Roli i Sektorit Bankar Ne Ekonomine e Kosoves 2000-2013

Roli i sektorit bankar n ekonomin e Kosovs (2000-2013)

Lirim Lani

Kolegji Evropian Dukagjini/ Fakullteti Ekonomik, Pej, Kosov

[email protected]

Kastriot Gjocaj

Kolegji Evropian Dukagjini/ Fakullteti Ekonomik, Pej, Kosov

Abstrakt

Sektori bankar i Kosov sht sektori m i ri n rajon dhe Europ, ku ka 9 banka

komerciale, q kan mbi 90% kapital punues t huaj, dhe Bankn Qendrore t Kosovs, q u

funksionalizua n vitin 2008. Rrugtimi i saj filloj n nj gjendje, ku ekonomia e Kosovs ishte

n fazn emergjente t mbijetess, dhe vazhdon t qndroj stabile, prkundr situats

ekonomike t Kosovs. Sektori bankar i Kosovs prbn sektorin m t madh financiar t

Kosovs, me 3,05 miliard asete, nga 4,3 miliard asete t gjith sekstorit financiar n Kosov.

Prparsi e sektorit bankar t Kosov, padyshim sht stabiliteti financiar, i cili sht nj

parametr, q bankat n Kosov, prkundr q jan sektori m i ri bankar n rajon, kan ruajtur

stabilitetin financiar, ku kt e ka ndihmuar prvoja qindra vjeare e bankave t huaja, q

operojn n Kosov. Mangsit, krysisht jan t theksuara n kto pika t fushveprimit bankar:

norma e lart e interesit pr kredit personale dhe biznesore, norma jofleksibile pr investime n

sektort e ndryshm t ekonomis, kushtet e paprshtatshme bankare dhe administrative pr

kredi afatmesme dhe afatgjat, mungesa e nj game t gjr t produkteve bankare, kapital i huaj

ndrtues dhe punues i shumics s bankave. Padyshim, sektorin bankar t Kosovs e prcjellin

edhe sfidat e ndryshme, problemet me lndt e strvjetruar n gjykatat n Kosov, ku sistemi

gjyqsor n Kosov vazhdon t ket mbi 10,000 lnd t sistemit financiar t paprfunduar, dhe

shprlarja e paras.

Bankat n Kosov, nuk jan element stabilizues dhe katalizator t rritjes ekonomike n

Kosov, ngase kan krijuar fushveprim jo t favorshm pr biznese dhe kan pamundsuar

rritjen e kredive pr sektorin e bujqsis, q arrin nj vler simbolike n kredit sipas industrive,

me nj prqindje mesatare 3.5%, ndrsa kredit familjare arrin vlern 31.2% t kredive t

prgjithshme. Kredit dhe shrbimet e bankave n Kosov jan shrbuese dhe jo ndihmuese n

ekonomin e Kosovs, ngase kredit pr shrbime arrin vlern mesatare mbi 55%. Prandaj,

sektori bankar i Kosov, sht penges dhe barrier e rritjes dhe zhvillimit ekonomik t Kosovs,

duke pamundsuar dhe ngulfatur ringjalljen e ekonomis s Kosovs.

Fjalt Kye: Bankat Komerciale, Banka Qendrore e Kosovs, Kredi, Rritje Ekonomike, Tregtia

dhe Industria

1.Hyrje

Sektori bankar n Kosov ka nj periudh jo shum t gjat n tregun financiar t

Kosovs, ngase hapat e par filluan pas lufts s fundit n Kosov, pra pas vitit 1999. Problemet

e shumta ekonomiko-financiare t krijuara pas ksaj lufte bn q rrugtimi i ndrtimit t nj

strukture stabile dhe profitabile t jet majft e vshtir, fatmirsisht ndihma e madhe e

institucioneve ndrkombtare, q ishin prezente n Kosov ndihmuan q sektrori bankar n

Kosov t jet m i fuqishm. Sektori bankar i Kosovs, duke e shikuar nga prizmi i numrit t

bankave komerciale, q jan prezente n Kosov, n krahasim me vendet e rajonit sht sektori,

q ka m s paku banka komerciale n vendet prreth Kosovs1.

