Rhino Öğreniyorum

RHINOCEROS 3.0

19 Dakikada Rhinoceros 3.0 Öğreniyorum El Kitabı

Hazırlayan: Gemi İnş. ve Gemi Mak.Müh.Ali ÖZEN Selah Mak.ve Gem.End.Tic.A.Ş.

[email protected]

Sayfa No. 1

Hazırlayan: Ali Özen - 2009

1. Rhinoceros – Giriş Rhinoceros programı, açıldığında aşağıdaki şekildeki ekran karşınıza gelecektir.

1.1. Dosyaların Açılması Komut satırının üstündeki, ana menüdeki File / Open diyerek veya Üst “Toolbar”ın en üst sırasında, soldan ikinci düğmeye tıklayarak önceden kaydedilmiş bir dosyayı açabilirsiniz.

Komut Satırı

Üst “Toolbar”lar

Sol “Toolbar”lar

Çalışma Alanı

Tabaka Ayarları

Parça Ayarları

Alt Menüler

Dosya Tipi

Sayfa No. 2


Dosya tipi seçildikten sonra, ekranda sadece o tipten dosyalar görünecektir. 1.2. Dosya Tipleri Dosya tiplerinden genel olarak kullanabileceğimiz bazılarını sıralarsak, 3DM ; Rhino 3d Model dosyası, 3DS ; 3D Studio Max dosyası, IGES ; International Graphics Exchange dosyası, DWG ; AutoCAD’in DXF kurallarına uymayan normal “drawing” dosyaları, DXF ; AutoCAD’in Drawing Exchange File, standart dosya değişim uzantısı. 1.3. Dosyaların Kapatılması Dosyalar, File / Exit ile kapatılır. Ancak bu seçeneğin, programı tamamen kapatacağı unutulmamalıdır. Dosyalar kapatılacağında, “Save changes to #dosya adı# ?” şeklinde sorulan soruya, yapılmış olan değişikliklerin dosyaya işlenmesi isteniyorsa, “Evet”, dosya değiştirilmeden kapatılmak isteniyorsa “Hayır” şeklinde yanıt verilmelidir. Kapatmaktan vazgeçildiyse, “Cancel” tıklanarak programa geri dönülür. 1.4. Programın Ayarlarının Yapılması

Program ayarları, File / Properties’e tıklanarak yapılır. Dikkat edilmesi gereken en temel ayarlar:

- Units alt başlığında; Model Units, Milimetre (veya el ile koordinatlar hangi birimde girilecek ise o birim) olarak seçilmiş olmalıdır.

- Grid alt başlığında, çalışma alanının kılavuz çizgilerinin ölçüleri belirlenmelidir.

Sayfa No. 3


- Colors alt başlığında; çalışma alanındaki her elemanın standart renkleri tayin edilir. Arka plana siyah renk verilerek, AutoCAD benzeri çalışılabilir.

- General alt başlığında; “Never Repeat These Commands” boşaltılarak, AutoCAD’deki gibi “Erase”, “Undo” gibi komutların da tekrarlanabilir hale gelmesi sağlanabilir.

- Keyboard alt başlığında; klavye üzerindekısyol tuşları oluşturulabilir. Bunlar, kişinin tercihine göre değişebilecek olup, kullanım rahatlığı açısından önem taşırlar.

- Aliases alt başlığında;

kişiye özel komutlar hazırlanarak, programda kullanım rahatlığı sağlanabilir. Rhinoceros, “toolbar”lardaki düğmelere tıklayarak çalıştığı gibi, komut satırına komutların yazılmasıyla da kullanılabilir ve bu kullanımda, her bir çizgi için uzun uzun ’_Lines veya benzeri şekilde her bir dikdörtgen için ‘_Rectangle yazmakla uğraşmamak için, bunların yerine L, REC gibi kısa komutlar oluşturulur. Yukarıda örneği görüdüğü gibi, her bir “Alias”ın hangi “Command macro” yerine geçtiği tanımlanmıştır. Bu tanımlar, Export vasıtasıyla Txt dosyalarına aktarılabilir ve Import ile geri çağrılabilirler. Not: Bu CD’de bulunan Alias.txt dosyasını Import ederek, AutoCAD benzeri komut tanımlarıyla, hızlı bir başlangıç yapabilirsiniz.

