zhvillimit Rural dhe Administrimit të Ujrave (Informimi dhe këshillimi që i ofrohet fermereve femra)

2. Programi “Tregu i Punës”, Ministria e Mirëqënies Sociale dhe Rinisë (Trainimi profesional i femrave si dhe skemat e nxitjes së punësimit që mbështesin punë -kërkueset femra).

3. Programi “Përfshirja Sociale”, Ministria e Mirëqënies Sociale dhe Rinisë (politika që mbështesin çështjet gjinore)

4. Programi “Përkujdesi Social” Ministria e Mirëqënies Sociale dhe Rinisë (mbështetje financiare dhe shërbmie për femrat në vështirësi financiare, të abuzuara, si dhe pjesë e grupeve sociale të marxhinalizuara)

5. Programi “Mbështetja Institucionale për Proçesin e Integrimit”, Ministria e Integrimit Europian (ofrimi i të drejtave dhe mundësive të barabarta në aksesin e informacionit për proceset e integrimit në BE)

6. Programi “Arti dhe Kultura”, Ministria e Kulturës (ofrimi i mundësive/të drejtave të barabarta në përfitimin prej programeve specifike të mbështetjes së artit dhe kulturës)

7. Programi “Mbështetje për Zhvillim Ekonomik”, Ministria e Zhvillimit Ekonomik, Turizmit, Tregtisë dhe Sipërmarrjes (skema të ndryshme të mbështetjes financiare për sipërmarrëset femra)


__________________________________________________________________________________________

6

8. Nën-programi “Shërbimet Mbështetëse”, Programi “Policia e Shtetit”, Ministria e Punëve të Brendshme (ofrimi i mundësive/kushteve të barabarta të punësimit në trupën policore, programet/aktivitetet që mbeshtesin sigurinë dhe mbrojtjen e femrave).

9. Nën-Programi “Hetimi i Krimeve” – Programi “Policia e Shtetit”, Ministria e Punëve të Brendshme (Parandalimi e lufta kundër trafikimit të qenieve njerëzore në tërësi/gjinisë femërore ne veçanti)

10. Nën-Programi “Siguria Publike” – Programi “Policia e Shtetit”, Ministria e Punëve të Brendshme (Parandalimi i rasteve te dhunës ne familje nëpërmjet rritjes se numrit të masave të menjëhershme mbrojtëse për gratë dhe vajzat e dhunuara)

11. Programi “Fonde për Shkencën” – Ministria e Arsimit dhe Sporteve (Mbështetje e diferencuar për kërkueset femra që aplikojnë)

12. Programi “Planifikimi, Menaxhimi dhe Administrimi” – Komisioneri për Mbrojtjen nga Diskriminimi (Monitorimi dhe parandalimi i rasteve të diskriminimit të grave në fusha të ndryshme të aktivitetit publik dhe privat)

13. Programi “Sistemi i Burgjeve” – Ministria e Drejtësisë (sigurimi i kushteve optimale për të dënuarat femra, rritja e aftësive të tyre profesionale me synim ri -integrimin e shpejtë të tyre në shoqëri)

14. Programi “Shërbimi i Përmbarimit Gjyqësor” – Ministria e Drejtësisë (Sigurimi i ekzekutimit të plotë të çdo urdhër mbrojtjeje që kanë si objekt gratë)

15. Programi “Planifikimi Urban dhe Strehimi” – Ministria e Zhvillimit Urban (Sigurimi i strehimit të familjeve një-prindërore dhe grave të dhunuara nëpërmjet skemave të ndryshme të strehimit)

16. Programi “Shëndeti Publik” – Ministria e Shëndetësisë (Zgjerimi i shërbimit të depistimit të kancerit të gjirit)

17. Programi “Shërbimet e Kujdesit Parësor” – Ministria e Shëndetësisë (Zvogëlimi i vdekshmërisë foshnjore dhe e nënave)

18. Programi “Shërbimet e Kujdesit Dytësor” – Ministria e Shëndetësisë (Ofrimi i shërbimeve cilësore spitalore për pacientet femra)

19. Programi “Administrimi i pyjeve”- Ministria e Mjedisit (Rritjen e aksesit të grave vendim-marrëse ne Shoqatat Pyjeve dhe Kullotave dhe përmirësimin e mundësive për gratë dhe të rinjtë në aplikimet për grantet konkurruese në fushën e menaxhimit të pyjeve)

20. Programi “Shërbimi i provës”- Ministria e Drejtësisë (Aplikimi i programeve specifike për grupe të veçanta apo individëve për të adresuar në mënyrë efektive problemin e recidivizmit)

21. Programi “Planifikimi, Menaxhimi dhe Administrimi”- Ministria e Drejtësisë (Ofrimi i shërbimeve këshillimore, përfaqësimit dhe të mbrojtjes në procesin penal nga ana e Komisionit Shtetëror të Ndihmës Juridike për gratë në nevojë)


__________________________________________________________________________________________

7

Proçesi i përfshirjes efektive të buxhetimit gjinor në kërkesat buxhetore të ministrive të linjës dhe institucioneve të tjera buxhetore do të vijojë në mënyrë aktive dhe gjatë fazes së II përgatitjes së PBA 2018-2020, nëpërmjet dhe asistencës së zyrës së UN Women në Shqipëri, duke u fokusuar sidomos në përsosjen e mekanizmave të monitorimit të ecurisë së politikave gjinore të identifikuara nga programet e sipërcituara, ashtu edhe në përmirësimin e cilësisë së treguesve të performancës për këto programe.


__________________________________________________________________________________________

8

B. Kuadri Makroekonomik dhe Fiskal për Periudhën 2018– 2020

Kuadri Makroekonomik e Fiskal (KMF) fillestar për periudhën 2018-20201 është pjesë e Sistemit të Planifikimit të Integruar dhe përgatitet nga Ministria e Financave. KMF ka për qëlli m përcaktimin e

përparësive strategjike të Qeverisë. Ai projekton pritshmërinë makroekonomike në horizontin kohor afatmesëm, si dhe parashikon nivelin e zërave të agreguar të të ardhurave dhe shpenzimeve të buxhetit të shtetit. Ai përcakton synimet dhe objektivat e qeverisë në lidhje me treguesit kryesor të politikës fiskale si: balancën e përgjithshme fiskale (deficitin), huamarrjen, borxhin publik, balancën fiskale primare e atë korrente. KMF shërben si pikënisje për përcaktimin e tavaneve për të filluar procesin e përgatitjes së Programit Buxhetor Afatmesëm (PBA) 2018-2020 në nivel ministrie.

KMF fillestar miratohet nga Këshilli i Ministrave në muajin janar (ose shkurt) të çdo viti, dhe është subjekt rishikimi dhe përditësimi, nëse ka ndryshime substanciale, në dy momente kyç gjatë vitit: (i) në muajin qershor, përpara finalizimit të PBA-së dhe të tavaneve të PBA-së për shpenzimet, si dhe (ii) në muajin tetor, përpara dërgimit në Parlament të projekt-buxhetit të shtetit.

KMF përbëhet nga dy komponentë kryesore: (i) parashikimet për treguesit kryesorë makroekonomik, të cilët paraqesin pritshmërinë ekonomike për vitin aktual dhe tre vitet e ardhshme dhe (ii) parashikimet dhe objektivat për treguesit fiskal sipas buxhetit të konsoliduar, të cilët paraqesin burimet e pritshme në dispozicion të qeverisë për vitet 2018-2020 dhe shpërndarjen e tyre për këtë periudhe.

Zhvillimet Makroekonomike

- Zhvillimet në ekonomitë e huaja

Vlerësimet e fundit të bëra nga Eurostati për tremujorin e parë të vitit 20172 tregojnë se ekonomia e Eurozonës ka shënuar një rritje pozitive (prej 0.5%); ndërsa EU-28 është rritur me 0.4% përgjatë të njëjtit tremujor të këtij viti, krahasur me një tremujor më parë. Krahasuar më një tremujor të një viti më parë, Podhimi i Brëndshëm Bruto u rrit me 1.7% (për vendet e Eurozonës) dhe me 1.9% (për vendet e EU-28).

Kjo rritje, konsiderohet si një nga rritjet më domethënëse që prej performancës pozitive përgjatë tremujorit të parë të vitit 2015, e gjeneruar kryesisht nga investimet fikse dhe konsumi individëve. Rritja u përshpejtua në Gjermani, Spanjë dhe Itali, ndërkohë që në Francë ajo shënoi një ngadalësim. Disa prej ekonomive kryesore (vendet fqinje me Shqipërinë) si Italia e Greqia shënuan nivelin prej 0.4% për të dy këto shtete përgjatë tremujorit të parë të vitit 2017. Ndërkohë, disa nga ritmet pozitive në lidhej me performancën e Prodhimit të Brëndshëm Bruto u shfaqën në vendet periferike të Eurozonës (Bullgaria me rritje 0.9% dhe Rumani me rritje 1.7%).

Aktiviteti ekonomik në Shqipëri është drejtpërsëdrejti i ndikuar nga ecuria ekonomike në mjedisin ndërkombëtar, veçanërisht në partnerët e saj tregtarë si: Italia dhe Greqia, kryesisht nëpërmjet eksporteve drejt tyre, remitancave, si dhe Investimeve të Huaja Direkte (IHD-të). Si pasojë e krizës globale, normat e rritjes u ulën ndjeshëm edhe në Shqipëri. Rritja reale në vitin 2009, u përgjysmua nga trendi i saj historik, por megjithatë, ndryshe nga pjesa dërrmuese e vendeve të tjera, rritja në Shqipëri vijoi të ishte pozitive, si rezultat i ekspozimit të kufizuar financiar në tregjet ndërkombëtare si dhe të një politike fiskale ekspansioniste adekuate të iniciuar para krizës. Aktiviteti ekonomik në vend u ndikua nga pasojat negative të krizës në Eurozonë, veçanërisht në vendet fqinje si : Italia dhe Greqia. Eksportet, remitancat dhe në një farë mase investimet e huaja direkte (IHD-të) ranë, duke u

1 Kuadri Makroekonomik dhe Fiskal 2018 – 2020 i miratuar nga Këshilli i Ministrave me VKM nr. 47, datë 25.01.2017;

2 Sipas vlerësimeve të EUROSTAT;


__________________________________________________________________________________________

9

kthyer në kanalet kryesore të transmetimit të goditjeve të jashtme në ekonomi. Rritja ekonomike regjistroi normën e saj më të ulët prej 1.1% në vitin 2013.

