Ríki, borg og sveitarfélögRíki, borg og sveitarfélög

Breytt búseta - breytt alþjóðlegt umhverfiStefán Ólafsson

Efni erindisEfni erindis

Hvers vegna að ræða tengsl ríkis, borgar og sveitarfélaga?

Breyttar þjóðfélagsaðstæður innanlands– Búsetubreytingar– Breytt samsetning íbúa, fjölmenningarþjóð– Ný viðfangsefni-ný vandamál-höfuðborgarmál

Breytt alþjóðlegt umhverfi borga– Alþjóðavæðing, upplýsingatækni– Ný hagræn svæðaskipting– Nýtt hlutverk borga og svæða

Sveitarfélög á Íslandi

Kaupstaðir, kauptún, þorp og sveitabæir

62

6 5 3 3

94

8

0

10

20

30

40

50

60

70

HB SN VL VF NV NE AL SL

Hlutfallsleg skipting íbúa eftir kjördæmum árið 2000

Hlutfall höfuðborgarsvæðis af íbúafjölda Íslands

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

1850 1860 1870 1880 1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000

%

Síaukin hlutdeild Höfuðborgarsvæðis

Sívaxandi búsetubreytingar 1990-2000

Mikil fjölgun innflytjenda 1990-2000

Innreið fjölmenningarsamfélagsins á Íslandi

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

10000

1930 1940 1950 1960 1965 1973 1980 1990 2000

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

Fjöldi erlendra ríkisborgara (vinstri ás)

Erlendir sem % íbúa alls (hægri ás)

ÁlyktanirÁlyktanir

Búsetu- og þjóðfélagsbreytingar hafa skapað ný skilyrði á Íslandi – með sívaxandi hætti

Ný viðfangsefni – ný verkaskipting – ný vandamál

Er ástæða til að endurskoða uppbyggingu stjórnkerfisins?– Tengsl ríkis-borgar-sveitarfélaga– Samráðsskipanina í þjóðfélaginu

Ísland eitt Norðurlandanna hefur enga borgarstefnu

Breytt alþjóðlegt umhverfi borgaBreytt alþjóðlegt umhverfi borga

Alþjóðavæðing og upplýsingatækni: Aukið flæði fjármagns, fyrirtækja, vinnuafls, vöru

og viðskipta, upplýsinga, ferðafólks >>>Aukin tengsl, aukin nánd, aukinn hraði >>>

önnur skynjun, aðrir starfshættir, annað skipulag Aukin markaðsvæðing Skiptir staður (borg, land) ekki máli lengur? Er heimsmarkaðurinn og heimsþorpið alls staðar

til jafns?

Umferð á internetinu 1993

Ný hagræn svæðisskipting þróastNý hagræn svæðisskipting þróast

Alþjóðavæðing og nýja hagkerfið breyta þjóðfélagsumhverfinu

Höfuðáhersla á samkeppnishæfni– Þjóða– Borga– Svæða

Borgir og svæði eru í vaxandi mæli gerendurnir í samkeppninni á heimsmarkaði

Ný hagræn svæðisskipting þróastNý hagræn svæðisskipting þróast

Þróun nýju atvinnugreinanna er ekki jöfn alls staðar

Borgir og svæði þurfa að standa sig sjálf Þrjár tegundir svæða hafa orðið mikilvægar á

síðustu 20 árum, sem þróunarpólar nýja hagkerfisins (“networking nodes”), sbr. S. Sassen , Manuel Castelles o.fl:

1. Alþjóðaborgirnar 2. Skattaparadísir 3. Þekkingarþyrpingar (Hi-Tech Clusters)

Ný hagræn svæðisskipting þróastNý hagræn svæðisskipting þróast

1. Alþjóðaborgir = miðstöðvar heimsverslunar, fjölþjóðafyrirtækja og sérhæfðrar þjónustu fyrir atvinnulíf (fjármálaþjónusta, stjórnunar- og markaðsþjón., upplýsingatækni o.fl.)

Stýrikerfi heimsmarkaðarins og alþjóðavæðingarinnar er vistað í öflugustu alþjóðaborgunum

Gamlar iðnaðarborgir hopa fyrir fjármála- og þekkingarborgum

Alþjóðaborgirnar-miðstöðvar allsAlþjóðaborgirnar-miðstöðvar alls

Leiðandi vaxtarborgir: New York, London, París, Tokyo, -

Los Angeles, Frankfurt, Zurich, Amsterdam, Hong Kong, Singapore - en í þróunarlöndum eru einnig öflugar alþjóðaborgir, t.d. Sao Paulo, Bangkok, Taipei, Mexico city...

