Rruga e Arbëritrrugaearberit.com/arkiva/2007/tetor2007.pdf · Rruga e Arbërit Botim Periodik i Shoqatës “Lidhja e Intelektualëve Dibranë”. Viti II i Botimit. Nr. 10(18)

Rrugae ArbëritRruga

e ArbëritBotim Periodik i Shoqatës “Lidhja e Intelektualëve Dibranë”. Viti II i Botimit. Nr. 10(18). Tetor 2007 Çmimi: 50 lekë, 20 dinarë

cyan magenta yellow black

Adresa e redaksisë: Blloku i banesave “Gintash”, Laprakë. Tel.068 31 19 232. E-mail: [email protected]. www.dibra.org

Traktimi mitologjikTraktimi mitologjikTraktimi mitologjikTraktimi mitologjikTraktimi mitologjiki legjendësi legjendësi legjendësi legjendësi legjendësshqiptareshqiptareshqiptareshqiptareshqiptare

mbi ylberinmbi ylberinmbi ylberinmbi ylberinmbi ylberin

Mirësevjen Oda Dibrane!Mirësevjen Oda Dibrane!Mirësevjen Oda Dibrane!Mirësevjen Oda Dibrane!Mirësevjen Oda Dibrane!

VISARE NGA ODA DIBRANE / FJALË NË SEPETE

Qitapi i Hoxhë NQitapi i Hoxhë NQitapi i Hoxhë NQitapi i Hoxhë NQitapi i Hoxhë NelëselëselëselëselësNga NAIM PLAKU - Faqe 11

Foto: Gentjan Vraniçi

Rruga e Arbërit, zhvillohetRruga e Arbërit, zhvillohetRruga e Arbërit, zhvillohetRruga e Arbërit, zhvillohetRruga e Arbërit, zhvillohettenderi për ndërtimin e segmentittenderi për ndërtimin e segmentittenderi për ndërtimin e segmentittenderi për ndërtimin e segmentittenderi për ndërtimin e segmentit

Bulqizë - Ura e CerenecitBulqizë - Ura e CerenecitBulqizë - Ura e CerenecitBulqizë - Ura e CerenecitBulqizë - Ura e Cerenecit

Nga data 2 dhe 3 nëntor do të mbahetnë qytetin e Peshkopisë edicioni i

12-të i Festivalit “Oda Dibrane”. Festi-vali organizohet nën përkujdesjen eBashkisë së qytetit të Peshkopisë(Qendra Kulturore Dibër), Ministria eKulturës, Rinisë dhe Sporteve. Pjesë-marrës në këtë festival do të jenë grupedhe shoqëri kulturore interpretues tëfolklorit nga Kosova, trojet shqiptare tëMaqedonisë, të Malit të Zi dhe grupenga qarqe të ndryshme të vendit. Nëkëtë Festival ka njoftuar pjesëmarrjene tij për të nderuar festivalin, këngëtari imirënjohur i trojeve shqiptare, Ilir Sha-qiri, i cili për nder të festivalit do të bëjëedhe paraqitjen e parë të një kënge përpavarësinë e Kosovës të kompozuar ngaPërparim Tomçini. E veçanta e këtij fes-tivali krahasuar me festivalet e më-parshme Odës Dibrane të këtij viti do t’imungojë koncerti i ashtuquajtur imirëseardhjes, i cili organizohej ngaQendra Kulturore Peshkopi për nder tëpjesëmarrësve. Mungesa e kësaj traditëtë mirë nuk duket se është shenjë e mirëas për vetë Odën Dibrane, e cila po sh-kon vit pas viti drejt rrëgjimit. Sa kohë qëOda Dibrane nuk do të kthehet në një“pronë” e të gjithë qytetarëve ku të gjithëtë jenë kontribuesit dhe përjetuesit ekësaj feste ajo gjithmonë do të jetë errezikuar që vit pas viti të humbasë diç-ka gjersa një ditë të mos ketë fare OdëDibrane. Mendojmë se është koha efundme që organizatorët dhe administra-ta lokale të mendojë për forma të reja tëorganizimit të këtij aktiviteti të shndër-ruar tashmë në një institucion kulturorme vlera mbarëkombëtare.

Qoftë edhe për faktin se shumëshqiptarë nga mbarë trojet shqiptaremblidhen e shihen sy në sy me njëri-tjetrin, të çmallen, të përshëndetën etë diskutojnë për të ardhmen e tyre.

Letër e hapur Qeverisë së Shqipërisë,Qeverisë së Kosovës, Lidhjes Shqiptarenë Botë, Këshillit Kombëtar Shqiptaro-Amerikan dhe biznesmenëve shqiptarë

Libri që duhetLibri që duhetLibri që duhetLibri që duhetLibri që duhetpërkthyer dhepërkthyer dhepërkthyer dhepërkthyer dhepërkthyer dhe

shpërndarëshpërndarëshpërndarëshpërndarëshpërndarëurgjentishturgjentishturgjentishturgjentishturgjentisht

në tërë botënnë tërë botënnë tërë botënnë tërë botënnë tërë botënNga Rexhep TORTE

FAQE 10

Nga AGRON TUFABrezi (në disa zona të Dibrës sëEpërme dhe Lumës quhet shoka),paraqet në vetvete një element të pan-darë të kostumit nacional në një shu-micë popujsh.

FAQE 6

VESHTRIME MITOLOGJIKE

BURIMI BURIMI BURIMI BURIMI BURIMI – një nga– një nga– një nga– një nga– një ngavendbanimetvendbanimetvendbanimetvendbanimetvendbanimet

neolitike më tëneolitike më tëneolitike më tëneolitike më tëneolitike më tëhershëm në Shqipërihershëm në Shqipërihershëm në Shqipërihershëm në Shqipërihershëm në Shqipëri

Prof. ass. dr. ADEM BUNGURI

Në periudhën 27 gusht-12 shtator 2007në vendbanimin neolitik të Burimit u kry-en gërmime arkeologjike me karakterkontrolli.

FAQE 8-9

ARKEOLOGJI

Udhëtim mesUdhëtim mesUdhëtim mesUdhëtim mesUdhëtim meskontrastesh dhekontrastesh dhekontrastesh dhekontrastesh dhekontrastesh dhe

rrugësh të mbyllurarrugësh të mbyllurarrugësh të mbyllurarrugësh të mbyllurarrugësh të mbylluraNga ABDURAHIM ASHIKU

FAQE 4-5

REPORTAZH

Golloborda siGolloborda siGolloborda siGolloborda siGolloborda sidestinacion turistikdestinacion turistikdestinacion turistikdestinacion turistikdestinacion turistik

Nga VITA KOJA*Turizmi është një dukuri që shoqëro-het me spostimine njerëzve nga njërajon që quhet destinacion emetues,drejt një rajoni tjetër(destinacionipritës) për një kohë të caktuar...

FAQE 7

TURIZËM

Gjetan Keta, fituesGjetan Keta, fituesGjetan Keta, fituesGjetan Keta, fituesGjetan Keta, fituesi Turneut Europiani Turneut Europiani Turneut Europiani Turneut Europiani Turneut Europiannë K1-Rules, Thai &në K1-Rules, Thai &në K1-Rules, Thai &në K1-Rules, Thai &në K1-Rules, Thai &

KickboxKickboxKickboxKickboxKickbox

SPORT

FAQE 12

Besëlidhja dibrane nuk u respektuaFAQE 10

Italianët në garë për rrugën Bulqizë-BllatëMë datë 18,19, 20 tetor, në Drejtorinë e Përgjithshme të Rrugëve

është realizuar tenderi për fillimin e punimeve në segmentin Bulqizë- Ura e Cerenecit. Punimet, sipas burimeve zyrtare, do të zhvillohen

në tre lote të ndarë nga njëri - tjetri dhe do të zgjasin 24 muaj.FAQE 3

Tetor2 0 0 7 2AKAKAKAKAKTUTUTUTUTUALITETALITETALITETALITETALITET

KËSHILLIBOTUESI GAZETËS

Drejtor: RAKIP SULI. Kryeredaktor: SHAQIR SKARRA.Redaksia: Hajri Mandri, Prof. Dr. Bashkim Lleshi, Prof. Dr. Shaban Sinani,Bujar Karoshi, Rexhep Torte, Dukagjin Hata, Dr. Hasan Leka, Mirvet Lala,ADRESA E GAZETËS: Blloku i banesave “Gintash”, market “KEN”, Laprakë.Tel.068 31 19 232. Tel: (04) 357 179. E-mail: [email protected]

Opinionet dhe komentet e botuara nuk shprehin qëndrimine redaksisë dhe Shoqatës “LID”.

Shoqata “Lidhja e Intelektualëve Dibranë”,PROCREDIT BANK. Nr. Llog: Në lek 13-661344-0001.

Euro 13-661344-0102. USD 13-661344-0203.

Viti i ri shkollor ka filluar, edhepse mungesa e librave ka

qenë e dukshme. Nxënësit eGrazhdanit janë pa godinë sh-kollore ose kanë një godinë qëçdo gjë mund të jetë, vetëmshkollë nuk mund të quhet.Godina që quhet shkollë ështëngritur në vitin 1948 me qerpiç,ashtu siç ngriheshin dhendërtesat e banimit shpesh nëDibër. Sot kjo godinë ështëkrejt e rënuar. Muret janë gër-ryer nga shiu dhe era dhe sh-kollës i mungojnë dyer dhe dri-tare, si dhe për mbuilesë mësë shumti ka plasmas. Shkol-la aktualisht ka 70 nxënës, kudhe për banjo në shkollë nukbëhet fjalë. Nxënësit bredhinfushave, saqë dhe vonohen përtë ardhur në orarin e mësimeve.Mësueset nuk shprehen ngafrika e ndonjë pushimi ngapuna, por sipas një burimi ngagazeta “Shqip” e datës 6 tetor2007, fondi për ndërtimin e sh-kollës fillore në Grazhdan kadalë dhe ajo duhej mbaruarbrenda këtij viti. Po sipas kësaj

Investime në minierëne Bulqizës

Nëntori do t’i gjejë minatorët eBulqizës brenda ambienteve tëminierës. Investimi i nisur prejkohësh nga firma koncesionareka përmirsuar ndjeshëm kush-tet teknike të punës, çka prem-ton më shumë kushte sigurie nëpunë për minatorët e kësajminiere. Investimi i firmës “Alba-nian Chrome ACR” është shtrirëtashmë në 5 nivelet e minierës.Dhe miniera e kromit të Bulqizësështë kthyer tashmë në një kan-tier të madh ndërtimi nëntoksor,ku po kryhen punime intensivenë disa nivele, me qëllim rritjene sigurisë në punë. Burime ngakompania “Albanian ChromeACR” bëjnë me dije se po puno-het aktualisht në të gjitha nivelet.Ndërhyrja më thelbësore preksistemin energo-mekanik, për tëarritur një standard më të mirë tëkushteve të punës të minatorëvedhe sigurisë teknike në këtëminierë. Specialistët thonë sendërhyrja që po bëhet në këtësistem përfshin riparimin e por-tave në nivelet 12 dhe vendosjene stakuesve të portave, riparimine platformave, kontrollet epaisjeve mbrojtëse të tensionittë lartë, zëvendësimin e kafazevetë disa puseve, instalimin e pa-jisjeve elektrike. Në pesë nivelete minierës po punohet kryesishtnë përforcimin e armatimevembrojtëse. Pjesë e këtyre ndë-rhyrjeve që po bëhen aktualishtnë minierën e Bulqizës ështëdhe bllokimi i punimeve të vjetradhe ndërtimi i rrugëdaljeve. Nëqoftë se sipas burimeve nga ko-mpania koncesionare punimetnë nivelin e 12 pritet të mbyllenmë 19 nëntor, në nivelin e 13punohet në armatimin e Dish-enterisë, i cili kushtëzon pro-gramimin dhe realizimin e puni-meve të tjera në këtë nivel...

Larg zhurmës së mediave,kompania “Albanian Chrome

ACR” ka ndërmarrë investime tërëndësishme për të përmirësuarcilësinë e kushteve të punës dhetë sigurisë në minierë, në për-puthje të plotë me vlerësimin eRepartit të Inspektim ShpëtimMiniera. Duke i dhënë jetë njëplani për përmirësimin etreguesve të punës në minierëne kromit në Bulqizë, si dhe nëpërmbushje të kujdesit të saj ndajpunonjësve, kompania në fjalëbëri më herët me dije se ka mirat-uar një sistem shpërblimi në për-puthje me volumin e prodhimitdhe cilësinë e xeherorit të kromit,duke garantuar kështu respek-timin e kushteve të sigurisë nëminierë, si dhe atyre të punës. Nëminierën e Bulqizës punësohenaktualisht 660 punonjës. Kompa-nia “Albanian Chrome ACR” ësh-të e angazhuar që të investojëpër një periudhë 4 vjeçare rreth17 milion euro në sektorin mini-erar në Shqipëri. Konserciumi ipërbërë nga kompanitë “DCM”,“DECOmetal GmbH dhe “Terëin-go” përfaqëson një grup të rëndë-sishëm industrial të nxjerrjes dhepërpunimit të ferroaliazheve, i ciligëzon një rrjet të gjërë marketingume zyra në Rusi, Austri, Ukrainë,Kinë, USA, Kanada, Emiratet eBashkuara Arabe, Afrikë të Jugutetj. Ky investim në Bulqizë ështënjë ogur i mirë për ato minatorëqë kanë lidhur jetën e tyre dhe tëvetë fëmijëve me minierën e Bul-qizës.

Grazhdan: Nis viti i ri shkollorpa dyer e dritare

gazete, fondi i kësaj shkolle“fluturoi” në Pocest”.

- E gjitha kjo ndodh për ar-sye se na quajnë bastion tëpartisë socialiste, - shprehensi nën zë mjaft banorë tëGrazhdanit. Sot godina ekzis-tuese nuk ka qoftë dhe një kar-rike ku të ulet mësuesja, ban-gat janë të gjitha të shkatërru-ara. Vogëlushët në stinën eftohtë të dimrit mblidhen skru-pull dhe ashtu mundohen tëmësojnë, se shkolla është padyer dhe dritare. I ftohti futetngado dhe mësimi pastaj kup-tohet vetvetiu sesi mund të zh-villohet në këtë shkollë fillore.Kjo nuk ka ndodhur sot. E njëj-ta situatë ka vite që ndodh nëGrazhdan. Prindër dhe mësuespyesin me çudi. A do të ndër-tohet godina në këtë fshat? Nëqoftë se fshati është bastion imajtë, siç shprehen pushteta-rët, çfarë kusuri kanë vogëlush-ët, të cilët ende nuk kanë njo-huri fillestare mbi pluralizmindhe partitë politike që veprojnënë Shqipëri?!

Larg zhurmës sëmediave, kompania“Albanian Chrome ACR”ka ndërmarrë investime tërëndësishme për tëpërmirësuar cilësinë ekushteve të punës dhe tësigurisë në minierë

Pamje e Grykës së Radikës që i ka mbetur Dibrës

Urë e dikurshme mbi lumin Radika

REPORTAZH -Vazhdon tkurrja eDibrës së Madhe

Ia morën edheIa morën edheIa morën edheIa morën edheIa morën edheGrykën e RadikësGrykën e RadikësGrykën e RadikësGrykën e RadikësGrykën e Radikës

Nga REXHEP TORTE

Gryka e Radikës nëpër tëcilën kalon lumi Radikë, lumimë piktoresk dhe më i pastërnë Ballkan e më gjerë, nëpërrrugëtimin e tij gjashtëdhjetëkilometrash nga burimi i tijrënzë Mavrovës e deri nëDibër, kalon nëpër një kaniongjarpërues dhe me bukurimahnitëse. Megjithatë, kykanion i bukur i lumit Radikë,tashmë nuk ndodhet në ad-ministrim të Dibrës. Adminis-trimi i Dibrës mbi lumin Radikënga dhjetëra kilometra ështëreduktuar në disa qindra me-tra, përkatësisht pak më largse Banja e Kosovrastit.

Ky është edhe një shembullkonkret dhe i pakontes-tueshëm i politikës gati qind-vjeçare antidibrane e që nuk katë ndalur as sot e kësaj dite.

Kufiri në Dibër të Madhe ësh-të vendosur me insistiminhegjemonist ruso-serb dhe membështetjen e padrejtë të Kon-ferencës së Ambasadorëve nëLondër në vitin 1912-1913, gjëqë është dëshmuar edhe nëKonferencën e Paqes në Par-is në vitin 1919-1920. Me këtë,krahina e Dibrës dhe sofra di-brane u ndanë më dysh. U ndaDibra e Madhe nga trungustërgjyshëror dhe mbeti nëMaqedoni, ndërsa Dibra eVogël-Peshkopia, Bulqiza eMati që administroheshin ngaDibra e Madhe mbetën në sh-tetin amë, Shqipëri.

Kjo përbën edhe teposh-tëzën e Dibrës së Madhe, qënuk po ndalet edhe sot e kësajdite.

Dibra e Madhe iu morShqipërisë

Shkrimtarja amerikaneRouz Wajder asokohe shkru-ante se “Dibra iu mor Sh-qipërisë, siç nxirret me thikësythi i një patateje. Kjo sh-këputje bëri të ndahet bujkuprej arës, bagëtia prej kullotës,fshati prej mullirit, blerësi ngatregu, duke i prerë tërë burimete jetës”.

Para se të vendosej ky kufifamëkeq, Dibra e Madhe ish-

te nyje e tregut unik shaiptar,ishte qendër shumë e zhvilluardhe e rëndësishme ekonomike,zejtare, tregtare e kulturore.Dibra në lulëzimin e vet ishteprefekturë me tri nënprefektu-rat e saj, duke përbërë një kra-hinë gjeografikisht të gjerë. Sapër ilustrim po përmendim seasokohe krahina e Dibrës kish-te 3 milionë koke dele dhe si-pas arkitekturës së bukur tështëpive dibrane, të huajt meadmirim e quanin “Stamboll iVogël” dhe porta e Shqipërisë.Pas vendosjes së kufirit popul-li trim dibran nuk ndenji du-arkryq, por në vazhdimësi or-ganizoi kryengritje liridashëse,që ushtria serbe i shuajti megjak, duke vrarë e bërë gjeno-cid, duke e plaçkitur dhe dje-gur tri herë Dibrën.

Gazetat e atëhershme tëBeogradit, duke u lëvduar përfitoren okupuese serbe, shkru-anin se nga Dibra në arkën eshtetit serb kishin hyrë 1 mil-ion e gjysëm napolona flori, pallogaritur plaçkitjet personale tëoficerëve dhe ushtarëve serbë.

Secili vizitor që ka rastin tëvijë në Dibër e të shikojë kon-figuracionin në terren, habitetme shtrirjen e padrejtë të këtijkufiri që nuk e gjen askund nëbotë.

Pas Luftës së Dytë Botërore,ky kufi nuk ndryshoi dhe Dibrae Madhe tashmë më shumë segjashtëdhjetë vitë gjendet në

Maqedoni.Politika maqedonase-

jugosllave në vazhdimësi filloirealizimin e projektit për tkur-rjen e mëtutjeshme të Dibrëssë Madhe. Ky projektfamëkeq filloi të realizohetnëpërmjet të ashtuquajturavendarje territoriale. Me sa kamarritur në gjurmimet e mia,këto ndarje territoriale janëbërë në vitin 1953, 1962, 1965,1996 dhe e fundit në vitin2003.

Dibra e Madhe kambetur edhe pa

Grykën e RadikësMeqë nga Shqipëria nuk

kishin më se çka të merret,administrata jugosllavo-maqe-donase e pas mëvetësimit,administrata maqedonase,nëpërmjet këtyre ndarjeve ter-ritoriale filloi edhe copëtimindhe marrjen graduale dhe gatitë tërësishme të administrim-it të Dibrës mbi Grykën eRadikës, duke krijuar admin-istrata të reja komunale tëRostushës dhe Mavrovës dhetë Qendrës së Zhupës, nganjëra anë dhe duke mosanashkaluar edhe tkurrjenadministrative edhe nga anae Strugës. Dibra sot ka mbe-tur me 14 mijë kilometra ka-trorë dhe me afër 20 mijë ban-orë.

Dikur Dibra e Madhe, sot kambetur edhe pa Grykën eRadikës, për të dëgjuar memallëngjim vetëm këngën e“Hajredin Pashës” dhe vargjet“Hajredin Pasha po vjenRadikës. - Çka po bëjnë këtomalet e Dibrës-Bëjnë xhelisnë Fushë Gjoricës-Turkut Di-brën mos me ia lënë- Hajre-din Pasha ku e ke lënë ush-rinë Grykë të Radikës m’ikanë grirë,-jo ma pak se dym-bëdhjet mijë”.

Kjo tkurrje, përveç saka-tosjes territoriale, i ka sjellurDibrës edhe dëme të mëdhanë zhvillimin ekonomik dhebujqësor. Si pasojë të tërëkësaj kemi një mërgim inten-siv në tërë botën e më sëshumti gati 15 mijë dibranë qëjetojnë e punojnë në SHBA.

Tetor2 0 0 73 KRKRKRKRKRYESOREYESOREYESOREYESOREYESORE

Rruga e Arbërit, zhvillohet tenderi për ndërtiminRruga e Arbërit, zhvillohet tenderi për ndërtiminRruga e Arbërit, zhvillohet tenderi për ndërtiminRruga e Arbërit, zhvillohet tenderi për ndërtiminRruga e Arbërit, zhvillohet tenderi për ndërtimine segmentit Bulqizë - Ura e Cerenecite segmentit Bulqizë - Ura e Cerenecite segmentit Bulqizë - Ura e Cerenecite segmentit Bulqizë - Ura e Cerenecite segmentit Bulqizë - Ura e Cerenecit

Italianët në garë për rrugën Bulqizë-BllatëKryeministri Berisha ka pritur në fund të muajit tetor në zyrën e tij përfaqë-

sues të “Bondcom”, një grup financues ky nga veriu i Italisë. Ata i kanë shprehurkryeministrit interesin për të sjellë në Shqipëri disa prej investimeve, të cilat kjokompani po i aplikon edhe në Rumani, në fushën e energjetikës, të përpunimittë mbetjeve urbane, të ndërtimit të rrugëve, por edhe në fushën e bujqësisë.

