3/8/17

1

ÜRETİM SİSTEMLERİTam Zamanında Üretim Sistemi

Dr. Fulya YÜKSEL

TZÜ -Tanımlar• Özellikle ara stok miktarını en aza indirmek için geliştirilen bu

sistemde, çekme prensibi ile üretim icin gerekli olan malzemenin gerektigi anda ihtiyac noktasında bulunmasını temin eden bir malzeme yönetimi anlayışı hakimdir.

• TZÜ sisteminde, en az kaynak kullanımıyla, en kısa zamanda, en

ucuz ve hatasız uretimi, musteri taleplerine cevap verecek sekilde en az israfla ve tum uretim faktorlerini en esnek sekilde kullanarak gerçekleştirmek esastır.

3/8/17

2

TZÜ - TarihçeØ1920’lere kadar emek yogun uretim (craft production) vardı.

Ø1910’lardan itibaren Henry Ford öncülüğünde kitlesel uretim (mass production) dönemi başladı.

ØII. Dunya Savası’ndan sonra (1950’li yıllar), Japonya ‘da Toyota Motor Isletmesinden Eiji Toyoda ve Taiichi Ohno yalın uretim (lean production) felsefesinin temelini attı ve tam zamanında üretim (just in time production) sistemini oluşturdu.

Ø1980’lerden itibaren ABD ‘de yalın üretim felsefesi yaygınlık kazanmaya başladı.

Farklı Adlandırmalarla TZÜ Uygulayan İşletmeler

• Harley-Davidson firmasında MAN (Materials As Needed)

• Ford Motor fabrikasında da MAN (Manufacturing As Needed)

• Omark Endustrilerinde ZIPS (Zero Inventory Production Systems).

• Westinghouse’de MIPS (Minumum Inventory Production Systems)

• Hewlett-Packard, SP (Stockless Production)

3/8/17

3

Söz SizdeJ

•Sizce Tam Zamanında Üretim Sistemiişletmelere ne tür faydalar sağlar?

TZÜ Sisteminin Amaçları ve FaydalarıTZÜ’nün temel amacı uretim hızını artırıp, akıs suresini azaltarak, kalite, maliyet, teslimat performansını aynı anda iyilestirmektir.

TZÜ uygulamaları ile şu faydalar sağlanır:• Stoklar sıfıra yakın olduğundan stok maliyetleri minimuma iner.

• Tedarikçilerle uzun dönemli yakın ilişkiler kurulduğundan, daha az miktarlarda ve sık olacak şekilde malzeme tedariği sağlanabilir.

• Üretime hazırlama zamanları azaldığından üretim süreleri kısalır. Böylece müşteri taleplerine daha hızlı cevap verilebilir.

• Gereksiz ve değer sağlamayan faaliyetlerin azaltılmasıyla israflar ortadan kalkar ve maliyetler düşer.

• Daha verimli üretim proseslerinin oluşturulması ve sürekli geliştirme ile kalite yükselir.

3/8/17

4

TZÜ Sisteminin Prensipleri

Küçük PartiBüyüklükleriiçin Kurulum

SüresiniKısaltma

İstikrarlı veGüvenilir Üretim

İşlemleri

ÇekmeSistemi

Çekme Sistemi ile Üretim Kontrolü

TZÜ, her bir istasyondaki parçaların üretimi ve teslimatı için siparişin buparçalara ihtiyaç duyulan bir sonraki istasyondan geldiği çekmesistemi ile üretim kontrolüne dayanmaktadır.

Belirli bir istasyonda, teslim edilen parçalar bitmek üzereyken buistasyon bir önceki istasyona yeni bir teslimat için sipariş verir. Ancak busipariş alındıktan sonra bir önceki istasyon gereksinim duyulan parçalarıüretmek için yetkili olur. Bu üretim prosedürünün tesisteki her bir işistasyonunda tekrar edilmesiyle üretim sistemi boyunca parçalarınçekilmesi gerçekleşir.