Sayfa No. 4


1.5. Menü ve Toolbarların Belirlenmesi ve Kullanımı

Menülerdeki düğmelerin temel olarak üçer fonksiyonları bulunur. - Üzerlerine doğrudan sol fare tuşuyla tıklanırsa, o düğmenin en belirgin özelliği

aktif hale gelir. - Sağ alt köşesinde ufak beyaz ok bulunan düğmelere, fare sol tuşu ile üzerine

basılı tutulursa veya sağ tuşu ile tıklanırsa (bu ancak sağ tuşa ayrı bir komut tanımlanmamışsa geçerli olur), bir alt menüleri ortaya çıkacaktır. Örneğin, çember çizmek için tıklanan düğmenin alt menüsünde, değişik türden çember çizme yöntemlerine giden farklı düğmeler belirecektir.

- Bir diğer ihtimal ise, çift komut tanımlı düğmelerdir. Bu düğmelerin üzerinde durulup, henüz tıklanmadığında, yardımcı bilgi aşağıdaki gibi görünecektir. Bu bilgilerde, eğer fare sol tuşuyla tıklanırsa yahut sağ tuşuyla tıklanırsa, hangi komutun çalışacağı belirtilir. Bir düğme hem çift fonksiyonlu hem de sol tuş ile üzerine basıldığında alt menüsü açılacak şekilde olabilir.

Programda hazır bulunan “toolbar”lar, en üstlerindeki veya sol taraflarındaki, beyaz çizgilerden tutularak taşınabilir. Taşınan ve yerinden oynatılan toolbarların sağ üst köşesinde x belirecektir. Buna tıklanarak o toolbar (gereksiz görüldüğü taktirde) kapatılabilir. Tools / Toolbar Layout...’a tıklandığı taktirde, bütün Toolbarlar listelenecek, ekranda görüntülenmek istenenlerin işaretlenmesi beklenecektir. Bu sayede, kapatılan toolbarlar tekrar tekrar açılıp kapanabilir ve gereksiz görülen toolbarların kapatılmasıyla çalışma alanı genişletilebilir.

Sayfa No. 5


Not: Denemek amaçlı, ana menülerin üzerlerine basılı tutarak, düğmelere tıklayarak vs. alt menüler incelenebilir, böylece, hangi komutların nerelerde oldukları ile ilgili aşinalık sağlanabilir.

2. Tiriz (Spline) Eğrileri ve Özellikleri – Genel Rhinoceros, AutoCAD vb. programları; MS Paint, Adobe Photoshop gibi programlardan ayıran en temel özellik, bu programların “piksel”lerin boyanması ve ekranda görüntülenmesi şeklinde değil, koordinatları belli vektörlerin görüntülenmesi şeklinde çalışıyor olmasıdır. Bu durumda eğri çizgiler, matematiksel olarak ifade edilmelidir ki yerleri, doğrultuları vs. kesin olsun. Bunun en temel yolu uluslararası kabul görmüş; Spline, B-Spline, NURBS (ki bu B-Spline’ın genişletilmiş bir şeklidir) gibi eğri tipleri kullanılmasıdır. Bu konularda detaylı bilgiler, İTÜ Gemi İnşaatı ve Deniz Bilimleri Fakültesi, Yrd. Doç. Ebru N. Sarıöz’ün ders notlarında (İnternette, www.gidb.itu.edu.tr/staff/ebru/HandoutB-splines.pdf adresinden ulaşılabilmektedir.) veya Prof. Dr. Ömer Gören’in el yazısı ders notlarında (Fakülteden temin edilebilir.) bulunmaktadır. Rhinoceros programı, NURBS (Non-uniform rational B-Spline) türü eğrilerin ve yüzeylerin kullanımı için ideal bir programdır. Detaylı bilgi ders notlarında bulunmak üzere, bu eğri/yüzeyler, kontrol poligonları (bir tür mıknatıs görevi gören noktaların oluşturduğu ağ-yapı) ile temsil edilmekte, düzgün yüzeylerin elde edilmesini sağlamakta ve IGES gibi dünya standardı bir dosya değişim formatı tarafından tanınması ile ANSYS, Maxsurf gibi programla bir arada çalışılabilmesine imkan tanımaktadır. Not: Bu notların devamında NURBS ile ilgili temel bilginin edinildiği kabul edilecektir.

Sayfa No. 6


3. Rhinoceros Kullanımı – Çizim Özellikleri Rhinoceros, interaktif olarak kullanılan bir çizim programıdır. Bunun en belirgin göstergesi olarak, çizim ekranında, “Perspective” dışında farenin sağ tuşuyla ekrana basılı tutarak, fareyi hareket ettirmek suretiyle ekranda 2-B gezinilebilir (Pan) ve perspektif ekranında benzer şekilde 3-B olarak gezinilir (3-B). Bunun dışında, komutlarla çalışılmaya başlandıktan sonra, bir ekranda, sağ tuşa tek sefer tıklanmasıyla, en son çalışılan komut tekrar çalıştırılabilir. Not: Bu notlarda, karışıklığı önlemek amacıyla, programda ingilizce olarak geçen kelimeler, tanımları verildikten sonra, ingilizce halleriyle kullanılacaktır.