Në sajë të një rikuperimi të kërkesës së brëndshme në reflektim të përmirësimit të besimit të agjentëve ekonomik, si dhe e mbështetur nga politika të shëndosha fiskale dhe reformave strukturore, ekonomia rimori një farë impulsi pozitiv. Rritja ekonomike u përshpejtua gradulisht duke arritur deri në rreth 3.46% në vitin 2016, e gjeneruar kryesisht nga një rritje e konsumit dhe investimeve private. Sipas vlerësimit të Ministrisë së Financave të pasqyruara në Kuadrin Makroekonomik dhe Fiskal 2018 – 2020, rritja ekonomike për vitin 2017 parashikohet të vijojë përshpejtimin gradual të saj në rreth 3.8%. Ndërsa për tre vitet në vijim 2018-2020 parashikohet një rritje mesatare prej rreth 4.2%.

Inflacioni në Eurozonë shënoi nivelin 1.4% (në terma vjetore) përgjatë muajit maj 2017, në rënie prej nivelit 1.9% që u shënua në muajin paraardhës (prill 2017). Çmimi i energjisë shënoi ritmin më të lartë me rreth 4.6% në muajin maj 2017, e ndjekur nga grupi ushqime, alkol dhe cigare me 1.5%, e më pas me grupin Shërbime me 1.3% dhe nga grupi i të mirave jo-industriale me një nivel prej 0.3% përgjatë muajit maj 2017. Vlerat e shënuara për inflacionin në Eurozonë rezultuan të ishin vlerat më të ulëta që prej muajit dhjetor të vitit 2016 dhe po ashtu, këto vlera faktike ishin më të ulëta se parashikimet e bëra nga ekspertet, duke vijuar të qëndronin poshtë nivelit të targetuar prej 2% nga Banka Qëndrore Europiane. Përgjatë muajit maj 2017, midis shteteve anëtare të Bashkimit Europian dhe Eurozonës, normat më të larta të inflacionit u shënuan në Estoni (2.4%), Mbretëria e Bashkuar (2.4%) dhe Letonia (me 2.3%), ndërkohë që nivelet më të ulëta u shënuan në Bullgari ( -0.8%) dhe Rumani (-0.2%).

- Zhvillimet në Shqipëri

Sektori real

Viti 2016 ka treguar shenja pozitive për ecurinë ekonomike në vend. Ekonomia në tremujorin e katërt të vitit 2016 u rrit me 3.97%, kundrejt tremujorit të katërt të vitit 2015. Ndërsa për të gjithë vitin 2016, kundrejt vitit 2015, ekonomia shënoi një rritje prej 3.46%. Viti 2016 tregoi ritme pozitive dhe përshpejtuese të rritjes ekonomike dhe në tremujorin e katërt të tij ekonomia shënoi rritjen më të lartë të saj (që prej tremujorit të katërt të vitit 2014). Grafiku i mëposhtëm pasqyron ecurinë ekonomike në vend që prej vitit 2006 deri në vitin 2016 (sipas vlerësimeve më të fundit nga INSTAT).

Burimi: INSTAT, Prill 2017

5.45.9

7.5

3.43.7

2.5

1.41.1

2.02.6

3.5

0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

8.00

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

20

15

20

16

Në

%

Ecuria vjetore e PBB(rritja reale në % vit-me-vit)


__________________________________________________________________________________________

10

Nga pikëpamja e ofertës agregate, për të gjithë vitin 2016 degët me kontributin kryesor në rritjen e PBB ishin: ‘Tregtia me shumicë dhe pakicë, etj’ me +0.86 pikë përqindje, Ndërtimi me +0.59 pikë përqindje dhe ‘Aktivitete shkencore, profesionale dhe teknike’ me +0.32 pikë përqindje. Ndërkohë aktiviteti me kontribut negativ në rritje ishte ai i Subvencionet mbi produktet me vlerën -0.11 pikë përqindje.

Tabela më poshtë paraqet rritjen dhe kontributin e çdo sektori prej tyre në rritjen ekonomike për të gjithë vitin 2016.

Rritja Kontributi

(në % 12M '16/12M '15) (në % 12M '16/12M '15)

0.46 0.09

0.95 0.11

6.10 0.59

5.60 0.86

6.21 0.18

6.76 0.18

3.46 0.21

5.62 0.32

2.39 0.27

9.57 0.23

2.51 0.31

-32.99 -0.11

PBB totale 3.46 3.46

Burimi: INSTAT, Prill 2017

Arte, argëtim dhe çlodhje, akt.të prodhimit të mallrave të familjeve

Taksat mbi produktet

Subvencionet mbi produktet

Aktivitete shkencore, profesionale dhe teknike

Administrata publike dhe mbrojtja; arsimi; shëndetësia etj

Sipas metodës së prodhimit

Bujqësia, pyjet dhe peshkimi

Industria

Ndërtimi

Tregtia me shumicë dhe me pakicë etj

Informacioni dhe komunikacioni

Aktivitetet financiare dhe të sigurimit

Aktivitete të pasurive të paluajtshme

Nga pikëpamja e kërkesës agregate, rritja ekonomike për vitin 2016 në tërësi është ushqyer kryesisht nga Kërkesa e Brendshme, si Konsumi final me një kontribut prej rreth 2.3 pikë përqindje, ashtu edhe Investimet totale me një kontribut prej rreth 1.9 pikë përqindje. Ndërkohë Eksportet Neto ka patur një performancë negative prej -0.99% dhe një kontribut të lehtë pozitiv prej rreth 0.17 pikë përqindje. Kryesisht rritja e besimit në ekonomi dhe kushtet më të favorshme financiare kanë mbështetur rritjen e konsumit dhe të investimeve private përgjatë të vitit 2016.

Tabela më poshtë paraqet rritjen e çdo komponenti të Kërkesës agregate, si dhe kontributin e sejcilit prej tyre në rritjen ekonomike për vitin 2016.

Rritja Kontributet

(në % 12M '16/12M '15) (në % 12M '16/12M '15)

2.47 2.29

2.50 2.02

2.11 0.24

7.08 1.86

3.49 4.15

-0.99 0.17

12.68 3.46

7.38 -3.29

PBB totale 3.46 3.46

Importet e Mallrave dhe Shërbimeve (FoB)

Eksportet Neto

Konsumi Privat

Konsumi Aministratës Publike

Kërkesa e Brendshme

Eksportet e Mallrave dhe Shërbimeve (FoB)

Investimet Bruto

Sipas metodës së shpenzimeve

Konsumi Final

Të dhënat e papunësisë sipas Anketës Tremujore të Forcave të Punës (LFS) tregojnë një rritje të punësimit dhe rënie të normës së papunësisë, si gjatë vitit 2016, ashtu edhe gjatë tremujorit të parë


__________________________________________________________________________________________

11

të vitit 2017. Norma zyrtare e papunësisë3 në tremujorin e parë të vitit 2017 për grupmoshat 15-64 vjeç ishte 14.2% kundrejt 16.9% që ishte për të njëjtin tremujor të një viti më parë. Edhe për grup-moshën e punës 15 vjeç e lart, shkalla e papunësisë zyrtare në tremujorin e parë të 2017 ishte po ashtu në nivelin 14.2%. Numri i personave të papunë në moshë pune (15-64 vjeç) në tremujorin e parë të vitit 2017 ishte 192,906 persona.

Në tremujorin e parë të vitit 2017 numri të punësuarve në moshë pune (15-64 vjeç) ishte 1,128,944 persona. Krahasuar me të njëjtin tremujor të një viti më parë (T1-2016), numri i personave të punësuar, u rrit me 30,603 persona ose 2.8%.

Grafikët e mëposhtëm paraqesin dinamikën në treguesit e papunësisë dhe të punësimit për grup moshën 15-64 vjeç.

Burimi: INSTAT - Anketa E Tregut te Forces se Punes (Tremujori I 2017)

18.617.7

17.4

18.0

17.3

17.3

17.5

17.7

16.9

15.915.2

14.5

14.6

10.0

14.0

18.0

Shkalla e papunësisë

185.0

195.0

205.0

215.0

225.0

235.0

214.4 216.1

219.6

227.4

217.6220.2

226.3

230.7

223.4

209.4

204.2

191.5192.9

Numri i të papunëve (në mijë persona)

-10.7

1.6

8.2

8.6

11.1

4.2

2.0

3.1

5.7

5.8

7.45.5

2.8

-12.0

-8.0

-4.0

0.0

4.0

8.0

12.0

16.0

Numri i të punësuarve

(ndryshimi me periudhën e mëparshme në %)

800.0

1,000.0

1,200.0

935.6

1,006.31,039.3 1,048.9

1,071.11,109.6

1,142.4 1,128.9

Numri i të punësuarve (000/persona)

Sektori Monetar

Konvergimi gradual i ekonomisë drejt potencialit të saj të rritjes, ka shtyrë gradualisht edhe nivelin e inflacionit drejt nivelit të targetuar. Kështu, përgjatë periudhës janar-maj 2017 inflacioni mesatar rezultoi të ishte në nivelin 2.2%, nga 1.3% që ishte inflacioni mesatar për vitin 2016 në tërësi. Në grafikun më poshtë paraqitet ecuria e çmimeve për 3 vitet e fundit.