Millistórar borgir sækja á...

Ný hagræn svæðisskipting þróastNý hagræn svæðisskipting þróast

2. Skattaparadísir (samkeppnishæfur vettvangur fjármagnsþjónustu og/eða útflutningsiðnaðar…)- eru eins konar “eylönd” í alþjóðamarkaðinum

Oftast staðsettar í minna þróuðum löndum 3. Þekkingar- og hátækniþyrpingar

(nýsköpunarmiðstöðvar þekkingarhagkerfisins) Oftast staðsett í þróuðu löndunum

Skattaparadísir Skattaparadísir IIFjármálaskjól fyrirtækja og stóreignafólksFjármálaskjól fyrirtækja og stóreignafólks

(Offshore financial centers) Anguilla, Antigua, Madeira, Aruba, Malta,

Bahamas, Mauritius, Barbados, Monaco, Belize, Montserrat, Bermuda, Netherlands Antilles, British Virgin, Panama, Cyprus Puerto Rico, Cayman Islands, St Kitts And Nevis, Cook Islands, St.Vincent, Dublin, Switzerland, Gibraltar, The Isle Of Man, Guernsey, Turks And Caicos, Hong kong, Uruguay, Jersey, Vanuatu, Labuan, Western Samoa, Liechtenstein, Luxembourg

Útflutningsmiðstöðvar (Export Processing Zones)Lágir skattar, lág laun, mikið frelsi fyrir erlend fyrirtæki

Skattaparadísir Skattaparadísir II -DæmiII -Dæmi

Ypres

•

•

•

• •

• • •

•

Nice

Grenoble

Prague

Province of CarinthiaLudwigshafen

Heidelburg

Frankfurt

Oulu

Helsinki

Teulouse

Strasbourg

Sophia Antipolis

Paris/Evry

•

• •

• • •

•

•

•

•

Kista/Stockholm

Amsterdam

DublinLimerickCork

Manheim

•

•

•

•

•

•

• • •

Glasgow

Cambridge

Edinburgh

ValaisBarcelona

• •

Newport/Gwent/South Wales

M4 Corridor, West of London

Baden-Württemberg

Copenhagen/Malmö

Saxony

Bavaria/Munich

Flanders

Thames Valley

Dresden/Elbe River Valley

Trondheim

• • •

• • •

•

•

Ypres

•

•

•

• •

• • •

•

Nice

Grenoble

Prague

Province of CarinthiaLudwigshafen

Heidelburg

Frankfurt

Oulu

Helsinki

Teulouse

Strasbourg

Sophia Antipolis

Paris/Evry

•

• •

• • •

•

•

•

•

Kista/Stockholm

Amsterdam

DublinLimerickCork

Manheim

•

•

•

•

•

•

• • •

Glasgow

Cambridge

Edinburgh

ValaisBarcelona

• •

Newport/Gwent/South Wales

M4 Corridor, West of London

Helstu þekkingarþyrpingar í Evrópu

Baden-Württemberg

Copenhagen/Malmö

Saxony

Bavaria/Munich

Flanders

Thames Valley

Dresden/Elbe River Valley

Trondheim

• • •

• • •

•

•

Öflugustu þekkingarþorpin í USAS S

Milken Institute´s Composite Index

Þekkingarþyrpingar (Tech Poles) í Asíu

23

Johor

•

• • • •

•

• Taipei / Hsinchu Industrial Park

Bangalore

Shanghai

Beijing

Singapore

Yongsan

Inchon

• • •

• • • • Penang State

Kuala Lampur

• • •

Fukuoka

Morioka

KyotoNagoya

Tokyo

ChibaGifu

Valdatilfærsla á tímum alþjóðavæðingarValdatilfærsla á tímum alþjóðavæðingar

Alþjóðastofnanir/markaðurÞjóðríki-ríkisstjórnir

BorgirMinna þéttbýli

Þorp-hverfiSveitir

ÁlyktanirÁlyktanir

Nýtt alþjóðlegt umhverfi er að breyta þjóðfélögum og þróunarleikreglum

Tengsl ríkisvalds og svæða eru víða að breytast

Nýrra þróunarleiða er leitaðNý vandamál spretta framÞurfum við ekki að endurskoða okkar

forsendur?