3.1 “Viewport” Ekran Ayarları Modelin, görüntülendiği ana ekranın her bir parçasına viewport denmekle birlikte, program standart olarak, bir üst, bir sağ, bir karşı ve bir perspektif olmak üzere dört viewport ile açılmaktadır. Bu sayı menüsünden değiştirilebildiği gibi, viewportların ekranda kapladığı alanlar, köşelerinden tutarak çekmek vasıtasıyla ayalanabilir.

Sayfa No. 7


Bir viewportun sol üst köşesindeki ismine sağ tuşla tıklayarak yukarıdaki menüye ulaşılır. Burada dikkat edilecek önemli unsurlardan bazıları aşağıdaki gibidir.

- Set View, alt menüsünden, o görüntünün izometrik veya doğrudan hangi görüntü olduğu belirlenir.

- Kısayol tuşları da görünen; Wireframe, Shaded, Ghosted vs. görüntüleme şekilleri seçilerek, ekranda modelin o viewportta nasıl görüntüleneceği seçilir. Programın hızlı çalışması açısından, wireframe ( çizgilerden oluşan ve yüzeylerin özel bir şekilde görüntülenmediği) modu tercih edilmelidir, bunun yanısıra biraz fikir vermesi açısından, Shaded, ve shaded’da görünmeyen kısımları görebilmek için transparan olarak modeli gösteren ghosted görüntüleme şekilleri de kullanılabilir. Fakat, işlem tamamlandıktan sonra, wireframe’e dönülmesi önerilir.

(1) (2) Birinci ok ile gösterilen kısımdaki üç düğme, standart sayıda (1,3 veya 4) viewport ayarlanmasını, diğer ok ile gösterilen düğme ise el ile yeni bir viewport eklenmesini sağlamaktadır. Her bir viewportun sol köşedeki ismine çift tıklayarak, ekranda sadece o viewportun görünmesi sağlanabilir, aynı şekilde diğer viewportlar tekrar çift tıklanarak geri getirilir. Ayrıca, programda bir komut çalışırken de bu özellik kullanılabilir. Bu sebeple, çok (3 veya4) viewport ile çalışarak, gerektiğinde, tek viewportlara gidip-gelerek çalışılması uygun bir yöntem olur.

3.2 Tabakalar (Layer) ile Çalışmak Ana ekranda, sağ alt tarafta bulunan Layerlar kısmı, tıpkı Parça özellikleri kısmı gibi, istendiği taktirde, sürekli sağ altta aktif halde veya istenmediği zaman görünmez halde (ekran yerinden tasarruf amaçlı) kullanılabilir. Tabakalar, topolojik veya benzeri

Sayfa No. 8


bir alakası olan, parçaların özelliklerini her seferinde ayarlamamak için, ortak ayarları kullanmalarını sağlayan, resmin için istendiği zaman saklanabilen, kilitlenebilen katmanlardır. Fakat bir parçanın bir layerda olması o parçanın, o layerın özelliklerini ille de kullanacağı anlamına gelmez. Parçalara ayrıca bir sonraki kısımda bahsedileceği gibi özel olarak ayarlar verilebilir. Örneğin, bir yatın modeli yapılacağında, tekne bir layer, güverteler bir layer, perdeler bir layer, elemanlar bir layer, camlar, kapılar vb. bir layer şeklinde layerlar halinde model oluşturulabilir. Böylece, bir kere ayarlandıktan sonra fazla değişmeyecek tekne layer’ı görüntülenmeyerek, gereksiz program zorlanması ortadan kaldırılabilir. Bu ve benzeri şekilde, layerlarla çalışmak çok sayıda avantaj sağlayacaktır.

Yukarıdaki balıkçı teknesi modelinde; tekne, güverte, vinç ve üstyapı layerları açıktır. Aşağıdaki resimde, örnek olarak, üstyapı layerları kapatılacak olup, geriye kalan layerlar açılacaktır.

Not: Görüntüler, belirgin olması için, “Shaded” view olarak alınmıştır.

Sayfa No. 9


3.3 Parçaların Özellikleri Parçaların özelliklerini, iki ana başlıkta toplayabiliriz. Bunlar, nesne (object) ve malzeme (material) ayarlarıdır.