Pasi kanë prezantuar projektet e tyre, përfaqësuesit e “Bandcom” i kanë bërëme dije kryeministrit Berisha se e kanë gati tashmë financimin për të filluar samë parë punën. Ata janë shprehur gjithashtu se janë të gatshëm të marrin pjesënë tenderin e rrugës së Arbrit dhe në atë të rrugës Korçë- Qafë Thanë.

Pasi është njohur me projektet e tyre, kryeministri Berisha i ka falënderuarpërfaqësuesit e kompanisë për interesin që shprehën për të investuar në Sh-qipëri. Pasi u ka përshkruar panoramën e klimës pozitive të biznesit në vend,kryeministri u ka garantuar gatishmërinë e administratës shqiptare për të mbësh-tetur këto projekte.

Kjo tregon tashmë se Rruga e Arbërit është nën vëmendjen e investitorëvetë huaj dhe nuk do jetë e largët dita kur ëndrra mbarëdibrane të bëhet realitet.

Më datë 18,19, 20 tetor, nëDrejtorinë e Përgjithshme tëRrugëve është realizuar ten-deri për fillimin e punimevenë segmentin Bulqizë - Ura eCerenecit. Punimet, sipasburimeve zyrtare, do të zh-villohen në tre lote të ndarënga njëri - tjetri dhe do të zg-jasin 24 muaj.

Për të sjellë tek lexuesi njëinformacion të detajuar, re-daksia do të botojë pjesë-pjesë (me shkurtime) projek-tin me specifikimet teknike,të hartuar nga firma InfraT-ransProjekt Shpk, me drej-tues, z. Faruk Kaba. Ky bot-im bëhet edhe për të sjellëtek lexuesi një transparencënë këtë drejtim, dukekërkuar gjithashtu që sa mëparë të nisin punimet edhe nësegmente të tjera të Rrugëssë Arbërit.

A – SPECIFIKIMET EPERGJITHSHME

SEKSIONI 1TE PERGJITHSHME DHE

PARAPRAKE

1.01 ParaprakeKushtet e Kontrates, Vizatime e

projektit dhe Preventivi (tabela evolumeve) do te lexohen ne lidhjeme keto Specifikime dhe ceshtjette cilave u referohen, ceshtjet qetregohen apo pershkruhen nesecilen prej tyre nuk perseritendetyrimisht ne te treja rastet.

Ne raste mosperputhjesh nelidhje me te njejten ceshtje midisketyre Dokumenteve, rendi mbi-zoterues do te jete si me poshte:

· Oferta dhe Shtojcat e ofertes· Kushtet e Kontrates, Pjesa C· Kushtet e Kontrates, Pjesa B· Specifikimet e Vecanta· Specifikimet e pergjithshme· vizatime projekti· preventivi (tabela e volumeve)

1.04 ReferencatStandardet e references jane

ato italjane CNR, UNI dhe ato teMinistrise te Puneve Publike,Transportit dhe Telekomunika-cionit (per rastet e Betonit tearmese dhe paranderjes). Stan-dardet e vendeve te tjera te EECdhe ato te Shteteve te Bashkuara(BSS, AFNOR, ASTM, AASHTO etj)konsiderohen si ekuivalente.

1.05 Klauzola qe nuk apliko-hen

Cfaredo Klauzole e Specifiki-meve qe lidhet me punime apomateriale qe nuk kerkohen nePreventiva (tabela e volumeve) dote konsiderohet si e pa ap-likueshme.

1.07 Informacioni ne lidhjeme gropat e proves

Informacioni ne lidhje me pozi-cioni e shpimet dhe gropat perprove te Kantierit dhe pershkrimii dherave dhe materialeve te ndry-shme jepet tek vizatimet e projek-tit. Kontraktori mendohet se e kamarre dhe vleresuar informacio-nin gjate pergatitjes se ofertes setij, si edhe ka bere prova te tjeraqe ai i ka menduar si tenevojshme. Asnje kerkese perkompensim (ankese) per pag-ese shtese nuk do te merret para-sysh nga Kontraktori mbi argu-mentin qe informacioni ka qene ipamjaftueshem, jo i sakte apo qete nxjerr ne perfundime te

gabuara.

1.08 Furnizmi me ujePerpara se te dorrezoje oferten,

Kontraktori do te beje nje inves-tigim nese ka uje te majftueshemper qellimin e Punimeve te tij dhedo te konsultohet dhe do te rreg-ulloje me autoritetet perkatese, siedhe do te marre parasysh tegjitha aspektet ligjore. Kontrak-tori do te jete plotesisht pergjegjesper furnizimin e sasise se mjaf-tueshme te ujit te cilesise sespecifikuar gjate gjithe kohes seKontrates. Kostot e furnizimit meuje do te merren si te mbuluarane cmimet dhe perqindjet e Kon-trates.

1.09 Kushtet atmosferikedhe permbytjet

Do te merret si e mireqene qeKontraktori gjate pergatitjes seofertes se tij do te kete marre para-sysh te gjitha kushtet e mund-shme atmosferike dhe rastet epermbytjeve ne kohen e perfun-dimit si edhe gjate Punimeve Per-manente dhe te Perkohshme.Kontraktorit nuk i takon asnje pag-ese shtese si pasoje e ndodhjes,vazhdimesise apo efektit te er-erave te forta, bores, acarit,shirave dhe permbytjeve, temper-aturave apo lageshtires apo sipasoje e kushteve te tjera mete-reologjike apo hidrologjike.

1.10 Vizatimet e kontratesVizatime e Kontrates paraqiten

ne Seksionin X te ketyre Doku-menteve te Tenderit. Ketu nuk dote aplikohet asnje vizatim qe lid-het me struktura standarde/tipapo me punime tipike ku njepjese e se ciles apo e tera nukkerkohet nga Preventivi (tabela evolumeve) apo qe eshte pjese eKlauzoles 51 te Kushteve tePergjithshme.

1.11 PiketimiPiketimi do te behet ne per-

puthje me Vizatimet e projektit tedhena nga Supervizori apo sipasinstruksioneve te Supervizorit.Megjithate, Kontraktori do tepergjigjet per kryerjen e studimitfillestar mbi gjurmen e rrugesekzistues dhe do te pergatise

vizatimet e projektit te detajuar tendertimit, dhe te detajeve te pro-pozuara te ndertimit per aprovim-it te Supervizorit.

1.12 KuotatKuotat e treguara ne Vizatimet

e projektit lidhen me piketat teperhershme te rruges se Arberit,Segmenti Bulqize – Bllate (Ura eÇerenecit) dhe fiksimet e bera neteren dhe qe dorezohen sebash-ku me vizatimet e ketij projekti.

1.13 Programi i Punimevedhe Punimeve te Perkohshme

1. Duke iu referuar Klauzoles14 te Kushteve te Kontrates, pro-grami i punimeve te Kontraktoritduhet te permbaje detajet e me-poshtme:

· Radha e punimeve· Ecurine e planifikuar (grafiku i

punes)· Kapacitetet dhe llojet e impjan-

teve te propozuara· Detajet e metodave qe do te

perdoren· Detajet e punimeve te

perkohshme· Te dhena te detajuara mbi fu-

qine punetore, te kualifikuar osejo

2. Punimet do te zbatohen nemenyre te tille qe te sigurojneperfundimin e njepasnjeshemdhe te plote te zerave te punest.Radha e zbatimit te Punimeve dote varet nga ndryshimet e mund-shme, te justifikuara, qe do tebehen nga Supervizori.

3. Kontraktori do t’i jape Super-vizorit per aprovim vizatimet e pro-jektit ku tregohet planimetria (gjur-ma), si edhe nje ide te pergjiths-hme te Punimeve te Perkohshmeqe ai propozon te realizoje perqellimin e Kontrates duke perf-shire, por pa u kufizuar ne:

· Kantieri, duke perfshire ako-modimin e stafit dhe fuqise pu-netore dhe stafin e Supervizorit,ne rast se kerkohet;

· zyrat· oficinat· magazinat· impjanti i thyerjes se inerteve

dhe impjanti i prodhimit te asfaltobetonit etj., ne rast se ka

· Impjanti i prodhimit te betonitdhe impjanti i parafabrikimit, ne

rast se ka.Kontraktori nuk do te paguhet

veç per kostot e mobilizimit dheçmobilizimit, primet per garancitebankare, sigurimet, duke perf-shire dhe sigurimin e paleve tetreta, shtesat, fitimet apo cfaredolloj kostoje apo tarife tjeter, apoper punime qe lidhen me sa mesiper, me perjashtim te rastevekur çmimet per njesi per to janepercaktuar ne menyre specifiketek Preventivi (tabela e volumeve)apo jane identifikuar shprehi-misht ne Kontrate per t’u paguar.

4. Kontraktori do ta perfshijepagesen e Punimeve te Perkohs-hme ne cmimet e tij, me perjash-tim te zerave te Preventivit (tabelae volumeve).

Ne rast se per cfaredo aresye,Supervizori kerkon sherbime dhemirembajtjen e zyres, laboratorit,mjeteve dhe pajisjeve te komuni-kimit te tij per nje periudhe me tegjate nga ajo qe eshte parash-ikuar ne kohen e Kontrates, Kon-traktorit do t’i kerkohet te beje ketegje. Pagesat per sherbime dhemirembajtje te tille do te vendos-en me Supervizorin dhe do teaprovohen nga Punedhenesi.

...1.16 KantieriMe perjashtim te rasteve kur ne

Vizatimet e projektit specifikohetndryshe, Kantieri sic percaktohetne nen-klauzolen (f) (vii) te Klau-zoles 1 te Kushteve te Pergjiths-hme ka kuptimin e nje trualli pri-vat apo publike te caktuar qe si-pas opnionit te Supervizorit eshtei nevojshme apo praktik per zba-timin e Punimeve. Kontraktori nukdo ta perdore Kantierin per qel-lime te tjera nga ato te Kontrates.

Kontraktori, kur urdherohet, dote siguroje fotografi dhe do terregjistroje me aprovimin e Su-pervizorit kushtet dhe kuotat e sip-erfaqeve te kantierit menjehereperpara se te futet atje per qel-lime ndertimi.

1.17 Kantieri per nevoja sh-tese

Ne rast se Kontraktori do te per-dore rruge te perkoheshme apoakomodim shtese sipas Klau-zoles 42(3) te Kushteve tePergjithshme apo cdo siperfaqje

per hedhjen dhe vendosjen ematerialeve shtese, ai duhet tekete pelqimin me shkrim te Pr-onarit dhe Zoteruesit apo te Au-toritetit qe ka ne pronesi token nete cilen e cila do te perdoret perqellimet e mesiperme. Ne te nje-jten kohe ai do t’i paraqese meshkrim Pronarit, Zoteruesit apoAutoritetit kushtet e ketyre siper-faqeve perpara se ai t’i perdorte.

Sipas Klauzoles 37 te Kushtevete Pergjithshme, Kontraktori do t’ilejoje Punedhenesit dhe Super-vizorit, si edhe cdo personi te au-torizuar prej tyre te perdore perqellimin e Kontrates cfaredo rrugete perkoheshme apo akomodimshtese te Kontraktorit. Per per-dorimin e sa me siper, Puned-henesit nuk do t’i duhet te bejeasnje kosto ekstra.

Ne rast se Kontraktori dukeperdorur rruget e perkohshme tedaljes apo akomodimet shteseqe atij i jane siguruar nga Puned-henesi per qellimin e kesaj Kon-trate, toka ku ndodhet kjo rruge eperkohshme daljeje apo ky ako-modim shtese do te konsidero-het si pjese e Kantierit, ashtu sicperkufizohet ne nen-klauzolen (f)(vii) te Klauzoles 1 te Kushteve tePergjithshme.

1.18 Toka ne dispozicionToka ne dispozicion falas te

Kontraktorit do te jete ajo zone qezihet nga vija e kalimit te rruges,kufizimet dhe drenazhet anesoresi edhe cdo zone tjeter qe eshteperkohesisht e zene nga Punimete Perhereshme.

1.19 Toka, Kompensimi dhepagesat qe i takojne me te drejtekontraktorit

Punedhenesi do te siguroje tegjithe token qe do te perdoret apodo te zihet ne menyre te perher-shme nga Punimet.

Punedhenesi do te sigurojegjithashtu ne pergjithesi gjithepjesen tjeter te tokes qe mund tekerkohet nga Kontraktori perndertimin e Punimeve, duke perf-shire edhe Punimet e Perkohs-hme. Por ne kete rast do te kerko-het miratimi i Supervizorit perparase Kontraktorit te hyje ne ate toke.

Ne te gjitha rastet, Kontraktoritdo t’i kerkohet te marre te gjithamasat me autoritetet lokale dhe/ose pronaret per te paguar kos-ton e kompensimit ne emer tePunedhenesit. Per kete qellim,Kontraktori do te lidhet me autori-etet perkatese dhe do t’i njoftojene lidhje me fillimin e cfaredollojpunimi.

Punedhenesi do t’i rimburosojeKontraktorit keto pagesa dhe tegjithe tokat e blera ne kete menyredo te jene prone e Punedhenesit.

Nje shume e parashikuar neavance per kete blerje eshte perf-shire ne oferte. Sipas mar-reveshjes qe do te arrihet meSupervizorin dhe me te marrefaturat, Kontraktori do t’i rimbur-sohet kostoja neto e kesaj blerje-je. Kostot e Kontraktorit ne ber-jen e ketij aranxhimi dhe kryerjene pageses jane perfshire ne Shu-men Specifike te Parashikuar neAvance.

(Vijon)

Përgatiti: InfraTransProjekt ShpkRr. “Qemal Stafa”, P.132, Ap.1, TiranëTel: +355 4 22 56 50 Fax: +355 48 302 177 Mob.: +355 68 20 32 609E-mail: [email protected]: http://www.itp-al.com/

Tetor2 0 0 7 4REPORREPORREPORREPORREPORTTTTTAZHAZHAZHAZHAZH

Nga ABDURAHIM ASHIKU

PËRSHKRIM

Urën dhe Kodrën e Kamzës e kaluam qetësisht. Ura është zgjeruar,

po ashtu edhe rruga, duke këputur atënyje që lidhte Tiranën me Veriun e qësa e sa herë i montonte njerëzit dhemakinat si me saldim...

Edhe rruga që i bie mes për mes Ka-mzës është rregulluar në atë masë dheka marrë atë formë sa mund të thuashme plotë gojën “ Rrugë e bukur “...

Më tej vjen Fushë – Kruja dhe au-tostrada ( autostradë i thënçin ) që i biemes për mes fushës së Thumanës tëndarë e copëtuar si filxhani kur bie mbigurë. Rruga, e trasuar në vitet tetëdh-jetë dhe e asfaltuar në vitet nëntëdhjetëpërbën arterin më të ngushtë të lidhjesme Veriun e më tej me Kosovën e Ma-lin e Zi. Nëpër të çdo ditë ( po tu refero-hesh kronikave lajm të parë në medienvizive ) rrjedh gjak...

Iu shkëputëm “ autostradës “ për tufutur në një rrugë “ fshati “, gjithsesi tëasfaltuar e për të dalë në rrugën e vjetër,ndo nja njëqind metra në veri të Kombi-natit Kimiko – metalurgjik të Laçit siçquhej një herë e një kohë kur prodhohejsuperfosfat, acid sulfurik, bakër blistere ku ta di unë. Sot ai i qëndron pamjessi një fantazmë e shqyer nga vampiri ikohës...

Milotin e kalojmë anash. Nuk shohasnjë ndryshim përveç ndonjë klubi apogodine tip alpin mes pishave. Të tjeratjanë në atë vend që kanë qenë, të gër-ryera e të shqyera duke filluar nga sta-cioni i trenit, tek magazinat e mëdhadhe më tej hekurudha. Nuk e kam fjalënpër atë që lidhte Shkodrën e më tej edheMalin e Zi dhe Evropën. E kam fjalënpër atë rrugë të hekurt që në historinë evet mbajti shina por nuk mbajti lokomo-tiva e trena pasagjerësh e mallrash, përhekurudhën Milot – Rrëshen – Klos. Nuke di në se këtë hekurudhë në të cilënderdhën djersë dhe gjak të rinj e të rejavullnetarë e profesionistë tunelesh eçarjesh shkëmbinjsh, e vranë vitettetëdhjetë apo nëntëdhjetë të shekullittë kaluar, e vranë ato që e projektuan,që ndërtuan trase, ura, stacione trena-sh e shtruan shina nisur nga ëndrra epërcjelljes drejt Durrësit të mbi një mil-ionë tonëve në vit krom e minerale tëtjerë metalorë e jo metalorë, lëndëshdrusore e deri mollë kastrioti për ek-sport, apo e vranë ata që nuk kishinderdhë një pik djerse e gjaku nëndërtimin e saj. Nuk di si ta them. Osemë mirë nuk dua që ta them...

E lash në krah të majtë “hekurudhën“, e lash të shkojë drejt Rrëshenit jo sihekurudhë por si udhë drejt Kosovës,udhë që çuditërisht mbështetet mbi tra-senë e saj. Një udhë e re mbi trase tëvjetra...

RRUGËT E KUJTESËS

...Ura e Matit apo Ura e Zogut, siçmbeti pa u shuar për pesëdhjetë vjetemri i saj, urë që me gjithë rikonstruk-sionin e para dy viteve përsëri mbetetme një hark mangët, hark që u hodh nëerë gjatë fundit të Luftës së DytëBotërore, përsëri ashtu është. Është menjë hark mangët dhe me disa kuba be-toni që kufizojnë hyrjen dhe daljen e sajpër makinat e rënda. Nga sa pashë kal-imthi aty mund të kalojnë vetëm vetura,biçikleta e motoçikleta; sigurisht edhekëmbësorë megjithëse asnjërën prejkëtyre nuk e hasa në vështrimin tim.Me sa duket, për kalimin e Matit dheudhëtimin drejt Mirditës sot kalohet ngaurat e tjera të gjëra e të forta poshtëMilotit.

Sa herë udhëtoj kësaj rruge nuk mundt’i shmangem kujtesës të udhëtimevetë vjetra, kohës kur ajo ishte e vetmjarrugë drejt Dibrës, një rrugë me dhëm-bë të mprehtë gurësh dhe vende - vendeshtruar me zhavorr lumi. Më kujtohet senga Tirana në Rubik rruga ishte aq egjatë sa një restorant në krah të djath-të të saj ku kishte gjellë por jo bukë

(asokohe buka ishte me triskë dhe du-hej ta merrje me vete ) ishte pika kuhanim drekën. Për një njeri që udhëtonsot drejt Peshkopisë ajo që them i dukete sajuar, paradoksale. Mos nxitohet:kështu do ti duket tregimi i tij një të riukur ai do të jetë në moshën time. Nëqoftë se sot shkohet nga Tirana nëPeshkopi për pesë orë asokohe për kaqkohë shkohej nga Tirana në Rubik...

Po i shmangem asaj rruge që sot lidhTiranën, Fushë – Arrësin e Kuksin përpesë orë dhe nesër do të lidhë Tiranënme Kosovën për tre orë. Udhëtimi im ifundit asaj rruge ka qenë gushti i vitit1964, asokohe student dhe bash-këpunëtor i gazetës “ Zëri i Rinisë “,udhëtim që do të më zbriste në honet eerrëta të minierës së vjetër të bakrit, dotë më ngjiste në Orosh e Fushë – Lugjepër të kaluar një natë në çadrat egjeologëve në Nënshejt, për të më zbri-tur dishenterisë së minierës së Kurb-neshit, për të kaluar midis makinerivenë punë të fabrikës së pasurimit tëbakrit dhe së fundi për të bërë një re-portazh për fabrikën e rafinimit të bakritnë ndërtim. Asokohe rruga e vjetër drejtDibrës ishte mbytur nga liqeni i Ulzës...

RRUGA E DRITËS

U ndava nga traseja e “ rrugës mbirrugë “ që donë të kapë Kosovën. Emirëpritur nga njerëzit e thjeshtë, e për-folur nga politika e cila çdo rrugë qëhapet nuk mungon ta kthejë nga portae shtëpisë së vet, rruga po ecën dukeçarë lugina e tunele...

Tani po eci Rrugës së Dritës. Kështuështë quajtur, kështu do ta quaj edheunë. Në kthesën e parë, sapo kalonurën, syri më kap një pamje që mundta fiksosh me një të shkrepur aparati.Nuk e bëra. Dhe, megjithëse e di se ajopamje nuk do të ndryshojë për shumëkohë, nuk do ta bëj.

Djathtas në mes të fushës në vitetnëntëdhjetë një ndërtesë dykatëshe, meshesh parkimi, me një restorant plotdritë e plot asortimente të freskëta nuktë linte të bësh përpara pa pirë një kafenë mëngjes ose pa ngrënë një drekë tëshijshme. Lokali tash është shndërruarnë gërmadhë, në fole kukumjaçkash. Eshndërroi viti i mbrapshtë nëntëdhjetë eshtatë. Për kazmën që i gërreu theme-let kam dëgjuar ca gjëra kalimthi...

Majtas, rrëzë një kodre të butë qëmban në shpatulla një pyll të dendurdushku është ngritur një ndërtesë e re.E bukur është, me çati në stil alpin edritare të mëdha. Më thanë se ështëndërtuar dy vjetët e fundit...

...Një tunel i vogël në të dalë të të cilitka qenë një pllakë mermeri mbi të cilinishte shkruar emri i një njeriu që aty kish-te humbur pranverat e tij. Më tej Shko-peti po me pamjen e vjetër, rrethuar ngashkëmbej që të këpusin qafën në qoftëse donë tu shohësh majat, me qytezëne trishtë, stacionin e tensionit të lartënë portën e të cilit ende qëndron njëdatë, viti 1962 kur dha për herë të parëdritë. Më tej diga e betontë e kapur krahpër krah me të dy anët e shkëmbinjvetë fortë dhe në këmbë të saj uji i kaltër,i pastër dhe i tejdukshëm si kristal qëpasi ka dhënë dritë merr rrugën e mërz-itshme drejt detit...