3 Norma e papunësisë e regjistruar për grupmoshën 15-64 vjeç sipas klasifikimit të Anketës së Tregut të Forcës së Punës (ATFP të

INSTAT) për tremujorin e parë të vitit 2017;


__________________________________________________________________________________________

12

Burimi: INSTAT, qershor 2017

1.6

1.5

1.8

2.0

1.51.4

1.7

0.7

1.3

2.3

2.2

2.3

1.8

1.41.3

1.9

2.22.1 2.1

2.0

1.5

0.2

0.3 0.3

0.7

1.2

1.9

2.0

1.8

1.5

1.9

2.2

2.8

2.22.1

1.9

2.0

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0M

aj'1

4

Qe

rsh

or

'14

Ko

rrik

'14

Gu

sht

'14

Shta

tor

'14

Tet

or

'14

Nën

tor

'14

Dh

jeto

r'1

4

Jan

ar'1

5

Shku

rt'1

5

Ma

rs'1

5

Pri

ll '1

5

Ma

j '1

5

Qe

rsh

or

'15

Ko

rrik

'15

Gu

sht

'15

Shta

tor

'15

Tet

or

'15

Nen

tor

'15

Dh

jeto

r '1

5

Jan

ar '1

6

Shku

rt '1

6

Ma

rs '1

6

Pri

ll '1

6

Ma

j '1

6

Qe

rsh

or

'16

Ko

rrik

'16

Gu

sht

'16

Shta

tor

'16

Tet

or

'16

Nen

tor

'16

Dh

jeto

r '1

6

Jan

ar '1

7

Shku

rt'1

7

Ma

rs '1

7

Pri

ll '1

7

Ma

j '1

7

në %

Ndryshimi Vjetor i Inflacionit

Bazuar në dinamikën e inflacionit, si edhe në parashikimet afatmesme për inflacionin dhe rritjen ekonomike, politika monetare ka vazhduar të jetë lehtësuese. Norma bazë e interesit aktualisht është në nivelin më të ulët historik prej 1.25%.

Gjatë muajit Prill të vitit 2017, stoku total i kredive bankare pati një rënie me 0.4% krahasuar me muajin Prill të vitit 2016. Megjithatë zhvillim pozitiv përbën fakti që stoku i kredive në lekë shënoi rritje prej 6.9%. Ndërkohë stoku i kredisë në valutë shënoi rënie prej 6.3%, krahasuar me muajin Prill të vitit të kaluar. Në aspektin sektorial, zgjerimi i kredisë është i përqëndruar tek segmenti i individëve, ndërkohë që kreditimi i bizneseve shfaqet i ngadaltë, i ndikuar si nga kërkesa e dobët e bizneseve, ashtu dhe nga oferta e shtrënguar e sektorit bankar.

Rezultatet e vrojtimit të aktivitetit kreditues për tremujorin e parë të vitit 2017 tregojnë shtrëngim të standardeve të kreditimit për bizneset, për të katërtin tremujor rradhazi. Ky shtrëngim ka qenë i pranishëm si për kreditë për investime, ashtu edhe për ato për likuiditet, dhe është shprehur kryesisht nëpërmjet rritjes së mëtejshme të kërkesave për kolateral, dhe në një masë të vogël, nëpërmjet uljes së madhësisë së kredisë. Ndërkohë, lehtësimi i standardeve të kreditimit në segmentin e individëve ka vijuar, si për kreditë konsumatore, ashtu edhe për ato hipotekare. Në terma të zhvillimeve sipas monedhës, kredia në lekë ka mbështetur plotësisht zgjerimin e kredisë për sektorin privat, duke kompensuar tkurrjen e stokut të kredisë në monedhë të huaj.

Rënia e kostos së financimit në lekë, e cila në një masë të qënësishme reflekton edhe politikën fiskale konsoliduese dhe kërkesën e kontrolluar të qeverisë për huamarrje në tregun e brëndshëm, politikat e kreditimit të bankave, kombinuar edhe me ndërgjegjësimin e agjentëve ekonomikë për rrezikun e ekspozimit ndaj kursit të këmbimit, janë materializuar në rri tjen e kredidhënies në lekë. Reduktimi në 16.6% i raportit të kredive me probleme në muajin Prill 2017 përbën gjithashtu një zhvillim inkurajues në sistemin bankar dhe veçanërisht për perspektivën e kreditimit të ekonomisë. Në Prill 2017 rezulton se rreth 48% e totalit të stokut të kredive përbëhet nga kreditë në Lekë, ndërsa pjesa tjetër prej 52% përbëhet nga kreditë në valutë. Rritja e kredidhënies në monedhën vëndase krijon më shumë hapësira për transmetimin e stimulit monetar në ekonomi, si dhe redukton rreziqet e euroizimit për stabilitetin financiar.

Gjatë muajit prill të vitit 2017 stoku total i depozitave bankare u rrit me 2.5%, krahasuar me prillin e vitit 2016. Stoku total i depozitave në Lekë ka shënuar një rënie prej 1.4%, ndërsa ai në valutë ës htë rritur me 6.2%, krahasuar me të njëjtin muaj të vitit 2016. Në prill 2017 rezulton se rreth 47.72% e


__________________________________________________________________________________________

13

totalit të stokut të depozitave përbëhet nga depozitat në Lekë, ndërsa pjesa tjetër prej 52.28% përbëhet nga depozitimet në valutë të huaj.

Tregjet financiare karakterizohen nga nivele të ulëta të normave të interesit të depozitave dhe të kredive. Interesat për kredinë e re në lekë kanë treguar ecuri rënëse në tremujorin e parë të 2017. Norma mesatare e interesit rezultoi 7.36% nga 7.75%, që ishte në tremujorin e fundit të vitit të kaluar. Norma mesatare e kredisë për bizneset ka rezultuar 7.33% nga 8.03% që ishte në tremujorin e katërt. Brenda segmentit të bizneseve, normat e interesit janë ulur për kreditë për likuiditet dhe janë rritur për ato për investime. Interesat për kreditë për individë janë rritur në të gjitha segmentet, si për financimin e konsumit, ashtu edhe për kreditë hipotekare. Interesi mesatar për kredinë e re në Euro shënoi një ulje të lehtë në këtë tremujor. Në terma mesatarë, ai rezultoi 4.62%, nga 4.71% që shënonte në tremujorin e mëparshëm. Në tërësi, si bizneset private ashtu edhe individët kanë përfituar nga rënia e interesave për kreditë në Euro.

Rritja e yield të letrave me vlerë të qeverisë në fund të vitit rezultoi e përkohshme dhe nuk u transmetua në segmentet e tjera të tregut financiar. Yield 12-mujor rezultoi 1.79% në fillimin e muajit prill, nga niveli prej 3.22% që shënonte në muajin janar. Yield i obligacionit 2-vjeçar (i cili ka emetime të rregullta mujore) u ul në 2.25% në ankandin e muajit prill, nga 3.80% që ishte në janar. Në ankandet e obligacioneve 5, 7 dhe 10-vjeçare (emetime tremujore), yield rezultuan përkatësisht 5.15%, 5.24% dhe 6.45%, nga 5.25%, 5.98% dhe 7.20%, që kishin shënuar në ankandet paraardhëse respektive. Kërkesa për të blerë obligacione ka njohur rritje në tremujorin e parë, duke konfirmuar rritjen e interesit të bankave për këto instrumente investimi. Politika e huamarrjes së qeverisë ka qenë e orientuar drejt instrumenteve afatgjata edhe në tremujorin e parë të vitit 2017, duke i shërbyer në këtë mënyrë zgjatjes së maturitetit të borxhit të brëndshëm. Huamarrja në tregun e brëndshëm, përveç se e moderuar, ka qenë gjithashtu e diversifikuar si në terma të instrumenteve ashtu edhe të monedhës.

Ecuria e monedhës vendase ka vijuar të karakterizohet nga sjellje mbiçmuese. Kursi i këmbimit i Lek-ut ndaj Dollarit Amerikan dhe Euros, në muajin maj 2017 arriti respektivisht nivelin 121.83 dhe 134.58 në vlerë mesatare mujore, ku monedha vëndase (Lek-u) është forcuar kundrejt të dy monedhave të huaja kryesore krahasuar me mesataren e kursit për vitin 2016.

Sektori i jashtëm

Eksportet për periudhën janar-prill 2017, më specifikisht për eksportet e mallrave, referuar statistikave të tregtisë së jashtme (INSTAT), shënuan një rritje pozitive prej 16.4% (në terma vjetorë). Gjithashtu është e rëndësishtme të evidentohet se që prej muajit gusht 2016 rritja e eksporteve totale të mallrave ka kaluar në territor pozitiv. Ndërkohë që nëse kjo statistikë zhvishet prej efekti t të kategorisë së eksporteve të “naftës bruto, mineraleve dhe energjisë elektrike”, rezulton se pjesa tjetër e eksporteve për periudhën janar-prill 2017 ka patur një rritje prej rreth 12% në terma vjetorë nominalë. Ndërkohë që për të njëjtën periudhë kategoria e eksporteve të naftës bruto, mineraleve dhe energjisë shënoi një rritje të fortë pozitive prej rreth 38.4% në terma vjetorë, në reflektim edhe të rritjes së çmimit të naftës bruto së fundmi në tregjet ndërkombëtare .

Në grafikun e mëposhtëm paraqitet rritja mujore e totalit të eksporteve në përqindje, kundrejt të njëjtit muaj të një viti më parë, për tre vitet e fundit.