- Nesne ayarları, ekranda çalışırken, çizme işlemi devam ettiği sürece, o parçanın hangi layerda ve ne renkte olduğunun ayarıdır. Önceki kısımlarda bahsi geçtiği gibi, parçanın layer’inin seçilmesi, o layerin standart rengini parçaya atar ve parçanın renginin belli olması için yeterlidir. Ancak, parça topolojik olarak uygun bir grupla layerlaştırılmışsa ama farklı bir renge atanmak isteniyorsa, bu durumda, Color (renk) ByLayer’dan farklı bir renk seçilerek, Layer’ın renk ayarı yok sayılır. Ancak buradaki rengin sadece, model ekranındaki renk olduğu ve malzeme özellikleriyle alakası olmadığı unutulmamalıdır. Yani, nesne özelliklerinde yeşil olan bir parça, malzemesi ayrıca seçilmediği sürece, sadece çizim ekranında yeşildir ve “render” resmi alındığında, beyaz mat renkte olacaktır.

- İkinci özellik türü, malzeme özellikleri ’dir ve nesne özelliklerinin tersine,

maddenin resmi alındığında nasıl görüneceğinin tercihidir. Aynı şekilde, bu ayarlar, ekranda modelin üzerinde bir değişikliğe sebebiyet vermeyecek sadece render alındığında, parçanın malzemesini belirleyecektir.

- Malzeme özellikleri kendi içinde en genel haliyle üç çeşittir: Birincisi “Layer”,

yani madde bulunduğu layerın malzeme özelliklerini taşır. İkincisi Plug-in, yani özel bir malzeme eklentisi programa önceden yüklenmişse, bunu çağırır. Browse tıklanarak, malzemeye ahşaptan, suya kadar çok çeşitli malzeme özellikleri verilebileceği görülür. Üçüncüsü ise Basic’tir. Yani temel renklere sahip, matlığı ve seffaflığı el ile belirlenen temel malzemedir. Parçalara temel (basic) malzemelerle renk verilerek, basit ama görsel olan çıktılar alınabilir ve bu durumda, çok özellikli malzemelerle alınacak çıktılardan, çok önemli miktarlarda zaman tasarrufu yapılmış olacaktır.

3.4 Rhinoceros ile Çizgi Çizmek ve Alt menülerin kullanımı

Rhinoceros programında çizgi çizebilmek için, öncelikle hangi bakış açısından bakılacağı tespit edilmeli ve o viewporta çift tıklanarak aktif hale getirilmelidir. Sonrasında, sol taraftaki ilk menü sütununun ikinci düğmesine sağ fare tuşuyla (Line Segments) veya sol fare tuşuyla (Polyline) tıklanarak komut başlatılır. Rhinoceros’ta komutlar başlatıldıktan sonra yukarıdaki komut satırında, devam etmek için gerekli talimatlar görünecektir. Başlangıç noktasına ve bitiş noktasına tıkladıktan sonra komut otomatik olarak kapanacaktır. Rhinoceros’ta üç farklı çizgi komutu bulunur. Bunlardan “Line”, tek bir başlangıç noktası ve bitiş noktası olan doğru parçasıdır. “Line Segments”, tek bir komutla arka arkaya “Line” çizmeye yarayan bir komuttur. Çizgiler çizildikten sonra seçilirlerse görülecektir ki, her bir çizgi ayrı bir nesnedir. “Polyline” ise “Line Segments” gibi tek seferde çizilir ve farklı olarak, seçildiğinde tek parça olduğu görülür. Polyline’ın noktalarını çizerken, dönüp dolaştıktan sonra, başlangıç noktasına tekrar tıklanırsa, komutun otomatik olarak kapandığı görülür ve bu şekildeki polylinelara kapalı (closed) adı verilir.

Sayfa No. 10


Çizgilerle ilgili temel komutlar aşağıdakilerdir: L: Line (veya Line Segments olarak “Alias” tanımlanabilir.) (bkz. Bölüm 1.4) PL: Polyline Diğer tüm eğri çeşitleri için “Line” düğmesine sol tuşla basılı tutup, inceleyebilirsiniz. Bir çizgiyi çizerken, istenen noktaları seçmenin çeşitli yolları vardır. Bunlardan ilki fare ile resmin üzerindeki herhangi bir yere tıklamaktır. Bu durumda, üç boyutlu uzayda öz kararı bir noktadan çizgi geçmiş olur. Yine göz kararı olmasına rağmen, alt menüde “Snap” özelliği aktif ise, milimetrik olarak tamsayı koordinatlı bir noktaya çizgi ulaşacaktır. Snap özelliği F9 kısayol tuşuyla aktif hale getirilebilir ve kapatılabilir. Çizginin geçtiği noktayı belirlemenin bir diğer yolu, üç boyutlu koordinatı, aralarına virgül koyarak el ile ekrana girmektir. (Örn. 0,0,0 veya 1.23,3.13,4.9) Örnekte görüldüğü gibi, program ondalık sayı ayrımını nokta ile yapmaktadır. Çizgi çizmenin bir diğer yolu, başlangıç noktası belli ise, eksenlere paralel olarak elle girilecek bir miktar kadar bir yönde ilerlemek şeklinde olur. Örneğin, bir noktaya tıklandıktan sonra el ile 300 yazılıp tıklanırsa, ve sonrasında fare ile 300 mm ilerlenecek doğrultuya tıklanırsa, çizgi o doğrultuda 300 mm ileride son bulacaktır.