Këtu mendimi më fluturoi larg, jo pakpor rreth një mijë kilometra. Mu kujtuakanali i madh që përshkon tej e tejThivën, i mbushur me ujë po kaq saështë i mbushur Mati këtu, me ujë që emerr nga një liqen artificial mbi luminMonro për ta përcjellë në afro dyqindkilometra gjarpërim në Athinë, sigurishtpasi ka kaluar në impiantet e pastrimitdhe dezinfektimit. U ndala dhe mendo-va: A nuk do të ishte gjë e mirë që prejkëtu, atje ku shuhet shkuma që krijojnëturbinat të hapej një trase e mbi tënëpërmjet një kanali të betonuar apotubave të mëdhenj uji të “ përmbytët “çezmat në tërë hapësirën që nga Milo-ti, Laçi, Fushë Kruja, Vora, Shijaku,Durrësi e deri në Kavajë ? Pyeta dhepyes, pa marrë përgjigje. Pyes përsëri,me shpresë që një ditë, në mos unë, tëtjerët, të pinë ujë dhe të bëjnë dush ngauji i Shkopetit. Ka ardhur koha ta sho-him botën dhe jo ajo të na shohë ne “anës ujit i pa larë “...

... Mikrobusi përshkon, si perigjilpërën, tunelin e Shkopetit, ashtu siçka qenë, “ pranë dritës i pa parë “, përtë na dhënë atë lloj kënaqësie që ta jepuji i liqenit dhe gjelbërimi, që i reflektuarnë të e mbi të, ia ka ndryshuar ngjyrënnga e kaltra në të blertë.

Para kthesës që të fut në luginën qëtë çon në Ulzë, gjithnjë kthej kokëndjathtas dhe vështrimi më ngulet në njëfshat të vogël, në Madhesh, në një ka-nal sipër tij e në një kullë mbi një majëkodërze. Atje, në vitin 1974, kur ishakorrespondent i ATHSH-së pata bërë njëkronikë për kanalin dhe qesh shtruar nënjë sofër kulle të moçme me një pjatëme hudhra të njoma, gjizë të bardhë sigëlqere, peshk liqeni e raki të zierë dyherë nga rrushi me erë që rrethonte sh-tëpinë. Aty mësova edhe një histori joshumë të largët në kohë. Afro njëzet epesë vjet më parë, kur ende nuk ishtetrasuar rruga dhe ndërtuesit e hidrocen-tralit të Ulzës bënin kilometra të tëra

rruge nga Rrësheni, banorët e fshatitjetonin në një komunitet gati mesjetar.Kur rrallë – rrallë shkonin në Burrel përPazar ata, në shkëmbim të mallraveofroni para që datonin që nga koha eturkut, koha e Zogut e deri në kohën epushtimit. Dhe kur shitësit u thoshin se“ këto para nuk shkojnë “ ata shprehninhabinë dhe deklaronin “ Nuk ka gjë,shkojnë në fshatin tim”. Hapja e rrugëssë Dritës do të sillte për ta jo vetëm dritëelektrike...

...Rruga nuk hynë në Ulzë, merr djath-tas mbi një urë në ballë të së cilës, mbinjë mur rruge ende një parullë ( ngaparullat e shumta të politizuara të ko-hës së shkuar ) nuk është shuar. “ Tëjetojmë me situatat, të realizojmëdetyrat “ shkruhet si për të na thënë seduhet të shtrëngojmë rripin, të rrimë padrita e pa ujë, të kërkojmë e mos gje-jmë punë...veçse tej kufijve të dheut tëtë parëve.

Pamja që të mbërthen sapo ngjiteshpas atyre kthesave të forta në kodër tëUlzës është trishtuese. “ Gjethen e har-dhisë “ që i jep formën e vet pasqyrëssë ujit duket sikur e ka mbërthyer per-onospora dhe oidiumi, vrugi dhe hiri,duke i shtrirë hifet e veta thellë qelizavee duke e tharë. Në një kthesë shtypabutonin dhe fiksova një pamje. E fiksuarnë memorien e kompjuterit, sa herë ehap, më trishton. Ma do mendja se tënjëjtin trishtim do të përjetoja edhe sikurtë kisha fiksuar pamjet e liqenit të Fi-erzës e Komanit. E kaluara në shtatëm-bëdhjetë vjet qeverisje bëri pesë hidro-centrale. E sotmja, në po të njëjtënhapësirë kohore nuk ka bërë asnjë. Nëdialektikën ekonomike ka një aksiomë:një rend ekonomiko shoqëror fiton mbirendin para ardhës duke e përcjellë atënë “ kujtesë të historisë “ kur krijon vleramë të mëdha, mirëqenie më të madhe,liri për të gjithë. A e ka mundur “demokracia shqiptare “ “ diktaturën sh-qiptare “. Unë nuk munda vë dorën nëzjarr për t’i dhënë përgjigje pohuese.

RRUGË TË LASHTA

Lugina e Matit është e zhytur në gjel-bërimin e misrit dhe të jonxhës. Burimine tij do ta shohësh nga fundi i luginës,pasi kalon Klosin, tek ndalesh, push-on, pi një kafe dhe sipas kohës ha ndon-jë paçe të ngrohtë ose mish të pjekurviçi “ viologjiko “ siç do të shënoningrekët supermarketeve. Lokalet fresko-hen me ujin e Matit, jo të atij që rrjedhshtratit të lashtë por të atij që rrjedh nëkonstruksione betoni që diku mbësh-teten në tokë e diku tjetër mbështeten

UDHËTIM MES KONTRASTESH DHE RRUGËSH TË MBYLLURAUDHËTIM MES KONTRASTESH DHE RRUGËSH TË MBYLLURAUDHËTIM MES KONTRASTESH DHE RRUGËSH TË MBYLLURAUDHËTIM MES KONTRASTESH DHE RRUGËSH TË MBYLLURAUDHËTIM MES KONTRASTESH DHE RRUGËSH TË MBYLLURA

Tetor2 0 0 75 REPORREPORREPORREPORREPORTTTTTAZHAZHAZHAZHAZH

mbi kërraba të betonta. Kanali ka aqujë sa t’i japë luginës blerim dhe loka-leve e lavazheve ujë të bollshëm jo tëpijshëm. Matjanët nuk i vunë minatkanalit të tyre, i dhanë dhe i marrin jetë...

...Tek kthesa, para se të marrësh tëpërpjetën drejt Qafës së Buallit, djath-tas, ka një urë. Dikur, kur ishte në kon-struksione metali ( tani është e betontë), kam marrë rrugën tej asaj ure. Ka qenëtetori i vitit 1964. Diplomati dhe publi-cisti i njohur Javer Malo i cili ato ditëkishte qenë në Dibër e më vonë do tëbotonte në Zërin e Popullit një reportazhtë gjatë që do të zinte tre numra tëgazetës, i bëri shenjë shoferit që të ka-lonte mbi urë. Gazi mori të përpjetën ePlanit të Bardhë duke kërcyer mbi gurëte rrugës, me të katër rrotat aktive, menjë shpejtësi që nuk i kalonte të pesëm-bëdhjetë kilometrat në orë. Udhëtonimnëpër një rrugë të vjetër, një rrugë që dotë na nxirrte në Bizë e Shëngjergj, nëatë hapësirë bjeshkësh madhështore,mes fshatrash të harruara. Një herë nëjetë do të udhëtoja asaj rruge të mbyl-lur. Pse ishte mbyllur do ta mësoja dh-jetë vjet më vonë, kur punoja si korre-spondent i ATSH - së për Dibrën dheMatin. Në analizat vjetore që bënim, njëkapitull u kushtohej objekteve të “ ko-hës së veçantë “. Në atë zonë ishin in-staluar dhe ishin në gatishmëri të plotëtë gjitha objektet mediatike të pushtetit,përfshirë edhe strehimet për udhëheqjene lartë. Nuk e di pse sot, kur kohët kanëndryshuar e objektet janë shkatërruarnuk është zgjuar kjo rrugë. Unë nuk kamdëgjuar asgjë për të, përveçse në njëvariant të ri të Rrugës së Arbrit.

Po ku është Rruga e Arbrit ? Ku deldhe ku hyn ajo këtyre maleve dhe lugi-nave. Një miku im, Bujar Karoshi, mëdërgoi një botim me referate e kumtesapër Rrugën e Arbrit mbajtur në një se-sion të veçantë nga intelektualë dibranë,të kësaj dhe të asaj ane të kufirit sh-qiptaro – shqiptar. Hedh sytë të gjej kuështë Ura e Vashës. Diku është fshe-hur në kalim të Matit. Ngjitem lart, Qafëssë Buallit, dhe kërkoj trasenë dhe pikënku do të nisë tuneli për të dalë në Bul-qizë. Por më shumë kërkoj në kujtesë.Ngjitem mbi Qafë Shkalle, atje ku ësh-të ngritur një lapidar në kujtim të ZonjaÇurres dhe tres vështrimin në kërkim tërrugëve të vjetra të dibranëve drejt Ti-ranës, kërkoj hanet, atë të Rrasës sëAllushit dhe të Lleshit në Klos Katundqë ende ekzistojnë në sajë të mbrojtjesqë iu bë nga shteti duke i cilësuar simonumente kulture, kërkoj Qafë Mur-rizën, Xibër Murrizën, Xibër Hanen,Gurin e Bardhë, mullinjtë dhe burimete mëdha të ujit për tu ndalur në Shkallëtë Tujanit. E frikshme më vjen në kujtesëShkalla e Tujanit. Më kishte hyrë nëpalcë frika e saj falë tregimeve të babaitdhe të kafsharëve që përcillnin deri nëvitet pesëdhjetë drithë e bulmet në këm-bim të kripës e ndonjë rrobe të përdorur.Shkalla e Tujanit ishte aq e ngushtë,aq rrëshqitëse sa kishte marrë me dh-jetëra jetë kafshësh me ngarkesë, madjeedhe njerëzish. Rruga gjashtë ditore, trenë të vajtur dhe tre në të ardhur, ishtenjë ankth për ata që udhëtonin dhe përata që prisnin fundin e gëzuar të tij. UnëShkallës së Tujanit kam kaluar në vitin1962. Atëherë ajo ishte çarë dhe nëpërtë kalonin makinat. Asaj qafe, atyremaleve do të kalojnë një ditë makinat,në dy korsi vajtje dhe në dy korsi ardhje-je, do të hapen tunele për të dalë nëKlos e në Bulqizë. Ajo rrugë thonë sedo ta afrojë Sofjen e Bullgarisë më afërAdriatikut se sa Detit të Zi. Për mosme folur pastaj për Tetovën, Gostivarin,Kosovën e më gjerë. Në Dibër, në mëpak se tetëdhjetë kilometra do të shko-het për një orë. Dibra me Tiranën do tëjetë aq larg sa është Athina me Korin-thin...

Do të desha ta jetoja atë ditë ashtusiç do të deshën ta jetonin dibranët,tetovarët, kosovarët. Është arteri mëjetik i shqiptarëve të ndarë pas arterit tërrugës Durrës – Morinë. Nuk e di në see kuptojnë këtë gjë politikanët tanë, jonë fushata zgjedhjesh ku deklaratat dhepërurimet e fillimit të punimeve nuk kanëmunguar, por në plane perspektive, mekohë e afate të caktuara, me investimetë shtetit apo me koncesione. Rrugët

drejt Dibrës ka ardhur koha të hapen nëtë gjithë hapësirën e vet. Boll janë mby-llur...

Në Tiranë është “ Rruga e Kavajës”që të çon në Kavajë, është “ Rruga eDurrësit “ që të çon në Durrës, është “Rruga e Elbasanit “ që të çon nëElbasan...Në Tiranë ka një rrugë qëquhet “ Rruga e Dibrës “ që nuk të çonnë Dibër, në qoftë se nuk do të kthe-hesh në mesjetë, pas karvanëve me kuaje mushka...

RRUGË TË MBYLLURA

Në Milot takuam trasenë e heku-rudhës Milot – Rrëshen – Klos shi-navjedhur. Luginës së Matit kaluam britrasesë shtruar me zhavorr, anash urashtë mëdha prej betoni, madje edhe nënharkun e njërës prej tyre. Dikur, në vitet’90-të kam shkruar se i u zhveshën sta-cionet e trenave në Burrel e në Klos, siu shkulën tullat dhe si u nxorën hekuratnga betonet e forta. Sot, në syrin e njëudhëtari të zakonshëm vetëm urat emëdha dhe disa konstruksione të lartabetoni në “ stacionin e fundit “ janë dësh-mitarë se dikur këtu është menduar dhepunuar për një rrugë të hekurt.

...Kur ngjitesh në Klos Katund nukmund të rrish pa e zbritur vështriminposhtë, atje ku në një shesh dikur u ngritnjë impiant i madh për pasurimin ekromit. Nuk mund të rrish pa e zgjaturshikimin atje ku dy tunele kishin nisurtë çajnë malin drejt nivelit të pestë tëminierës së kromit që aso kohe mban-te emrin e Todo Manços, kryeinxhinier-it të palodhur të minierës së Bulqizës.Atëherë thuhej se tunelet, nga sasia eujit që do të merrnin dhe përcillnin nëpërbarkun e tyre do të jepnin për bujqësinëmatjane vlera që barazoheshin me atotë transportit të kromit. Ti i sheh por atonuk të shohin. I qorroj koha ashtu siçqorroi edhe Rampën mbi Qafën e Bual-lit funksioni i së cilës ishte të zbriste nënivelin e pestë kamionët e rëndë.

Thonë se minerali i kromit është rriturme disa herë në vlerë dhe është shumëi kërkuar në botën e jashtme. Shkruhetse në Bulqizë, firma që ka marrë mini-erën me koncesion, nuk po bën asnjëinvestim kapital dhe se mendjen e kavetëm tek shfrytëzimi i mineralit që nëthellësitë e nivele të dymbëdhjetë ekatërmbëdhjetë është në përqindjet emineralit të pasuruar. Dokumentohetnëpërmjet shtypit dhe radiotelevizionitse si pasojë e shfrytëzimit barbar që poi bëhet minierës së kromit dhe i masavetë pakta dita ditës humbasin jetë njerëz-ish. Nuk jam shumë i informuar për sh-kak të largësisë ku jetoj por më duketse mbi kromin shqiptar, këtë pasuri un-ikale që dikur e radhiste Shqipërinë nëvend të tretë në botë për nxjerrjen emineralit në tërësi dhe në vendin e parënë botë për nxjerrjen e mineralit të kromitpër frymë të popullsisë, është vënë kryqmbi perspektivën, janë mbyllur të gjitharrugët dhe shtigjet, ato rrugë e shtigjeqë gjeologët tanë bënë që të lindëBatra, Krasta dhe Thekra e Martaneshit,Tërnova, Selishta e Cëruja...

RRUGË TË NËMURA

Kush ka udhëtuar drejt Peshkopisëvite më parë (por edhe sot) nuk mundtë mos ndjejë një ngushtim supesh,sikur do të kalojë nëpër vrimën egjilpërës, sa herë kalon Urën e Qytetitdhe i ngjitet të përpjetës së Peladhisë.Unë të paktën kështu e ndjej veten saherë udhëtoj. Kështu e ndjeva edhe nështator kur e desh puna të shkoja nëvendlindje.

Ndjenja lidhet me një fakt, me njëdëshmi dhe një kujtim të para më se tridekadave...

... Në Peshkopi mbahej një aktiv kul-ture, aktiv i drejtuar nga partia në push-tet. I deleguar i Komitetit Qendror dhe iKëshillit të Ministrave ishte caktuarMehmet Shehu. Nuk mund të them mesaktësi se në se ishte maj apo qershori vitit 1973. Një gjë mund të them mesaktësi. Nga qeveria shqiptare ishteplanifikuar që edhe rruga që lidhte Bul-qizën me Peshkopinë të asfaltohej.Punimet, në rrugë të gjerë dy kalimëshe,sapo kishin kaluar Urën e Qytetit dhe iishin afruar të përpjetës së Peladhisë,atje ku ishte ngritur një impiant asfalto-betoni. Aty u ndal Mehmet Shehu mesuitën që e shoqëronte. Pa mbrapa, papërpara dhe u nxi në fytyrë siç dinte tënxihej ai kur merrte inat. Bëri me dorëpërpara dhe deklaroj si në njëekzekutim: “ Dibrës nuk i duhet rrugady kalimëshe. Të asfaltohet vetëm menjë kalim...”. Kështu u tha dhe kështuu bë...

Kështu është edhe sot rruga por mëngjan edhe mentaliteti. Nga ata coparrugësh që po asfaltoheshin (tek ura eTopojanit) nuk pashë buldozerë që tëhanin shpatet e të zgjeronin rrugën porvetëm makina asfaltobetoni që hidhninzift e zhavorr mbi rrugën ekzistuese.

Duket se rruga drejt këtij qyteti nëVerilindje të Shqipërisë, rruga drejt Di-brës, qendrës gjeografike shqiptare ësh-të e nëmur. Ndoshta gaboj por faktet nëkëtë konkluzion më sjellin. Bëjeni ndry-she dhe unë do të ngrihem në këmbë edo të përkulem deri përdhe në shenjëpendimi.

QYTETI I ËNDRRAVETË MIJA

Peshkopia më befasoi me ndryshimete dy viteve të fundit.

Në pikën dominuese të pamjes së dykrahëve të saj, krahut të vjetër me për-roin e llixhat thellë tij, dhe krahut të rime ndërtimet e dekadave të fundit,djathtas muzeut historik materialet etë cilit më thanë se janë magazinuarnë një magazinë të vjetër plot lagësh-tirë, bëjnë përpjetë konstruksionet ndër-timore të dy minareve të xhamisë së retë qytetit, ndo nja njëqind metra në vijëajrore nga xhamia e vjetër.

Sheshi para ish komitetit të partisëqë tashti është bërë prefektura e qarkut,shesh i cili qe menduar që të mbajë njëpërmendore kushtuar historisë dibraneishte “ bunkerizuar “ nga një ndërtim i

Kujtim nga vendlindja

rëndomtë duke i mohuar qytetit pamjenmë të bukur që paraqitet sapo merrkthesën e Llasenit dhe sheh si nëpëllëmbë të dorës Peshkopinë.

Për të tjerat nuk po shkruaj. Nuk poflas as për pallatin e sportit që ështëkthyer në gërmadhë dhe qëndron nëkëmbë falë skeleteve të forta të betonit,as për lulishtet e bukura të Agush Sel-ishtës ( vërtet a e ka bërë qytetar nderiPeshkopia Agushin e madh të gjel-bërimit dhe lulëzimit të qytetit ? ) qëjanë betonuar. Po iki i mërzitur edhe psemërzitinë disi ma uli “ Bulevardi i Blireve”ku ende shëtitet mbrëmjeve pa ushqetësuar nga makinat dhe mjetet etjera të motorizuara dhe ku mund të ta-kosh ndonjë të njohur e mik të vjetër.

RRËNJË TË VJETRA

E lash Peshkopinë pas shpatullaveme gjithë kujtimet e një jete të gjatëaktive, me gjithë pasionin dhe dashur-inë që kam për të dhe mora rrugën drejtfshatit të lindjes, Zdojanit, nja pesë ki-lometra larg qytetit. Desha të udhëtojanë këmbë për të kujtuar vitet pesëdh-jetë kur bëja dhjetë kilometra rrugë nëditë për të vazhduar shkollën sh-tatëvjeçare. Desha të ndalesha rrugëse të mblidhja thana e manaferra që nëato vite ishin gardh nga të dy anët errugës dhe na shuanin urinë e kohës.Desha...

Lere se çfarë desha e dua unë...Një mikrobus më mori në barkun e

vet dhe unë nuk mund të bëja gjë tjetërveçse të kundroja rrugën herë majtas eherë djathtas. Të shikoja në Rashnapojënjë kopsht të bukur me mollë në për-masat mbjellëse të kohës, degë varuranga mollët starking aq të dashura dheaq të pranishme në plantacionet e mëd-henj të dikurshëm në Kastriot, Sllovë,Zdojan e gjetkë. Mu bë qejfi kur pashëatë kopsht. I thashë vetes se në tokëndibrane nuk janë shkulur rrënjët e njëperiudhe nga më të arrirat në historinëe zhvillimit bujqësor të saj.

Djathtas nuk mund të rrija pa kërkuarvijën dhe ujin në vijën e malit. Të parëne gjeta mes “ shpendrash e ferrash “kurse të dytin nuk e gjeta kurrkund. Ujii malit nuk zbriste më poshtë se Rash-napoja. E pinte “ kuçedra “. Jo kuçedrae përrallës por ajo e vetëgjyqësisë...

...Dibra, edhe pse kanalet i janë tharënuk lë pëllëmbë toke pa mbjellë. Njërrënjë kjo e dashurisë për tokën, për atëqë e ka mbajt gjallë ndër shekuj...

...Në Zdojan mbërrita pak mbas mes-dite. Shkoja për të qenë i pranishëm nëmartesën e mbesës sime, Drionës sëbukur me Blerimin emigrant në Rethim-no të Kretës. Si më i madhi i pesëvëllezërve dhe dy motrave zura vendintim në konak....

...Në Dibër ka qenë zakoni që në ras-te dasmash nuk bëhen ftesa “ për vizitë“. Ai që të do dhe të nderon, me të mar-rë vesh për gëzimin tënd, vjen të të bëjënjë “ hajrli “, të pijë kafen e gëzimit...

...Në Dibër është përsëri zakoni i viz-itës tradicionale “ për hajrli “ e për “ njëkafe të ëmbël “. Në tre ditë, këtë rrënjëtë shëndetshme të zakoneve tona, epërjetova me një gëzim të thellë nëshpirt. Takova në ato vizita njerëz që mëngjallën kujtime të hershme, bash-kënxënës në klasën e parë të shkollësfillore, njerëz që isha rritur me ta dukebredhur atyre kodrave të bukura e dukeu larë në ujët e Drinit që i qëndron ka-tundit si një kurorë lulesh të kaltra.

* * *

Në kthim nuk mund të rrija pa u ndalënë hyrje të Shupenzës. Një miku im ivjetër, në kabinën e “skodës” të të cilitkisha udhëtuar e reportazhet e tij përvendet dhe njerëzit i kisha redaktuar,kishte gjetur telefonin tim në Athinë emë kishte përcjellë gëzim dhe mall. Amund të rrija pa e takuar Kujtim Gje-leshin ?

... Udhëtova një ditë shtatori drejt Di-brës...

... Bëra udhë mes “ Kontrastesh dherrugësh të mbyllura “...

Shtator 2007E-mail: [email protected]

00306938103747.