Vshtirsit e para t sektorit bankar n Kosov u theksuan m shum tek ballafaqimi me

nj ekonomi emergjente, ku mbi 600 ndrmarrje shoqrore ishin pothuajse jo funksionale,

ekonomit familjare filluan nga zeroja, ndrsa sektori bankar filloj me kapital t huaj, ngase

bankat n Kosov 90.5% kan kapital punues dhe ndrtues t huaj.

N vitin 2004, sektori bankar filloj t jet me rentabile dhe profitabile, kur ekonomia e

Kosovs kaloj nga faza emergjente tek ajo n tranzision. Penges tjetr e sektorit bankar n

Kosov ishte edhe mosfunksionimi i banks qendrore, si organ rregullativ i bankave t dors s

dyt dhe piramida e sektorit bankar nuk kishte as edhe nj mekanizm t funksionimit normal t

saj, ngase n krye t piramids s sektorit bankar qndron banka qendrore, dhe kt rol e

kryente Autoriteti Bankar dhe i Pagesave t Kosovs (ABPK-ja), q u themelua m 15 Nntor

1999, ku shnon edhe fillimin e sektorit financiar n Kosov.

Sektori bankar n Kosov prbhet nga 9 banka komerciale2 dhe BQK-ja

3, ku kjo e fundit

filloj t funksionoj si organ mbikqyrs i sektorit financiar n Kosov, prkatsisht t mbikqyr

sektorin bankar n Kosov n vitin 2008, pas shpalljes s pavarsis s Kosovs.

Roli ekonomik q ka sektori bankar n Kosov krkon q t trajtohet n 3 faza t

zhvillimit t saj, ngase edhe vet evoluimi i sektorit bankar n Kosov ka ecur me hapat e

zhvillimit ekonomik t Kosovs, pra n mnyr propocionale me ecurit ekonomike t Kosovs.

Mirpo, nuk duhet t mohohet fakti q sektori bankar n Kosov ka qen nj ndr t vetmit

burime t mbijetess financiare n Kosov, si pr bizneset e pakta q ka Kosova, poashtu edhe

pr ekonomit familjare.

1Serbia ka 29 banka komerciale, Maqedonia ka 16 banka komerciale, Shqipria ka 16 banka komerciale, Mali i Zi

ka 12 banka komerciale. 2Banka komerciale prbjn 67.5prqind t aseteve totale t sektorit financiar, ku 7 prej tyre kan kapital t huaj dhe

2 prej tyre kapital vendor. Poashtu, sektorit bankar n Kosov n vitin 2015 do ti shtohet edhe nj bank tjetr

komerciale e licencuar nga BQK-ja, e q e bn numrin e bankave komerciale n 10-t

. 3Banka Qendrore e Kosovs

2.Sektori Bankar n Kosov

Bankat n Kosov veprojn n nj treg bankar mjaft profitabile, ku duke e ditur gjendjen

ekonomike t Kosovs, numri nuk sht edhe mjaft i madh, gj q e bn konkurencn e

produkteve bankare m t vogl dhe kjo drejtprdrejt ndikon n shkalln e interesit t bankave

dhe t vet produkteve t bankave n prgjithsi.

Bankat komerciale n Kosov kan nj prvoj t mir n sektort bankare botrore,

ngase shumica vijn nga vendet q kan tradit qindar vjeare n industrin bankare, fakt pr t

sht se Kosova ka nj treg mjaft stabil financiar n krahasim me vendet e tjera n rajon.