Şekilde görülen beyaz kısım, doğrultunun doğru görünmesi için olup, 300 mm kadarlık kısım koyu renkte ayırt edilmiştir. Çizgi çizerken, bir diğer kolaylık ise daha önceden çizilmiş çizgi ve yüzeylerin noktalarından hiza almak veya doğrudan onlara tıklamaktır. Programın bu noktaları

Sayfa No. 11


tam olarak tanıyabilmesi için, hangi türden noktaların tanınacağı aşağıda “Osnap” ayarlarından belirlenmelidir. Buradaki özellikleri kısaca açıklamak gerekirse, End: Başlangıç ve bitiş noktaları, Near: Çizgiler üzerindeki herhangi noktalar, Point: Ekranda salt nokta olarak bulunan öğeler, Mid: Çizgi ve yüzeylerin orta noktaları, Cen: Çember ve yayların merkez noktaları, Int: Birden çok çizgi ve yüzeylerin kesişim noktaları, Perp: Başlanmış olan çizginin ilgili elemana dik uzantısı, Tan: Çember ve yaylara teğet uzantıları, Quad: Çember ve yay öğelerinin çeyrek sınırları, Knot: Eğri ve çizgilerin düğüm noktaları. “Osnap” ve “Snap” dışında alt menüde iki düğme daha bulunmaktadır. “Ortho” düğmesi seçili olduğunda çizim ortogonal devam edecektir. Yani bir çizgi çizilmeye başlandıktan sonra, bir sonraki noktası (Osnap ile başka bir doğrunun bir noktası yakalanmadığı sürece) 90 derece ve katları bir doğrultuda gitmesine izin verilir. Ara açılarda hareket kısıtlıdır. Bu özelliğe hızlıca erişmek ve kaldırmak için kısayol tuşu F8’dir. “Planar” düğmesi ise adı üzerinde Düzlemsel çalışmak içindir. Yine “Ortho”da olduğu gibi, Osnap ile yakalanmadığı sürece, başlanan çizgi aynı iki boyutlu düzlemde çizilmeye devam edecektir. Örneğin, “Top” viewportunda (yani x-y düzleminde ve belirli bir sabit z değerinde) başlayan bir eğri aynı z değerini koruyarak, x-y düzleminde iki boyutlu olarak çizilmeye devam edecektir.

3.5 Spline ve Benzeri Eğrilerin Çizilmesi Soldan ikinci menünün ikinci düğmesi eğri düğmesidir. Bu düğmeye sol tuşla tek sefer tıklandığı taktirde, bir B-Spline eğrisi kontrol noktaları tıklanmak suretiyle, aynı bir önceki kısımda çizgi çizerken yapıldığı gibi eğri çizilebilir. B-spline eğrisi kontrol noktalarını birer mıknatıs gibi kullanıyor olup, noktalar tam eğri üzerinde olmayacaktır. Eğrinin tam olarak tıklanan (veya el ile girilen) noktalardan geçmesi istendiği taktirde, eğriler alt menüsünde “Curve Interpolate Points” düğmesine tıklanmalıdır.

Sayfa No. 12


Temel olarak aşağıdaki komut tanımları kullanılabilir: SPL: Curve Interpolate Points (AutoCAD’deki spline ile aynı mantıkla çalışır.) CRV: Curve