Tetor2 0 0 7 6MITMITMITMITMITOLOLOLOLOLOGJIOGJIOGJIOGJIOGJI

Nga AGRON TUFA

Brezi (në disa zona të Dibrës së Epërmedhe Lumës quhet shoka), paraqet në

vetvete një element të pandarë të kostumitnacional në një shumicë popujsh. Dukelënë mënjanë anën estetike e etnografike,ne do t’i kushtojmë vëmendje vetëm trak-timit mitologjik të përdorimit të tij të do-mosdoshëm në disa krahina të Sh-qipërisë së Veriut.

Në Dibrën Veriore dhe në Lumë mundtë dëgjosh një legjendë të tillë arkaike:“Njëherë ndrikulla shkoi mysafirë te ku-mara i vet. I ndodhur vetëmpërpvetëm metë në shtëpi, kumarës i ra në kokë ngasjatunduese e mishit, iu err arsyeja dhe ulëshua mbi ndrikullën që të shkrehte ep-shin. Ajo, nga ana e saj, duke ndjerë tmer-rin e këtij incesti, doli me vrap nga shtëpia,e ndjekur nga kumara, kaptoi korije e për-roska, gjersa më në fund kumara e arritmaje një kodre, ku e çnjerëzoi. Gjatë ko-hës së mëkatimit, shokën e saj të zgjidhure rrëmbeu era duke e kthyer në ylber, sishenjë të përjetshme të këtij incesti”. Nëkëto krahina edhe sot e kësaj dite, kurshohin ylberin, thonë: brezi (shoka) indrikullës.

Duhet rrahur të analizojmë raportete ndërsjella midis dy mitologjemave– ylberit dhe shokës – ne do tëveçojmë dy plane themelore në stu-dimin e legjendës. I pari – “sipërfaqë-sor”, që cek motivin fundamental tëincestit dhe i dyti – “vertikal”, i cili nashpie në arkaikën e hershme dhe qëna lejon të merremi me kërkimet mito-filozofike, dhe gjithashtu, me mitologjikrahasuese.

Sipas mendjes populloreshqiptare,mëkati ndrikull-kumar kon-siderohet edhe më i rëndë se motër-vëlla. E mbërritur deri në ditët tona,legjenda na përcjell një mesazh tënatyrës didaktike. Subjekti i saj ështëi grishur t’i kumtoje receptuesit – parasë gjithash – që “incesti është punëe keqe”.

Duke njohur tekstet e baladave tëlashta shqiptare, arrijmë në përfun-dimin se incesti, për nga forca fatale,barabitet me gjëmat natyrore, p.sh.,me përmbytjen e madhe. Në një shu-micë të tillë tekstesh mund të gjeshelemente peripecish të tilla: forcat enatyrës p-jesëmarrin në marrëdhëni-et e heronjve dhe përpiqen gjithëfarë-soj të pengojnë incestin e pavetëdijshëm(kur motra dhe vëllai, pa ditur gjë për lidhjete tyre të gjakut, vendosin të hyjnë në mëkat,atëherë lind një tufë zogjsh fatidikë, bie shigjaku etj.). në Eposin e Kreshnikëve të sh-qiptarëve të veriut, njërit prej heronjve qën-drorë i ofrojnë të zgjedhë për nuse më tëbukurën nga tridhjetë perritë e krahinës.Porse ai, i fyer, e hedh poshtë këtë propo-zim me një ligjëratë të tillë të pezmatuar:

-”Zoti ju vraftë, more agët e Jutbinës!Po ku a ndie n’mjet tokës e t’qiellësSe muer vllau motrën e vet?Qi tanë bijat e Krahinës ku janë,Tanë si motra qi po m’duken!”.

Lind pyetja: përse ndër shqiptarë, ndry-she nga një shumicë popujsh, përfshidhe ata të gadishuliit ballkanik, incestimbetet një ndër tabutë kryesore? Këtukemi të bëjmë, ndofta, së pari, me kultiv-imin e institucionit të kumarisë (proba-tinisë) në rrang shenjtnie dhe së dyti, mekundrimin e martesës si akt simbolik i“pushtimit të nuses” përmes “fitores mbibabanë apo vëllanë e madh”. Në rastin eparë, ashiqare, ia vlen të kthehemi në ko-hërat e shthurjes së komunitetit primitiv,kur ndodh refuzimi i ngadaltë nga poli-gamia dhe, si alternativë e mundshme emartesës poligame lind “kumaria”, mad-je, dhe ndërmjet mashkullit e femrës. Nërastin e dytë jemi të shtrënguar ta kun-drojmë arketipin e dasmës si fakt jo vetëmjetësor, por edhe shpirtëror dhe mistik nëjetën e njeriut. Material të begatë e origji-nal në këtë drejtim na jep folklori – jo vetëm

në format e riteve dhe bestytnive, por edhenë trajtën e eposeve e përrallave që kanëmbërritur gjer tek ne. për ilustrim, vlen tëpërmendim studimin antologjik tëVladimir Propp-it, “Morfologjia e përrallës”,në të cilin rrëfehet për vriante të ndryshmetë subjektit të përrallës. Për shembull, përtë marrë princeshën për grua, heroi i për-rallës është i detyruar të mundë GjarpërGorinicin, Koshcejen apo ndonjë tjetërpërbindësh, domethënë, sipas Propit, tëashtuquajturin “dëmtar” që, si rregull, nadel se është jo kush tjetër pos babait (aponjë tjetër njeriu të afërt) të princeshës.Përralla, pa dyshim, shfaqet jo vetëm pas-qyrim i arkaikës mentale të popullit, poredhe vetë sikur i i mponon njeriut të lash-të ato apo të tjera etalone etike. Këtu vetve-tiu të shkon mendja te konkluzioni frojdiste të gjeturit burrë për vete me funksionin ebabait për gruan (apo nusen) si dhe përshkëmbimin e njërit me tjetrin. Këto shpje-gime të tabusë incestuale na duken ngamë bindëset, përderisa, njeriu i vjetër zortë ketë marrë erë nga nga kodet gjenetikedhe ashiqare, pak e ka vrarë mendjen mbifaktin se nga flligështia e përhershme egjakut, herët apo vonë, mund të lindin nëfamilje monstra. Megjithatë, vetë mendi-

mi se vëllai që martohet me motrën e vetka për borxh (qoftë edhe në kuptimin sim-bolik, qoftë edhe në nivelin e pavetëdijes)të “triumfojë” mbi babain e tij, domethënë,ta zëvendësojë atë në gjithçka ka të bëjëme vajzën, duke kryer në këtë mënyrëatëvrasje simbolike, ky mendim duket eka trembur njeriun dhe ka shkuar në tëkundërt me normat e tij etiko-morale. Kë-sisoj, mbase pikërisht për këtë, martesandrikull-kumarë është konsideruar simëkat edhe më i madh se sa martesandërmjet të afërmve me lidhje gjaku.

I rikthehemi ylberit dhe shokës. Në zonatë ndryshme të Shqipërisë së veriut, yl-beri ka disa emërtime: “brezi i ShënMërisë së Virgjer”, “brezi i Diellit”, “brezi iZoodiakut” (P. Bogdani), “brezi iPerëndisë”, “Brezi i Havës”, “brezi i Muah-metit” etj. pra, vlen të theksohet se ylberishpesh merrej si njëfarë dërgese ngasipër, si një shenjë hyjnore. Në të tilla rre-thana, legjendën për ylberin ia vlen takqyrim si subjekt të ngarkuar me didak-tikë të vonë religjioze, ku femra iu kundër-vu mëkatit seksual, ndonëse, e nënshtru-ar me përdhunë, konsiderohet tashmë simartire dhe në shenjë të pastërtisë dheshenjtërisë së vuajtjeve të saj, në qiellshfaqet shenja hyjnore e dërguar nga lart.

* * *

Nëse flasim për interpretim arkaik tëkësaj legjende, duhet të kujtojmë atë çkamë sipër përmendëm shkarazi. Dhe pikër-isht atë që, incestin e pavetëdijshëm epengonin vetë elementët e natyrës, duke i

shpërqendruar pjesëmarrësit potencialëtë incestit (po, dhe duke i gjymtuar) megjithëfarë stihish. Përveç gjëmave të ndry-shme, enumërohet edhe përmbytja emadhe, forca tragjike e së cilës barabitetme gjëmën e mëkatit, siç jo rastësisht,do ta shohim më poshtë.

Siç dihet, në shumicën e popujve ekzis-ton përfytyrimi i dasmës së përjetshmemes qiellit dhe tokës, madje, si rregull,toka paraqitet në rolin e femrës, kurse qielli– në rolin e mashkullit (egjiptianët dhedisa popuj të tjerë kanë të kundërtën). In-teresante është se dasma e qiellit metokën ka zanafillë incestuale (toka së parilind qiellin - Gea pjell Uranin – kurse mëpas e merr për burrë), ndonëse në këtëstad zhvillimi të kozmogonisë, incesti nukqortohet, por përpkundrazi, merret si njëgjë krejt e natyrshme dhe e domos-doshme (krahasojeni me subjektet emëvonshme, kur lulëzon motivi i incestit,p.sh., me mitin e Edipit... ). Mjeti më i drejt-përdrejtë i bashkimit të tokës me qiellinparaqitet shiu, vaditësi, mëkuesi dhe pl-lenuesi i barkut bujar të mëmë-tokës. Rrje-dhimisht, përmbytja – vepron në llojin evet si njëfarë katarsisi, që pastron dhe nëtë njëjtën kohë ushqen tokën, simbolok-

isht muand ta quajmë veçse si njëakt seksual të qiellit me tokën (sepërmbytja s’është gjë tjetër veçserrjedhojë rrebeshesh të bollshme).Sipas dëshmive të A. Afanasievit(“Pikëpamjet poetike të sllavëve nënatyrë”, V.1, fq. 362), “një legjendëbullgare pohon se para përmbytjesbiblike, nuk ka patur ylber; po kur tokau tha dhe Noeja i solli Zotit fli, atëherëPerëndia i premtoi atij se përmbytjenuk do të ketë gjer në ardhjen e dytëtë Krishtit, dhe si dëshmi, na dhuroiylberin e tha: “Përderisa të shndrijënë qiej ylberi – nuk keni pse të frikë-soheni, po kur ylberi të zhduket – kjoka me qenë shenjë se dita e gjykimittë tmerrshëm po afron...”. Në përm-bledhjet me dorëshkrime të vjetraapokrifike, thuhet “Ylberin e krijoi Zotipas përmbytjes” (PërmbledhjaApokrifike e vitit 1531)... “pas përm-bytjes, Zoti vuri një hark në qiell sishenjë dalluese për përmbytjen edytë që do të ndodhë”... Ky çast sol-emn lidhet me “dhjatën” që Zoti je-hova i dha Noesë. Ja se si interpre-tohet kjo “dhjatë” në enciklopedinë“Mitet e popujve të botës”: “Zoti fillon

me ndëshkimin e tokës për shkak tëmëkateve të njeriut me rrotullimin e rreg-ullt të stinëve të vitit përpara: “Në të gjithaditët e tokës, mbjellja dhe korrja, zhegu ethëllimi, dimri dhe vera, dita dhe nata nukdo të ndalen” (8,22). Noeja qëndron paraJehovait si stërgjysh i njerëzimit të ardhs-hëm dhe si Adam i ri që merr në fillim potë tilla bekime: “shtohuni dhe shumohu-ni, dhe mbushni tokën!” (9,11)”. (22,24).Dhe kështu, para nesh na del njëfarë rre-thi i premtuar, këtu vetvetiu mendja të sh-kon te analogjia e formës harkore të yl-berit. Sidoqoftë, harku është veçse pjesae dukshme e ylberit. A. Afanasjevi, në ve-prën e njohur “Pikëpamja poetike esllavëve në natyrë”, shkruan: “Formagjysmërrethore e ylberit të çon ndërmend,dashje padashje një unazë gjigande qëpërqaf tokën. Në Bavari atë e quajnë him-melring, sonnenring..., madje disa be-sojnë që në asnjë mënyrë ajo nuk duhetquajtur me emrin e vet, porse vetëmnëpërmjet eufemizmave “Unaza qiellore”,që të mos biesh në pushtetin e djallit...”(1,358). Kështu pra, ç’do të thotë “unazë”?Unaza është shprehje e qarkullimit tënatyrës dhe në të njëjtën kohë, unaza ështëparaqitja e stërlashtë simbolike e kohës.Kujtojmë se indianët dhe keltët e lashtëme “gjarprin që kafshon bishtin e tij” – sepikërisht me vizatime të tilla, si rregull, janëgdhendur sarkofagët dhe përmendoret evarreve të lashta. Meqë ra fjala, ekzistonnë një shumicë popujsh emërtimi “gjar-për i ylbertë”. “Në trajtën e një gjarpri tëylbertë lidhen përfytyrimet për frymën eujrave, gjarprin – monstër, kristalin magjik

(në të cilin pasqyrohet spektri ylberor), icili shfrytëzohet nga magjistricat; ylberiasocionon me shiun dhe magjinë eplleshmërisë”. (Mitologjia. Fjalori i madhenciklopedik nën redaktimin e E. M. Mele-tinskit, Moskë, 1998, f.462). nëse ylberiështë shprehje e qarkullimit në natyrë,atëherë, si dhe në rrjedhën e kohës, nëylber ka një gjysmërreth të ndritshëm, mb-itokësor, të qiellt, apo, nëse e doni, hyjnor,sikundër pjesa tjetër është e errët, nën-tokësore, e vdekshme.

Këtu është krejt me vend të kujtojmë përbrezin (shokën) si për gjendjen e parëmitike të ylberit. Në shumicën e popujve,barku identifikohet me vetë jetën (te indi-anët e vjetër barku konsiderohet si rezer-vuar i energjive “Agni”: “Në letërsinë postin-diane agni konsiderohet gjithashtu nëaspektin fiziologjik si elemnt i organizimittë gjallë – zjarri i “barkut” (“audaria)”. (In-duizëm. Xhajnizëm. Sikhizëm: fjalor.Moskë, 1996): Ndër sllavë vetë fjala “bark”ka patur kuptimin zanafillor “jetë”, “ekzis-tencë”). Brezi (shoka) i lidhur përreth barkutmund të simbolizojë qarkullimin e kohës,të cilës, sipas dhjatës së Perëndisë, iështë e nënshtrueshme gjithçka në natyrë.Madje, sipas gjitha gjasave, ajo pjesë ebrezit që gjendet direkt përpara,domethënë që mbulon pjesën e për-parme të barkut, përgjigjej për ditën, përnatën, d.m.th., për ekzistencën mbitokë-sore të njeriut; kurse ajo pjesë e brezit qëmbulonte shpinën dhe gjendej mbasshpine, mbartte në vetvete kuptimin e ter-rit, natës, udhëtimeve nëntokësore tëshpirtit (krahasojeni p.sh., me besimet eindigjenëve jugoamerikanë, për atë qëvdekja e shoqëron njeriun gjithandej, dukeshkelur pas thembrave të tij, d.m.th., dukeu fshehur pas shpinës së tij), kësisoj, brezishndërrohet nga një objekt veshjeje nënjë objekt tashmë magjik, në fetish, nëtalisman. Përkatësisht, këputja ose hum-bja e brezit (siç më sipër përmendëm,këputje e rrethqarkullimit të kohës dhejetës në natyrë) ka domethënien e hum-bjes së mbrojtjes, koritjes apo dhe vde-kjes. Një interpretim i tillë i legjendës sh-qiptare tëcituar në fillim, na duket mjaft iarsyeshëm. Duke kryer dhunë incestuale,kumara e privoi motrën e tij (ndrikullën)edhe nga brezi magjik, duke kryer mëkattë dyfishtë ndaj saj. Megjithatë, nga pikë-pamja e vetëdijes arkaike, incesti ështëpo aq akt seksual legjitim, sa dhe çdo tjetërlloj i këtillë (material mbi këtë na japinpërvojat e kulturave pagane, të ruajtura nënjë masë më të madhe ndër sllavë, në tëashtuquajturën “svalnie grjeha” (një llojorgjie seksuale pa dalim marrëdhënieshfarefisnore A. T), e cila ndodhte në natën eIvan Kupalës), pas së cilës shfaqej ylberisi simbol i plleshmërisë dhe katarsisitmallëngjyes të natyrës.

Te po ai Afanasjev, lexojmë: “... një forcëmagjike i jep Homeri brezit të Kipridës,endun fijesh ari: në të fshihej gjithëhijeshia, miklimi i dashurisë dhe dëshirae fshehtë që tundonte arsyen; duke për-dorur këtë brez, Hera e joshiZeusin...”(1,360). Disa thyerje të njëpas-njëshme na japin, megjithatë, shkas talidhim ylberin pikërisht me lidhjen marte-sore mitike dhe plleshmërinë. Përveçkësaj, në po atë libër të Afanasjevit, kalidhje dhe legjenda e mrekullueshme litu-aneze për Laumën (nimfën qiellore) dheZotin e naltë Perkunas (analog me Peru-nin sllav, rrufehedhës), çka me të vërtetëtë çon ndërmend legjendën shqiptare përlindjen e ylberit.

Siç duket, gjer te ne ka mbërritur një ngavariantet më të vona të legjendës për yl-berin, e ngarkuar me didaktikën e përdit-shme, ndërsa, duke gjykuar nga përpjek-ja jonë e analizës mitologjike krahasuese,me tingëllimin e saj arkaik, kjo legjendëparaqet në vetvete një nga mitet margji-nale kozmogonike të krijimit të botës ngamartesa e tokës me qiellin.

Traktimi mitologjik i legjendës shqiptare mbi ylberinTraktimi mitologjik i legjendës shqiptare mbi ylberinTraktimi mitologjik i legjendës shqiptare mbi ylberinTraktimi mitologjik i legjendës shqiptare mbi ylberinTraktimi mitologjik i legjendës shqiptare mbi ylberin*****

_______*Ligjëratë e mbajtur në Akademinë e Shken-cave ruse “Saharov” me 3 mars 1999, në Kon-ferencën mbi Ballkanistikën.

Tetor2 0 0 77 TURIZEMTURIZEMTURIZEMTURIZEMTURIZEM

Golloborda siGolloborda siGolloborda siGolloborda siGolloborda sidestinacion turistikdestinacion turistikdestinacion turistikdestinacion turistikdestinacion turistik

Nga VITA KOJA*

Turizmi është një dukuri qëshoqërohet me spostimine

njerëzve nga një rajon që qu-het destinacion emetues, drejtnjë rajoni tjetër(destinacionipritës) për një kohë të caktu-ar... Në destinacionin turistik,turisti zhvillon një sërë veprim-tarish, provokon investime, bënvlerësimin e ekonomik të buku-rive natyrore të zonës, etj..

Duke analizuar potencialinnatyror dhe trashëgiminë kultur-ore ët zonës së Gollobordësmund ët themi se kjo zoën e jus-tifikon veten për të qënë një des-tinacion turistik që mundësonzhvillimin e disa tipave të tur-izmit, kryesisht të brëndshëm.

Format me të cilat shfaqetturizmi janë të shumta.Kështui parë në këndvështrimingjeografik, sipas të cilit dukeu nisur nga vendimi që merrsubjekti(turistët) për të lëvizur, kemi të bëjmë me turizëmaktiv.Ndërsa i parë nga kënd-vështrrimi ekonomik i cili i jeppërparësi transferimit të tëardhurave nga vendi i banimittë turistëve në vende të tjera mepotencial turistik, atëherë tur-izmi është pasiv. Zoan e Gol-lobordës përbën një vend pritëspolifunksional ku ekzistojnëdisa faktorë që i tërheqin viz-itorët të lëvizin drejt saj.

Nga pikëpamja kohore eshpërndarjes së flukseve të tur-istëve brenda harkut kohor tënjë viti, kjo zonë është bisezo-nale, pasi fluksi turistik mundtë përqëndrohet në dy stinë.Por, ajo mund të shërbej siqendër turistike për zhvillimin eturizmit për sportet dimërore,dhe si qendër turistike për tur-izmin klimaterik veror.

Ofertra turistike e ndërtuarmbi bazën e të mirave natyrorenatyrore dhe shoqërore që kazona e Gollobordës, im përgjig-jet kërkesave turistike të moti-vuara: nga malli për vendlind-jen, nga nevoja për ajër të ap-stër e klimë të shëndetëshme,nga dëshira për të ruajtur tradi-tat kulturore, folklorike dhe re-ligjioze si dhe nga aspekte ëtagroturizmit dhe ekoturizmit.

Qendra e turizmit klimaterikmalor ngrihen në vende kukushtet klimaterike janë më tëmira se ato të vendbanimit tëpërhershëm. Klima është mo-tivi kryesor tërheqës , që ishndërron këto vende në desti-nacione turistike. Zona jonë eGollobordës karakterizohet nganjë klimë me ajër të apstër dhetë shëndetshëm që shkarkohetnga lartësia mbi nivelin e detitmbi 1000 metra, nga prania epyjeve, nga ujrat e ftohtë si dhenga fakti që kjo zonë ështëtërësisht em orientim bujqësore blegtoral e larg zoancve in-dustriale, faktorë këta që i mo-tivojnë turistët potencialë nëpërzgjedhjene destinacionitturistik në kërkim të kushtevemë të mira. Të ardhur në këtozona për turizëm klimaterik,mund të jenë ish banorëtekësaj zone dhe të përdorin për

struktura akomoduese shtëpitëe tyre, poir mund të jenë edheepsrona të tjerë që udhëtojnëtë shtyrë nga kurioziteti përkëto vise dhe ëpr të kaluar disadit në ajrin e pastër dhe klimëne mrekullueshme të zonëssonë. Këta vizitorë mund të sis-temohen ën shtëpitë e fsha-tarëve si miq por dhe me qera.Pior mendoj që do të ishte meinteres që të mendohej që nëdisa vende të spikatura si pranëburimeve ët Mllaçes, Visharica,Corveni Kutell, Dobri Kutell,Mali i Mirakës, etj.., të ngrihenedhe kampingje me strukturamodeste akomoduese për tëtërhequr grupe të organizuar,kryesisht fëmijë dhe pushuestë brezit të tretë, ndryshe,pesnsionistë nga qytetet rrethzonës. Ky do të sihte një apelpër të gjithë banorët e zonës,për pushtetin lokal, si dhe përfondacione të ndryshme që ve-projnë ën zonë, për të ndihmuarbanorët rezidentë në rinovimine shtëpive të tyre ekzistuesesipas të gjitha standarteev përejtesë normale, si dhe përpërmirësimin e infrastrukturës,kryesisht rrejtit rrugor të fsha-trave, fuqizimin e rrejtit elektrik,funizimin me ujë të pishëm etj..

