S2 - D

UNUTRANJA SIGURNOSTDRAVNA BEZBJEDNOSTDrava i najvii nivo ugroenostiDrava je osnovni i najvaniji oblik politikog organizovanja svakog klasnog drutva. U slavenskim jezicima rije drava dolazi od staroslavenskog drati, to ukazuje na patrimonijalno shvatanje u porijeklu samog naziva: drava je ona teritorija sa svojim stanovnitvom koju vladar dri pod svojom vlau kao svoj posjed kao batinu.U uem smislu, pod dravom se podrazumijeva sam dravni aparat-hijerarska organizacija sastavljena od individualnih i kolektivnih nosilaca dravne vlasti i svih inovnika i slubenika koji ulaze u sastav njenih razliitih organa.U irem smislu pod dravom se podrazumijeva cjelokupno drutvo obuhvaeno jednom dravnom organizacijom, dakle ne samo dravni aparat nego i teritorija i stanovnitvo koji su pod istom dravnom vlau.Dravna teritorijaDravna teritorija je prostor na kome se prostire vlast odreene drave i koji je obuhvaen dravnom granicom. Prostor iznad i ispod dravne teritorije takoe pripada dravi ija je teritorija, to znai da dravna teritorija nije samo povrina zemlje ve je trodimenzionalna. Mandatna teritorija je pod upravom, mandatom neke druge drave.Dravna granicaDravna granica je crta koja oznaava gdje prestaje dravno podruje jedne, a poinje dravno podruje druge, susjedne drave. Ako se radi o pomorskoj dravi, dravna granica u odnosu na otvoreno more ini spoljna crta teritorijalnog mora. Sa stanovita meunarodnog prava granica predstavlja liniju do koje se prostire vlast, odnosno suverenitet jedne drave. Prilikom ugovornog odreianja granice postoje dvije faze: prva je zakljuenje samog ugovora, koji sadri opis granice i priloene karte s obiljeenom graninom linijom, a druga komisijsko povlaenje granice na samom terenu i njeno obiljeavanje graninim znakovima.Povreda dravne granice predstavlja povredu suvereniteta drave i zabranjena je meunarodnim pravom.

AgresijaNajvii stepen opasnosti po jednu dravu je agresija. Agresija uopteno je napad, nasrtanje, svaki oblik nasilja. Agresija u naem smislu je neizazvan (nizim izazvan) napad jedne ili nekoliko drava na suverenitet i teritorijalni integritet druge drave, s ciljem teritorijalnog osvajanja ili nasilne promjene unutranjeg ureenja, odnosno ostvarenja drugih politikih i slinih planova kojima se ugroava nezavisnost i suverenitet ili teritorijalna cjelina napadnute zemlje. U tom smislu govori se o ekonomskoj, politikoj, subverzivnoj i drugim vrstama agresije, a esto i o tzv. Ideolokoj agresiji. Prvi put je definisana Londonskim konvencijama iz 1933. Godine, sklopljenim izmeu deset drava, a Londonskom deklaracijom i Sporazumom o kanjavanju ratnih zloinaca iz 1945. Godine, proglaena je meunarodnim zloinom protiv mira. Sadraj pojma utvren je preciznije ratnim zloinom protiv mira. Sadraj pojma je preciznije utvren Rezolucijom Generalne skuptine UN 1974 godine, kojom se aktima agresije smatraju:a) Napad i invazija na stanovnitvo i teritorij drave, kao i okupacija i aneksija dijela ili cjeline njenog teritorija kao posljedice prethodnog ina;b) Bombardovanje teritorija jedne drave od strane oruanih snaga druge drave ili grupe drava, kao i nedozvoljena upotreba bilo kojeg oruja na njenom teritoriju, osobito protiv njenog stanovnitva s namjernom njegovog pokoravanja;c) Blokada obala i luka od strane druge ili grupe drava, odnosno njihovih oruanih snaga;d) Neizazvan napad oruanih snaga jedne ili vie drava na kopnene, pomorske ili zrakoplovne snage druge drave ili drava;e) Upotreba oruanih snaga jedne ili vie drava na teritoriju druge drave, uz njen naelni pristanak, ali suprotno odredbama meusobnog sporazuma ili ugovora o angaovanju tih snaga, kao i produavanje njihova boravka na teritoriju ove drave bez njene saglasnosti izvan sporazumno utvrenog roka;f) Odobrenje za upotrebu vlastitog teritorija jedne drave od strane oruanih snaga druge drave ili grupe drava, a radi napada na