__________________________________________________________________________________________

14

10.39.1 8.3

-5.7

2.3-0.2-0.1

1.8

-9.9

-0.6

-9.4

4.1

-8.5-4.8

7.4

-1.6

-17.3

-4.3

-9.3-8.9-7.6-7.8-4.4

-12.7

1.7

-14.8

-6.4

-0.2

6.9

0.9

7.3

17.5

22.5

15.514.2

22.0

13.6

-20.0

-10.0

0.0

10.0

20.0

30.0

Pril

l'14

Maj

'14

Qer

shor

'14

Kor

rik'1

4

Gus

ht '1

4

Sht

ator

'14

Tet

or '1

4

Nën

tor

'14

Dhj

etor

'14

Jana

r'15

Shk

urt'

15

Mar

s '1

5

Pril

l '15

Maj

'15

Qer

shor

'15

Kor

rik '1

5

Gus

ht '1

5

Sht

ator

'15

Tet

or '1

5

Nen

tor

'15

Dhj

etor

'15

Jana

r '1

6

Shk

urt '

16

Mar

s '1

6

Pril

l '16

Maj

'16

Qer

shor

'16

Kor

rik '1

6

Gus

ht '1

6

Sht

ator

'16

Tet

or '1

6

Nen

tor

'16

Dhj

etor

'16

Jana

r '1

7

Shk

urt '

17

Mar

s '1

7

Pril

l '17

Rritja e eksportit Prill 2014 - Prill 2017(në %)

Importet e mallrave për periudhën janar-prill 2017 shënuan rritje prej 4.1% krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë.

Në grafikun e mëposhtëm paraqitet rritja mujore e totalit të importeve në përqindje, kundrejt të njëjtit muaj të një viti më parë, për tre vitet e fundit.

6.8 6.9

18.9

-2.5

5.2

12.512.3

7.1

-8.4

0.9-0.8

4.6

-1.4

-8.0

-0.8

11.1

-10.0-7.1

-4.2

1.9-1.7-1.0

7.65.6

19.016.7

6.2

-4.5

15.9

9.3

-0.81.0

4.40.9

5.1

14.9

-4.3

-20.0

-10.0

0.0

10.0

20.0

30.0

Pril

l'14

Maj

'14

Qer

shor

'14

Kor

rik'1

4G

usht

'14

Sht

ator

'14

Tet

or '1

4N

ënto

r '1

4D

hjet

or '1

4Ja

nar'1

5S

hkur

t' 15

Mar

s '1

5P

rill '

15M

aj '1

5Q

ersh

or '1

5K

orrik

'15

Gus

ht '1

5S

htat

or '1

5T

etor

'15

Nen

tor

'15

Dhj

etor

'15

Jana

r '1

6S

hkur

t '16

Mar

s '1

6P

rill '

16M

aj '1

6Q

ersh

or '1

6K

orrik

'16

Gus

ht '1

6S

htat

or '1

6T

etor

'16

Nen

tor

'16

Dhj

etor

'16

Jana

r '1

7S

hkur

t '17

Mar

s '1

7P

rill '

17

Rritja e importit Prill 2014 - Prill 2017(në %)

Deficiti tregtar për periudhën janar-prill 2017 është përmirësuar me 4.9%, krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë. Norma e mbulimit të eksporteve ndaj importeve për këtë periudhë është 42.4%. Aktiviteti eksportues i vendit vijon të mbështetet kryesisht në partnerë tregtarë si: Italia, Kosova, Greqia, Gjermania, Spanja dhe Malta. Në anën tjetër, origjina e produkteve të importuara prej vendit tonë vijon të mbetet më e larmishme, ku vendet e BE-së zënë peshën kryesore ndaj totalit.


__________________________________________________________________________________________

15

Politika Fiskale

Politika fiskale për periudhën afatmesme 2018-2020 do të jetë e orientuar drejt konsolidimit fiskal ndërkohë që siguron një nivel optimal investimesh rreth 4.6 përqind të PBB (përfshirë këtu edhe Fondin e Zhvillimit Rajonal, si dhe investimet në sektorin e energjisë të financuara nga buxheti i shtetit). Konsolidimi fiskal dhe reduktimi i borxhit publik është thelbësor për uljen e risqeve të ardhura nga borxhi, të cilat pengojnë rritjen ekonomike dhe shkaktojnë paqëndrueshmëri makroekonomike. KMF 2018-2020 dhe politika fiskale e synuar prej tij është në përputhje të plotë me parimet dhe rregullat fiskalë të Ligjit Organik të Buxhetit (shih kuadratin më poshtë). Ky kuadër fiskal synon një deficit fiskal të përgjithshëm prej 1.8 përqind të PBB-së për 2018, nga 2.0 përqind i programuar për vitin 2017; nivel prej 1.0 përqind të PBB në 2019; dhe 0.6 përqind në vitin 2020. Njëkohësisht targeton në vijimësi një balancë primare pozitive dhe në rritje për vitet 2018-2020, respektivisht 1 përqind në 2018 nga 0.7 përqind i targetuar në buxhetin 2017; 1.8 përqind në 2019; dhe 2.3 përqind në vitin 2020.

Ky konsolidim fiskal do të bëjë të mundur që niveli i borxhit publik ndaj PBB-së të vijojë trajektoren rënëse të nisur që në vitin 2016. Borxhi publik pritet që të bjerë rreth nivelit e 66.3 përqind e PBB-së për 2018, 62.8 përqind në 2019 dhe më tej në 59.6 përqind në vitin 2020.

Në të njëjtën kohë, ky kuadër fiskal përfshin një serë politikash buxhetore për të mbështetur rritjen ekonomike dhe për të kompensuar efektet shtrënguese të konsolidimit fiskal. Investimet publike në periudhën afatshkurtër dhe afatmesëm parashikohen të mbahen në të paktën 4.6 përqind të PBB-së, e cila është e rëndësishme për të ushqyer kërkesën agregate në afat të shkurtër dhe për ta zhvendosur rritjen ekonomike në një nivel të më të lartë në afat të mesëm dhe të gjatë.

Burimi: Ministria e Financave

-5.0 -5.2

-4.1

-2.4-2.0 -1.8

-1.0

-0.6

-1.7-2.3

-1.4

0.5

0.7

1.0

1.82.3

70.472.1 72.7

71.068.9

66.3

62.8

59.6

50.0

55.0

60.0

65.0

70.0

75.0

-6.0

-5.0

-4.0

-3.0

-2.0

-1.0

0.0

1.0

2.0

3.0

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Politikë fiskale konsoliduese

Deficiti Balanca primare Borxhi Publik Total


__________________________________________________________________________________________

16

PARIMET DHE RREGULLAT FISKALE

Në përputhje të plotë me obligimet që rrjedhin prej Ligjit Organik të Buxhetit nr 57/2016, Kuadri 2018-2020

materializon parimet dhe rregullat fiskale të mëposhtme:

1. Në çdo ligj vjetor të buxhetit, fillestar apo të rishikuar, si dhe në planifikimet e buxhetit afatmesëm, raporti i

borxhit publik ndaj Produktit të Brendshëm Bruto do të planifikohet më i ulët se niveli i vlerësuar për vitin

pararendës, deri atëherë kur niveli i borxhit të arrijë dhe qëndrojë poshtë nivelit 45 përqind të Produktit të

Brendshëm Bruto;

Në përputhje me këtë dispozitë (rregull fiskal) të LOB, Kuadri 2018-2020 targeton cdo vit një një nivel të

borxhit publik total në përqindje të PBB ndjeshëm më të ulët se sa një viti pararendës.

2. Vlera e Produktit të Brendshëm Bruto, nominale në lekë, e cila do të përdoret për llogaritjen e raportit të borxhit publik ndaj Produktit të Brendshëm Bruto për vitet buxhetore që planifikohen dhe për vitin

pararendës, nuk mund të jetë më e lartë se vlera respektive e parashikuar ose vlerësuar në raportin

“Perspektiva ekonomike botërore” (Ëorld Economic Outlook), të Fondit Monetar Ndërkombëtar, më i fundit

i publikuar në kohën kur ligji vjetor i buxhetit dorëzohet për miratim në Kuvend. Kjo dokumentohet

qartësisht në relacionin shoqërues të ligjit vjetor të buxhetit;

Në përputhje me këtë dispozitë (rregull fiskal) të LOB, Kuadri 2018-2020 bazohet në projeksionet e mëposhtme

të PBB nominale, të cilat paraqiten në mënyrë krahasimore kundrejt projeksioneve të raportit “Perspektiva

Ekonomike Botërore” (Ëorld Economic Outlook), të Fondit Monetar Ndërkombëtar, më i fundit i publikuar më

4 Tetor 2016.

Parashikimet e PBB nominale të FMN dhe Ministrisë së Financave

në miliard lekë 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Para. Para. Para. Para. Para.

FMN - Perspektiva Ekon. Bot. 1,394 1,436 1,504 1,597 1,709 1,835 1,971

Ministria e Financave 1,394 1,436 1,502 1,596 1,707 1,833 1,953

Diferenca FMN - MeF 0 0 2 1 2 2 18

(duhet te jete jo më e vogël se zero)

3. Në çdo vit buxhetor të planifikuar duhet të përfshihet një kontingjencë e veçantë, prej jo më pak se 0.7 për qind e shpenzimeve totale të buxhetit, për të kompensuar rreziqe potenciale nga luhatjet në kurset e

këmbimit ose normat e interesit, me ndikim në nivelin e borxhit.

Në përputhje me këtë dispozitë (rregull fiskal) të LOB, Kuadri 2018-2020 përfshin për cdo vit në një zë të

veçantë të tij, emërtuar “Kontigjencë për impaktin në borxhin publik nga luhatjet e normave të interesit, et.j” një

kontigjencë prej mbi 0.7 përqind e shpenzimeve totale .