Banka e par q hyr n sektorin bankar t Kosovs ishte MEB (Micro Enterprise Bank),

Procredit Banka e sotme, q u liencua n janar t vitit 2000 nga Autoriteti Bankar dhe i

Pagesave t Kosovs (ABPK-ja), m pastaj u liensuan edhe bankat e tjera si: Banka e Re e

Kosovs (Shkurt 2001), Banka Private e Biznesit (Mars 2001), Banka Ekonomike (Maj 2001),

Raiffeisen Bank (Dhjetor 2001), ku n fillim ka pasur emrtimin American Bank, Kasa Bank

(Nntor 2001), Banka Kreditore e Kosovs (Dhjetor 2001)..(K. Rushiti, 2007). Disa nga kto

banka nuk jan m prezente n tregun e Kosovs dhe kan ndryshuar emrtimin e tyre, ngase

kan ndruan pronsi4.

N baz t t dhnave t Banks Qendrore t Kosovs (2014), asetet e sektorit bankar pr

tremujori e par t vitit 2014 n Kosov jan 3.05 miliard euro5, q sht nj element shtes q

tregu bankar n Kosov sht mjaft trheqs dhe profitabil, ngase n vitin 2013 asetet e bankave

n Kosov ishin 3.06 miliard euro (BQK, 2013), ndrsa tani kjo vler sht afr tejkalimit vetm

n fillim t vitit 2014. Qasja n shrbimet e bankave komerciale n Kosov mundsohet prmes

aktualisht 305 degve dhe nndegve, 493 ATM-ve dhe 9,039 POS dhe 113,171 llogarive e-

banking, ndrsa numri i t punsuarve n kto 9 banka sht 3,638 (Shoqata e Bankave t

Kosovs, 2014).

Sektori bankar n Kosov ka nj munges t theksuar n ofrimin e produkteve t reja

bankare, e pr kt, struktura ndrtuese e produkteve bankare n Kosov nuk ka ndryshuar viteve

t fundit. N kt ndikojn dy faktor kryesor, e para mungesa e rritjes ekonomike t Kosovs,

prkatsisht t ndrmarrjeve, dhe faktori i dyt ekzistimi i nj hendeku n mes t bankave dhe

konsumatorve, pr arsye se sektori bankar n Kosov ka nj problem shum jetik, e q sht

mungesa e nj lirie n komunikimin bank-konsumator, ngase bankat n Kosov konsumatorin e

shohin si objekt t shfrytzimit, e jot shrbimit.

4Gjat tremujorit t par t vitit 2007, banka sllovene Nova Ljubljanska Banka (NLB) bleu 50.1% t aksioneve t

Kasabanks (KSB), t cilat s bashku me 25.1% t aksioneve t mbajtur nga nj bank tjetr sllovene, Factor Bank Ljubljana, rriti pjesmarrjen e kapitalit t jashtm n KSB pr 75.2%. Pr m tepr, NLB u b gjithashtu aksionare e Banks se Re t Kosovs (BRK), duke bler 87.0% t aksioneve t saj. Kjo m pas vazhdoi me bashkimin ndrmjet KSB-s dhe BRK-s n nj bank t vetme NLB Prishtina n janar t vitit 2008. Gjat tremujorit t tret t vitit 2007, AQBK-ja u lshoi licenca operuese dy bankave t jashtme, t cilat jan Banka Kombtare Tregtare (BKT) nga Shqipria dhe Komercijalna Banka (BK) nga Serbia. Nj bank tjetr e jashtme, Turk Ekonomi Bankasi (TEB), sht pajisur me licenc operuese n fund t gjysms s katrt t vitit 2007 (AQBK, 2007) 5 Ndrsa sektori financiar n Kosov n prgjithsi ka 4.3 miliard asete (BQK, 2014)

Tabela 1: Asetet Totale, Kredit dhe Depozitat e bankave komerciale n Kosov (2003-2013) sipas

ABPK-s, AQBK-s dhe BQK-s

Burimi:ABPK, AQBK, BQK (2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013)

Nga tabela m lart kuptojm mjaft qart, q sektori bankar n Kosov dita dits sht

duke e rritur profitabilitetitin e tij, dhe sht duke u br stabil karshi zhvillimeve ekonomike n

rajon dhe bot. Kto shifra t lart prmendura jan nj segment i rndsishm, q sektori

bankar n Kosov sht i qndrueshm, ka shkall t lart t likuiditetit, dhe sht mjaft

profitabil.