stanovnitvo i teritorij tree drave ili drava;g) Upuivanje naoruanih bandi ili drugih neregularnih trupa i plaenika od strane jedne na teritorij druge drave s namjerom vrenja oruanog nasilja.Agresor je drava koja na bilo koji nain ugrozi nezavisnost, suverenitet ili teritorijalni integritet druge drave, odnosno ije oruane snage napadnu drugu zemlju.Definisanje sigurnostiSigurnost je otklanjanje svih aktivnosti i pokuaja koji ugroavaju lica, javni poredak, objekte ili date prostore. S obzirom na zatiena dobra i vrijednost razlikuju se vrste sigurnosti: Lina sigurnost (ustavom i zakonima zagarantovana, koja se ostvaruje kao lina prava i slobode graana i njihova ekonomska sigurnost) Nacionalna sigurnost (ustavom i zakonima su odreena dobra i vrijednosti javnog poretka, kao i organi koji te poslove vre) Sigurnost saobraaja na putevima u zraku, na rijekama i morima (zakonima i drugim propisima definisana su pravila saobraaja koja odreuju ponaanje uesnika, organe koji reguliu i vre kontrolu ostvarivanja oblasti u tim oblastima) Sigurnost objekata (normama nadlenih organa i tijela propisana su osnov, sredstva i snage koje tite dati objekat od svih vrsta ugroavanja Sigurnost prostora (zakonom je odreeno koji dio teritorije od posebno drutvenog znaaja i zato se odreuju organi ija je dunost da ga tite) Sigurnost podataka (zakonima i drugim aktima odreeni su podaci koji su od posebnog drutvenog interesa i zbog toga se nalae nadlenim organima da ih tite)Pojam sigurnosti se moe shvatiti u tri smisla:1) Kao funkcija sigurnosti drave zakonima i drugim normama odreeni su organi i subjekti koji je vre.2) Kao stanje sigurnosti na osnovu elemenata, tj. podataka o aktivnostima nosilaca ugroavajuih djelatnosti u i prema datoj dravi, utvruje se stepen ugroenosti, odnosno sigurnosno stanje;3) Kao sluba sigurnosti organi ija je dunost da, vrei poslove iz svoje nadlenosti, primjenom odgovarajuih metoda i mjera, otklanjaju djelatnosti kojima se ugroava javni poredak ili bezbjednost struktura drave.Prema objektu zatite razlikuju se: Dravna sigurnost Opta (javna) Kolektivna Lina Imovinska.Pojam opte sigurnosti obuhvata zatitu linih, imovinskih, politikih i drugih prava i sloboda graanina od kriminalnog uskraivanja njihovog koritenja. Line slobode i prava obuhvataju zatitu ivota, integriteta i neprikosnovenosti linosti, zatim nepovrijedivost stana, tajnost pisma i drugih sredstava veze, slobodu kretanja i nastanjivanja, drugih linih i politikih prava.Pod zatitom imovinskih prava podrazumijeva se obezbjeenje postojeih imovinskopravnih odnosa, zatita imovinskih prava graana od krae, razbojnitva i raznih samovlasnih pribavljanja imovinskih prava i svakog naruavanja imovinskih prava pojedinaca.

Dravna bezbjednostKada se definie dravna bezbjednost u okviru nacionalne sigurnosti, polazi se od toga da ona predstavlja djelatnost posebno odreenih dravnih organa na planu zatite odgovarajueg drutvenog i politikog poretka.Pod sigurnou u uem smislu najee se podrazumijeva djelatnost koja ima za cilj da obezbijedi i garantuje lini i imovinsku sigurnost utvrenu ustavom i zakonima. Sigurnost u irem smislu obuhvata djelatnost iji je osnovni cilj obezbjeenje i zatita osnova na kojima poiva konkretno dravno ureenje. Iz ovoga proizlazi da je osnovni zadatak i cilj dravnih organaa otkrivanje i onemoguavanje svih aktivnosti koje su usmjene na ugroavanje, podrivanje ili nasilnu izmjenu osnova konkretno uzetog drutveno-politikog i dravnog ureenja.Poslovi dravne bezbjednosti u okviru nacionalne sigurnosti ostvaruju se uglavnom preko odgovarajuih organa i slubi kao to su: policija, obavjetajna i kontraobavjetajna sluba i neki drugi organi dravne uprave i pravosua.Pod dravnom bezbjednou podrazumijeva se primjena i koritenje metoda, mjera i radnji od organa i slubi i politikih subjekata kojima se sprjeavaju, onemoguuju i ine bezopasnim nosioci djelatnosti