__________

1. Linku për aksesimin e raportit ËEO – Tetor 2016: http://ëëë.imf.org/external/pubs/ft/seo/2016/02/ëeodata/index.aspx


__________________________________________________________________________________________

17

Parashikimet e Treguesve Makroekonomik dhe Fiskal

Metodologjia e parashikimeve makroekonomike

Parashikimi i treguesve makroekonomik afatmesem dhe i tёrёsisё sё elementёve pёrbёrёs tё kuadrit makroekonomik ёshtё bazuar kryesisht nё metodat modeluese dhe analitike të programimit financiar. Skenari bazё i kuadrit makroekonomik, mbeshtetet nё linjen aktuale tё politikave makroekonomike, nё linjen aktuale tё politikave e reformave ekonomiko-strukturore qeveritare, nё sjelljen dhe nё bashkëveprimin racional tё agjentëve ekonomikё brënda kontureve tё ambientit tё brendshëm e tё jashtёm makroekonomik, i cil i duket si mё i mundshmi pёr periudhën afatmesme nё vijim. Nё kryerjen e këtyre parashikimeve jane ngritur nje set supozimesh bazë, si dhe janë përdorur njё set i gjerё tё dhënash statistikore makroekonomike tё gjeneruara prej institucioneve si, Instituti i Statistikave, Banka e Shqipёrisё, Ministria e Financave, Fondi Monetar Ndёrkombёtar, Banka Botërore, Eurostat, etj. Kёto statistika janë kryesisht nё formёn e serive kohore me frekuencё vjetore, tremujore e mujore. Kohëzgjatja e tyre e marrё nё konsideratё pёr ndërtimin e kёtij kuadri ёshtё pёrgjithёsisht qё prej vitit 1996. Pasi janë ndjekur tё gjitha etapat metodologjike tё parashikimit, skenari bazё i përftuar synon tё paraqesё situatën makroekonomike pёrgjithёsisht mё tё mundshme, dhe maksimalisht konsistente nё aspektin e njё ekonomie tё plotё dhe integrale.

Objektivat themelore të miksit të politikave fiskale e monetare përgjatë tre viteve në vijim me anë të të cilave synohet ruajtja dhe konsolidimi i mëtejshëm i stabilitetit makroekonomik, krijimi i klimës për një rritje të lartë e të qëndrueshme ekonomike si dhe konvergimi sa shpejt drejt nivelit mesatar të mirëqënies të Bashkimit Evropian, janë:

Targetimi i një trajektore rënëse të borxhit publik duke synuar nivelin poshtë 60 përqind të PBB në vitin 2020.

Mbajtja e një niveli të investimeve publike mbi nivelin e deficitit të përgjithshëm fiskal në çdo vit dhe mundësisht afër nivelit optimal prej 5 përqind të PBB.

Harmonizimi me objektivin themelor të politikës monetare për stabilitetin e çmimeve e cila targeton një normë inflacioni në nivelin 3 përqind dhe ankorimin e pritshmërive të tij rreth këtij niveli.

4. Të ardhurat nga privatizimi nuk janë pjesë e procesit të programimit buxhetor. Në rastet e arkëtimit ato përdoren, jo më pak se 50 për qind, për uljen e borxhit publik dhe pjesa tjetër për investime publike. Pas

arritjes së nivelit të borxhit publik, sipas përcaktimeve të shkronjës “a”, të pikës 1, të nenit 4/1 të Ligjit

Organik të Buxhetit nr 57/2016, përdorimi i të ardhurave të arkëtuara nga privatizimet përcaktohet në ligjin

vjetor të buxhetit.

Në përputhje me këtë dispozitë (rregull fiskal) të LOB, Kuadri 2018-2020 nuk përfshin të hyra nga privatizimet

e mundshme.

5. Masa e deficitit buxhetor nuk mund të tejkalojë masën e shpenzimeve kapitale të parashikuara çdo vit në ligjin e buxhetit.

Në përputhje me këtë dispozitë (rregull fiskal – “rregulli i artë”) të LOB, deficiti i targetuar në Kuadrin 2018-

2020 është çdo vit ndjeshëm më i ulët se sa shpenzimet kapitale të planifikuara. Rrjedhimisht, balanca

korrente e targetuar është pozitive prej mesatarisht 3.5 përqind të PBB në çdo vit të programuar.


__________________________________________________________________________________________

18

Zbutja e deficitit tё llogarisё korrente dhe përmirësimi i pozicionit të jashtëm të ekonomisë duke tentuar rritjen graduale të nivelit të rezervave valutore, dhe duke ruajtur të paktën një nivel dysheme të tyre, të mjaftueshëm për të financuar jo më pak se 4 muaj import mallrash dhe shërbimesh.

Këto objektiva fondamentale pёrbёjne konturet bazë tё kёtij programi ekonomik e fiskal brënda tё cilave përcaktohen projeksionet dhe programohen pёr tё gjithё variablat e tjerё makroekonomik.

Skenari makroekonomik e fiskal afat-mesëm

Perspektiva ekonomike pritet të vijojë përmirësimin në periudhën afatmesme. Rritja ekonomike pritet të vijojë përshpejtimin e saj e gjeneruar në masën më të madhe prej kërkesës së brendshme, duke arritur në 3.8 përqind në vitin 2017 nga 3.4 përqind e pritur për 2016, dhe duke kaluar mbi nivelin 4 përqind për tre vitet e ardhshme, përkatësisht 4.1 përqind në 2018, dhe 4.2 përqi nd në 2019 dhe 4.3 përqind në 2020.

Investimet, veçanërisht ato të Huaja Direkte si dhe konsumi, pritet të jenë gjeneratorët kryesorë të rritjes. Pritshmëritë për rritjen e mëtejshme të kërkesës për investime reflektojnë edhe përmirësimin aktual të normave të shfrytëzimit të kapaciteteve prodhuese.

Eksporti i mallrave pritet t’i rikthehet normave relativisht të larta të rritjes duke supozuar të paktën një mos-rënie të mëtejshme të çmimeve të naftës bruto dhe mineraleve në tregjet ndërkombëtare. Eksporti i shërbimeve, veçanërisht shërbimet turistike, pritet të kenë një performancë të mirë në afat të mesëm. Megjithatë, kërkesa e huaj neto pritet të vazhdojë të ketë një kontribut neutral në vitin 2018 për shkak të vijimit të importeve relativisht të larta të mallrave kapitale, veçanërisht në reflektim të dy projekteve kryesore të energjisë, TAP dhe Statkraft-Devoll Hydropoëer. Ndërkohë për vitet 2019 dhe 2020, kontributi i kërkesës së huaj neto parashikohet të rikthehet në terren pozitiv.

Ndërsa politika fiskale do të vazhdojë të orientohet drejt konsolidimit në horizontin afatmesëm dhe atë afatgjatë, politika buxhetore për të ruajtur një nivel të investimeve publike afër 5 përqind të PBB-së, do të mbështesë krijimin e konsiderueshëm të kapitalit fiks bruto në ekonomi, i cili është i rëndësishëm për të mbajtur nivele relativisht të larta rritjeje, si në afatin e shkurtër, ashtu edhe në afatin e gjatë. Rritja e konsumit privat pritet të vazhdojë të jetë në nivele relativisht të larta pozitive, duke reflektuar besimin e përmirësuar të konsumatorëve. Në të njëjtën kohë, qëndrimi akomodues i parashikuar i politikës monetare për periudhën afatmesme, për sa kohë që presionet inflacioniste të mbeten në kahun e poshtëm, pritet të mbështesë konsumin privat dhe investimet.

Rritja e konsumit privat përgjatë horizontit të parashikuar pritet të mbështetet edhe nga përmirësimet në tregun e punës. Kjo do të stimulojë rritjen reale të të ardhurave të individëve. Në të njëjtën kohë, edhe rritja e huadhënies për konsum parashikohet në rritje, duke reflektuar si përmirësimin e financave të individëve, ashtu edhe lehtësimin e standardeve të kredidhënies nga sistemi bankar.

Kërkesa totale e sektorit publik do të vijojë të jetë disi e kufizuar si rezultat i konsolidimit fiskal. Megjithatë, konsolidimi fiskal do të reduktojë ndjeshëm primet e risqeve në periudhën afatmesme dhe do të krijojë më shumë hapësira për zgjerimin dhe përforcimin e sektorit privat.

Në të njëjtën kohë, përbërja e politikave buxhetore të planifikuara në mbështetje të rritjes ekonomike, pritet të balancojnë në një masë të caktuar efektet shtrënguese të konsolidimit fiskal.

Rritja ekonomike në periudhën afatmesme në vijim pritet të gjenerojë një nivel relativisht të lartë punësimi, pasi sektorët e prodhimit me intensitet të lartë të forcës së punës pritet të performojnë më mirë se të tjerët. Për këtë arsye, rritja e punësimit total pritet të përshpejtohet gjatë viteve 2018-


__________________________________________________________________________________________

19

2020. Ndërkohë shkalla e papunësisë pritet të zbresë në 13.3 përqind për vitin 2018 dhe të vijoj ë gradualisht rënien rreth nivelit 11.8 përqind në vitin 2020.

Presionet inflacioniste parashikohet të forcohen në periudhën afatmesme. Inflacioni pritet të rritet gradualisht dhe të rikthehet në objektivin e politikës monetare, brënda fundit të vitit 2018. Presionet e brendshme inflacioniste priten të përshpejtohen, si rezultat i rritjes së konsumit privat dhe investimeve, që do të mbështesin një ritëm më të shpejtë të rritjes ekonomike. Për më tepër, kërkesa agregate dhe inflacioni në mjedisin ndërkombëtar pritet të kenë një efekt dis-inflacionist në një masë më të vogël për periudhën afatmesme në vijim.