Rritja e madhe e sportevedimërore ka bërë që shumëvende me kushte klimaterike tëpërshtatëshme, të afirmohen siqëndra të paisura për këto vep-rimtari. Golloborda me malet esaj ofron mundësi për zhvillimine sportit të skive, ku në fshatratë veçanta si Stebleva, Klenjaetj.., ky sport ka qënë traditë,duke u përfaqësuar e vlerësuardhe në aktivitete kombëtare.Sporti i skive mund të organizo-het në qëndra të caktuara përtë pritur turistët që vijën përpushime apo enkas për të ush-truar sportin e skive. Këto qën-dra ajnë ët paisura me struktu-ra pritëse dhe lokale për de-pozitimin e skive. Gjithshtu ekz-istojnë dhe qendra ku grum-bullohen njëkohësisht dhe ataqë pushojnë, edhe eskursion-istët, të cilat, pra dhe këto janë

të apisura me struktura pritësedhe parapritëse si restorante,parkinge etj.. Karakteristikë epërgjithëshme e qendrave tëskive është paisja e tyre me pis-ta, me impiantet e ngjitjes, sh-kollën e skive, shërbimet treg-tare, lokale argëtimi etj.. Zonajonë do të sihte shumë atrak-tive nëqoftëse do të mendohejpër ngritjene qendrave të tillatë kompletuara edhe em sh-kollën e trainimit të skiatoprëve,me qellim që tradita e nisur tëvazhdoj edhe ëm tej , e këto si-domos në Raduç, Vetarnik, etj..

Mali dhe deti mbetenmënyrat më klasike të pushimit, por për periudha të shkurtra ,për fundjavë, për ditë festashetj, nevojat turistike mund tëplotësohen edhe me udhëtimetë shkurtra në mjedise jo tëndotura, të paisura me shër-bimet më të rëndësishme e mëët domosdoshme. Prej shumëvitesh po zhvillohet një lloj tur-izmi që lidhet me mjedisin ru-ral. Personat që spostohen ngavendbanimet e tyer të ëprehr-shëm dhe që duan të aklojnënjë periudhë kohe larg këtyrevendbanimeve me mjedise tëndotura urbane, kërkojnë siste-me të tjera pushimi në venderurale. Pritja e turistëve këtumund të bëhet në hotele, pen-sione, kampingje, apartamentetë lëna me qera, në shtypi tëdyta ët fshatarëve etj..

Agroturizmi përfaqëson atëlloj turizmi që është i lidhur mefshatin, ku krahas veprimtariveargëtuese turistike zhvillohenedhe veprimtari të tjera karak-teristike të zonës si korrje, vjel-ja e frutave, përgatitja e ushqi-meve, ëmbëlsira të veçantapunime artizanale etj.. Modeli ipushimit nëpërmjet agoturizmitnuk përfshin vetëm momentine pushimit apo një argëtim tëthjeshtë, por paraqet mundësipër t’ju përkushtuar veprim-tarive që synojnë të pasurojnëpersonalitetin e turistit. Prabëhet fjalë që të praktikohenpushime inteligjente, të stim-uluara në mënyrë të kulturuar

ku koha kalohet sipasdëshirave të turistit. Format eagroturizmit janë ët shumta.Ato ndryshojnë sipas vendevedhe brenda vendit, sipas rajon-eve për nga karakteristikat epritjes, shqërbiemte afruara,mjedisi, kushtet natyrore etj..

Agroturizmi ose turizmi ruralështë motivi më tërheqës përlëvizjet, kryesisht të sih-fsha-tarëve të ëksaj zone , drejt saj.Këta turistë mund të sistemo-hen ën shtëpitë e tyre të dyta,në shtëpi të fshatarëve të dhë-na me qear apo si miq të tyre.GjAtë qëndrimit turistik në kohëtë ndryshme të vitit ato, krahasçfrytëzimit të të mirave turistikeqë afron destinacioni, mund tëzhvillojnë një pushim aktiv reak-tiv duke duke u angazhuar nëpunë të ndryshme të fshatit si-pas stinës si:kositje bari, tëkorra, vjelje frutash, punime tëndryshme artizanale. Me inter-es do të sihte ripërtëritaj e pun-ishteve për përpunimin e kos-tumeve popullore të zonës, përtë cilat mund të themë se janëndër më të bukurat.

Një element tjetër që motivonlëvizje drejt një destinacionipritës është edhe prania e qen-drave apo objekteve religjioze.Qendrat e pelegrinazhit dallohense janë krijuar e zhvilluar pranënjë ndërtese ose një kompleksindërtesash, të afta për tëtërhequr mijëra e mijëra peligrinë, për motive të ndryshme. Vëndeapo objekte kulti em cilësi të til-la ekzistojnë edhe në Gollobor-dë. Këhtu, në vëndine quajturZveti Ilia (Shën Ilia) në fshatinGjinovec, çdo vit më 2 gushtgrumbullohen peligrinë, kryesishttë besimit ortodoks nga të gjithëfshatrat e Gollobordës , qytetetku jetojnë gollobordasit, për ëtzhvilluar ritet e fesë së Shën Il-ias. Selioshte në Klenjë, i njohurem ëktë emër që prej ëm shumëse 500 vejtësh , është vendi kumë 5 dhe 6 maj të çdo viti festo-het Shën Gjergji, nga besimatrëe dy besimeve(myslimanë e tëkrishterë). Po kështu vende tëshenjta që motivojnë spostime

peligrinësh për motive fetare nëzonë mund të përmëndet edhe“Markoa Dobica’ në Stebelëv, etj..

Turizmi i zhvilluar në hapë-sirat e mbrojtura që karakteri-zohen nga një bukuri natyrorespikatëse dhe interesiekologjik, quhet ekoturizëm.Ekoturizmi mund të gjeneroj nëtë ëvrtetë të ardhura ët lartapër ekonominë lokale e rajo-nale; të stimulojë qëndriminpublik dhe atë zyrtar në drejtimtë ruajtjes së mjedisit. Ekotur-izmi kombinon kënaqësinë ezbulimit e të përjetimit të flo-rës e faunës me mundësitë përtë kontribuar në ruajtjene tyre.Ai mund të përkufizohet siudhëtim në zonat natyrore tëqeta dhe ët pa ndotura, si njëveprimtari njerëzore që respe-kton dhe shfrytëzon pasuritënatyrore dhe harmonizon nje-riun me mjedisin, ku si objektivkryesor i tij është studimi, ad-mirimi, përjetimi i pamjeve dhebotës së gjallë si dhe të çdomanifestimi kulturor të pran-ishëm në këto zona.

Ekoturizmi fillon me njëshëtitje të zakonshme përmesnjë pylli të qetë deri në ek-splorimin dhe studimin e kar-akteristikave natyrore origjina-le të viseve të largëta. Parqetnatyrore, rezervatet e gjuetisë,peizazhet e mbrojtura etj, janërajone ekloturistike që tërheqinvëmëndjen e turistëve për vler-at rekreative, edukuese dheestetike të tyre.

Shërbimet bazë për zhvilliminekoturizmit, për t’a bërë atë njëafktor të rëndësishëm ekonomiktë një rajoni, janë sigurimi itransportit dhe infrastruktura,ndërkohë që për kushtet esistemimit dhe të ushqimitkërkesat mund të ejnë shumëmodeste. Ndërtimet në ëktoqëndra turistike janë të kontrol-luara dhe ën harmoni të plotrëme mjedisin për rreth. Qendratturistike të ekoturizmit janë mje-dise të mbrojtura, të cilat janëtë vendosura në relieve dhekushte klimaterike të ndryshme.

Ata paraqesin ekosisteme tëcilat nuk mund të transformo-hen nga veprimtaritë e njerëzve,qofshin këto rezidentë apo tur-istë. Bota bimore dhe shtazorenë këto mjedise ka interes tëmadh nga pikëpamja shkencoredhe ekoturistike. Pyjet e buku-ra, kullotet alpine në Raduç,Kallkan, Visharica, Dragan,Mali i Letmit, Steblevë, Moglicë,Okshtun, Prodan, etj, ajnë mjaftatraktivë për ngulmime turistikeapo dhe ekskursione.Por atoduhet të zhvillohen si zona tur-istike të mbrojtura për të ruaj-tur bimësinë, lulet e rralla, dukekontrolluar grumbulliminbimëve medicinave nga më tëshumëllojshmet, gjuetinë etj..

Së fundi, del se destinacio-ni turistik i Gollobordës me of-ertën e tij hynë në tregun turis-tik për atë segment tëkërkesës të përbërë kryesishtnga banorë të saj të shpërngu-lur në qytetet më ët mëdha tëShqipërisë, të motivuar krye-sisht nga malli për vendlindjen,nga miqësitë e tyre etj.. Gjith-ashtu për këtë destinacionmund të ektë interes edhenga vizitorë të brendëshëm, tëhuaj, të motivuar nga kuriozi-teti, natyra e bukur apo dhe bi-znesi për të çfrytëzuar burimetnatyrore si lëndë drusore, ujrate kristalta, bimësinë etj..

* Autorja është pedagoge nëFakultetin Ekonomik, Tiranë.

Tetor2 0 0 7 8ARKEOLARKEOLARKEOLARKEOLARKEOLOGJIOGJIOGJIOGJIOGJI

Prof. ass. dr. ADEM BUNGURI

Në periudhën 27 gusht-12 shtator 2007në vendbanimin neolitik të Burimit u kry-en gërmime arkeologjike me karakterkontrolli. Qëllimi i tyre ishte përcaktimii karakterit kronologjik të depozitimevetë kulturës së Burimit, e njohur në liter-aturën tonë arkeologjike nga gërmimete para me karakter sondazhi të kryeraaty nga Zh. Andrea që në vitin 19781 dhenga studimi që i ka bërë kësaj kultureautorja së bashku me prof. F.Prendi2.Gjatë kësaj fushat u gërmua një sipër-faqe prej 50m2 e ndarë në 4 kuasdrate,mjaft të shpërndara në hapësirën e vend-banimit3.

Ku ndodhet vendbanimi ?Vendbanimi është identifikuar për

herë të parë nga kolegu ynë I. Kaca nëfundin e viteve 70’. Ai shtrihet në njëfushë të sheshtë aluvionale në jug tëfshatit Burim, të njohur me emrin “Liva-dhi i madh” dhe kufizohet nga veriu me“përroin e lugjeve”, nga jugu me “kodrëne mullirit”, nga perëndimi me “ fushën eparasporeve” dhe nga lindja me “fushëne hamllave”. Afër gjysmës së saj veri-ore, kjo fushë ndahet nga rruga e aravedhe kanali i drenazhimit me drejtim lind-je-perëndim në dy blloqe të veçanta tënjohura me emrin “ Ara e Dacit” dhe “Ara e Demës”. Ara e Dacit, me formë tëregullt katërkëndëshe, në anët lindoredhe jugore kufizohet nga dy kanaledrenazhuese me drejtim veri-jug dhelindje-perëndim, ndërsa në perëndimtakohet me fushën e parasporeve. Bren-da këtyre kufijëve, pjesa e banuar e sajme përmasa 180x116m arrin në 2,088ha, ndërsa ajo e Arës së Demës në 0.5ha. Sipërfaqja e përgjithshme, por epërafërt e vendbanimit arrin kështu nëmbi 2.5 ha. Burimi përfaqëson kështunjë nga vendbanimet më të mëdha nëShqipëri e viset fqinje.

Çfarë sollën gërmimet e reja?Gërmimet tona u përqëndruan në

fushën e quajtur “ Ara e Dacit”, në pronëne z. Ibrahim Asllani, ngjitur me arën ez. Izet Tonuzi, ku duket se ndodhetedhe epiqendra e vendbanimit neolitik.Si pikë “0”e matjes së kuotave u cak-tua skaji verilindor i arës së I. Asllanit,buzë kanalit të drenazhimit dhe rrugëssë arës në fjalë (ku kemi vendosur shu-frën e hekurit). Lartësia e instrumentitnga pika 0 është 1.70 m. U gërmuangjithsej 6 kuadrate, të vendosura si mëposhtë: kuadr. I-III me përmasa 2x2m uvendosën në pjesën qëndrore të arës,duke filluar nga distanca 20 m në jug tëkanalit verior dhe pikës 0 dhe u gërmuansipas parimit të alternuar, kuadr. IV mepërmasa 4x4 m u vendos 17 m në jugtë kuadr. III, kuadr. V me përmasa 3x3m, u vendos 14 m në veri të kuadr. III,dhe kuadr. VI me përmasa 2x2m u piket-ua 30 m në jug të kuadr. V, në të njëjtindrejtim me të. Sipërfaqja e përgjithshmee gërmuar arrin kështu në 41 m2 .

Shtresa kulturore metrashësi 1-1.20m është enjëtrajtshme dhe ka përm-bajtje të njëjtë kulturore. Ajopërbëhet nga dy horizontebanimi, të zbuluara përkatë-sisht në thellësitë 1.00-1.10m dhe 0.40-0.50m. Mëi plotë dhe më i qartë ruhethorizonti I i banimit, kro-nologjikisht më i vjetër, ndër-sa horizonti II i mëvonshëm,zakonisht është i dëmtuarnga punimet e thella të fush-ës me traktor, dhe ruhet nëtrajtë gjurmësh të vogla dy-shemeshë argjilore. Horizon-ti I ka trashësinë e depoziti-meve 0.40-0.45 m, horizontiII 0.40-0.46 m dhe shtresahumusore 0.22-0.27 m.(Fig.2. Profili verior i kuadr.II)

Dyshemeja e horizontit Imë të hershëm është ven-dosur menjëherë mbi taba-

nin natyror argjilo-flishor të vendbanim-it. Meqenëse niveli hidro-stratik i ujraveështë i lartë, banorët ehershëm neolitiktë Burimit, kanë ndërtuar banesat e tyre,duke synuar hidroizolimin sa më efikastë të dyshemeve të banesave të tyre.Kështu, në fillimet e jetës së këtij vend-banimi, këto dysheme janë ndërtuar nganjë platformë e rallë kalldrëmore gurështë vegjël lumorë, të plotësuar edhe mefragmente të ralla enësh, mbi të cilëtka qenë shtruar një shtresë llaçi argjilor,e cila nuk ruhet gjithnjë e plotë(fig. 3-Pamje nga dyshemeja e kuadr. III).Shtresa e dyshemesë argjilore, metrashësi 8-10 cm e gatuar prej argjili tëpastruar nga gurët dhe të përzier mebyk gruri, është e pjekur dhe ka ngjyrëtë kuqe tulle. Kjo teknikë e ndërtimit tëdyshemeve neolitike të hershme, përveçBurimit, është konstatuar edhe në mjaftvendbanime neolititike të Shqipërisë sinë atë të Topojanit(gradishta e Vojnikës-Dibër), Kosovës, si në atë të Vlashnjës(Prizren), Rudnikut(Skënderaj), në disavendbanime të Thesalisë e Maqedonisëetj. Dyshemeja kalldrëmore e Burimitshquhet për një teknikë fillestare tëndërtimit të saj. Gurët lumorë të madhë-sisë mesatarë e të vegjël janë të rallëdhe nuk e mbulojnë të gjithë sipërfaqene dyshemesë. Boshllëqet midis tyrejanë mbushur me argjil të pjekur në

ngjyrë tulle dhe në ndonjë rast edhe mefragmente enësh. Me këto tipare tekni-ke dyshemeja me substruksion gurëshkalldrëmorë e Burimit paraqet një ngashembujt më të hershëm të këtij llojindërtimi të njohur deri tani në Ballkan.

Dyshemeja e horizontit II të banimitështë ruajtur vetëm pjesërisht. Ajo ësh-të zbuluar në kuad.I (0.80x0.90m), nëkuadratin II me përmasa 1.15x1.10m,në kuadratin. III( 0.50x0.60m), Më eqartë ajo u zbulua në kuadr. II, ku, nëthellësinë 0.40-0.50 m, ruheej një pjesëdyshemeje e ndërtuar vetëm me njështresë llaçi argjilor, të vendosur mbitrarë druri horizontalë dhe mbi gurë tëvegjël. Gjurmët e këtyre trarëve janëruajtur të fiksuara në faqen e poshtmetë rrënojave arkitektonike të dys-hemesë. Ato kanë seksion gjysëmre-thor djhhe diametër 0.05-0.08 m. Rrëno-jat e dyshemesë argjilore nga pjekja kamarrë ngjyrë të kuqe tulle. Në kuadra-tin II, në thellësinë 0.48-0.50 m u gjetëntri gjurmë shtyllash veretikale druri tëndërtimit të kasolleve. Këto vrima sh-tyllash kanë formë rrethore me diametër0.10-0.12 m dhe përmbajnë pjesë të kar-bonizuara të drurëve, që kanë shërbyersi shtylla, të cilat u muarën për analizaradiocarbonike. Ato janë vendosur 0.50-0.60 m larg njera tjetrës dhe krijojnë njëplanimetri eliptike. Është kjo një e dhënë

e rëndësishme që fitohet përherë të parë lidhur meplanimetrinë e banesave neoli-tike të hershme të Burimit. Nëpjesët e dyshemeve të lëvizu-ra nga punimet, vlejnë të për-menden disa fragmente rrëno-jash me faqen e sipërme tësheshuar dhe të lyer me njëllojë ajke argjilore të përzier mehi zjarri, që u jep atyrelëmueshmëri dhe shkëlqim,gjë që i bënte banesat më tëpastra e higjenike

Analiza e lëndësarkeologjike

Lënda arkeologjike e zbu-luar është relativisht e pasur.Ajo përbëhet kryesisht ngafragmentzet e enëve, veglat epunës prej guri dhe stralli,ndërsa mungojnë në pjesën egërmuar veglat prej balte dhe

ato prej kocke. Megjithëse në shtresënkulturore nuk i gjet asnjë vegël pune prejkocke, duhet thënë se ato duhet të kenëqenë përdorur gjërësisht nga banorët eBurimit, nisur nga numri relativisht i lartëi gurëve të grihës, të përdorur për mpre-hjen e veglave prej kocke.

Në veglat prej guri përmendim mokrate blojës, që krahas bykut të grurit dësh-mojnë njohjen dhe zhvillimin e bujqësisëprimitive,. Një vend të veçantë zënë së-patat e tipeve të njohura neolitike, nëtrajtë gjihe e kallëp këpuce, ato në tra-jtë sqeparësh dhe daltash si dhelëmueset e vogla prej guri të enëve gjatëmodelimit. Shihet se këto vegla janëprodhuar në vend nga gjetja e disabërthamave të papërfunduara të sëpat-ave me forma konike si dhe disa ash-klave prej shkëmbinjsh ultrabazikë tënjëjtë me ato të sëpatave.

Veglat prej stralli janë më të pakta.Ndeshen kryesisht krusewt fundore dheanësore, thikat me tehet gjatësore,shpueset etj. Ashtu si veglat prej guriedhe ato prej stralli janë prodhuar nëvend, nisur nga sasia e madhe e ash-klave të strallit si dhe nga gjetja e disanukleusave të tyre.

Materialin më karakteristik të kulturëssë Burimit e përbën qeramika. Në bazëtë stratigrafisë, teknikës, sistemit de-korativ dhe tipologjisë së saj, rezultonse kjo kulturë përfaqëson një fazë mëvete dhe shumë të hershme të zhvillim-it neolitik të vendit tonë. Nga pikëpamjae teknikës së punimit, qeramika para-qitet me fakturë të trashë, të zakonshmedhe relativisht të hollë. Mbizotëron duk-shëm qeramika me punim të trashë, prejbalte të papastruar, me përzierje rëredhe grimcash gurësh, që shpesh dalinmbi faqet e jashtme dhe të brendshmetë enëve, në përgjithësi poroze dhe jotë sheshuara me kujdes, pa lyerje sipër-faqësore, me përjashtim të disa rastevetë ralla, ku kjo lyerje ndeshet vetëm nëfaqet e brendshme të tyre. Kjo qeram-ikë është e pjekur dobët, gjë që shihetnë bërthamën e saj të papjekur mirë mengjyrë të errët.. Pjesa më e madhe eenëve me fakturë të trashë ka nuancatë kuqrremee dhe kafe të çelët, shumëtë ralla janë fragmentet okër të çelët,gri në të zezë etj.

Në këtë kategori qeramike, veçohetnjë grup i vogël fragmentesh, të gjeturanë nivelet e poshtme të shtresës kul-

BURIMIBURIMIBURIMIBURIMIBURIMI – një nga vendbanimet– një nga vendbanimet– një nga vendbanimet– një nga vendbanimet– një nga vendbanimetneolitike më të hershëm në Shqipërineolitike më të hershëm në Shqipërineolitike më të hershëm në Shqipërineolitike më të hershëm në Shqipërineolitike më të hershëm në Shqipëri

Fig.1. Pamje e përgjithshme e vendbanimit të Burimit

Fig.2. Profili verior i kuadr. II

Tetor2 0 0 79 ARKEOLARKEOLARKEOLARKEOLARKEOLOGJIOGJIOGJIOGJIOGJI

turore të kuadr. IV-V(në thellësitë 0.90-1.10m), që i përgjigjet fillimeve të jetësnë këtë vendbanim. Fjala është për disafragmente enësh me ngjyrë kafe të er-rët ose kafe në të kuqe, me brum tëpapastruar nga gurët dhe me pjekjeshumë të dobët. Ajo është aq e brishtësa që shkrihet sapo futet në ujë, ashtusi një kokër sheqeri në një gotë çaji.Ajo është krejtë e ngjashme me qeram-ikën e këtij tipi të Sidar C basse të Ko-rfuzit, atë të vendbanimit shpellor tëFranchthi Cave në Peleponez, qeram-ikën e niveleve më të poshtme të Sesk-los (sektori A dhe C) si dhe me atë tëSkarin Samogreadit të Dalmaci.së qën-drore. Pikërisht këto pak fragmentespërfaqësojnë sipas mendimit tonë, pro-dhimet e para të poçerisë së Burimitdhe e rrjeshtojnë Burimin, krahas ele-mentëve të tjerë që do të përmendenmë poshtë, në vendbanimet më të her-shme ballkanike të neolitit të hershëmqeramik.