koje ugroavaju dravu.U uem, organizacionom smislu, pod dravnom bezbjednou podrazumijevaju se ustanove koje se neposredno angauju na poslovima zatite dravne bezbjednosti.Definisanje nacionalne sigurnostiNacionalna sigurnost je stanje u kojem je obezbijeen uravnoteen fiziki, duhovni, drutveni i materijalni opstanak pojedinca i drutvene zajednice u odnosu prema drugim pojedincima, drutvenim zajednicama i prirodi.Sigurnosno stanje je skup ugroavajuih elemenata koji se pojedinano i skuno odraavaju na strane sigurnosti i raspoloenje ljudi na datom prostoru, sredini ili u objektu u odreeno vrijeme. Sadrinu sigurnosnog stanja ine: stanje reda i mira; kretanje kriminaliteta kojim se napada na linu i imovinsku sigurnost graana i drutvenu imovinu; aktivnosti stranih drava i njihovih organa obavjetajni i informativno-propagandni sistemi; djelatnosti ekstremnih organizacija i meunarodnih institucija.Bezbjednosna, odnosno sigurnosna politika treba da, generalno posmatrano, vodi prvenstveno rauna o: opstanku drave, nacionalnom opstanku, fizikom samoodranju, teritorijalnom integritetu, politikoj samostalnosti te kvalitetu graana. U tom smislu podrazumijevamo: vanjsku sigurnost, odbrambenu sigurnost, vanjsku i unutranju privrednu i finansijsku sigurnost te unutranju sigurnosti.

Vrijednosti i faktori uticajaetiri generalne vrijednosti:1) Opstanak (opstanak drave, nacionalni opstanak i fiziko samoodranje. Pretpostavlja se kao logian cilj i tenja svakog drutvenog sistema, svake politike organizacije i jedinke. Kada je rije o opstanku drave, tei se ka tome da drava kao sistem organizovane vlasti, kao samostalni subjekt meunarodnog prava, kao akter u meunarodnim odnosima, ne izgubi svoj identitet i ne postane ili dio neke druge ili vie drugih drava ili se ne rasspadne na vie novih drava od kojih ni jedna nee biti kao dotadanja. Ako je rije o nacionalnom opstanku, jedan od osnovnih preduslova je istovremeni opstanak drave i nacije. I trei vid opstanka je fiziko samoodranje. Ovaj vid opstanka ne svodi se dalji ivot drave ili nacije kao organizacije, odnosno zajednice i posebnog obiljeja, nego na fiziko preivljavanje grupe ljudi, bilo da su to stanovnici jedne zemlje ili pripadnici jedne nacije.2) Teritorijalni integritet (teritorij je krajnje bitan elemenat dravnosti , a u vezi s tim, teritorijalni integritet pojavljuje se kao borba za cjelovitost drave.3) Politika samostalnost (opti naziv za suverenitet, nezavisnost, meunarodni subjektivitet, nain ivota i nacionalni ivot)4) Kvalitet ivota (tu se prvenstveno misli na lini i drutveni standard ivota pojedinca, ekonomski razvoj i mogunosti toga razvoja).Kakva e uopteno biti bezbjednosna sigurnosna politika jedne drave, zavisi od niza faktora: Geopolitikog poloaja Geostratekog poloaja Ekonomske razvijenosti Kadrovsko-materijalnih potencijala Demografskog potencijala Administrativnog ureenja Anticipacija ciljeva Drutveno ureenje zemlje i dr.Sigurnosna kultura je dio opte kulture pojedinaca, odreene sredine ili drutva. To je kompleks saznanja iz oblasti sigurnosti, odnosno to su osnovne vrijednosti i tekovine koje su objekat napada i zatite, metodi i oblici, kao i nosioci ugroavanja, koja ine pojedince, sredine i drutvo sposobnijim da raspoznaju metode, oblike i radnje ugroavanja, kao i nosioce tih djelatnosti, bez obzira gdje se i kako ispljavaju.Sigurnosna politikaBezbjednosna, odnosno sigurnosna politika treba dati odgovor na pitanja zatite interesa i prioriteta graana, konkretnog drutva i drave u cjelini od vanjskih i unutranjih prijetnji bilo koje vrste i predvidjeti politike, ekonomske i vojne mjere u tom smislu; ta politika treba biti sveobuhvatna usvom pristupu u presijecanju korijena konflikta i nestabilnosti. Pod ovim se podrazumijeva stalna analiza sigurnosnog okruenja i iznalaenja modusa aktivne ravnopravne saradnje a ne konflikata, prijentnji i aspiracija