Kt shkall ritse nga viti n vit, e segmenton nj impakt mjaft esencial q ka Kosova,

se bankat komerciale n Kosov, shumica prej tyre kan tradit t mbijetess n vendet e

pazhvilluar dhe n zhvillim, ngase me kt shkall t papunsis, rritjes ekonomike, deficitit

buxhetor, e tregtar, do t ishte problematike mbijetesa bankare, mirpo kt mbijetes, e ka

ndihmuar edhe valuta zyrtare q ka Kosova, euroja (), e cila sht mjaft stabile n tregjet

botrore financiare dhe kjo domosdoshmrisht ndikon n sektorin bankar t Kosovs.

Prve, bankave komerciale n Kosov, rol t rndsishm n sektorin bankar t Kosovs

ka edhe Banka Qendrore e Kosovs, si organi mbikqyrs dhe licencues i bankave t dors s dyt

(bankave komerciale). Sektori bankar i Kosovs, n fillimet e saja ka pasur munges t nj

Viti Asetet Totale Depozitat Kredit

2003 581.5 mil. 518.8 mil. 232.7 mil.

2004 797.0 mil. 692.3 mil 373.7 mil.

2005 984.3 mil. 836.6 mil. 513.8 mil.

2006 1,163 mil. 926.4 mil. 636.6 mil.

2007 1,435 mil. 1,141 mil. 891.2 mil.

2008 1,808 mil. 1,444 mil. 1,123 mil.

2009 2,204 mil. 1,744 mil. 1,289 mil.

2010 2,455 mil. 1,937 mil. 1,458 mil.

2011 2,650 mil. 2,102 mil. 1,690 mil.

2012 2,830 mil. 2,279 mil. 1,760 mil.

2013 3,059 mil. 2,449 mil. 1,805 mil.

organi qendror bankar n Kosovs, ku kt rol e ka luajtur dy mekanizmat t prafrt me rolin e

banks qendrore, Autoriteti Bankar i Pavarur i Kosovs (ABPK) dhe Autoriteti Qendror Bankar i

Kosovs (AQBK). Pas shpalljes s pavarsis s Kosovs, u themelua Banka Qendrore e

Kosovs, n baz t ligjit pr Bankn Qendrore t Republiks s Kosovs, m 27 korrik 2008

dhe kjo i hapi udh funksionalizimit t mirfillt t sektorit bankar n Kosov, mirpo BQK-ja

nuk ka fuqi ekzekutive mbi bankat komerciale n Kosov, n prdorimin e instrumenteve t

politiks monetare, t ndikimit n politikn kreditore, por luan nj rol t nj mbikqyrsi t

jashtm t sektorit bankar n Kosov dhe sht nj ndihms fiskal pr vendimet ekonomike t

Qeveris s Kosovs.

3.Avantazhet dhe Disavantazhet e Sektorit Bankar n Kosov

Sistemi bankar n Kosov, ka prparsit dhe mangsit e saja. Roli, q ka luajtur, q nga

pas lufta sektori bankar n Kosov krkon, q t vshtrohet n frytet, q i ka sjellur sistemit

financiar n Kosov.

3.1.Avantazhet e Sektorit Bankar n Kosov

Prparimet q ka sjellur sektori bankar n Kosov krkojn, q t vshtrohen n aspektin

real financiar dhe n at ekonomik. N kuadr t sistemit financiar t Kosovs, sektori bankar ka

sjellur nj stabilitet financiar t qndrushm dhe stabil, karshi krizave financiare globale. Kt, e

ka ndihmuar mjaft shum eksperienca e degve t bankave t huaja n industrin bankare, q

veprojn n Kosov, e cila padyshim sht nj prparsi n sjelljen e nj stabiliteti

makrofinanciar n sistemin financiar t Kosovs.