3.6 Dikdörtgen, Elips, Çember ve Yayların Çizilmesi Rhinoceros programında dikdörtgen, elips, çember ve yayların çizilmesi, önceki kısımlarda değinildiği gibi, sadece doğru komutun tercih edilmesi ve komut satırında istenen verilerin, istendiği sırayla verilmesinden ibarettir. En temel “Circle” komutuna tıklandığında, öncelikle merkez noktası sonrasında çemberin yarıçapı istenecek ve komut sonlanacaktır. Temel olarak “Arc” komutunda ise, merkez nokta ve yarıçap değerinden ziyade, herhangi üç noktadan, yalnızca bir yay parçasının geçebileceği gerçeği kullanılır. Üç noktaya arka arkaya tıklanarak, yay çizilir. “Rectangle” komutunda, çizilmek istenen dörtgenin iki çapraz köşesine tıklanır ve komut sonlandırılır. “Ellipse” komutunda, elipsin önce merkezine, sonra iki doğrultudaki yarıçap değerlerine tıklanır ve elips çizilir. Temel olarak aşağıdaki komut tanımları kullanılabilir: A: Arc C: Circle EL: Ellipse REC: Rectangle Diğer benzeri komutlar için, sol ana menüdeki 3. ve 4. düğmelerin alt menüleri ile, soldan ikinci menüdeki 3. ve 4. düğmelerin alt menüleri incelenmelidir. Komut tanımları “Alias” tanımlama kısmında yapılarak, çizimde sık kullanılacağı öngörülen komutlara kısa isimler verilebilir.

3.7 Parçaların Ötelenmesi, Kopyalanması ve Dizi Haline Getirilmesi Çizimi yapan kişi, aynı parçayı tekrar tekrar çizmek yerine, varolduğu bir noktadan diğerine bunu taşıyabilir veya kopyalayabilir. Bunun içinkomut çalıştırıldıktan sonra, ötelenecek/kopyalanacak parçaların seçilmesi istenecektir. Sonrasında komutun referans noktası ve hedef noktaları seçilerek, üç boyutlu uzayda, bu iki noktanın her doğrultudaki uzaklığı kadar, parçaların her noktası, çizgisi ve yüzeyi de ötelenecek/kopyalanacaktır. Bir parça eşit aralıklarla kopyalanmak istendiğinde, o parça “Array” komutu ile, her iki doğrultuda adeti ve mesafesi seçilerek, o mesafe kadar aralıkla ve o adette kopyalanır. Parçaları ötelemenin, en başta değinilmesi gereken en temel yolu, o parça seçili iken, o parçanın üzerindeki bir noktaya basılı tutarak, parçayı hareketli hale getirmek ve istenen noktaya sürekleyerek bırakmaktır. Fakat bu yol yine göz kararı, milimetrik çalışmaktan uzak bir yol olduğu için tercih edilmez.

Sayfa No. 13


Temel olarak aşağıdaki komut tanımları kullanılabilir: M: Move CO: Copy AR: Array

3.8 Parçaların Ölçeklenmesi, Döndürülmesi ve Aynalanması “Scale” komutu ile parçalar 1/2/3 boyutlu olarak, istendiği taktirde belli bir ölçek katsayısı kadar veya bir referans uzunluğuna orantılı başka bir uzunluk kadar ölçeklenebilir. Komut çalıştırıldıktan sonra, parçalar seçilecek, referans noktası seçilecek, a) Oran el ile girilecek b) Referans doğrultusu ve sonrasında hedef uzunluk kadar noktaya tıklanacaktır. Aşağıdaki resimlerde 1,2 ve 3 boyutlu ölçeklerin farkı görülmektedir.

(1B) (2B) (3B) “Rotate” komutu, aynı şekilde çalışmakla beraber, bu komutta ölçekleme miktarı yerine döndürme miktarı derece cinsinden belirlenmeli veya yine referans doğrultusuna hedef doğrultusu arasında kalan dönme miktarı belirlenmelidir. “Mirror” komutu, parçanın ayna görüntüsünün oluşturulmasını sağlar. Komut çalıştırıldıktan sonra, ayna doğrultusu seçilmelidir. Sonrasında, ilk parçaların silinip silinmeyeceği sorulur. Bu soruya Y(es) veya N(o) şeklinde verilecek cevapla komut son bulur. Temel olarak aşağıdaki komut tanımları kullanılabilir: MI: Mirror MI3: Mirror3D SC: Scale3D SC1: Scale1D SC2: Scale 2D RO: Rotate RO3: Rotate3D

3.9 Parçaların Trim/Splitlenmesi ve Bu Komutların Olası Zararları Rhinoceros’ta parçalar genel haliyle dört şekilde düşünülebilir. Bunlar a) tek parça eğri veya çizgiler (curve, line, arc segment vs.), b) Birden çok çizginin bir araya