Qeramika e zakonshme është epunuar nga i njëjti brum me përzierjerëre që del mbi sipërfaqe, por i pastruarnga grimcat e gurëve. Ka gjithashtusipërfaqe poroze pa lustër, ashtu si edheqeramika me frakturë të trashë. Ështëe modeluar dhe e pjekur më mirë. Kangjyra të kuqërremta dhe më pak të kaf-rremta, sikurse dhe ajo me fakturë tëtrashë, dhe rallë ndeshenngjyrat e errta.

Qeramika me fakturë rela-tivisht fine monokrome ështëdukuri shumë më e rallë. Ajoështë punuar prej balte të pas-truar dhe të ngjeshur mirë, mepërbërje rëre të imtë. Pjekjadhe këtu gjithashtu nuk ështëe plotë, ndërsa shumë rallëndeshetg lustar e faqes së jas-htme në trajtë angobe tëpaqëndrueshme.

Format e enëve nëpërgjithësi riprodhojnë trajta tëngjashme me ato të grupevefqinje neolitike të hershme.Forma kryesore përfaqësojnëenët me trup sferik egjysëmsferik, me profilim tëndryshëm të grykës, apotrungkonikë si edhe ato metendencë bikonizmi,megjithëse shumë të pakta.Vegjët janë shfaqje e rrallë. Më karak-teristike janë ato tunelore dhe ato tëvogla shiritore. Fundet në përgjithësijanë të sheshtë e më rrallë unazorë oseme këmbë të lartë trungkonike..

Zbukurimi në qeramikën e Burimitështë i thjeshtë. Mbizotëron ornamentibarbotin. Me përdorim më të gjërë ësh-të zbukurimi me spërkatje të çregullt nëtrajtë spruce, ose i tipit fshesor, dhe merallë ai i organizuar në formë hullishë.Zbukurimi impresso është 5 herë më ipaktë nga ai barbotin ( 1: 5 ).Mbizotërondekori me pickim thoji, ndërsa ai meinstrument është një shfaqje sekondare.Janë përfaqësuar si motive gropëzat ecekta dhe vijat e shkurtëra. Duke pasurparasysh karakterin primar të këtyreelementëve në qeramikën e kompleksitneolitik të hershëm adriatiko-mesdhetar,mund të mendohet që shfaqja e tyre nëkëtë kulturë të jetë shprehje e kontak-teve të ngushta të saj me grupin e kul-turës impresso-cardium të rajoneveperëndimore të vendit. Elementë tjerëdekorativë si inçizimet dhe thimthatplastikë janë shfaqje sporadike dhe pavlera determinuese në sistemin deko-rativ të kësaj poçerie.

Zbukurimi me inçizim është akomamë pak i përdorur. Motivi përbëhet ngavija të drejta ose zigzage të grupuaranë sisteme vertikale apo të tërthorta,tipike për kulturën Starçeco, ndërsazbukurimi plastik në trajtë thimthashështë një dukuri shumë e rallë.

Qeramika e pikturuar nuk u gjet nëasnjë rast, ashtu si dhe në gërmimet evitit 1978. Kjo që do të thotë se banorëte Burimit ende nuk e kishin njohur këtëteknikë të re dhe më të avancuar deko-rative. Kjo është një e dhënë shumë e

rëndësishme për kronologjinë e Burimitdhe sigurisht flet për një fazë të heshmeprotostarçevo të kulturës së tij. Objek-tet e kultit përfaqësohen vetëm nga njëkëmbë tavoline kulti, e pazbukuruar, sidhe një pintaderë e vijzuar me motivezigzake, e përdorur për zbukurimin ebrumit të bukës.

Cila është kronologjiae Burimit?

Lidhur me kronologjinë e kulturës sëBurimit, dhe vendin që ajo zë në zhvil-limin neolitik të vendit tonë, duhet vënënë dukje në radhë të parë karakteri nëpërgjithësi shumë trashanik i punimit tëqeramikës si dhe kategoritë më karak-teristike të saj, si qeramka mbi-zotëruese barbotine dhe ajo më e kufi-zuar impresso, qeramika e paktëmonokrome e kuqe pa shkëlqim, dhemungesa e plotë e dekorit të pikturuaretj. Këto kategori qeramike të kujtojnënë përgjithësi tiparet e fazës më të her-shme të grupit kulturor të Starçevos (Protostarçevo e Starçevo I )4, me të cilënduhet lidhur pa dyshim edhe kultura eBurimit, qoftë dhe si një variante per-iferike juglindore e saj.

Në këtë kontekst, Burimi do të për-faqësonte shfaqjen më të hershme tëzhvillimit të neolitit të hershëm qeramik

në Shqipërinë lindore. Mbi bazën ekësaj kulture protostarçeviane të Burimit,do të formohet më vonë kultura Kolsh I(Kukës), si një variante periferike e kul-turës klasike të Starçevos (Starçevo II-b), me disa elementë qeramikë më tëzhvilluar dhe të panjohur nga Burimi.

Lidhur me kronologjinë relative tëkësaj kulture, të dhëna interesante ofrontabloja stratigrafike e vendbanimit pre-historik të Sidarit5 në veriperëndim tëKorfuzit, e cila u konfirmua më vonë edhenë vendbanimin shpellor të Franchthitnë Peleponez6 si dhe në Skarin Samo-grad 7 të Dalmacisë qëndrore,

Në Sidar horizonti më i hershëm neoli-tik me qeramik të thjeshtë monokromedhe vegla të bollshme stralli jo mikroli-tike, me trashësi 0.50-0.60m (Sidar CBase) ishte vendosur direkt mbi atë tëmezolitit (Sidar D), ndërsa sipër tij vi-jojnë një hiatus steril aluvional metrashësi 0.70-0.80m (Sidar C Middle) sidhe horizonti me qeramikë impresso tip-ike neolitike, i shoqëruar me shumëvegla stralli, me trashësi 0.15m (SidarC Top). Cilësia e punimit të kësaj poçe-rie është aq e dobët dhe primitive, saqë fragmentet e eenëve, ashtu si dheato të Burimit, thërmohen sapo futen nëujë, ashtu si një kokër sheqeri në njëgotë çaj, duke përdorur në këtë rast ter-min e A. Sordinas. Pjekja është dobët,gjë që shprehet në ngjyën më të errëttë gjysmës së brendshme të murit, nëraport me atë të sipërfaqes së jashtme,ndërsa lëmimi është i njëjtë në të dyfaqet. Kjo poçeri dallohet për ngjyrën ethellë monokrome okër në kafe, por jotë kuqe. Përveç kësaj, ndryshe ngaqeramika monokrome e kuqe, kjoqeramikë paraqitet e zbukuruar me in-cizim të thellë, me një instrument të

mprehtë. Motivet janë të thjeshta dhepërfaqësohen nga zona të njëpasn-jëshme dhe të paregullta, të mbushurame vija paralele, të cilat priren drejtzonave koncentrike ose vertikale nëlidhje me buzën8 .

Në Franchthi cave K.Vitelli ka studi-uar një grup të vogël prej 25 fragmenteshqeramike, nga një depoziotë aqermikee shpellës, që i takojnë sipas saj fazësFCP1 të banimit sezonal tëshpellës(1993 a, 213). Ato ndryshoninnga trashësia e pareteve, këndi i buzëvedhe kurbatura e profilit. Gjithashtu atoruanin gjurmët e pjekjes në zjarre tëhapura, pjekje që cilësohet e dobët.Numri i enëve të tilla të hershme tëprodhuara në një vit nga komuniteti ikëtij vendbanimi shpellor, është shumëi kufizuar dhe sipas llogaritjeve të au-tores arrin në 12-139.

Veçoritë teknike të qeramikës së her-shme të Burimit, e afrojnë atë me qeram-ikën e hershme të Thesalisë (Frühk-eramikum) dhe fazën më të hershmetë Elateas10, ndërsa në Shqipëri, siç kavënë në dukje prof. F.Prendi, me qeram-ikën e thjeshtë monokrome të Vlush-ës11, e cila, siç dihet, shoqërohet meshumë mikrolite të sileksit tipik mezoli-tik. Në aspektin teknologjik kjo qeram-ike monokrome e inçizuar, është mjafte afërt me qeramikën e inçizuar të

Burimit, ngjashmëri që naduket e rëndësishëme, qoftedhe për të vënë paralele kro-nologjike midis tyre

Kërkimet e fundit arke-ologjike dhe krahasimet evendbanimet e reja me njëstratigrafi të sigurtë vertikalee horizontale të Maqedonisëe Thesalisë kanë vërtetuar seshfaqja më e hershme e zh-villimit të kulturës Starçevo,me të cilën lidhet dhe Buri-mi, i duhet atribuar plotësishtneolitit të hershëm qeramik,në kuptimin e periodizimit tëpërgjithshëm të neolitit tëgropës juglindore të Ballkan-it, dhe mund të paralelizohetdirekt me fazat II-IV të grupitAnzabegovo-Vrshnik tëMaqedonisë dhe Sesklo tëThesalisë. Në këtë kontekstBurimi do të mund të sinkro-

nizohej në kuptimin e stratigrafisë sëneolititit maqedonas, me fazën neolitiketë hershme të neolitit maqedonas, atëprotosesklo të neolitit thesalian dhe atëprotostarçevo të neoliit të hershën ball-kano-qëndror. Ai do të përfaqësontekulturën më të hershme të neolitit tëhershëm qeramik në të gjithë territorine Shqipërisë, duke mos llogaritur këtufazën e neolitit të hershëm pa qeram-ikë, të njohur në kohët e fundit edhe nëpellgun e Korçës.(Sovjan), ashtu si nëThesaali. Shpresojmë se analizat e C-14 të mostrave të drurëve të karboni-zuar do të sjellin të dhëna ndihmëse nëmbështetje të kronologjisë së lartë rel-ative dhe absolute të Burimit, e cila,paraprakisht mund të thuhet se fillonaty nga gjysma II e mijëvjeçarit VII paraKr(pas viteve 6500 p.Kr).1 Zh. Andrea, Raport mbi gërmimet e sondazhit të vitit

1978 në fshatin Burim të Maqellarës, Arkivi i Insti-tutit Arkeologjik, nr. Inv. 3978, f. 1-4.

2 F.Prendi-Zh.Andrea, Të dhëna të reja mbi neolitin nëShqipëri, Iliria 1981, 2. f. 17-19, tab.I-II

3:Zh. Andrea, Raport mbi gërmimet e sondazhit të vitit1978...f. 1-4.

4 A. Benac, Prelazna Zona, Praistorija JugoslavenskihZemalja II, Sarajevo 1979, f. 133.

5 A. Sordinas, Investigations of the prehistory of Cor-fu during 1964-1966, Offprint, “Balkan Studies”, 10,2, Thesalonik 1969, f. 401.

6 D.Bailey, Balkan Prehistory, Exclusion, incorporationand identity, New dimenssions of material Culture,London 2000, p.77-80.

7 J. Müller, Skarin Samograd eine frühneolithische Sta-tion mit monochromer Ware und Impresso Keramikam der Ostadria, “Archaologisches Korrespondenz-blatt”, 18, 1988, Haft 3, f.219-234.

8 A. Sordinas, Investigations...f. 406, tab.III:9 D.Bailey, Balkan Prehistory, Exclusion, incorporation

and identity, New dimenssions of material Culture,London 2000, p.78-79.

10 A. Sordinas, Investigations... f. 406.11 F. Prendi, Le Neolithique Ancien en Albanie, Germa-

nia 1990, 68, Halband 2, f. 423.

Fig.3. Pamje nga dyshemeja kalldrëmore e kuadr. III

Reagim i Drejtorisë së Festivalit ,,Te-atri Shqiptar në Maqedoni-Dibra2007" ndaj shkrimit me mbititull“POST FESTIVAL” dhe me titull “JULUMTË DIBËR !” shkruar nga Valbo-na Zunçe dhe Atli Dema, botuar në“Rruga e Arbërit” nr.9 shtator 2007.

Festivali meriton lëvdatae jo kritika të pabazaDrejtoria e Festivalit “Teatri Shqiptar në Maqe-

doni - Dibra 2007", reagon ndaj shkrimit të lart-përmendur të gazetarëve Valbona Zunce dheAtli Dema dhe njofton auditorin e gjerë se:

1. Festivali “Teatri Shqiptar ne Maqedoni-Di-bra 2007" ftesat për pjesëmarrje i ka adresuarmë 30 Qershor 2007, fillimisht te institucionet eteatrove kombëtare, te TK- Tiranë; TK- Prish-tinë dhe TSH -Shkup, etj. TK- Tirane dhe TK -Prishtinë na lajmëruan se me shfaqjet e tyrepër arsye objektive (probleme të tyre tëbrendshme) nuk mund të marrin pjesë në Fes-tivalin tonë, ndërsa nga TSH- Shkup nuk morëmasfarë përgjigje.

2. Politizimi, apo më mirë me thënë partizimi iFestivalit, (citat i dy gazetarëve) është i pa-pranueshëm dhe tendencioz, sepse z.Ali Ah-meti, ndau çmimin e shfaqjes më të mirë të Fes-tivalit, çmimin ,,Sulejman Pitarka,” në cilësinë enjë lideri artdashës dhe i denjë për të përshën-detur të pranishmit, sepse sponsori gjeneraldhe i vetem i Festivalit ishte Komuna e Dibrës.

Gazetarët, duhet të kuptojnë, se në ditët esotme në shekullin XXI shumëçka është poli-tikë, sidomos në Republikën e Maqedonisë.Politikë është edhe mosmbështetja financiaree Festivalit tonë nga Ministria e Kulturës e Maqe-donisë dhe politikë është edhe mosprezenca eMinistrit (shqiptar) të Kulturës të Maqedonisë,në evenimentin më të rëndësishëm, siç ështëFestivali ,,Teatri Shqiptar ne Maqedoni-Dibra2007".

3. Në bazë të rregullores së festivalit, sipaskritereve të ndarjes së çmimeve, kryetari i ju-risë ka të drejtën e vetos që për një çmim tëvetëm të vendos vetë. Kjo nuk do të thotë qëedhe Drejtoria e festivalit dhe stafi i tij pajtohenme veton e kryetarit të jurisë. Juria është epavarur nga Drejtoria në vendosjen e çmimeve.Ne si drejtori do ta ndryshojmë rregulloren.

4. Pjesemarrja e shfaqes “Stjuardesa” ngakompania “Kult” e Kumanovës në edicionin egjashtë të këtij evenimenti që përkon me të nje-jtën shfaqje të edicionit të parë, nuk ka asgjë tëkeqe, sepse ne shohim dy platforma të ndry-shme regjisoriale, dy trupa të ndryshem ak-toresh dhe plotësojmë ose pasurojmë më shumënjohjen e aktoreve dhe regjisorëve në kuptiminmë pozitiv për të krijuar mendim për një vepërdramaturgjike e vënë nga dy trupa dhe dyregjisorë të ndryshëm.

5. Sa i takon përzgjedhjes së trupave pjesë-marrëse në këtë festival, përgjigja jonë ështëse, ne nuk mund të ndërhyjmë te konfirmimiose jo i institucioneve teatrore për pjesëmar-rjen e tyre.

6. Çmimi “Sulejman Pitarka” ishte çmimi ishfaqjes më të mirë të Festivalit dhe u dhagjithsesi,e për këtë mund të kontaktoni me fitues-in, TK- Gjakovë.

7. Përkrahja dhe mbështetja e Komunës sëDibrës për Festivalin, sigurisht që është nismapër institucionalizimin e tij, por gjithsesi lypsetedhe mbeshtetja financiare nga Ministria e Kul-turës e Maqedonisë, e cila mbështeti shumëprojekte në lëmin e kulturës në Maqedoni, pornuk e mbështeti Festivalin e teatrove në Dibër.

Është e vërtetë se Festivalin e teatrove nëdibër e ndoqën mbi 6 mijë spektatorë, është evërtetë se festivali bëhet në Diber, është evërtetë se festivali është mbarëkombëtar, ësh-të e vërtetë se është festivali më i organizuarnë hapësirat shqiptare, është e vërtetë seQendra për Kulturë-Dibër na mori për shfrytë-zimin e sallës afër 5 mijë euro, por nuk mund tëjenë kurrë të vërteta pretendimet e gazetarëveValbona Zunçe dhe Atli Dema në pjesën më tëmadhe të tekstit të tyre të botuar.

Ylber Nuredini,Drejtor i Festivalit “Teatri Shqiptar

në Maqedoni - Dibra 2007”

SHËNIM I REDAKSISË: Në mungesë të njëmarrëveshje paraprake me të gjithë bash-këpunëtorët e gazetës sonë, redaksia e bot-on të plotë reagimin e Drejtorit të Festivalit,pavarësisht se nuk është dakord me dy para-grafë të këtij shkrimi, ku atakohen direkt dybashkëpunëtorët e saj. Duhet të sqarojmëme këtë rast se nuk jemi të angazhuar përshndërrimin e faqeve të gazetës në sheshreplikash personale. Redaksia mbetet ehapur për ta zhvilluar debatin kur ajo ka vlerëinstitucionale dhe mendimi kritik, por nuk jepmbështetje për njërën apo tjetrën palë,kurdebati nuk i shërben frymës së kritikës dhemendimit, të cilën ne mbetemi të angazhuarpër ta zhvilluar më tej. Redaksia mbetet ehapur për gjykime e vlerësime, por dukemënjanuar reagimet direkte ndaj personave,për sa kohë ato nuk janë institucionale.

Tetor2 0 0 7 10KKKKKULULULULULTURETURETURETURETURE

Në mjediset dibrane në vazhdimësishprehet shqetësimi për shpenz-

imet e mëdha në ceremonitë e gëzi-more apo mortore.Të gjithë habiten psenuk ndalet ky fenomen i çuditshëm.

Në vitin 2000 në mëse tre mijë famil-je dibrane u shpërnda teksti i shkruar iBesëlidhjes dibrane me të cilin fto-heshin të gjithë dibranët t’i flakin duku-ritë negative e dekadente nga jeta epërditshme, që janë bërë mur i rëndëmbi shpinën e çdo dibrani, dhe të rua-jnë e vënë në jetë vetëm zakonet fisni-ke dibrane. Ishte parashikuar se mos-respektimi i kësaj beslidhjeje do të kish-te përgjegjësi morale kolektive.

Këtë nismë para shtatë vitesh pari-misht e përkrahën qytetarët dhe tëgjitha asociacionet e pushtetitvendor,partitë politike shqiptare,Dega eLidhjes së Gruas Shqiptare,Lidhja eArsimtarëve Shqiptarë,Lidhja e In-teligjencës Shqiptare,Lidhja e Histori-anëve dhe Myftinia e Dibrës ë Madhe ,por për fat të keq të gjithë e shkelënkëtë besëlidhje fisnike.

Çka paraqiste Besëlidhjadibrane

Flakja e zakoneve dekadente gëzi-more e mortore kishte të bëjë me cere-monitrë e tepruara me rastin e lindjessë fëmijës, pagëzimit të fëmijës, syn-etit, fejesës, martesës dhe me rastin evdekjes.

Me rastin e lindjes së fëmijës ishteparashikuar të njoftohet vetëm rrethi ingushtë i dy prindërve.Lehonën në spi-tal ta vizitojnë vetëm anëtarët e famil-jes së ngushtë.Të vazhdohet tradita edërgimit të petullave në ditën e daljessë lehonës nga spitali,ndërsa të ndër-pritet kategorisht praktika e organizim-

Nga Rexhep TORTE

Zvarritja e Pavarësisë së Kosovës përmes afateve të

reja për bisedime, përkundër njëlufte serbe gjenocidiale në Ko-sovë kaqë shkatërrimtare edëmprurëse kundër sh-qiptarëve, hudhja me një anëedhe e Planit të Ahtisarit, kushqiptarët tregohen garantuesitmë të mëdhenj në botë për pa-kicën serbe që është më pakse dhjetë përqind, përbën sin-jalin më të kobshëm në dëm tëçështjes së Kosovës.

Ringjallja e çuditshme, epafytyrshme dhe tejet agresivee diplomacisë serbo-rusekundër Pavarësisë së Kosovës.Synimet dhelpanake serbo-ruse për të futur sërish nënkthetrat e tyre Kosovën. Arsy-etimet serbo-ruse, qesharake,neveritëse dhe pa asfarë baze,që mundohen ta arsyetojnë pseua ka ënda ta shtijnë sërish në

Letër e hapur Qeverisë së Shqipërisë, Qeverisë së Kosovës, Lidhjes Shqiptare në Botë, Këshillit Kombëtar Shqiptaro-Amerikan dhe biznesmenëve shqiptarë

Libri që duhet përkthyer dhe shpërndarë urgjentisht në tërë botënLibri që duhet përkthyer dhe shpërndarë urgjentisht në tërë botënLibri që duhet përkthyer dhe shpërndarë urgjentisht në tërë botënLibri që duhet përkthyer dhe shpërndarë urgjentisht në tërë botënLibri që duhet përkthyer dhe shpërndarë urgjentisht në tërë botën“Rrëfimet e femrave të dhunuara gjatë luftësnë Kosovë” i autores Luljeta Selimi, mbetetargumenti më i fuqishëm për diplomacinëdhe lobimin për Pavarësinë e Kosovës

dorë Kosovën. Aktivizimi dheforcimi i enklavave serbe nëKosovë dhe paralajmërimi igardës së “Car Llazarit” dhe tëvullnetarëve tjerë serbë për protes-ta në veri të Kosovës, më shumëse kurrë ndonjëherë imponojnënevojën që në argumentet diplo-matike dhe të gjithanshme sh-qiptare në arenën ndëkomëtarepër Pavarësinë e Kosovës, të zëvend edhe libri “Rrëfimet e fem-rave të dhunuara gjatë luftës nëKosovë” i autores kosovare Lul-jeta Selimi.

Negociatat

Kjo hiq më pak, se sa për t’iathyer hundët diplomcisë sëfëlliqur serbo-ruse, këtij binomiqë gadi një shekull çdo pëllëm-bë tokë e ka larë me gjakun eshqiptarëve autoktonë koso-varë, e tani me argumente ngamë banalet po i kundërvihenPavarësisë së merituar Kos-ovës.