Nj element krucial, q ka ndihmuar n avancimin dhe stabilitetin e sektorit bankar n

Kosov, padyshim sht prdorimi i valuts euro (), ngase kjo valut sot, karshi kurseve t tjera

valutore n bot sht shum stabile. Nga viti 2002, kur Kosova filloj q t prdor si valut

zyrtare euron, sistemi financiar n Kosov fillojm t hyj n rrjedha t nj sistem gjigand t

tregjeve bankare m t zhvilluara n bot. Kohve t fundit, bankat n Kosov jan duke i ofruar

produktet bankare n mnyr elektronike, nj prparsi e mir n zvoglimin e burokracis

administrative dhe shkurtimin e kohs pr asje n produktet bankare.

Pra, duke marr parasysh, q sektori bankar n Kosov sht n hapat e par t formimit

t vet, ka sjellur nj stabilitet t qndrushm financiar n Kosov dhe kt fal prvojs

ndrkombtare t bankave t huja, q veprojn n Kosov dhe nj likuiditeti t qndrushm

bankar t bankave n Kosov, ku sektori bankar sht shtylla e sistemit financiar n Kosov.

3.2. Disavantazhet e Sektorit Bankar n Kosov

Pikat e dobta t sektorit bankar n Kosov nuk jan tregues t drejtprdrejt t

disavantazheve, q ka sektori bankar n Kosov, ngase kto pika t dobta i ka determinuar dhe

kanalizuar nj rritje e vogl ekonomike, norm e lart e papunsis, shkall e ult e zhvillimit

ekonomik e social, t cilat kan ndikuar n form direkte dhe indirekte n prcaktimin e

politikave bankare n Kosov, ngase nj ekonomi jostabile dhe e pazhvilluar ndikon n

likuiditetin e bankave t dors s dyt n mnyr t drejtprdrejt.

Disavantazhet, q e karakterizojn sektorin bankar n prgjithsi n Kosov jan:

Norma e lart e interesit pr kredit personale dhe biznesore;

Norma jofleksibile pr investime n sektort e ndryshm t ekonomis;

Kushtet e paprshtatshme bankare dhe administrative pr kredi afatmesme dhe afatgjat;

Mungesa e nj game t gjr t produkteve bankare;

Kapital i huaj ndrtues dhe punues i shumics s bankave;

Problemet, q sjell mosfunksionimi normal i Banks Qndrore t Kosovs, mundsojn

q politika monetare n Kosov mos t jet e qndrueshme dhe e pakontrolluar. Mirpo, kohve

t fundit, rritja e krkess pr produkte bankare, rrit edhe kualitetin e shrbimeve t bankave

komerciale n Kosov, e kjo e fundit fuqizohet me kontroll efikas t BQK-s.

3.3.Sfidat e Sektorit Bankar n Kosov

Padyshim, sektori bankar n Kosov sht nj element stabilizues makrofinanciar n

Kosov, mirpo gjat puns s tyre, kan edhe problemet dhe sfidat, q ja pamundsojn q t

ken nj pun sa m efikase dhe kualitative. Rrugtimi i sektorit bankar n Kosov, n fillim

kishin probleme t ndryshme, e deri tek ato m bazike, ku punonin n kushte minimale dhe n

nj situat emergjente, si institucionale, poashtu edhe financiare. M pastaj, sektori bankar filloj

t ringjallej dhe t jet m funksional, mirpo sfida dhe brenga m e madhe, q e ka pasur dhe

fatkeqsisht ende e ka sektori bankar n Kosov, sht problemet me lndt e strvjetruar n

gjykatat n Kosov, ku sistemi gjyqsor n Kosov vazhdon t ket mbi 10,000 lnd t sistemit

financiar t paprfunduar (Shoqata e Bankave t Kosovs, 2014). Problematika gjyqsore n

Kosov nuk e prek vetm sistemin financiar, ngase sistemi gjyqsor n Kosov sht problem

nacional. Sektorin bankar n Kosov, lndt e paprfunduara n gjykata kan efekte zingjirore jo

vetm pr bankat, por edhe pr ekonomin e Kosovs, ngase ato nxitin lindjen e burokracis dhe

korupsionit. Efekti i gjykatave, bn q bankat t ngrisin dozn e pasiguris finaciare, duke rritur

normat e interesit pr kredi dhe njherit kjo ka efekt negative pr ekonomin e Kosovs, duke

zvogluar konsumin bankar dhe at t prgjithshm dhe duke i br bankat komerciale m pak t

besueshme pr konsumatort, ngase produktet bankar kan efekt n protofolin e konsumatorit.