Sayfa No. 14


gelmesi (polyline), c) Tek parça olan yüzeyler (surface) ve son olarak d) Birden çok yüzeyin bir arada çalıştığı parçalar (polysurface). Trim ve split komutları bir parçayı birden fazla parçaya ayrırır. Ayrılan kısım yok edilecekse buna “Trim” denir, İki ayrı parça olarak ayrı ayrı kullanılacaksa “Split” adı verilir. Bu komutlardaki temel kural; çizgilerin, çizgilerle veya yüzeylerle; yüzeylerin ise kesen yüzeylerle veya tam olarak bünyesinde bulunan ve iki parçaya ayırmaya yarayacak çizgilerle trim/split edilebileceğidir. (Örn. bir kesici çizgi, bir yüzeyi trimlemeyemez.) Komut çalıştıktan sonra, öncelikle kesici yüzey (komut bitince hiçbir değişime uğramamış olacaktır) seçilir ve devam edilir. Sonra kesilecek yüzeyler seçilir. Sonrasında kesilecek yüzeyin, kesici yüzeyin hangi tarafında kalan kısmı kesilecek o seçilir ve komut tamamlanır. Temel olarak aşağıdaki komut tanımları kullanılabilir: TR: Trim SP: Split Bu komutların kötü yanı, yüzeylere uygulandıklarında, o yüzeylerin esasında gerçekten trimlenmemiş olup, sadece kaybolan kısmının görüntülenmiyor olduğudur. Bunun anlamı, trim edilen yüzeyin kontrol noktaları incelendiğinde, aynen duruyor oldukları gözlenir, fakat trimli kısmın sadece görsel olarak ekrandan ayrıldığı görülür. Bu sebeple, bir yüzeyin işi nihayilendirilmeden önce trim yapılmamalıdır. Aksi taktirde, bir hata durumunda, yüzey komple baştan modellenmek zorunda kalabilir.

3.10 Yazı Türleri Yazılar, ikiye kısımda incelenir. Birincisi, yazı görünümüne sahip gerçek nesneler oluşturan “Textobject” komutudur. Bu yazılar,sonradan düzenlenemez, çünkü yazıldığı andan itibaren, çizgiler ve yüzeylerden oluşuyor olacaktır. Diğeri ise, “Text” komutundan gelen, görsel amaçlı, gerçek bir parça olmayan ve dolayısıyla resim renderlenecek olsa görünmeyecek olan basit yazı türüdür. Bu yazılar, istendiği zaman tıklanarak düzenlenebilir, değiştirilebilir.

Sayfa No. 15


3.11 Öçülendirme ve Analiz

Çizilen model ile ilgili analizler, çeşitli şekillerde olabilir. Bu, bir yüzeyin eğriliğinin incelenmesi olabilir veya herhangi bir parçanın çeşitli ölçülerinin kontrol edilmesi olabilir. Bunun için kullanılabilecek en genel alt menü, sol taraftaki ikinci ana menünün en son düğmesine basılı tutmak suretiyle elde edilebilir. Temel olarak aşağıdaki komut tanımları kullanılabilir: DI: Distance LEN: Length AA: Area VOL: Volume Ölçülendirme ise, bu yapılan analizlerin görsel amaçlı ölçülendirilmesidir. Bu ölçüler, modelin renderi alındığında görünmeyecek olup, çizim ekranında kolaylık sağlarlar. Yazıcı çıktısı alınacağında, viewportun görüntüsü baskı alınacak şeklinde seçildiğinde, çıktıda görünecektir. Bu komutların menüsüne ulaşmak için, üst menülerin en yukarısındakinde, sondan bir önceki düğmeye sol fare tuşuyla basılı tutulmalıdır. Temel olarak aşağıdaki komut tanımları kullanılabilir: DIM: Dimension DA: DimAligned (90 derece olmayan açılı ölçü) DR: DimRadius (Yarıçap ölçüsü)

3.12 Çizgilerin Düzenlenmesi Varolan bir NURBS çizgi veya yüzeyin kontrol noktaları, NURBS tanımında olduğu üzere, yüzeyin matematiksel olarak nereden geçtiğini belirleyen ancak o çizgi veya yüzeyin tam üzerinde bulunmayan noktalarıdır. Bu noktaları görüntülemek için Pon komutu kullanılır. Daha sonra bu noktalar istendiği taktirde fare yardımıyla tutulup çekilerek yaklaşık olarak oynatılabilir veya o noktalar adeta birer cisimmiş gibi seçilip yukarıda anlatılan öteleme (MOVE) yöntemiyle matematiksel olarak da yer değişimine tabi tutulabilir. Her komuttan kaçmaya yaradığı gibi, bu noktalarla da işiniz bittiği taktirde ESC tuşuna basarak görünmemelerini sağlayabilirsiniz.