3/8/17

5

Kanban Sistemi

• Toyota’da uygulanan TZÜ’de çekme sistemi kanbanlar yardımı ileuygulanmaktadır.

• Kanban kelimesi Japonca’da kart anlamına gelen KAN ve sinyalanlamına gelen BAN kelimelerinin birleşiminden oluşmaktadır ve sinyakartı anlamına gelmektedir.

• Kanban sistemi ile üretim kontrolü (1) parçaların üretimi ve (2) tesisiçerisinde parçaların teslimatı hususlarında yetki veren kartlarınkullanımına dayanmaktadır.

Kanban Sisteminin İşleyişi

1. Üretim kanbanı (P-kanban) bir parti üretmek için bir önceki istasyonuyetkilendirir. Bu parçalar üretildikçe bir konteynere koyulur ve partimiktarı konteyneri tam doldurmaya yetecek kadardır. Kanban sisteminde bu parça sayısından daha fazla üretime izin verilmemektedir.

2. Taşıma kanbanı (T-kanban) içerisinde parçaların bulunduğu konteynerinbir sonraki istasyona transferine yetki verir.

3. Bu şekilde P ve T kanbanları ile iş istasyonlarında üretim ve istasyonlarınarasında malzeme akışı kontrol edilir.

4. Günümüzde kanban sistemi kartlar yerine elektronik sistemler de benzerşekilde kullanılmaktadır.

3/8/17

6

Daha Küçük Parti Büyüklükleri İçinKurulum Süresi

• İmalattaki ara stoğu en aza düşürmek için parti büyüklükleri vekurulum sürelerinin minimum olması gerekmektedir.

• Kurulum süresini kısaltmak için öncelikle makine kurulumundaki iki farklıunsuru tespit etmek gerekir:

1. İç unsurlar: Sadece makine durduğunda kurulum yapılabilir.

2. Dış unsurlar: Maline durdurulmadan kurulum yapılabilir.

• Kurulumda mümkün olduğunca dış unsurlardan yararlanacak şekildemakine ve takım dizaynı yapılmalıdır.

İstikrarlı ve Güvenilir Üretim İşlemleri

1. Üretim Seviyeleme

2. Zamanında Teslimat

3. Sıfır Hata

4. Güvenilir Ekipman

5. Becerikli, Özverili ve İşbirlikçi İş Gücü

6. Güvenilir Tedarikçi Altyapısı

3/8/17

7

Üretim Seviyeleme• Üretimin mümkün olduğunca sorunsuz ve plandan sapmadan

gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bir istasyondaki sapma diğeristasyonlarda silsile yoluyla daha büyük sapmalara sebep olmaktadır.

• Üretim seviyelemeyi gerçekleştirmek için şu yöntemler uygulanabilir:1. Yoğun dönemlerde fazla mesai

2. Talepteki günlük iniş çıkışlar için az miktada ürün stoklama

3. Üretim operasyonlarının çevrim sürelerinin ayarlanması

4. Küçük parti büyüklükleri ile üretim

Zamanında Teslimat

• Tam zamanında üretim, tam zamanında teslimat gerektirir.

• TZÜ’de teslimat süreleri mükemmel şekilde düzenlenmelidir.

• Küçük parti büyüklüklerinden dolayı istasyonlarda stoklar bitmedenhemen yeni parçalar teslim edilmelidir. Aksi taktirde bu istasyonlarişsiz kalır ve üretim durmaya zorlanır.

3/8/17

8

Sıfır Hata

• TZÜ, üretimin her boyutunda yüksek kalite gerektirir.

• Eğer hatalı parçalar üretilirse bu parçalar sonraki istasyonlardakullanılamazlar ve dolayısıyla bu istasyonlardaki işe ara verilmesigerekir ve hatta üretim durabilir.

• Hatalar israf olarak kabul edildiğinden ve önemli sonuçlardoğurduğundan TZÜ’de sıfır hata ilke edinilir ve üretim esnasındakalite kontrol ile hatanın önüne geçilmesine çalışılır.