Sensibilizimi i efektshëm qëarriti te lexuesit botimi i fejtonittë librit të Luljeta Selimit“Rrëfimet e femrave të dhunu-ara gjatë luftës në Kosovë”,botuar në të përditshmen “Fak-ti” në Shkup nga data 20 gusht

deri më 1 shtator, më nxitën qëtë shkruaj edhe dy komentet emia rekomanduese me mbitit-ull “Kosovaret e dhunuara- ar-gumenti më bindës për pavar-ësinë e Kosovës” dhe me titull“Libër që duhet përkthyer dheshpërndarë në tërë botën”, tëbotuara në “Fakti” në Shkupdhe në mjetet e informimit nëTiranë, Prishtinë dhe në “Yllir-ia” në SHBA. Për fat të keq dhetë habitshëm askush gjer mësot nuk bëri asnjë lëvizje nëkëtë drejtim.

Nisur nga ky indiferentizëm idëmshëm brendashqiptar përrëndësinë e këtij libri, kam ven-dosur edhe një herë ta ngrezërin tim si gazetari më imoshuar shqiptarë, që në tëmirë të Kosovës dhe për t’jukundërvënë sa më fuqishëm di-plomacisë serbo-ruse dhe se-cilit që shpreh lëkundje për Pa-varësinë e Kosovës, të apeloj teQeveria e Shqipërisë, Qeveria eKosovës, te Lidhja Shqiptare nëBotë, te Këshilli Kombëtar Sh-qiptaro-Amerikan dhe te biznes-menët shqiptarë, që ky libër iLuljeta Selimit të përkthehet samë parë në gjuhët angleze,frenge dhe gjermane, e tu dër-gohet tërë ambasadorëve në

Kombet e Bashkuara, në Unio-nin Evropian dhe tërë buraveshtetërorë, për të parë dhe përtu bindur se serbët përveçvrasjeve, djegieve në Kosovëkanë bërë edhe dhunimet ngamë makabëre që mund taimagjinojë mëndja e njeriut dhese një gjë të tillë nuk do ta bë-nin as shtazët më të egra.

Trishtimi

Siç thotë edhe vetë autorja,“Në çdo luftë dhunimet konsid-erohen krimi më i rëndë. Kjo evërtetë duhet të plasohet nëopinion sado e dhimbshme qëështë, sepse shumë femra tëpërdhunuara edhe janë vrarë, eqindra e qindra që kanë mbe-tur gjallë dhe janë lënë nëmëshirën e fatit pa asfarëpërkujdesje aqë të domos-doshme. Ndërkomëtarët nukkanë bërë asgjë për zbulimin edhunuesve, as edhe përfaqë-suesja e tribunalit të Hagës nëKosovë, e cila e ka për detyrët’i zbulojë e denoncojëkriminelët dhunues serbë”.

Për të kuptuar se sa shtazar-ake kanë qenë këto dhunime tëfemrave kosovare nga ushtarëte policët serbë, po pasqyrojvetëm disa grimca të rrëfimeveqë pasqyron ky libër. “ Ma push-katuan nënën e vëllanë, kursemua më dhunuan dhe trupin time masakruan për së gjalli mecigare”. Një nga mjeket deklaronse,”Vajzës së dhunuar i ishteshqyer mitra dhe se në organet

gjenitale i kishn futur rërë, këm-bët e gërvishtura dhe mes dygjinjëve me majën e thikës kish-te të vizatuar kryqin serb”. Oserrëfimet e tjera,” Fëmijët vajto-nin mbi trupin e përgjakur tëbabait të tyre të vrarë, e muamë çnderonin vetëm disa metralarg tij”,” Pasi ma vranë djalin,mua më çnderuan disa ditë meradhë”, “Djalit dy vjeçar ia prenëveshin dhe tre gishtërinj, e pastajmë dhunuan”, “Më dhunuanpara syve të nënës”, “Më dunu-an e ma prenë gjirin”, “Cigarene ndezur e fiki në gjinjtë e mi”,“Me thikë shkruan fjalë mbitrupin tim, “Më detyronin t’ishiqoja femrat që po i dhunoninme radhë”, “Pasi më dhunuan,m’i hoqën thonjtë me dana”,“Motrën e mbytën me kundaktë pushkës”, “14- vjeçarja udhunua në borë”, “Pasi e dhunu-an 13-vjeçaren e hudhën nëpus”, “Më çnderuan para syvetë babait dhe nënës”, “Në mua-jin e tëtë të shtatzanisë mëpërdhunoi para vjehrës dhe burr-it, e pastaj më goditi në gjoks enë bark dhe linda fëminë e vde-kur”, “ Më dhunuan dhe në krahma vizatuan kryqin serb”, “Pasii çnderuan tri vajza, ua prenëorganet gjenitale”….

Me këto ngjarje trishtuese, tëdhimbshme e nga më tragjiket,që se merr mendja e njeriut,duhet njoftuar opinioni botërorpër të kuptuar një herë e mirë,se çka u kanë bërë serbët sh-qiptarëve në Kosovë dhe pseKosova e meriton pavarësinë.

DIBËR E MADHE – SEDRA E SËMURË SHTON SHPENZIMET GËZIMORE E MORTORE

Besëlidhja dibrane nuk u respektuait të koktejit te nëna e lehonës.Për fëm-ijën e porsalindur të organizohet darkëvetëm me dy familjet e miqësuara dhegjatë pagëzimit të kenë përparësi em-rat me prejardhje autentike shqiptare.Dhurata t’i dërgohen vetëm fëmijës dheeventualisht lehonës.Dhurata të dër-gojnë vetëm prindërit e lehonës e këtodhurata të jenë modeste,si krevat fëm-ijësh e veshmbathje dhe ceremonia përfoshnjën e lindur të merr fund natën eemrit.Datëlindjet e fëmijës të festohennë mënyrë modeste, vetëm me shokëte moshës së tyre dhe dhuratat të jenëlodra e libra.Gjatë synetit të fëmijës tëpërgatitet hallvë për të ftuarit dhe darkëmodeste vetëm për rrethin e ngushtëfamiljar.Dhuratat të jenë vetëm përsynetliun.Synetlinjtë të mos dërgohennë varreza, pasi një gjë të tillë e ndalonedhe feja muslimane.Ceremonia e syn-etit të përfundojë ditën e synetit.

Akti i fejesës,të lidhet edhe me sh-kues dhe me rastin e ceremonisë tëhapet një kuti me llokume apoçokollata.Ndërrimin e nishaneve sipaszakonit duhet ta bëjnë vetëm familjet emiqësuara,dhe në ndërrimin e nishan-eve nuses të dërgohet vetëm një unazëe fejesës.Kontakti i parë i familjes sëdhëndërit me nusen, duhet bërë nëmënyrë shumë modeste e të kulturuardhe pa dhurata të shtrenjta dhe shpen-zime të kota dhe gjatë periudhës derinë martesë, për festën e Bajramit,8Marsin,Vitin e Ri,Shëngjergjin,Maturëntë mos dërgohen dhurata të mëdha.

Me rastin e martesës prindërit t’i jap-in bijës së tyre si pajë një dhomë fjetje-je me krevat,perde,abazhur,qilim dheqëndisma të punuara gjatë vajzërisë,dhetë ndërpritet praktika e dhënies së dhu-ratave të tepruara,si aparate elektrikeshtëpiake,pajisje për kuzhinë,dhomadite etj.Bohçallëqet të përgatiten vetëm

për rrethin e ngushtë të familjes sëdhëndërit.Fustani i bardhë i nuses nëkoshere të merret me qirra nëbutik,sepse blerja për ta përdorur vetëmpër një ditë është jashtë çdologjike.Numri i fustaneve të nuses nëkoshere kufizohet maksimalisht në sh-tatë palë,llogaritur edhe kostumet.

Në natën e kumutrisë duhet kufizuarsasinë e sheqerkave,llokumeve eçokollatave.Të ndërpritet praktika eobligimit që çdo pjesëmarrës në dasmëtë dhurojë një shumë të kon-siderueshme të hollash për darkën nëtë cilën do të ftohet.Kurorëzimi i çiftit tëri të bëhet në ambientet e BashkësisëIslame,duke qenë pjesëmarrës vetë çif-ti dhe jo i shoqëruar nga të tjerët. Sipastraditës dibrane, kokat për nusen e retë organizohen në shtëpi në një rreth tëngushtë dhe me shpenzime tëvogla.Darka “mik së pari”-përviçeja tëmbahet si e tillë.

Me rastin e vdekjes, nga aspekti fetarislam është gjë e tepruar të shprehenvajtime dhe britma shurdhuese.Darkatpër të vdekurin dhe të ftuarit me lista tëposaçme dhe të shtruara në restorantenuk janë të preferueshme.Përkujtimetpër të vdekurin, 6 javët,6 muajt, mot-

moti, të mbahen në xhami dhe jo merituale në shtëpi.

Këto ishin normat e parashikuara tëBesëlidhjes dibrane për të flakur zako-net dekadente dhe të tepruara,e për tëruajtur pastërtinë e zakoneve shqiptaredibrane nga çdo ndikim i jashtëm.

Vazhdon avazi i vjetër

Për fat të keq sot e kësaj dite, në qin-dra e qindra ceremoni gëzimore e mor-tore, lere që nuk është zvogëluar gjë,por dita ditës shtohen edhe bidate tjera.Nga sedra e sëmurë askush nuk e kamarë guximin që së paku në ftesën përdarsëm të shënojë që dasmori ta kon-firmojë pjesëmarrjen.Kjo për asgjë tjetër,por vetëm të mos ndodh, siç po ndodh,që për arsye të ndryshme me dhjetëradarsmorë të mos vijnë në darkë dheshpenzimet dhe ushqimi të shkojnë kot.

Për të gjitha këto ceremoni shpenzo-hen qindra mijëra dollarë apo euro. Dotë ishte mirë sikur këto ceremoni gëzi-more e mortore të bëhen me më pakshpenzime, si për ata që janë në kur-bet dhe për ata që për ceremoni të mad-he e pompoze hyjnë edhe borxh.

Rexhep TORTE

NJOFTIMMe rastin e botimit të edicionit të ri të kalendarit “Dibra 2008”,

ftojmë fotografë profesionistë dhe amatorë të marrin pjesë nëkonkursin e hapur me këtë rast më fotografi nga vende të ndryshmetë Dibrës. Fotografitë do të përzgjidhen nga një juri fotografësh, dhe

fotot që do botohen do të shpërblehen.

PËR KONTAKT: Tel: 069 20 68 603.E-mail: mbbotime@ gmail.com; [email protected]

Tetor2 0 0 711 TRADITËTRADITËTRADITËTRADITËTRADITË

VISARE NGA ODA DIBRANE / FJALË NË SEPETE

Qitapi i Hoxhë NQitapi i Hoxhë NQitapi i Hoxhë NQitapi i Hoxhë NQitapi i Hoxhë Nelëselëselëselëselës

Nga NAIM PLAKU

Kjo botë jallane ngahera kanxjerrë njerëz të shquar, që

as vitet e shekujt s’kanë mun-dur t’ua shlyejnë fytyrën, ashtutë bardhë a të zezë, siç e kish-in. Kështu erdhi tek ne HoxhëNela, ose siç e thërrisnin diku-diku edhe hoxhë Kalisi, HoxhëLuma e më gjerë akoma, hox-hë Arnauti. Se hasell-hasëllkështu ndodh në jetë. Kur delndonjë pinjoll i vnjeshëm fort,merr emrin e fisit, të katundit,të nahijes dhe të kombit ngan-jëherë, siç është, fjala vjen, GjonShqiptari, hoxhë Bulqiza, shehZerqani, haxhi Dibra, por edheLam Zagradi, Ali Dyqaka, etj...

Ky Nela (se akoma s’ishtebërë hoxhë), si shumë të tjerëaso kohe, pati marrë rrugën ekurbetit, humbi nja 20 e ca vjete s’u bë i gjallë. Disa thoshinse ka vdekur, disa të tjerë seështë martuar e ka një vatër fëm-ijë, se nuk i dihet as nami e asnishani. Por ja që një ditë tëbukur behari zbriti si engjëll nëkonakun e tij të dikurshëm menjë hërkë1) jeshile, me çallmëtë bardhë, një palë tespinj qeli-bari e me një libër të trashë fort,si ato enciklopeditë e ditëvetona që i shesin sokakëve nëpërtezga tuxharët2) me kile bash-kë me patëllxhane e lakra. Siçdo të mësojmë më vonë, ky libërdo të quhej me një emër të për-jetshëm “Qitapi i hoxhë Nelës”.Nela, ky burrë i shkurtër etrashaluq, filloi të jepte vaz3) atynë këndin e odës së tij, i rre-thuar nga miq e besimtarë tëshumtë. U fliste ëmbël, për jetëne tij të ashpër, për sekëllditë qëkishte hequr për të mësuar, përpasurinë që kishte shkrirë, veçqë të fitonte dituri dhe s’ishtebërë hiç pishman, tamam si aivëllau i tretë e përrallave tona,Qerosi, që bleu me tri kile alltantri fjalë të mençura. Thoshte sedinte ezbar turqishten, me gojëe me kalem, se kishte marrëdorë të fortë tek një molla Ka-pllani në Izmir, se mbante mjaftofiqe e tituj të vërtetuar memazdape4). Kështu, krejt tollo-sun e rytbe erdhi hoxhë Nela nëKalis. Por e vërteta që u mësuashumë vonë, kishte qenë krejtndryshe. Aty nga fundi i jetësfilluan t’i busonin5) lakrat byrekutdhe veç pak gra të veja shkoninpër të marrë habere për burrate tyre të humbur. Një vendali,që e njihte mirë Nelën, kishtetreguar se ai kishte shërbyer siçirak te një farë Kapllani,hallvaxhi i përmendur në tërëIzmirin. E vishte dhe e ushqentedhe çdo mëngjez i ngarkontembi krye nji tepsi me 60 topahallve e i caktonte rrugën e all-ishverishit të ditës6). Në këtëpunë të lakmueshme bërishumë miq e dëgjoi mjaft avaze,sidomos prej atyre që lininkokën pas hallvës së molla Ka-pllanit, u mori dhe ca tabijate7)

atyre më të zgjuarve dhe sh-kallë-shkallë, filloi, veç hallvës,të shiste dhe mend. Çdo njerika një cen, një dhunti që i sh-këlqen më fort. Kështu dhe

Nela, atë që mësonte prejQatipit, ia shiste Zabitit. Disa fil-luan t’i besojnë, sidomos sh-qiptarët fakirë që mblidheshinçdo mbrëmje te xhamia e Pël-lumbave. Filluan ta thërrasinhoxhë, ndoshta edhe pse mban-te në kokë atë biçim kësule kuvendoste tepsinë e hallvës që tëmos i vriste kokën.

Disa fati i ndjek pas, ubuzëqesh, siç thonë. Kështu ibuzëqeshi një ditë dhe Nelës,që u gdhi vërtet hoxhë. Në po-drumet e Kapllan Hallvaxhiut, kuflinte, gjeti një libër të trashë fort,me ca shkrime të ngatërruara,me ca fletë të verdha e të këpu-tura, me ca kapakë të përlyer,që Nela e quajti Qitap, ku ndod-hej e fshehur brenda atyre ka-pakëve gjithë mendja e ndriture njerzimit. E mori, e pastroipak, e shfletoi shkarazi, e futinë gji dhe e ruante me kujdessi të ishte vula e Sulltanit. Seç’kishte brenda Qitapi, se dinteas hoxhë Nela. Dikush thoshtese janë emrat e borxhlinjve tëKapllan Hallvaxhiut, dikush seështë Qitapi i Kuzhinës sëGrave të Haremit, ndonjëri, simë i guximshmi, thoshte seështë “Tefteri i zinaçinjëve”, që ipërkthyer në shqip do të thotë ipërdhunuesve, se aty vërtetkishte gjetur emrin e sevdaliuttë përvëluar të ish gruas së nal-lanxhiut të Portës. Në të vërtetë,ky Qitap ishte i mbushur plotemra të çuditshëm, që kishinbërë vepra të mëdha, por ishinaq të vockël, sa u bënte hijeurofi. Kush u jepte dum, se?

Një ditë brofi te hoxha njëburrë trashaluq, i kuq flakë e t’jugërdhuz8) hoxhës:

-Ku ma ke Qitapin, Nelë, setë hëngra?!

-Më ha, s’më ha, Qitap askam, as jap, - iu gjegj shkurtNela.

-Nelë vëllai, - u zbut trashalu-qi, - aty kam tërë miqtë e shokëte kësaj bote, të gjallë e të vde-kur, të këndshëm e të pakënd-shëm, të bardhë e të zinj, që nëditë të mira e të vështira mëhodhën nga një metelik nëxhepin e jelekut...

-Lëshoju një rahmet! - i thaqetë-qetë Nela atij burrit, qëmbahej si pronari i Qitapit. SeNela ishte i ashpër kur ia deshtevizhdani e ia pranonte kazani9).

Kështu ngeli Qitapi në dorëne Nelës, që i dha emër e zë.Megjithëse nuk dinte të lexontee të shkruante, hoxhë Nela, paç’pa e la tepsinë e hallvës dheu mor me leverdinë e Qitapit.Dilte në shesh të xhamisë sëPëllumbave me të në dorë dhenë një kënd të fshehtë ku mblid-heshin shqiptarët që donin tëlexonin fatin e tyre, hapte ngad-alë Qitapin dhe u jepte haberenga dheu i tyre, nga familja, ngaDibra e Luma mbarë:

-Po bën dimër i egër andejnga ne. Kanë ngordhur shumëbagëti.

-Gjynah, po na tret dheu ihuej, po na lëpin kockat.

-Të është mërzitur shumënëna, o trim. Bëhu pak i gjallë! -i thoshte tjetrit.

Të paskan zënë një nuse tëmirë, o çakmak, - lexonte nëQitap për të riun.

-Aman, hoxhë, më shkruaj dygisht letër për prindërit! - lutej fa-kiri.

-Hape Qitapin, hoxhë, e kamgjallë babën? - lutej tjetri.

Hoxhë Nela nuk përtonte.Hapte Qitapin e u nxirrtemerakun.U shkruante letra meca arabeska10) të çuditshme,ashtu byk e kashtë, i mbësh-tillte rul, i lidhte me një konop tëtrashë dhe u thoshte që pas njëmuaji të vinin e të merrininpërgjigjen. E fuste letrën në njëtorbë lëkure dhe u fliste medorën e djathtë:

-Iku, shkoi! - Me dorën tjetërfuste metelikun në xhepin emajtë.

Si i doli boja kësaj ane, tha t’ikthej njëherë anës tjetër.Bëri ç’bërimori pampurin e çau për në atd-he, ashtu siç tham, me këtë Qi-tapin e rëndë në duar, me hërkënjeshile e me çallmën e bardhë,me një barrë mend në kokë përt’i ardhur në ndihmë vatanit fuka-ra. Simpatia kishte arritur gjer atjesa shumë nëna uronin t’iu dër-gonte Allahu një djalë të mbarë e

hallall si hoxhë Nela.Ja tek e kemi hoxhë Nelën

me Qitapin e tij përsëri në Ka-lis. Përkthen letrat që vijnë ngaAnadolli, u kthen përgjigje e fapnë dollap, i poston. Hap Qitap-in, parasheh të ardhmen, shqyr-ton të kaluarën, vlerëson, merr,jep, blen e shet, shpik e shpifhistori, ha e pi, qesh e luan, bënlesh e li... Poooo, hoxhë Nela!Shkruan hajmali, lidh e zbërthenmagji, mbledh e përzë xhind,largon të paudhët, fryn e trazonujërat. Dhe paret i bijen prej ox-haku drejt e në prehër. “Epaskam pasur Stambollin tedera” - thoshte me vete. Nëndonjë çështje me siklet përty-pet thellë dhe, si me nxjerrë njëgozhdë të ndryshkur nga dërra-sa e vjetër, tund kokën e thotë:

-E vështirë boll, por motra kamotër, - dhe hap Qitapin. - Jaku është! Vetëm ky s’të rren, -dhe ve dorën mbi kapakët e ly-rosur të Qitapit.

Por punët nuk shkojnë fjollëpërherë. Kishte ndonjë kopil Kal-isi që e kishte kapur pisk hox-hën. Njëherë e vunë re se po lex-onte një letër së prapthi. Një gru-aje mandatin e vdekjes së burritia kishte përkthyer si të ishte njëçek për të tërhequr pare, një djalëi ri vdiq se hoxha i kishte thënëse e kishin pushtuar xhindet eduhej të rrinte një ditë e një natëlakuriq jashtë, që t’i largoheshintë padukshmit, etj... Por ajo qëia lëshoi bojën përtokë ishte përk-thimi që i bëri letrës që ia solligruaja e nunit dhe shpjegimi iëndërrës së frikshme që kishteparë e gjora, sikur ishte rrëzuarnga një kep i lartë, por nuk ishtevrarë, se dikush e kishte mbajturnë krahëror.

-Aman, nun, aman hoxhëNela, më thuaj rron apo nukrron? – e kishte pyetur ajo.

-Rron, por si rron, moj bur-rneshë?! - i thotë hoxha dukehapur Qitapin.

-Si rron? - pyeti përsëri dukeu dridhur gruaja e nunit.

-Hëëë, rron, por si rron?! Si faq-ja e zezë rron... - ngriti kokën hox-ha. -Të është martuar, belaja...

-Shife mirë, o hoxhë Neli,

se...-Martuar dhe me fëmijë, bile.

S’e luan topi.Gruas iu prenë këmbët, iu

morën mendët dhe u këput sidegë bajameje e ra në krahë tëhoxhës. Apo s’ishte si perri, apos’ishte si yll, apo s’ishte sibjeshkë?! U kullot Nela pakkohë me kurmin plot aromë ftujedhe pas pak, kur u përmend, ushkëput nga krahët, grumbulloifuqitë e shpërtheu:

-Shife mirë Qitapin, o hoxhëKalisi, se...

-Qitapi të jep udhë... Kujtojeëndërrën, dikush të ka nëkrahëror... Të ka dhënë udhënuni, martoju e... dhe deshi tafusë përsëri në krahëror, tapërkëdhelte e ta zejë gjumi sishqerrë në krahët e tij.