Sayfa No. 16


4. Çalışma Düzlemi Rhinoceros programında önceden tanımlı “Top”, “Front” vb. çalışma düzlemleri yerine, yine dik kartezyen 3 boyutlu olmak üzere kullanıcı tarafından ayarlanacak, orijin ve çalışma düzeleminde çalışılabilir. Çalışma düzlemi, Rhinoceros’ta z=0 olan x-y düzlemi anlamında kullanılmaktadır. Tools / Toolbar Layout’a tıklanarak, menüler ayarlanabilir. Burada, “Set Cplane” menüsü etkin hale getirilmelidir. En çok kullanılan düğmeleri tanıtmak gerekirse; İlk düğme, orijin noktasının yerini, halihazırdaki koordinat takımına göre yeniden belirlemekte kullanılır. Tanıtıldıktan sonra, 3-B koordinatlar, yeni eksen takımına göre girilmelidir. Diğer düğmeler, eksen takımını döndürmeye, taşımaya vs. yaramaktadır. Yukarı düğmelerden soldan 8’nci sıradaki “Set Cplane by 3 Points”, 3 nokta ile yeni çalışma düzleminin belirlenmesidir. Buna göre, yeni eksen takımının x-y düzlemini oluşturacak 3 nokta (aynı doğru üzerindeki 3 nokta olmamalıdır) halihazırdaki koordinat eksenine göre belirtilmelidir. İki farklı çalışma düzleminde aynı parçanın görünüşü yukarıdaki gibidir.

Sayfa No. 17


5. Yüzeylerin Oluşturulması Rhinoceros, 3-B NURBS yüzey programıdır. Bu programda yüzey oluşturmanın aşağıdaki gibi çeşitli yolları vardır. Yukarıdaki menüde görünen düğmeleri incelersek;

5.1 Üç veya dört noktadan yüzey oluşturulması Menüde en sol üstteki düğmedir. Koordinat ekseninde, yüzeyi oluşturan 3 veya 4 nokta girilerek, yüzey oluşturulur. 3 noktadan oluşan yüzey, tam düzlemdir. Dört noktadan oluşan yüzey ise, köşe noktalarını lineer olarak birleştiren, geri kalan yüzeyi de uygun şekilde oluşturan yüzeydir.

5.2 Üç veya dört çizgiden yüzey oluşturulması Menüde yukarıda soldan ikinci düğmedir. Bir yüzeyin kenar kısımlarını oluşturan 3 veya 4 parça çizgi, en uygun biçimde yüzey hazırlanmasını sağlar.

5.3 Dikdörtgen Yüzey “PLN” komutu ile de çalıştırılabilen, herhangi düzlemsel bir dörtgenin çizilmesi ve içinin dolu olarak yüzey oluşturmasına yarayan, menüde yukarıda soldan 4. sıradaki düğmedir.

Sayfa No. 18


5.4 Loft Menüde yukarıda soldan altıncı düğmedir. Daha önceden kesit resimleri çizilmiş olan parçalarda, “Loft” komutuyla bu parçaların arasından yüzey geçmesi sağlanmaktadır. İstenen kesitlerden tam olarak geçen, 3. derece NURB eğrisi çizilmektedir.

5.5 Sweep1 ve Sweep2 Menüde alt taraftaki ilk düğmelerdir. Kesit resimleri çizilmiş, bunların bir kesit resminden diğerine nasıl geçileceğinin belirtileceği durumlarda, Sweep1 ve Sweep2 komutları kullanılır. “Rail Curve” gidiş yolu anlamında kullanılmaktadır. Kesit resimleri de seçildikten sonra, yüzey oluşturulur.

5.6 Diğer Yüzey Oluşturma Yöntemleri Menüdeki diğer yüzey oluşturma yöntemlerini deneyerek kolayca kullanabilirsiniz. Bu yöntemlerin mantığı iki veya daha çok eğriyi, kesit veya yol kabul ederek bunların en uygun ilişkilendirilecekleri şekli tespit ederek uygulamaktır. Önemli Not: Bu notlarda, bahsi geçen komut tanımları, Rhinoceros’un standart komut tanımlarından farklılıklar gösterebilir. Komutlar Aliases.txt dosyasındaki komut tanımlarıdır ve her komut ayrıca kullanıcı tarafından ayarlanabilir. Bu ayarlar yukarıda 1.4. kısmında açıklanmıştır. Bu notlar amatörce hazırlanmış olup, izinsizce kullanımı, kopyalanması, hatta içinden bilgi araklanıp, kaynak göstermeden kullanılmasında hiçbir sakınca yoktur. Faydalı olması dileğiyle.

Documents

Rhino Öğreniyorum