Ekonomia jostabile dhe e pazhvilluar, pozicioni gjeografik qendror n gadishullin

ballkanik, e shum parametra t tjer ekonomik, financiar, kulturor, religjioz, politik, social, e t

tjer, e bn Kosov nj vend t riskut t shprlarjes s paras, dhe fakti q n Kosov, krysisht

ekonomia e Kosovs bazohet n kesh, q e pamundson mbikqyrjen e ktyre transaksioneve,

krijon mundsi, q bankat t Kosov t jen t atakuar m depozita t dyshimta, q nuk ju dihet

prejardhja e tyre, edhe pse kohve t fundit mekanizmat relevant kan marr disa hapa, prsri kjo

mbedet sfid si pr bankat n Kosov, poashtu edhe pr shtetin e ri t Kosovs.

Mbizotrimi i sektorit bankar n Kosov, me pronsi t huaj, rrit rrezikun e ndikimit t

zhvillimeve makro-finaciare t bankave jasht Kosovs, t cilat kan degt e tyre n Kosov,

ngase zhvillimit e ndryshme ekonomike, sociale e politike kan efekt indirekt n punn e degve

t tyre n Kosov.

Pra, prgjithsisht sektori bankar i Kosov atakohet me rreziqe operacionale, t kredis,

t likuiditetit dhe operacionale, mirpo rreziku i kredis sht m i madh, nga fakti i ndikimeve

t shum faktorve, e ndrkto, t lartprmendura.

4.Roli i sektorit bankar n ekonomin e Kosovs

Sektorti bankar i Kosovs, prgjithsisht veohet me nj stabilitet t qndrueshm

financiar, ndrsa shikuar n kndvshtrimin e ndikimit n ekonomin e Kosovs thuajse ka efekt

krejt tjetr. Mirpo, analiza ekonomiko-financiare e rolit dhe ndikimit, q ka pasur sektori bankar

n ekonomin e Kosovs, krkon patjetr, q t ndahet n 3 periudha ose etapa t zhvillimit t

ekonomis s Kosovs.

4.1.Etapa e I-r (2000-2004)

Kosova, pas prfundimit t lufts kishte nj gjendje emergjente ndrkombtare

humanitare, ku ekonomia ishte n shkalln e shkatrimit total, ndrmarrjet shoqrore mbi 95%

ishin jasht funksionit, bizneset fillon nga zeroja, kishte shum pak banka komerciale me norma

t interesit shum t larta, etj., dhe kjo gjendje padyshim, kishte impakt n sektorin bankar t asaj

periudhe ku filloj nga pika zero. Krysisht, roli q kishte sektori bankar ishte n konsolidimin e

sektorit financiar n Kosov dhe vendosjen e parimeve bankar n nj shoqri, t sapo dalur nga

lufta shkatrimtare. Prandaj, me t drejt roli q pati sektori bankar n etapn e pare ishte ndihms

dhe bazament pr ekonomin e Kosovs, mirpo me norma enorme t interesit, norma e kredive

afatgjate pr biznese ishte 14.3%, normat pr kredit e tjera 15.9% dhe norma pr kredi konsumatore

12.3% (Raporti Vjetor i Puns 2004, ABPK). Periudhn e par, dominojn kredit afatshkurtra dhe ato t

konsumatorve (komitetve).

