8 Mart 1917 Tarihinde İstanbul –Galata’dan Zurih’e yollanmış Zarf..

1.Dünya Savaşı

Osmanlı Posta Sansürleri

ODTÜ Mezunlar Derneği... 17 Mart 2015Hakan YILMAZ

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

• Sansür sözü, eski Roma’daki Censor denen devlet görevlisinden gelir. Censor’lar nüfus sayımı ile görevli memurlardı.

• Her türlü neşriyat, haber ve bir yerden diğer yere gönderilen şeylerin, gönderilene ulaşmadan önce gerektiğindedevlet tarafından kontrolü; bazı fikirlerin yazılıp yayılmasının engellenmesi SANSÜR olarak tanımlanabilir,

• Sansüre ilk olarak fikirlerin dine ters düştüğü, onu karşısına aldığı eski devirlerde rastlanır.1521 yılında Avrupa’da Kral V. Karl, sansürden geçmeden kitap yayınlamanın suç olduğunu belirten ferman çıkardı.

• Osmanlı imparatorluğunda sansür özellikle Dini konularda uzun yıllardır uygulanmış Meşrutiyetin ilanı ile sansür uygulaması bırakılsa da 1.Dünya savaşı ile tekrar başlamıştır.

• 2 Ağustos 1914’te ilan edilen genel seferberlik ile birlikte devlet düzeninde yapılan bir seri değişiklik arasında sansürün başlaması da yer alıyordu. 7 Ağustos 1914 tarihli İkdam gazetesinin birinci sayfasına konulan ve “Başkumandanlık Vekâlet-i Celilesi” kaynaklı “Tebligat-ı Resmiye”de3 25 Temmuz 1330 tarihinden itibaren nelerin sansür edileceği ana hatlarıyla açıklanmıştı. Bunlar arasında her türlü yazılı yazışma da yer alıyordu.

• Bundan kısa bir süre sonra 16 sayfa içinde 61 maddeden oluşan “Sansür Talimatnamesi” yayınlandı. Anılan metne göre mektup, telgraf, gazete, dergi, paket, sinema ve tiyatro eserine sansür getiriliyordu.

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

• Postaya uygulanacak sansür için ,talimatname uyarınca başta İstanbul olmak üzere önemli şehirlerde sansür merkezleri kuruluyordu. Sivil halk ile subay ve erlerin mektupları açık zarflara konulacaktı. Aynı biçimde, sivil halkın ordu mensuplarına göndereceği mektuplar da açık zarflarda götürülecekti.

• Oluşturulan sansür kurullarının kadrolarında yabancı dil bilen subay ve astsubaylar, bunlar bulunamıyorsa devlet memurları yer alıyordu. Sansür kurullarına alınacak üyelerin Arapça, Rumca, İbranice, Ermenice ve Fransızca dillerinden birini bilmesi tercih edilir, bu nitelikteki sensörler İstanbul, Edirne, İzmir, Ankara, Sivas, Erzincan, Diyarbakır, Bağdat ve Basra’ya tayin edilirdi.

• Heyetlere , Bi’ hassa Istanbul'da "Paşazâde"lerin ve zengin âile çocuk'larının cebhe'ye gitmemeleri içün bura'larda görev'lendirildikleri bilinmektedir. Genel'de bu gibi "heyet"lerde görev alacak kişi'ler emek'li askerî personel ile gene emek'li ama lisan bilen Hâriciye, Dâhiliye ve hattâ Tıbbiye Nezâret'leri me’mur'ları ara'sından seçilir idi. Bunlardan başka sansür'den kurtulmak maksad'ı ile Alman'ca yazılan ve sahrâ posta'sı hüviyet'i taşımayan mektub'lar ise Yahudi asıl'lı Osman'lı vatandaş'larınca kontrol edilir idi.