Grafik: Rritja reale (majtas, në përqind) dhe kontributet në rritje (djathtas, në pikë përqind) sipas komponentëve të kërkesës agregate

2.6 3

.2

2.8 3.1 3.3

9.1

8.4

5.4

2.6

2.22.2

4.8

6.8

6.0

7.7

4.5

6.1

4.1

2.3

3.1

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

2016 2017 2018 2019 2020

Konsum Investim Eksport Import

2.4

2.9

2.5 2

.8 2.9

2.4

2.4

1.6

0.8

0.6

0.6

1.3

1.9

1.7

2.2

2.0

2.8

1.9

1.0

1.4

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

2016 2017 2018 2019 2020

Konsum Investim Eksport Import

Burimi : INSTAT, Minis tria e Financave

Grafik: Rritja reale (majtas, në përqind) dhe kontributet në rritje (djathtas, në pikë përqind) sipas komponentëve të ofertës agregate

0.3

3.2 3.3 3.5

3.4

1.8

5.0

6.0 6.4

6.36.6

9.6

5.6

4.7

4.6

4.4

2.5

3.6 3.8 4.0

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

2016 2017 2018 2019 2020

Bujqësia Industria Ndërtimi Shërbimet

0.1

0.6 0.7 0.7

0.7

0.2

0.6 0

.7 0.8 0.8

0.6

1.0

0.6

0.5

0.5

2.0

1.2

1.7 1.7 1

.8

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

2016 2017 2018 2019 2020

Bujqësia Industria Ndërtimi Shërbimet

Burimi : INSTAT Minis tria e Financave

Parashikimet për treguesit kryesorë makroekonomikë për periudhën 2018-2020 paraqiten në tabelën e mëposhtëme:


__________________________________________________________________________________________

20

Tabelë: Treguesit kryesorë makroekonomikë

2016 2017 2018 2019 2020

Vler. Para. Para. Para. Para.

Popullsia Milion 2.9 2.9 2.9 2.9 2.9 2.9 2.9

Inflacioni (mesatar) % 1.6 1.9 1.3 2.3 2.7 3.0 3.0

Deflatori i PBB % 1.4 0.3 1.3 2.4 2.7 3.0 2.2

Kursi i këmbimit (mesatar) Lek / USD 105.5 126.0 124.1 124.1 124.1 124.1 124.1

Kursi i këmbimit (mesatar) Lek / Euro 140.0 139.7 137.4 137.4 137.4 137.4 137.4

Faktori i Konvertimit sipas Paritetit te Fuqisë Blerese (PPP) Lek / USD 43.3 44.2 44.2 44.2 44.2 44.2 44.2

Rritja reale e PBB % 1.8 2.6 3.4 3.8 4.1 4.2 4.3

PBB Lek miliardë 1,394.4 1,434.7 1,501.9 1,596.4 1,707.4 1,832.7 1,953.2

PBB USD miliardë 13.2 11.4 12.1 12.9 13.8 14.8 15.7

PBB Euro miliard 10.0 10.3 10.9 11.6 12.4 13.3 14.2

PBB për banor Lek mijë 481.9 496.6 519.3 550.3 586.3 626.8 665.3

PBB për banor USD 4,568.6 3,942.4 4,183.1 4,433.0 4,722.4 5,048.9 5,359.3

PBB për banor Euro 3,442.7 3,553.7 3,780.6 4,006.4 4,268.0 4,563.0 4,843.6

PBB për banor USD-PPP 11,118.1 11,241.0 11,755.4 12,457.6 13,271.0 14,188.4 15,060.8

Norma e papunësisë % 17.9 17.5 15.7 14.4 13.3 12.5 11.8

Të ardhurat totale % të PBB 26.3 26.4 27.6 27.3 27.3 27.3 27.3

Shpenzimet totale % të PBB 31.5 30.5 30.0 29.3 29.1 28.2 27.8

Bilanci i përgjithshëm % të PBB -5.2 -4.1 -2.4 -2.0 -1.8 -1.0 -0.6

Bilanci primar fiskal % të PBB -2.3 -1.4 0.5 0.7 1.0 1.8 2.3

Bilanci korrent fiskal % të PBB -0.7 0.4 2.4 2.9 2.9 3.6 3.9

Huamarrje totale neto % të PBB 5.0 3.5 2.2 2.0 1.8 1.0 0.6

Borxhi Publik Total % të PBB 72.1 72.7 71.0 68.9 66.3 62.8 59.6

Borxhi publik i qeverise se pergjithshme % të PBB 66.2 68.7 67.3 65.3 62.9 59.5 56.4

Borxhi publik jashte treguesve fiskale % të PBB 5.9 4.0 3.6 3.6 3.5 3.3 3.1

Bilanci I llogarisë korrente % të PBB -12.9 -11.2 -12.1 -12.6 -12.0 -10.7 -9.8

Bilanci tregtar (Mallra & Shërbime) % të PBB -19.0 -17.3 -18.1 -18.0 -17.1 -15.6 -14.2

Mallra % të PBB -22.2 -22.4 -23.9 -24.1 -23.4 -21.9 -21.1

Eksporte % të PBB 9.4 7.5 6.9 7.1 7.4 7.6 7.8

Importe % të PBB -31.6 -29.9 -30.8 -31.2 -30.8 -29.5 -28.9

Bilanci i pagesave % të PBB 1.0 5.9 1.3 1.3 1.9 2.1 1.9

Rezervat valutore Euro milion 2,191.7 2,880.0 3,024.2 3,180.8 3,412.5 3,691.6 3,958.8Në muaj importi mall. e shërb. Muaj 5.6 7.6 7.4 7.2 7.3 7.6 7.8

Burimi: INSTAT, Banka e Shqipёrisё, Ministria e Financave, Banka Boterore

2014 2015Treguesit Njësia

Bazuar mbi parashikimet e treguesve kryesorë makroekonomik, reformave fiskale të ndërmarra, efekteve të pritshme të përmirësimit administrativ, si dhe të faktorëve të tjerë përcaktues në ecurinë e zërave të ndryshëm të të ardhurave të buxhetit të shtetit, të ardhurat totale të buxhetit për tre vitet në vijim (2018 -2020) parashikohet të rriten mesatarisht me rreth 6.85 përqind në çdo vit. Të ardhura tatimore për këtë periudhë parashikohen me një rritje mesatare vjetore prej rreth 6.9 përqind.


__________________________________________________________________________________________

21

Grafik: Të ardhurat (majtas në miliardë Lekë, djathtas në përqind të PBB) 3

66

.7

37

9.2

41

4.5

43

6.4

46

6.0

49

9.6

53

2.4

33

5.9

34

2.3

37

5.8

39

8.2

42

5.3

45

6.5

48

6.5

0

100

200

300

400

500

600

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Të ardhura totale Të ardhura tatimore

26

.3

26

.4

27

.6

27

.3

27

.3

27

.3

27

.3

24

.1

23

.9

25

.0

24

.9

24

.9

24

.9

24

.9

21

22

23

24

25

26

27

28

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Të ardhura totale Të ardhura tatimore

Burimi : Minis tria e Financave

Duke qëndruar brenda kontureve të parashikimeve të treguesve makroekonomik dhe të të ardhurave për tre vitet në vijim, si dhe duke synuar respektimin e objektivave të sipërpërmendur të deficitit fiskal për këtë periudhë, burimet totale të qeverisë për t’u shpenzuar gjatë viteve 2018 – 2020 pritet të jenë mesatarisht në rreth 519 miliard Lekë në çdo vit ose mesatarisht rreth 28.4 përqind e PBB. Investimet publike janë programuar të mbahen në një nivel mesatarisht prej rreth 4.6 përqind të PBB në çdo vit. Këto konsiderohen nivele optimale për mbështetjen e një rri tje ekonomike të lartë e të qëndrueshme.

Grafik: Shpenzimet (majtas në miliardë Lekë, djathtas në përqind të PBB)

43

9

43

7

45

0

46

8 49

7

51

7 54

4

34

1

35

1 38

5

39

0

41

3

43

0

45

1

62

64 72 77 81 84 87

0

100

200

300

400

500

600

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Shpenzimet totale Korente Kapitale

31

.5

30

.5

30

.0

29

.3

29

.1

28

.2

27

.8

24

.5

24

.4

25

.6

24

.4

24

.2

23

.4

23

.1

4.5

4.5 4.8

4.9

4.8

4.6

4.5

0

5

10

15

20

25

30

35

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Shpenzimet totale Korente Kapitale

Burimi : Minis tria e Financave

Parashikimet e të ardhurave sipas zërave të buxhetit të konsoliduar, si dhe niveli i shpenzimeve të shpërndara sipas zërave të buxhetit të konsoliduar paraqiten në dy tabelat më poshtë, respektivisht në terma nominalë dhe në raport me PBB.