4.2.Etapa e II-t (2005-2008)

Periudh n t ciln, sektori bankar luajti rol shum t rndsishm n ekonomin e

Kosovs, ngase bankat filluan t zgjerojn gamen e produkteve dhe shrbimeve bankare, numri i

bankave komerciale u rrit, poashtu asja e publikut (komitetve) ishte m e madhe. Edhe pse,

kjo periudh karakterizohet me rritje t shrbimeve dhe cilsis s shrbimeve, prapseprap

bankat ende nuk e zvoglonin norm e interesit, si pr kredi komerciale dhe pr ato familjare

(individuale). Kjo penges, padyshim q sht paraqitur gjat gjith periudhs s operimit t t

gjitha bankave n Kosov dhe kjo sht nj penges reale pr rritje ekonomike t Kosovs. N

kt periudh, normat e interesit filluan t zvoglohen n nj mas, por jo n shkalln e dshiruar

t ekonomis s Kosovs.

4.3.Etapa e III-t (2009-2013)

Periudh, n t ciln sektori bankar i Kosovs fillon t krijoj hapat e par t rrugtimit

bankar. Pas themelimit zyrtar t Banks Qendrore t Kosovs, n vitin 2008, sektori bankar

fillon t merr formn faktike bankare, duke ndrtuar institucione bankare funksionale dhe

llogaridhnse. M posht do t pasqyrojm strukturn e kredive sipas industris, nga viti 2005-

2012:

Grafiku 1. Struktura e Kredive sipas Industris, 2005-2008

Burimi: ABPK, AQBK (2005, 2006, 2007, 2008)

Tregtia 64.4%

Industria 12.4%

Bujqsia 3.2%

Minierat 0.1%

Ndrtimtaria

6.6%

Shrbimet Tjera 12.6%

2005

Tregtia 62.7%

Shrbime tjera

13.8%

Firmat Prodhues

e 20%

Bujqsia 3.4%

2006

Tregtia 58.5%

Bujqsia 3.9%

Shrbime Tjera

11.7%

Firma Prodhues

25.9%

2007

Tregtia 55.92%

Ndrtimtaria

7.26%

Industria 10.4%

Bujqsia 4.1%

Minierat 0.1%

Shrbime Tjera

22.22%

2008

Kjo etap nuk dallon nga aspekti i ndikimit n ekonomin kosovare shum, ngase

ekonomina e Kosovs nuk ndryshon n shkall t pritshme, por ka vetm disa indikacione t nj

rritje t leht ekonomike dhe t nj ulje simbolike t deficitit buxhetor dhe tregtar dhe kjo

padyshim krijon pamundsi t nj ndikimi efikas n ekonomi, pra roli i rritjes ekonomike dhe i

zhvillimit ekonomik jan elemente prcaktuese t ndikimit t sektorit bankar n ekonomin e nj

vendi dhe si t tilla krijon parakushte t ndikimit t proceset ekonomike.

Sektori bankar n kt periudh kryesisht filloj t jet nj hap me vendet e tjera n

rajon, pr sa i prket fushveprimit bankar, ku filluan procesin e asjes online t produkteve dhe

shrbimeve bankar, oferta t reja bankare pr produktet e njejta bankare, t cilat n thelb nuk

ndryshon n rritjen e krkess s produkteve bankare, ngase kishin norma t interesit t larta dhe

kostoja pr kredi afatgjate ishte kolosale pr bizneset kosovare.

Kjo periudh nuk karakterizohet me ndonj ndryshim t madh n shprndarjen e kredive

tek llojet e industries n Kosov, ku m posht do t shohim se far shkalle arrrin kto vlera.

Grafiku 2:Struktura e kredive sipas Industris, 2009-2012

Burimi: BQK (2009, 2010, 2011, 2012)

Tregtia 56.4% Industria

25%

Bujqsia 4%

Tjera 14.6%

2009

Tregtia 50.8%

Industria 26.1%

Bujqsia 3.7%

Tjera 19.4%

2010

Tregtia 52.7%

Industria 24.8%

Bujqsia 3.5%

Tjera 19%

2011

Tregtia 53.2%

Industria 24.3%

Bujqsia 3.7%

Tjera 18.8%

2012

Duke u bazuar n kto statistika t BQK-s, ather shohim mjaft mir se sektori bankar

i Kosovs sht e mbipopulluar me kredi t shrbimeve (konsumatorve, tregtia individuale,

tregtia me pakic dhe shumic), dhe nga kjo mund t nxjerrim nj prfundim real, q kredit

familjare jan shum m t mdha sesa ato t bizneseve, ngase ato n vitin 2013 arrin vlern e

prgjithshme t kredive 31.2% (BQK, 2013), q sht nj parametr tregues, q bankat n

Kosov nuk kan nj profil t qart, t asaj q quhet kategorizim i bankave bashkkohore, ku

dominim apsolut kan bankat komerciale, e q pr Kosovn nuk jan profil i nj rritje

ekonomike stabile.