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

• Orta ve küçük posta merkez'lerinde çoğunluk ile bir veyâ iki askerî personel görev'lendirilir; bura'larda yabancı dil'den gelen mektub'lar açılmadan en yakın büyük posta merkez'ine gönderilir idi. Posta Hâne olmayan merkez'lerden çıkacak mektub'lar en yakın posta hâne'ye gönderilmeden evvel ya mülkî âmir, o da yok ise polis veyâ jandarma taraf'ından sansür edilirler idi. Tüm Posta Hâne'lerde üzerinde hangi dil'de yazıldığı belirtilmemiş olan zarf alınmaz idi.

• ilk gün'lerde Osmanlı sansür heyetlerinin ,müttefikimiz olan Alman ve Avusturya'lı asker'lere âid mektub'ları sansür'e tâbî’ tutma'ları epeyi sürtüşmelere sebeb olmuş daha sonra Müttefîk'imiz olan Devlet'lerin Ülke'miz'de bulunan birlik'leri de kendi sansür iş'lerini kendi'leri yürütmeye başlamışlardır. Bunlardan Alman'lar evvelâ Galata Rıhtım'ına bağ'lı bulundurulan "Korkovado" zırh'lı şileb'inden ve daha sonra'ları ise Tarabya Koy'unda demir'de duran "General II" yük gemi'sinden; Avusturya'lılar ise Sirkeci İstasyon'unda kurdukları bir merkez vâsıta'sı ile ilk kontrol'ü yaparlar daha sona bu mektuplar kendi Ülke giriş'lerinde sansür edililirlerdi.

• Resmi yazışmalar ile ister başkentten isterse kırsal kesimden kaynaklanan diplomatik haberleşmelere sansür uygulanmazdı. Şifre yalnızca devletin iç ve dış haberleşmelerinde kullanılabilirdi .

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

• Sansür uygulamasının ilk dönemlerinde açık gelen ve okunan mektuplar okunduktan sonra,zarfın arka kısımları özel olarak bastırılan Etiket'ler ile kapatılıyor,ön yüze sansür damgası vurularak mektubun sansür heyeti tarafından okunduğunun anlaşılması sağlanıyordu.

• ETİKET ÖRNEKLERİ......

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

İstanbul / askeri sansür heyetince kapatılmı ştır

İstanbul sansürce kapatılmı ştır.FİL

ATELİ AKADEMİ

Sİ

www.POSTMAN.Com

• Özellikle haberleşmenin ve postanın çok kullanıldığı illerde birden fazla sansür heyeti oluşturuldu.Oluşturulan her bir sansür heyetine bir numara verildi. İstanbul’da bu numaraların kaç tane olduğu kesin olarak bilinmemesine rağmen eldeki örneklerden 60 adet olduğu tahmin edilmektedir. Heyetlere verilen şifre'ler kişi'ye mahsus olmayıb yapılan iş'e göre olmasına dikkat edilir idi.

• “İSTANBUL : Numero / sansürce muayene olunmuşdur. MÜHÜR ÖRNEKLERİ”

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

No 14 No 34 No 47

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

12 Ekim 1917 Tarihinde İtanbuldan Almanya’ya yollanmı ş Kırmızı Sansür etiketli zarf

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

Edirne Selanik bankasından Viyana’ya yollanmış ,yeşil sansür etiketli zarf.Ye şil etiket genellikle İstanbul dı şında kullanılmı ştır.

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

Dikdörtgen etiket ile kapatılmı ş zarf örne ği

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

Etiket Uygulaması zaman içersinde etiket tedariğinde ortaya çıkan zorluklardan dolayı terkedildi.

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

1 Mayıs 1917 Tarihinde Almanya’ya Yollanmı ş Kapatma etiketsiz zarf

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

• İstanbul büyük posthane de uygulanan sansürden başka,yine Galata postahanesinde”Galata : sansür ce Muayene olunmuştur numero XXX” mühürleri,bu postahanede açılıp sansür edilen mektuplar üzerinde kullanılmışlardır.Bu postahanede de birden fazla sansür heyeti ve heyet numarası belirlenmişti.