Güvenilir Ekipman

• TZÜ’de düşük ara stok miktarı, ekipmanların durması için fazla imkantanımamaktadır. Bu nedenle kullanılan makinelerin ve ekipmanlarıngüvenilir şekilde arıza yapmadan çalışması önemlidir.

• TZÜ’de makine arızaları tolere edilemez ve üretimde sapmalara avenihayetinde taleplerin karşılanamamasına neden olur.

3/8/17

9

Becerikli, Özverili ve İşbirlikçi İş Gücü• TZÜ’de işçilerin yardımsever, kendini işe adamış ve değişik konunlarda

eğitimli olması beklenir.

• Küçük parti büyüklükleri, işçilerin değişik görevleri yapmak ve işistasyonlarında değişik parça tiplerini üretmek için istekli ve aynızamanda yetenekli olmasını zorunlu kılar.

• İşçilerin kendi üretimlerinin kalitesini yüksek tutabilmesi için aynı zamandakalite kontrolörü de olmaları gerekir. Ayrıca makine ve ekipmanlarındaoluşabilecek arızaları da hemen giderebilecek yetkinlikte olmalıdırlar.

Güvenilir Tedarikçi Altyapısı• TZÜ’de tedarikçiler de üretici ile aynı prensipleri benimsemelidir. Bu

sistemde uygulanabilecek politikalar şöyledir:1. Toplam tedarikçi sayısının azaltılarak daha büyük hacimli ticaret yapılması

2. Uzun vadeli sözleşmeler ile iş birliği yapılması

3. Kalite ve teslimat standartlarının oluşturulması ve tedarikçilerin buna göreseçilmesi

4. Tedarikçilerin de TZÜ’ye geçmeleri için destek olunması

5. Taşıma ve teslimat problemlerini azaltmak için tedarikçilerin coğrafi olarakyakın yerlerden seçilmesi

3/8/17

10

TZÜ’de Kullanılan Teknikler1. Kanban

2. Jidoka

3. Smed

4. Poka-Yoke

5. 5S

6. Kaizen

Jidoka (Otonomasyon)

• Hata kontrolunü sağlayan bir sistemdir. Hatalı parçaların uretim akışına karısıp sonraki sureclerde uretimi kesintiye ugratmasını engellemeyi amaclamaktadır.

• Makinelere urettigi urunu kontrol edebilme, anormallik gordugunde otomatik durdurabilme veya gerekli sinyalleri verebilme yetenegi kazandırılması gibi prensipler uzerine kuruludur.

3/8/17

11

SMED (Single Minute Exchange of Dies)• Gereksiz zaman harcamalarından kurtulmak hedefiyle şu uygulamalar yapılır:

1. Bir kalıptan diger bir kalıba gecis surecinde, makina durdugu zaman yapılan islerle, makina calısırken yapılan isleri saptayıp, mumkun oldugunca cok isi makina calısırken gerceklestirmeye yonelmektir.

2. Kalıp degistirmede hem bir onceki kalıbın cıkarıldıktan sonra uzerine hemen yerlesecegi, hem de aynı anda bir sonraki kalıbı tasıyan ve yerine takılmasını kolaylastıran rulmanlı sistemler ya da tasıyıcılar (arabalar) kullanılmalıdır.

3. Kalıp baglama sırasında makinayı ayarlama geregini onlemek de zaman tasarrufu saglayacaktır.

4. Mengene ve baglayıcıları vida ve cıvata gerektirmeyecek sekilde tasarlamak da zaman tasarrufu saglar.

5. Kalıp degistirme suresinin %50 kadarı, bir kalıp takıldıktan sonra yapılan ayarlama ve deneme calısmalarıyla harcanır. Oysa bu zaman kaybı, kalıbın ilk anda tam gerektigi sekilde yerine oturması saglanırsa, kendiliginden onlenmis olacaktır.

6. Kalıpları, makinalardan uzak depolarda saklamak, tasıma ile vakit kaybedilmesine yol acar. Bunun caresi sık kullanılan kalıpları makinaların hemen yanlarında tutmaktır.