Prandaj, sektori bankar n Kosov, kryesisht sht i profilizuar n kredi familjare dhe

kredi individuale tregtare me norma t larta t interesit, ndrsa Kosova ka nevoj pr banka t

specializuara, q kan profil kredi t ndrmarrjeve dhe q ofrojn kushte dhe norma efektive,

pr kushtet dhe gjendjen ekonomike n t ciln gjindet Kosova.

Konkluzione

Sektori bankar i Kosov, siguron nj stabilitet t qndrueshm financiar, duke grshtuar

me nj dominim total t bankave t huaja, t cilat kan kapital nga vendet e ndryshme t

Europs.

Roli i sektorit bankar t Kosovs n ekonomin e saj, nuk sjell rritjet ekonomike,

varfron qytetart e varfr t Kosovs, ngulfat familjet dhe bizneset kosovare me norma t larta

t interesit dhe me kohzgjatje t shkurtr t kthimit t kredis, nuk hap mundsi t

kategorizimit t kredive, duke ofruar kredi t profilizuara n rritje, ngadalson zhvillimin

ekonomik t Kosov, krijon mangsi n sektorin financiar t Kosovs, ndrsa nga ana e bankave

kjo situat sht n horizont t kundrt me efektin, q kan n ekonomin e Kosov, ku kan

profit t lart nga komitentt e tyre, sigurojn stabilitet financiar dhe likuiditet pr bankat e tyre,

krijojn baz pr rritje t kredive t kqija, kto mund t jen disa nga efektet, q ka sjell dhe q

po sjell sektori bankar n Kosov.

Pra, roli i bankave n Kosov, karshi ekonomis s saj, nuk sht n elemente t

ndryshimit, apo t prmisimit t gjendjes ekonomike t Kosovs, prkundrazi sht n dm t saj

dhe krijon profit dhe benifite n krah t qytetarve t Kosovs, dhe si e till nga bankat n

Kosov, krkohet t shtohen format e reja bashkkohore t kredis dhe, q synimi t jet ndikimi

n ekonomi dhe jo profiti, ku krijon nj situat delikate pr rritje dhe zhvillim ekonomik, prandaj

sektori bankar n Kosov nuk kontribon as n rritje ekonomike, e as n zhvillim ekonomik.

Referencat

1) Mr.sc. Rushit, K. (2007) Paraja dhe Bankat, Ferizaj;

2) UNMIK. Raporti Vjetor (2004) Prishtin: Autoriteti Bankar dhe i Pagesave t Kosovs;

3) UNMIK. Raporti Vjetor (2005) Prishtin: Autoriteti Bankar dhe i Pagesave t Kosovs;

4) Qeveria e Kosovs. Raporti Vjetori (2006) Prishtin: Autoriteti Qendror Bankar i

Kosovs;

5) Qeveria e Kosovs. Raporti Vjetori (2007) Prishtin: Autoriteti Qendror Bankar i

Kosovs;

6) Qeveria e Republiks s Kosovs. Raporti Vjetor (2008) Prishtin: Banka Qendrore e

Kosovs;


Kosovs;


Kosovs;


Kosovs;


Kosovs;


Kosovs;

12) Web faqja zyrtare (Shoqata e Bankave t Kosovs) http://bankassoc-kos.com/ ;

13) The Kosovo Banker, Bankat dhe Ligjet. Numr 05, Shoqata e Bankave t Kosovs.

Qershor, 2014;

Documents

Roli i Sektorit Bankar Ne Ekonomine e Kosoves 2000-2013