__________________________________________________________________________________________

22

Tabelë: Treguesti fiskalë sipas buxheti të konsoliduar (në milion Lëkë)

2016 2017 2018 2019 2020

A.N. Buxheti PBA PBA PBA

TOTALI TË ARDHURAVE 327,178 366,721 379,206 414,494 436,401 466,041 499,644 532,422I. Ndihmat 5,737 10,186 11,215 13,000 13,800 15,000 16,000 17,000II . Të ardhura tatimore 299,888 335,868 342,308 375,814 398,201 425,284 456,517 486,487II .1 Nga tatimet dhe doganat 229,031 253,413 258,882 282,211 299,400 319,797 343,271 365,835II .2 Të ardhura nga pushteti lokal 10,825 12,447 11,700 14,502 15,400 16,287 17,497 18,610II .3 Të ardhura nga fondet speciale 60,033 70,008 71,726 79,101 83,400 89,201 95,749 102,043II I . Të ardhura jo-tatimore 21,553 20,667 25,683 25,680 24,400 25,757 27,127 28,935

TOTALI I SHPENZIMEVE 394,118 438,849 437,408 450,224 467,600 496,908 517,168 543,623I. Shpenzime Korrente 328,641 341,012 350,752 384,740 390,169 412,743 429,749 451,104I.1 Personeli 70,716 71,373 72,489 67,579 74,830 78,940 80,165 80,749

1 Paga 61,087 61,422 62,492 57,835 58,640 61,269 62,315 62,5492 Kontributi për sigurime shoqërore 9,629 9,951 9,997 9,344 10,290 10,471 10,550 10,9003 Fondi i veçantë i pagave 0 400 400 500 600 6004 Politika të reja pagash 0 0 5,500 6,700 6,700 6,700

I .2 Interesat 43,335 40,075 38,643 42,600 42,000 47,700 50,000 56,4631 Të brendshme 35,890 31,834 27,385 30,475 25,100 28,500 30,000 34,7632 Të huaja 7,445 8,241 11,258 12,125 12,900 14,000 12,300 13,7003 Kontigjencë për impaktin në borxhin publik nga luhatjet e normave të interesit, etj 4,000 5,200 7,700 8,000

I .3 Shpenzime operative e mirëmbajtje, nga të cilat: 32,424 33,124 42,409 43,460 44,687 47,402 49,217 49,4121 Të qeverisjes qendrore (operative & mirëmbajtje) 38,610 39,787 42,402 44,117 44,1122 Arsim i lartë 3,000 3,000 3,000 3,000 3,0003 Të tjera jashtë limitit 1,850 1,900 2,000 2,100 2,300

I .4 Subvencionet 1,574 1,599 1,735 1,740 2,330 2,330 2,300 2,300I.5 Shpenzime për fondet speciale 127,644 136,336 141,166 155,243 162,122 170,685 180,120 190,120

1 Sigurime shoqërore 95,598 102,794 107,309 115,849 117,600 124,565 131,500 138,5002 Politika të reja pensionesh 2,600 3,120 3,120 3,1203 Sigurime shëndetësore 30,147 32,225 32,695 35,794 38,122 39,000 40,500 43,0004 Shpenzime për kompensimin në vlerë të pronarëve 1,899 1,317 1,162 3,600 3,800 4,000 5,000 5,500

I .6 Buxheti lokal 29,787 32,985 34,066 51,449 40,900 42,287 44,247 47,3601 Granti nga Buxheti i Shtetit per pushtetin vendor 18,962 20,538 22,366 24,078 20,350 20,750 21,500 23,500

Fond i pakushtezuar 13,045 13,635 13,750 14,500 16,000Grant Specifik 11,033 6,715 7,000 7,000 7,500

2 Grante konkuruese/Fondi I Zhvillimit Rajonal nga B.Shtetit 10,0003 Buxheti lokal (të ardhurat e veta tatimore) 10,825 12,447 11,700 14,502 15,400 16,287 17,497 18,6104 Buxheti lokal (të ardhurat nga transferimi i rentës) 169 350 450 450 4505 Buxheti lokal (të ardhurat e veta jo-tatimore) 2,700 2,800 2,800 2,800 2,8006 Reforma e Decentralizimit 2,000 2,000 2,000 2,000

I .7 Transferta të tjera 23,161 25,520 20,244 22,670 23,300 23,400 23,700 24,7001 Pagesa e papunësisë 800 912 615 850 800 900 1,000 1,0002 Ndihma ekonomike 19,370 22,849 17,662 19,820 20,500 20,500 20,500 21,5003 Kompensim për të përndjekurit politikë 2,991 1,759 1,967 2,000 2,000 2,000 2,200 2,200

I I . Fondi rezervë 3,800 1,500 3,000 3,800 5,2001 Fondi rezervë i Këshillit të Ministrave 1,200 1,000 2,000 2,000 3,0002 Rezerve per reformen ne drejtesi 500 1,000 1,800 2,200

I I I . Shpenzime kapitale 65,477 60,749 63,059 58,684 74,431 77,665 80,119 83,8191 Financimi i brendshëm 36,701 33,964 38,133 35,950 46,661 42,305 42,977 46,477

Nga e cila: Fondi per infrastrukturen vendore dhe rajonale 9,500 3,500 3,000 3,0003 Arsim i lartë nga të ardhurat e veta 883 1,000 1,700 2,000 2,0004 Financimi i huaj 28,776 26,785 24,926 21,850 26,770 33,660 35,142 35,342

IV. Detyrimet e prapambetura 33,919 17,597V. Të tjera 0 1,669 1,000 3,000 1,500 3,500 3,500 3,500

3 Hua e dhene per sektorin energjitik 0 1,500 1,000 3,000 3,000 3,500 3,500 3,500Hua e kthyer nga sektorin energjitik 0 0 0 0 -1,500 0 0 0

VI. Fond shpronesimi 1,500 5,000 0 0

DEFIÇITI -66,940 -72,128 -58,202 -35,730 -31,199 -30,867 -17,524 -11,201FINANCIMI DEFIÇITIT 66,940 72,128 58,202 35,730 31,199 30,867 17,524 11,201

I. I brendshëm 56,129 42,237 -6,403 19,896 20,229 30,498 21,382 23,7641 Të ardhura nga privatizimi 16,703 35 877 2,600 0 0 0 03 Hua-marrje e brendshme (neto) 46,298 38,212 -17,268 17,297 20,229 30,498 21,382 23,7644 Të tjera -3,399 3,990 9,988 0 0 0 0 0

I I . I huaj 10,811 29,891 64,605 15,833 10,970 369 -3,858 -12,5631 Hua afatgjatë (e marrë) 22,354 19,130 17,832 16,850 18,970 25,460 25,642 89,8422 Ndryshimi i gjendjes së arkës 1,231 -1,854 -2,992 0 0 0 0 03 Ripagesat -12,774 -17,845 -61,693 -22,117 -29,000 -35,091 -39,500 -102,4054 Mbështetje buxhetore (hua nga FMN, BB) 30,460 111,458 21,100 21,000 10,000 10,000 0

MEMO:

Borxhi Publik Total (Stok) 950,583 1,005,157 1,043,212 1,065,702 1,100,377 1,132,543 1,151,084 1,163,639I. Borxhi publik nga buxheti (stok) 833,368 922,562 986,242 1,011,513 1,042,712 1,073,578 1,091,103 1,102,304

1 I brendshëm (stok) 500,868 538,641 520,936 530,834 551,063 581,560 602,943 626,7072 I huaj (stok) 332,500 383,922 465,306 480,679 491,649 492,018 488,160 475,597

I I . Borxhi publik jashtë buxhetit (stok) 117,215 82,595 56,970 54,189 57,666 58,964 59,981 61,3351 Pushteti vendor (stok) 391 855 940 858 1,058 1,258 1,458 1,6582 Borxhi publik i garantuar (stok) 51,324 54,540 56,030 53,331 56,608 57,706 58,523 59,6773 Stoku i detyrimeve të papaguara (stok) 65,500 27,200 0

PBB nominal 1,350,053 1,394,419 1,434,740 1,501,891 1,596,382 1,707,417 1,832,749 1,953,218


Nr. E M Ë R T I M I 2013 2014 2015


__________________________________________________________________________________________

23

Tabelë: Treguesit fiskalë sipas buxhetit të konsoliduar (në përqindje të PBB)

2016 2017 2018 2019 2020

A.N. Buxheti PBA PBA PBA

TOTALI TË ARDHURAVE 24.2 26.3 26.4 27.6 27.3 27.3 27.3 27.3I. Ndihmat 0.4 0.7 0.8 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9II . Të ardhura tatimore 22.2 24.1 23.9 25.0 24.9 24.9 24.9 24.9II .1 Nga tatimet dhe doganat 17.0 18.2 18.0 18.8 18.8 18.7 18.7 18.7II .2 Të ardhura nga pushteti lokal 0.8 0.9 0.8 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0II .3 Të ardhura nga fondet speciale 4.4 5.0 5.0 5.3 5.2 5.2 5.2 5.2II I . Të ardhura jo-tatimore 1.6 1.5 1.8 1.7 1.5 1.5 1.5 1.5

TOTALI I SHPENZIMEVE 29.2 31.5 30.5 30.0 29.3 29.1 28.2 27.8I. Shpenzime Korrente 24.3 24.5 24.4 25.6 24.4 24.2 23.4 23.1I.1 Personeli 5.2 5.1 5.1 4.5 4.7 4.6 4.4 4.1

1 Paga 4.5 4.4 4.4 3.9 3.7 3.6 3.4 3.22 Kontributi për sigurime shoqërore 0.7 0.7 0.7 0.6 0.6 0.6 0.6 0.63 Fondi i veçantë i pagave 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.04 Politika të reja pagash 0.0 0.0 0.0 0.0 0.3 0.4 0.4 0.3

I .2 Interesat 3.2 2.9 2.7 2.8 2.6 2.8 2.7 2.91 Të brendshme 2.7 2.3 1.9 2.0 1.6 1.7 1.6 1.82 Të huaja 0.6 0.6 0.8 0.8 0.8 0.8 0.7 0.73 Kontigjencë për impaktin në borxhin publik nga luhatjet e normave të interesit, etj

I .3 Shpenzime operative e mirëmbajtje, nga të cilat: 2.4 2.4 3.0 2.9 2.8 2.8 2.7 2.51 Të qeverisjes qendrore (operative & mirëmbajtje) 2.6 2.5 2.5 2.4 2.32 Arsim i lartë 0.2 0.2 0.2 0.2 0.23 Të tjera jashtë limitit 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1

I .4 Subvencionet 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1I.5 Shpenzime për fondet speciale 9.5 9.8 9.8 10.3 10.2 10.0 9.8 9.7

1 Sigurime shoqërore 7.1 7.4 7.5 7.7 7.4 7.3 7.2 7.12 Politika të reja pensionesh 0.2 0.2 0.2 0.23 Sigurime shëndetësore 2.2 2.3 2.3 2.4 2.4 2.3 2.2 2.24 Shpenzime për kompensimin në vlerë të pronarëve 0.1 0.1 0.1 0.2 0.2 0.2 0.3 0.3