-Shife mirë Qitapin, se...Gruaja, si një kuçedër kishte

përla mashën e skuqur në zjar-rin e vatrës dhe po i përcëllontemjekrën e zezë hoxhës. Një erëe rëndë nisi të përhapet nëkonak, si era e cjapit në vjesh-të. Qitapi kishte fluturuar ngaduart e Nelës dhe fletët e ver-dha ishin shpërndarë tej e tutjesi gjeth plepi. Kapakët e Qitapitdergjeshin nën këmbët e hox-hës. Se si fluturuan e u përthanëgjithë ata emra me bëmat e tyre,me të larat e të palarat, si tëishte një pallat ëndërrash i ndër-tuar me pare të vjedhura,haram.

Por çudi e madhe... Emri iQitapit të hoxhë Nelës nuk kavdekur e nuk vdes kurrë.Shpjegime fjalësh e shprehjesh

1)Hërkë-a,-at. Veshje e sipërme e klerikutmysliman, një lloj pardesyje që e bën tëdallueshëm si udhëheqës fetar.

2)Tuxhar(arkaizëm)-tregtar3)Vaz-predikim që bën hoxha në xhami.4) Me mazdape- me dokumente.5) Buson-nxjerr ujë, lëng, burim i vogël,

rrjedhje me pakicë6)Shitblerje-qarkullim i mallrave brenda

ditës.7)Tabijate, nasihate(trq.)-zakone, sjellje,

moralitete8) Gërdhuz,em,fol.-përmbledh dikë,

kërcënoj me forcë dikë, i gërdhuzem.9)Vizhdani e kazani- as mideja, as stomaku,

s’ma mban trupi.10)Arabeska- Të ngjajshme me shkrimin

arab, hieroglife, arabeska, si të arabëve.

Një libër për udhëtimin e cilësishëmNga ALEKSANDËR ÇIPA

Në publicistikën e sotme të vendit hasen dy tendenca: humbja

e disa zhanreve për shkak të vetëpublicistëve në shtypin e përditshëmdhe atë periodik dhe rishfaqja e tyrenë pamjen e librave me ese dhe re-portazhe. Për prurjen e llojit të dytë,prej kaq vitesh ka një vëmendje tëpaktë. Janë shumë libra të sjella nëtregun e leximit shqiptar prej emravetë njohur dhe të shumëshpallur,sikundër edhe prej disa të tjerëve,të cilësuar për punëtorë të zellshëmtë informimit dhe të shtypit. Grip Trocihyn në kategorinë e punëtorëve, qënë imazhin më të mirë të modestëve,pohon sipas sentencës latine tëvërtetë: “Verba volant, scripta ima-nent”. E shkruara mbetet... “Një kafenë Kullën Eiffel”, mbetet si mbresë eformësuar, si një përzgjedhje prejmodestisë së vetvetes dhe prej sh-qisave vetiake që ka publicisti. Au-tori i këtij libri është një udhëtar ipërditshëm, një udhëtar që kërkon

jo vetëm perimetrin e së përditshmes,në një vizion të kufizuar, por në njëperimetër që nis në hapësirë globaledhe mbetet i qasshëm gjithmonë merealitetin.

Reportazhi që emërton këtë libër,është një itinerar i thjeshtë, një lëvizjee zakontë e cila nën filtrin e një gaze-tari, pasqyron bashkimin e ndjesisëme refleksionin e qytetarit që adhu-ron kontinentin e vet dhe kryesisht,hapësirën metropolitane të qendrëssë këtij kontinenti në këtë konstatim,ne i mëshojmë dimensionit mental qëmbart reportazhi, përmes të cilit gje-jmë një mori ikanakësh me pamje dhendërgjegje sociale, me botë dhe ti-pologji kombëtare, me inat dhe mërziperiferie, por me gaz dhe lëvdim koz-mopolitësh. Janë këto karakteristikate zbuluara prej Garip Trocit në repor-tazhin drejt asaj Kulle e cila për deka-da me radhë, zgjoi mirazhe nëpër bre-za shqiptarësh. Reportazhi është njëfiltrim i kontrastit që ndjen dhe evi-denton autori, ndërsa vijon një itiner-ar të zakonshëm udhëtues, nga breg-

deti i Adriatikut, me portnisje Durrën ederi sa mbërrin në Kullën që simbolikëne emrit e ka më të lartë se lartësiafizike. Ky është tacionimi i parë, prejtë cilit reporteri Troci, gjen një kumt tëthjeshtë, por mbetës. Në kaptinëntjetër të librit, është selektimi i një pjesetjetër kontaktesh që autori ka paturprofesionalisht. Janë emra dhe per-sonazhe që realisht në përditsh-mërinë e shoqërisë sonë sjellin va-lencën e përfaqësuesve, të inteligjen-cies dhe të vlerave njerëzore. Kykapitull është dëshmi për pjesën mëaktive të jetës profesionale të autorit.Antologjia e personazheve të sjellanë këtë pjesë të librit, përmes zhan-reve të ndryshme publicistike, flasinpër një tendencë gjeruese të galerisëdhe gjeografisë së kontaktit që syn-on dhe mundet të ketë autori. Në ka-pitullin e tretë, libri “Një kafe në KullënEiffel”, sjell intervista dhe refleksionenë minmiaturë për aspekte të ndry-shme të aktualitetit. Në këtë kapitullautori tenton të fitojë një dimension tëvetin qasës. Janë qasje të cilat veço-

hen për qëndrimmbajtje dhe përvetë deklarim qytetar. Në këtë libër,lexuesi kontakton me shumë njerëz,me shumë hapësirë dhe merrimazhe për shumë stacione rurale,urbane dhe metropolitane. Kjo ësh-të e cilësishme. Ky libër është njësjellje e tendencës për udhëtimin ecilësishëm që kushdo tenton takryejë se ka gjallje.

SPORSPORSPORSPORSPORTTTTT

cyan magenta yellow black

Grafika: Studio “m&b”. Tel: (04) 233 283. Shtypur në shtypshkronjën “Dita 2000”. Tel: (04) 273 745

Tetor2 0 0 7 12

Në organizim të Klubit të pingpongut “Dibra”-Dibër dhe me mbësh-

tetjen e Federatës së Pingpongistëvetë Maqedonisë dhe të FederatësMbarëkombëtare të Pingpongistëve-Tiranë, më datë 20-21 tetor 2007 nëDibër të Madhe u mbajt Turneumbarëkombëtar i pingpongistëve vet-eranë shqiptarë me moton “Pavarë-sia”, i dhjeti me radhë, në të cilin mor-rën pjesë veteranët e pingpongut ngaShqipëria, Kosova dhe Maqedonia.

Në gara morën pjesë 48 garues,prej tyre 15 nga Shqipëria, 22 ngaKosova dhe 9 ngaMaqedonia. Garat u zh-villuan në tri grupmosha.

Sipas rezultateve tëshpallura në grup-moshën mbi 60 vjeç nëgarat teke, vendin eparë e zuri Shaip Reçi-ca dhe vendin e dytëXhemail Çeçelia. Nëgrupmoshën 50-59vjeç, vendin e parë ezuri Burim Rakovica dhevendin e dytë FeritBajrami.Në grupmoshën40-49 vjeç, vendin eparë e zuri Nehat Çitakudhe vendin e dytë JonuzTufa.

Në garat dopjo nëgrupmoshën deri 60vjeç vendin e parë e zuriSherafedin Zhitija dhevendin e dytë AvniJashari.Në garat dopjoprej 30 deri 40 vjeç ven-din e parë e zuri NehatÇitaku dhe vendin e dytëBurim Rakovica.

E veçanta e këtij tur-neu ishte se në këtogara morrën pjesë edhegaruesit e moshës 73vjeçe, Shemsi e LutfiManjani nga Dibra eVogël-Peshkopia.Nëkëtë turne ishte garuesedhe Burim Rakovica, icili jeton dhe punon në Zelandën eRe dhe atje është kampion i pingpon-gut.

Garuesve që morën vendet e paraju dorëzuan diploma dhe kupa të tur-neut, garuesve që zunë vendet edyta iu dorëzuan diploma, ndërsagaruesve që zunë vendet e treta e tëkatërta iu dorëzuan vetëm mirënjo-hje.

Dr. Sadri Hulaj, kryetar i Feder-atës së veteranëve të pingpongutnë Kosovë, duke i shpallur fituesit,shtoi se,”Jemi të magjepsur me bu-jarinë dhe mikpritjen dibrane për tëcilën kishim degjuar nga prindërittanë që kur ishim fëmijë e tani e për-jetuam edhe vetë. Nga viti në vitnumri i pjesëmarrësve të veter-anëve shqiptarë të pingpongut sevjen e shtohet në të mirë të sportite kombit. Falenderoj sportistët përgarat e mirfillta sportive dhe referëtpër punën e tyre të shkëlqyer nëcaktimin e pikëve. FalenderojArgëtim Fidën,kryetarin e komunëssë Dibrës për idenë që ky turne tëpagëzohet “Pavarësia”, si edhe përmbështetjen financiare, sëbashkume Banjat e Dibrës-Capa, Fabrikëne Gjipsit “KNAUF”, Pronarin e Fab-rikës “Diplast”, Agjensionin “HisarTurist”, Ndërmarrjen “Engji”, Ndër-marrjen “Valmira” etj. Falenderoj or-ganizuesit, Ylber Dacin ,kryetarin eKlubit të pingpongut “Dibra”-Dibër,aktivistin Jakup Marku dhe shumëtë tjerë”.

Argëtim Fida,kryetar i komunës sëDibrës, duke përshëndetur fillimin ekëtij turneu, deklaroi se:”Premtimin seturneun e dhjetë do ta mbajmë nëDibër e realizuam. Arsyet pse orga-nizohet Turneu mbarëkombëtar iveteranëve të pingpongut , të këtijsporti kaqë fisnik janë tëshumta.Sporti dhe kalitja e trupitkthjellojnë edhe mendjen . Në këtoçaste vendimtare të gjithë shqiptarëtduhet ta kenë mendjen shumë të

Gjetan Keta, dibrani 24 vjecar, është shpallur fitues i Turneut Europian në K1-Rules,

Thai & Kickbox, që u zhvillua në Tiranë më 29shtator 2007 në Pallatin e Sportit “Asllan Rusi”.

Gjetan Keta është një sportist, i cili stërvitetprej katër vitesh në Gjermani nga i vëllai i tij,Ismail Keta, ish nënkampion bote në këtë sport.

Mijëra spektatorë në Pallatin e Sportit, poredhe të gjithë ata që e ndoqën në ekranin eTelevizionit Publik Shqiptar, u mrekulluan dhe uemocionuan nga paraqitja mjaft dinjitoze që bëriGjetan Keta, i cili fitoi me nokaut ndeshjen eparë me kundërshtarin turk, ndërsa me pikë kamundur rivalin polak në finale.

Duke njohur forcën e tij, kundërshtari rus nuku paraqit në turin e dytë.

Ky turne zhvillohej në Shqipëri për herë të parë,me një organizim të shkëlqyer të vëllait të kam-pionit, Ismail Keta, i cili është një trajner në këtësport në Gjermani. Në Mynih ai drejton një Ak-ademi Sporti, ku stërviten mbi 400 sportistë. Nëkëtë turne morën pjesë 7 shtete: Greqia, Polo-nia, Rusia, Shqipëria, Gjermania, Turqia, Italia.

Gjetan Keta, pas fitores së Kupës në Tiranë,është kualifikuar automatikisht për në Kampi-onatin Botëror, që do të zhvillohet më 29 nëntornë Tailandë.

Gjetan dhe Ismail Keta janë fshati Koçaj iBulqizës.

Gjetani ka qenë emigrant në Greqi, por parakatër vitesh vendosi të nisë këtë sport, falë cilë-sive të tij sportive, por edhe dëshirës së vëllait,një ish nënkampion bote në këtë sport.

Gjetani ka zhvilluar deri tani 32 ndeshje dheka fituar 26, prej të cilave 13 me nokaut. Pasfitores së këtij titulli europian, ai është pritur sihero në vendlindje, duke u shpallur edhe “QytetarNderi” në Fushë-Bulqizë, ndërsa bashkia e Bul-qizes e ka nderuar me titullin: “Mirënjohje e qy-tetit”.

Dy vëllezërit Keta tashmë po përgatitën përBotërorin e Tailandës, duke synuar të fitojnë njëtitull botëror për ngjyrat e kombit shqiptar. Dyvëllezërit Keta janë për t’u respektuar, pasi nukkanë pranuar të luajnë për asnjë vend tjetër,

Gjetan Keta, fitues i Turneut EuropianGjetan Keta, fitues i Turneut EuropianGjetan Keta, fitues i Turneut EuropianGjetan Keta, fitues i Turneut EuropianGjetan Keta, fitues i Turneut Europiannë K1-Rules, Thai & Kickboxnë K1-Rules, Thai & Kickboxnë K1-Rules, Thai & Kickboxnë K1-Rules, Thai & Kickboxnë K1-Rules, Thai & Kickbox

përveç ngjyrave të Flamurit Kombëtar. Ofertavetë majme nga Gjermania, Holanda dhe Greqia ukanë kthyer një “JO” të prerë, megjithëse nga shtetishqiptar në këtë turne nuk kanë gjetur asnjëmbështetje, përveç disa zyrtarëve të Ministrisësë Jashtme. Gjetanin kampion dhe vëllanë e tijnuk i priti asnjë nga zyrtarët e sporteve në Sh-qipëri, duke treguar me këtë rast se asnjëri prejtyre nuk e njeh sportin në përgjithësi, dhe sido-mos K1-Rules, një sport që nuk është vetëm Boks,por që njihet mbarëbotërisht si Arti i Boksit.

Le t’i urojmë talentet dibranë të kenë fat nëTajlandë, duke u kthyer me Trofeun Botëror!

DIBËR E MADHE- Përfundoi turneu mbarëkombëtar“Pavarësia” i veteranëve të pingpongut

Dominuan pingpongistëtkosovarë

kthjellët, sepse edhe emri edhe me-sazhi i turneut është pavarësia,pasi që çasti që është pritur gatinjë shekull që shqiptarët në Kos-ovë ta gëzojnë pavarësinë po afro-het. Dëshiroj kështu sëbashku siedhe kombet e tjera të gëzojmëedhe të drejtën tonë legjitime për tëjetuar e vepruar si tërë kombet etjera të mëdha”, ndërsa në përfun-dim të këtij turneu,duke duke u fal-enderuar për mbarëvajtjen e këtijturneu, Fida, theksoi se, “Falen-deroj tërë sportistët pjesëmarrës në

këtë turne, falenderoj biznesmenëtdibranë për gatishmërinë e tyre nëmbështetjen e këtij turneu, të cilëtmundësuan që të jemi këtu sëbash-ku nga shumë troje shqiptare, qëedhe nëpërmjet këtyre aktivitetevetë vazhdojmë dhe punojmë përbashkimin e traditës, kulturës dhesportit”.

Shkëlqim Hoxha, përfaqësues iFederatës mbarëkombëtare të vet-eranëve të pingpongut të Shqipërisë,njëri nga promotorët dhe organizue-sit të këtij turneu, tu shpreh se:”Kam kënaqësinë të deklaroj se his-torikisht majat e sukseseve të ping-pongut në Tiranë i kanë mbajtur di-brano-tiranasit gjatë disa gjenerat-ave. Zanafilla e këtij turneumbarëkombëtar i veteranëve të ping-pongut në hapësirat shqiptare, ësh-të pas vitit 1999 dhe luftës në Kos-ovë. Për shkak se kosovarët er-dhën në Tiranë si refugjatë dhe atjefilloi procesi i bashkëjetesës, i inte-grimit, i qarjes së halleve. Në ambi-entet tona sportive u shfaqën ping-pongistë të Kosovës, të Tiranës dheatje patëm njohjen e parë dhe bëmënjë turne lokal. Kështu vendosëmqë turneun e nëntorit të vitit 1999 tambajmë në Prishtinë. Pas kësaj tur-netë u mbajtën në Tiranë, Shkodër,Ferizaj,Durrës, Gjakovë, Peshkopi,Prizren, Kaçanik dhe tani e mbajtëmturneun e dhjetë jubilar në Dibër tëMadhe. Do të angazhohemi që në tëardhmen e shpejtë këtë turne ta sh-trijmë në tërë trojet shqiptare dhepse jo edhe shtetet e tjera të Ball-kanit”.

Në drekën e përbashkët jehoi kën-ga e vallja si shprehje e vëllazërimitkombëtar dhe e efektit fisnikëruesqë sjell sporti me mesazhin që tërinjtë këtë rrugë ta vazhdojmë edhemë vrullshëm dhe me më shumësuksese.

R.TORTE

Argëtim Fida duke përshëndetur fillimin e turneut

Shkëlqim Hoxha dhe veterani Buri Rakovica ngaZelanda e Re.Fiqiri Rama, mjeshtër i sportit shqiptar

Kudo ku të pyesësh në qytetine vogël të Peshkopisë për

Fiqiri Ramën e njohin dhe flasinme respekt të veçantë i cili prejvitesh drejton ekipin e mundjessë lirë me klubin sportiv“Korabi’Një njeri trup vogël, idashur dhe respektuar nga tëgjithë, me një komunikim që tëbën pështypje, e shikon nëshëqtitoren e qytetit jo vetëm porgjithmonë rrethuar me miq eshokë të shumtë. Ishte viti 1972kur Fiqiriu atëherë sapo kishtembushur 18 pranvera ra në qyte-tin e bukur të Peshkopisë. Erdhinë këtë qytet që tashmë ështëlidhur ngushtë me të pas njëpune të gjatë në qytetin eBurrelit.Të parët e tij ishin mjesh-tër në ndërtim.Kështu dhe Fiqir-iu i vogël mori sqeparin me ve-hte dhe iu bashkua babait të tijduke punuar për vite me radhëbashkë, babë e bir.Tek djaloshigollobordas përveç pasionit përpunën si ndërtues, sporti idashur i mundjes kishte filluartë spikaste tek moshatarët e tijpor dhe tek më të rriturit. Shpejt ira në sy edhe trajnerit të atëher-shëm të mundjes së lirë IsmetElezit. Ishte viti 1972 dhe që ngaky vit Fiqiri Rama nuk i ështëndarë për asnjë çast ekipit tëKorabit. Fiqiriu që i vogël kur je-tonte në fshatin e lindjes në Ra-dovesh kishte dëshirë të bëhejnjë mundës i mirë.Kjo dëshirë etij merrte shkas nga dasmat nëGollobordë kur nga lojrat e shum-ta ,sporti i mundjes ishte ndër mëkryesoret. Dhe ishte ndeshurdisa herë Fiqiriu i vogël me mos-hatarë në këto dasma.Talenti i tijspikati në Peshkopi, por dhe

kariera prej mundësi këtu nisi,ndaj sot e ka të vështirë ta brak-tis këtë qytet se bashkë me Pesh-kopinë braktis dhe ekipin emundjes ‘Korabi” pranë të cilit kagati një jetë të tërë.Nga viti 1995e sot është vetë trajnier përekipin e “Korabit”.Fakt është seFiqiriu për njëzet vjet me radhëshpallet kampion Ende e kujtonndeshjen në pallatin e sportit‘Asllan Rusi” Ishte viti 1995 tre-gon Fiqiriu dhe sapo isha kthyernga një kampionat që zhvilluamnë Stamboll. Shorti më ra mua tëndeshem me tim bir Gazin qëndesheshim për ngjyrat e “Ko-rabit’ Ishte vërtet diçka e veçantëpor shorti ishte i tillë që do tëndesheshin të dy Ramët, i riu metë vjetrin.Fati qëlloi memua.Rama i vjetër fitoi por unëkëtë ndeshje ende e kam tëfreskët në kujtesë.

Tashmë Fiqiri Rama ka plotnjë çerek shekulli që është train-er i ekipit të mundjes me ekipine ‘Korabit’ dhe ky ekip sot përsot është ndër më të mirët nëshkallë vendi.

-Kanë lëvizur shumë veta, biledhe nga miqtë e mi drejt Tiranës,unë jo dhe as që pretendoi tëlargohem njëherë,-thotë Fiqiriu.Më dhimset ekipi i mundjes sedhe pse në kushte të vështirastërvitje kemi korrur herë pashere fitore.Jeta ime është elidhur tashmë me këtë qytet dhesportin e mundjes. Fiqiriu edhepse është mjaft kërkues ndajvetes dhe sportistëve kur vjenpuna tek pushteti lokal nukkërkon shumë.

-Punojmë në kushte të vështi-ra por nuk mund të kërkojmë

shumë nga bashkia.Nuk kanëdhe ne nuk kemi se çfarë t’jumarrim. Megjithse ekipi imundjes ka ardhur në Peshkopidisa herë kampion dhe me fla-mur e medalje përsëri pushtetilokal nuk ka bërë sa duhet.Jemimunduar të bashkëpunojmë mebiznesin e Dibrës, thotë Fiqiriu dheato na kanë mbështetur me aqsa kanë patur mundësi.Sot nukkemi qoftë dhe një tapet për stër-vitje por kemi një dyshek që e për-dorim në vend të tapetit. Fiqiru disaherë ka pësuar dhe aksidente porkurrë nuk u ankua por ashtu i ak-sidentuar ka marë pjesë nëgara.Kujton se gjatë një stërvitjeqë do të ndeshej në Durrës nxorribrylin e dorës së djathtë.Ashtu menjë dorë vajti në Durrës, u ndeshdhe fitoi duke u shpallur kampion.Edhe dy dit para një ndjeshje nëElbasan Fiqiriu ishte aksidentuargjatë pregaditjeve në gju.Ashtu siçishte zhvilloi kampionatin dhe Fi-qiri Rama u shpall mundësi më imirë.Këto janë një opjesë e atyrengjarje dhe ndodhive në jetën emundësit të talentuar FiqiriRama

Fiqiriu ka marrë disa medaljedhe tituj si “mjeshtër i merituar isportit”,”nderi i klubit sportiv “Ko-rabi” si dhe tani në fund edhe“Nderi i sportit shqiptar”.Dukeparë aftësitë e tij Fiqiri Ramashpesh herë është trainer dheme ekipin kombëtar të mundjes.

Dhe asnjëherë nuk i kazhgënjyer.Fiqiriu padyshim ësh-të nderi dhe krenaria e sportit tëmundjes në qytetin e Peshko-pisë, dhe kështu do të kujtohetvite me radhë.

Mirvet Lala

Documents

Rruga e Arbëritrrugaearberit.com/arkiva/2007/tetor2007.pdf · Rruga e Arbërit Botim Periodik i Shoqatës “Lidhja e Intelektualëve Dibranë”. Viti II i Botimit. Nr. 10(18)