• Galata sansür MÜHÜR ÖRNEKLERİ”

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

No 3 No 14FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

Almanya’ya yollanmış,Galata 2 nolu sansür heyeti damgalı zarf.

Galata’dan Almanya’ya yollanmış ,Galata 14 nolu ansür heyeti damgalı zarf.

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

• Yurtdışına gidecek sivil haberleşme ve kıymetli evrak için İstanbul, Beyrut ve Bağdat olmak üzere yalnızca üç sansür merkezi bulunuyordu. Bunlar dışındaki sansür merkezleri kendilerine gelen haberleşmeyi bunlardan birine göndermek zorundaydılar.

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

Bursa’dan İsviçre’ye yollanmış zarf.Zarf Bursa’dan İstanbul sansür merkezine yollanmış.Burada sansür işleminden geçirilip İstanbul 37 nolu sansür damgası ile yurt dışına yollanmıştır. FİL

ATELİ AKADEMİ

Sİ

www.POSTMAN.Com

Beyrut’sansür merkezi tarafından sansür damgası uygulanmış posta kartı.

Damas (Şam) Tren istasyonundan İstanbul’a yollanmış,Beyrut sansürlü posta kartı

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

• Zaman içersinde dikdörtgen İstanbul sansür damgalarının yanında yuvarlak “İstanbul sansür no:xxx” , Oval “Sansür

İstanbul “ve sadece yazı yazılmış sansür damgalarıda hazırlanıp kullanılmıştır.

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

İstanbul Sansür No:2 ve 3

Sansür İstanbul

Dersaadet Sansür edilmiştir.

İstanbul Numero 22 sansürce muayene olunmuştur. (sadece yazı ile)

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

Yuvarlak 2 nolu sansür damgalı zarf Yuvarlak 4 nolu sansür damgalı zarf

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

Oval sansür (Kırmızı) damgalı zarf Oval sansür (siyah) damgalı zarf

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

Selanik Bankası İstanbul şubesi tarafından Almanya’ya yollanmış sansürlü zarf

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

Dersaadet Sansür Edilmiştir damgalı zarf

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

• Yurtdışına gönderilecek koli ,değerli kağıtlar,para havaleleri,önemli banka mektupları İstanbul paket postahanesine getirilir,burada açılıp kontrol edildikten sonra “İstanbul paket posta hanesi sansürce muayene edilmişdir numero xx” damgası ile damgalanırdı.

• Sanayici ve tüccarların haberleşmeleri, miktar bildiren, değer bildiren, gıda maddelerinin nakli ile ilgili haberler ancak hükümetin izni ile açıklanabilir ve nakliyat yapılabilirdi.

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

İstanbul Paket posta hanesi sansürce muayene edilmi şdir ..Sansür Damgası

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

İzmir’den Budabeşte’ye yollanmış bir bankaya ait koli kağıdı.Koli İzmir’den İstanbul Paket postahanesine gelmiş,açılıp incelendikten sonra sansür damgası ile sansürlenmiştir.

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

• Subay ve askeri görevlilerin yurtiçi ve yurtdışı mektupları için farklı kurallar uygulanırdı., sansür bölüm komutanlığınca uygulanır, gereken sansür damgası basılır ve mektuplar kapatılıp postaya verilirdi.

Talimatlara uymayan mektuplar alıkonulurdu.

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

1916 yılında Biga’dan kardeşi tarafından Ahmet Refik Paşaya yollanmış zarf

Kırk Dokuz’uncu Fıkra Ahz ı asker kumandanlığı Çanakkale 322

Sansür damgası

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

• Devlet memurlarının yurtiçi yazışmalarında farklı bir yöntem söz konusuydu. Bunlar da sansürden geçerdi ve kontrolü İstanbul’da ilgili nezaret, kırsal kesimde valilik, sancaklarda mutasarrıflar, kazalarda kaymakamlar veköylerde muhtarlar yaparlardı. Eğer haberleşme yurtdışı ile yapılıyorsa kontrolü İstanbul’da ilgili nezaret, kırsal bölgelerde valilikler yapardı. Bunlar dışında yetkili olan makam veya kimseler yoktu.