I .6 Buxheti lokal 2.2 2.4 2.4 3.4 2.6 2.5 2.4 2.41 Granti nga Buxheti i Shtetit per pushtetin vendor 1.4 1.5 1.6 1.6 1.3 1.2 1.2 1.2

Fond i pakushtezuar 0.9 0.9 0.8 0.8 0.8Grant Specifik 0.7 0.4 0.4 0.4 0.4

2 Grante konkuruese/Fondi I Zhvillimit Rajonal nga B.Shtetit 0.0 0.0 0.0 0.7 0.0 0.0 0.0 0.03 Buxheti lokal (të ardhurat e veta tatimore) 0.8 0.9 0.8 1.0 1.0 1.0 1.0 1.04 Buxheti lokal (të ardhurat nga transferimi i rentës) 0.0 0.0 0.0 0.0 0.05 Buxheti lokal (të ardhurat e veta jo-tatimore) 0.2 0.2 0.2 0.2 0.16 Reforma e Decentralizimit 0.1 0.1 0.1 0.1

I .7 Transferta të tjera 1.7 1.8 1.4 1.5 1.5 1.4 1.3 1.31 Pagesa e papunësisë 0.1 0.1 0.0 0.1 0.1 0.1 0.1 0.12 Ndihma ekonomike 1.4 1.6 1.2 1.3 1.3 1.2 1.1 1.13 Kompensim për të përndjekurit politikë 0.2 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1

I I . Fondi rezervë 0.3 0.1 0.2 0.2 0.31 Fondi rezervë i Këshillit të Ministrave 0.1 0.1 0.1 0.1 0.22 Rezerve per reformen ne drejtesi 0.0 0.1 0.1 0.1

I I I . Shpenzime kapitale 4.8 4.4 4.4 3.9 4.7 4.5 4.4 4.31 Financimi i brendshëm 2.7 2.4 2.7 2.4 2.9 2.5 2.3 2.4

Nga e cila: Fondi per infrastrukturen vendore dhe rajonale 0.6 0.2 0.2 0.23 Arsim i lartë nga të ardhurat e veta 0.1 0.1 0.1 0.1 0.14 Financimi i huaj 2.1 1.9 1.7 1.5 1.7 2.0 1.9 1.8

IV. Detyrimet e prapambetura 0.0 2.4 1.2V. Të tjera 0.0 0.1 0.1 0.2 0.1 0.2 0.2 0.2

3 Hua e dhene per sektorin energjitik 0.0 0.1 0.1 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2Hua e kthyer nga sektorin energjitik 0.0 0.0 0.0 0.0 -0.1 0.0 0.0 0.0

VI. Fond shpronesimi 0.0 0.1 0.3 0.0

DEFIÇITI -5.0 -5.2 -4.1 -2.4 -2.0 -1.8 -1.0 -0.6FINANCIMI DEFIÇITIT 5.0 5.2 4.1 2.4 2.0 1.8 1.0 0.6

I. I brendshëm 4.2 3.0 -0.4 1.3 1.3 1.8 1.2 1.21 Të ardhura nga privatizimi 1.2 0.0 0.1 0.2 0.0 0.0 0.0 0.03 Hua-marrje e brendshme (neto) 3.4 2.7 -1.2 1.2 1.3 1.8 1.2 1.24 Të tjera -0.3 0.3 0.7 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0

I I . I huaj 0.8 2.1 4.5 1.1 0.7 0.0 -0.2 -0.61 Hua afatgjatë (e marrë) 1.7 1.4 1.2 1.1 1.2 1.5 1.4 4.62 Ndryshimi i gjendjes së arkës 0.1 -0.1 -0.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.03 Ripagesat -0.9 -1.3 -4.3 -1.5 -1.8 -2.1 -2.2 -5.24 Mbështetje buxhetore (hua nga FMN, BB) 0.0 2.2 7.8 1.4 1.3 0.6 0.5 0.0

MEMO:

Borxhi Publik Total (Stok) 70.4 72.1 72.7 71.0 68.9 66.3 62.8 59.6I. Borxhi publik nga buxheti (stok) 61.7 66.2 68.7 67.3 65.3 62.9 59.5 56.4

1 I brendshëm (stok) 37.1 38.6 36.3 35.3 34.5 34.1 32.9 32.12 I huaj (stok) 24.6 27.5 32.4 32.0 30.8 28.8 26.6 24.3

I I . Borxhi publik jashtë buxhetit (stok) 8.7 5.9 4.0 3.6 3.6 3.5 3.3 3.11 Pushteti vendor (stok) 0.0 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.12 Borxhi publik i garantuar (stok) 3.8 3.9 3.9 3.6 3.5 3.4 3.2 3.13 Stoku i detyrimeve të papaguara (stok) 4.9 2.0 0.0

PBB nominal 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0


Nr. E M Ë R T I M I 20142013 2015


__________________________________________________________________________________________

24

C. Kërkesat Buxhetore Afatmesme sipas Programeve të Ministrive të Linjës

Kërkesat për shpenzime buxhetore të PBA 2018 – 2020 për të gjitha Njësitë e Qeverisjes Qendrore dhe Fondet Speciale të tyre janë paraqitur duke mbajtur në konsideratë Tavanet e miratuara me VKM nr. 197/2017 dhe dërguar të gjitha njësive të qeverisjes qendrore, në zbatim të përcaktimeve të nenit 24 të ligjit nr. 9936, datë 26.06.2008 “Për menaxhimin e sistemit buxhetor në Republikën e shqipërisë”, i ndryshuar, si edhe në përputhje me shpërndarjen e tyre sipas strukturës programore të çdo institucioni (Aneksi 1).

Emri i Grupit 4

Misioni

Programet

Titulli Emri

01110

04130

04160

04760

Programi Buxhetor Afatmesem

Ministria e Zhvillimit Ekonomik, Tregtisë dhe Sipërmarrjes përgatit dhe zbaton politikat e qeverisë në sferën ekonomike,

të tregtisë dhe të sipërmarrjes për ndërtimin e një modeli të ri ekonomik, me synim rritjen ekonomike, të lartë e të

qëndrueshme në Shqipëri. Ajo harton dhe zbaton politika të integruara ekonomike në sektorët parësorë të ekonomisë,

konvergjimit ekonomiko-social të rajoneve të vendit, përmirësimit të klimës dhe shërbimeve për biznesin dhe

sipërmarrjen.

Planifikimi, Menaxhimi dhe Administrimi Programi siguron mbeshtjen ne burime financiare, materiale dhe njerezore te Apartatit te Ministrise per realizimin e detyrave dhe

objektivave qe i jane ngarkuar ne kuadrin e Programit te Qeverise

dhe Integrimit Europian.

Mbeshtetje per Zhvillim Ekonomik Programi ka për qëllim t'i shërbejë; krijimit të një klime pozitive për zhvillimin e biznesit, për krijimin e vendeve të reja të punës,

reduktimit të informalitetit në ekonomi, krijimit të një mjedisi

konkurrues për zhvillimin e investimeve, krijimit të kushteve të

barabarta për konkurrence si dhe një treg të sigurtë për

konsumatorin; përmirësimin e cilësisë se menaxhimit dhe

performances ekonomike të shoqërive tregtare , krijimit të një

sistemi qe garanton realizimin e detyrimeve kontraktore ndermjet

Programi siguron mbeshtjen ne burime financiare, materiale dhe njerezore te Apartatit te Ministrise per realizimin e detyrave dhe objektivave qe i

jane ngarkuar ne kuadrin e Programit te Qeverise dhe Integrimit Europian.

Mbeshtetje per Mbikq. e Tregut, Infrast.

e Ciles. dhe Pron. Industr.

Ky program nepermjet mbeshtetjes dhe promovimit te perdorimit

te i) standardeve europiane e nderkombetare, ii) akreditimit si

njohje e besushmerise se rezulateve te organeve te vleresimit te

konformitetit, iii) metrologjise per matje te sakta dhe te sigurta per

konsumatoret si dhe iv) mbeshtetjes se pronesise industriale,

synon te siguroje nje nivel te larte te mbrojtjes se jetes, shendetit,

interesave ekonomike te konsumatoreve, mbajtesve te te drejtave

te objekteve te pronesise industrial si dhe rritjen dhe zhvillimin e Zhvillimi i Turizmit Programi i zhvillimit te turizmit mbeshtetet ne strategjine

sektoriale te turizmit, planin e saj te veprimit si dhe te masave ne

strategjite ndersektoriale. Permiresimi ne vazhdimesi i kuadrit

ligjor per turizmin me fokus harmonizimin e tij me politikat e

qeverise ; permiresimi i klimes se biznesit etj. MZHETTS ne

bashkepunim me pushtetin vendor, synon ruajtjen , zhvillimin dhe

promovimin e trashegimise kulturore dhe natyrore per te

permiresuar cilesine e produktit turistik , rritjen e cilesise se

Pershkrimi I Programit

2018-2020

Pershkrimi

Ministria e Zhvillimit Ekonomik, Turizmit,

Tregtise dhe Sipermarrjes Kodi i Grupit

Viti 0

Viti 1

Viti 2

Viti 3

Koordinimi dhe monitorimi i performances se programeve te MZHETTS per nje perdorim efektiv te burimeve financiare dhe njerezore. Rritja e

kapaciteteve drejtuese per implementimin e politikave te MZHETTS ne perputhje me Programin e Qeverise dhe Integrimit Europian, bazuar ne

burimet financiare ne dispozicion. Krijimi i kushteve komode te punes per punonjesit e

Documents

REPUBLIKA E SHQIPËRISË Ministria e Financave Drejtoria e ... · janë bazat e forcimit të vazhdueshëm të procesit të PBA, nëpërmjet sigurimit të informacionit të nevojshëm