Poka-Yoke• POKA – YOKE, unutkanlık dikkatsizlik, yanlıs anlama, konsantrasyon eksikligi, standartların

eksikligi, tecrubesizlik, bos vermek, sabotaj vs. insan faktorlerinden kaynaklanan durumlara karsı, hata yapmayı onleyici ve yardımcı arac ve stratejileri kullanarak ancak daha fazla kontrol elemanına gerek duymadan, sıfır hatalı uretime ulasmayı amaclar. Bu amacla ve gerekirse kullanılan tezgaha ilave mekanizmaların eklenmesine ve/veya urun uzerinde dizayn degisikligine gidilebilir.

• POKA-YOKE elemanları sonlandırıcı salterler, ıs ıklı uyarılar,s ablonlar, kılavuzlar, sensorler, basınclı salterler, ayar pimleri, sayaclar vs. donanımdan olusur. Temel fonksiyonları kapatma/durdurma, kontrol ve uyarıdır.

• POKA-YOKE uygulamaları sırasında urunun karakteristik ozelliklerine gore sekillendirilmis standartlardan sapmaları belirleyecek uygun POKA-YOKE aracları secilir. Prosedurlerden ve sabit degerlerden sapmaları belirleyecek duzenekler kurulur.

3/8/17

12

5S• Seiri ( Sınıflandırma ) : Calısma ortamlarındaki malzeme ve ekipmanlar, gerekliliklerine

gore sınıflandırılmalı, gereksiz olanlar calısma ortamlarından uzaklastırılmalıdır.

• Seiton ( Duzgun Yerlesim ) :Calısma ortamlarında kullanılan malzeme ve ekipmanlar kullanım sıklıkları ve kullanım yerlerine gore konumlandırılmalı ve gerektiginde kolaylıkla ulasılabilecek sekilde isaretlenmeli yada etiketlendirilmelidir.

• Seiso ( Temizlik ) : Kusursuz bir calısma ortamı icin, calısma alanları daima temiz tutulmalıdır.Bu, moral ve motivasyonumuzu artırarak daha verimli calısmamızı saglayacaktır.

• Seiketsu ( Standartlastırma ) :Ilk uc adımdaki gereklilikler calısma alanlarında verimli bir sekilde uygulanıp, standartlastırılmalıdır.

• Shitsuke ( Devamlılıgın Saglanması ve Disiplin ) : Izlenebilir bir sistem kurulmalı ve gerekli iyilestirmeler yapılarak sistemin devamlılıgı saglanmalıdır.

TPM (Toplam Verimli Bakım)

• Toplam verimli bakımın amacı toplam ekipman omrunu uzatmak, uretim veya servis icin fabrika ve ekipmanları optimum kosullarda tutmak ve yatırımların geri donusunu arttırmak, acil durumlarla basa cıkma yetenegini arttırmak ve guvenligi saglamaktır.

• Calısanların toplam katılımıyla olusturulur. Toplam verimli bakım sayesinde toplam ekipman verimliligi artarak, global tesis verimliligi maksimize olur, makine/tesisatın butun yasam egrisi boyunca gerek duydugu bakım sistemleri kurulur, proses hurda oranları, tezgah ve hat durusları, tezgah arızaları, is kazaları azalır.

3/8/17

13

Kaizen• KAIZEN geri beslemeye dayanan duzeltici bir faaliyettir. Kademeli,

surekli degisim, kucuk yatırımlar, açık paylasılan bilgi ve uzun vadeli etkiler sonucu, KAIZEN daha iyiye dogru degisim anlamına gelir.

• KAIZEN ilk asamada mevcut durumun daha iyiye dogru degistirilmesi icin calısılır. Bunun icin oncelikle kucuk ( bireysel ) ve orta boy (küçük gruplar) degisiklikleri ongorur. Ardından buyuk degisiklikler (bulus lar) gelir.

• KAIZEN takım calısmasında calısmalar icin en uygun secilmis olan takım liderleri ve takım elemanları mevcuttur.