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

Labseki’de Divan Muhasebat Mümeyyiz i Mahrem i İzzet’lu Kemal bey

Tedkik Olunmuştur

Biga ka i makam lığı Sansür damgası

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

• Müttefik ülkelerdeki sivil vatandaşlara gönderilen postalar İstanbul’da sansür heyeti tarafından incelenip,sansür damgası ile damgalanmasına rağmen,vardıkları ülkede tekrar açılıp incelenir ve yeniden sansürlenirdi.

Zarf Viana’da 867 ve 77 nolu sansür heyeti tarafından sansürden geçmiş ve sansür damgası vurulmuş

İstanbul 3 nolu sansür heyeti tarafından sansürlenmiş.

Galata’dan Viana’ya 14 Kasım1917 tarihinde yollanmı ş zarf

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

• Şehir ve kaza kendi sansür damgalarını belli bir kurala bağlı kalmaksızın hazırlatılıp kullanmaya başlarlardı.Bu Damgaların tamamını gösteren malesef herhangi bir döküman yoktur.Bu damgalara ait bazı örnekler aşağıda

sunulmuştur.

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

GEMLİK Sansür damgası

UŞAK Sansür Damgası

EL Aziz Sansür damgası BALIKESİR Sansür Damgası

İZMİR SANSÜR no:5

BANDIRMA Sansür Damgası

BURSA Sansür damgası

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

Balıkesir’den İzmir’e yollanmış,BALIKESİR sansür damgalı zarf

Bandırma’dan İzmir’e yollanmış BANDIRMA sansür damgalı zarf

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

Bursa’dan Adana’ya yollanmış,BURSA sansür damgalı posta kartı

Gemlik’ten İstanbul’a yollanmış GEMLİK sansür damgalı zarf

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

Uşak’tan yollanmış,UŞAK sansür damgalı posta kartı

Elazığ’dan İstanbul’a yollanmış EL-AZİZ sansür damgalı zarf

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

İzmir’den Budapeşte’ye yollanmış,İzMİR sansür damgalı havale kağıdı

İstanbul’dan İnebolu’ya yollanmış İNEBOLU da sansür edilmilip,İNEBOLU sansür damgalı zarf

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

• Savaş boyunca uygulanan askeri sansür, Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasının ardından 14 Kasım 1918’de kaldırıldı ve postaneler kapalı zarf içindeki iç ve dış yazışmaları kabule başladılar.

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

6 Haziran1919 Tarihinde İstanbul Galata’dan yollanmış,SANSÜRSÜZ zarf örneği

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

• Referanslar:

• Türk Filatel Akademisi (turhan Turgut)

• Osman Levend (Filateli Araştırmaları)

• Hakan Yılmaz (Osmanlı Özel koleksiyonu)

• Çanakkale Savaşlarının 100. Yılı dolayısıyla Uluslararası Pul Sergisi düzenlemiştir.

• Türkiye dışında İngiltere, Avusturalya, Almanya, Fransa, Avusturya, Bulgaristan,

• Macaristan, Yunanistan ve Pakistan federasyonları bu sergide yer alacaktır.

• Çanakkale Belediyesi Türkan Saylan Kültür Merkezinde yapılacak olan

• Sergi 18-25 Mart tarihleri arasında halka açık olacaktır.

• Sergi resmi sitesi ‘http://canakkale-2015.com ‘

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com

TEŞEKKÜRLER

1.Dünya Savaşı Osmanlı Posta Sansürleri

FİLATELİ

AKADEMİSİ

www.POSTMAN.Com