u dvosmjernom smislu.U provoenju sigurnoste politike ima vie konstanti. Meu prvima diferencira se procjena prijetnje i rizika sigurnosti. To podrazumijeva usmjeravanja panej na mogue tendencije u sferama unutranjih konflikata, nasilne promjene granica, egentualne ekspanzije, nasilne promjene unutranjeg poretka; organizovanog kriminala; proliferacije; ilegalne migracije; terorizma i sl.U vezi sa prethodni, skup radnji moemo definisati kao sigurnosne mjere jedne drave te njenih organa, odnosno institucija i slubi sigurnosti. Sigurnosne mjere su aktivnosti i radnje koje preduzimaju dravni organi radi ostvarivanja zatite datih drutvenih vrijednosti. Sve sigurnosne mjere se mogu podijeliti na opte i posebne, odnosno specijalne. Opte sigurnosne mjere su one koje preduuzimaju dravni organi, a u oruanim snagama komande i tabovi, kojima se stvaraju povoljniji uslovi za efikasniju zatitu drutvenih dobara i vrijednosti i angaovanja svih subjekata u drutvu ili kolektiva na obavljanju svojih dunosti u oblasti atite. Posebne-specijalne sigurnosne mjere, primjenjuju slube sigurnosti, koje koritenjem svojih specifinih metoda, mjera, radnji i sredstava, otkrivaju, utvruju, suzbijaju, presijecaju i prate djelatnost nosilaca ugroavajuih aktivnosti i tako doprinose zatiti odreenih vrijednosti i dobara pojedinca, grupe i drutva.Temeljene sigurnosne vrijednosti su: zatita ivota, ustavnih prava i sloboda i line sigurnosti graana; zatita nezavisnosti i teritorijalnog integriteta na osnovi ravnopravnosti drava i naroda; zatita demokratije i ljudskih prava, zatita civilnih i ljudskih prava; zatita prava naroda, religijskih skupina i nacionalnih manjina; zatita moralnih i porodinih vrijednosti i kontinuirano obezbjeivanje drutvenog ambijenta za stvaranje materijalne dobrobiti i opteg prosperiteta.Temeljni sigurnosni interesi: zatita ustavnog poretka; razvoj sigurnosnih odnosa sa drugim dravama voenjem proaktivne bezbjednosne, odnosno sigurnosne politike; spreavanje sukoba; stvaranje kooprerativne sigurnosti i ouvanje svjetskog mira; strateko participiranje u globalnom gospodarstvu; uvrivanje meunarodnog poloaja i pristup kolektivnim sistemima sigurnosti i odbrane...Pod politikom sigurnosti podrazumijeva se: vanjska politika, odbrambena politika, gospodarska politika, socijalna politika, ekoloka politika, energetska politika, obrazovna i kulturna.Sigurnosna struktura je sastavljena od sledeih strukturnih elemenata:a) Vanjska (odbrambena) politika oruane snage i civilna odbrana.b) Unutranja sigurnost (policija, pravosudni organi, obavjetajne i sigurnosne sllube, inspecijske slube, carina)Teorijske rasprave o nacionalnoj sigurnostiGlavno pitanje sukoba izmeu tradicionalista i proirivaa u raspravi je bilo da li da se granice discipline ostave unutar stratekih pitanja ili da se proiri i na pitanja koja nisu samo vojno-odbrambenog karaktera.Tradicionalisti su smatrali da se sigurnosne studije ne smiju proiriti na pitanja koja nisu vojnog odnosno dravnog karaktera. Oni koji su zagovarali proirenje sigurnosne politike su razvili gotovo sveobuhvatni koncept sigurnosti.Prevedeno u praksu, ovo znai da su se prijetnje i referentni objekat sigurnosti mijenjali.Kopenhaka kola se, zapravo, odnosi na rad istraivaa i teoretiara pri Insittutu za mirovne studije u Kopenhagenu, koji je osnovan tokom osmadesetih kao odgovor na tadanju raspravu o proirenju sigurnosne politike. U okviru Kopenhake kole razvio se specifian teoretski okvir, koji se zasniva na tri ideje:a) Posigurnjenje (securitisation) to predstavlja proces kojim neto biva predstavljeno kao prijetnja i tako postaje sigurnosni problem;b) Sigurnosni sektoric) Regionalni sigurnosni kompleksi.Ovaj teorijski okvir omoguava i proirenje i produbljenje sigurnosnih studija, to znai da je sigurnost proirena i na nevojna pitanja.Posigurnjenje se definie kao proces kojim neko pitanje poprima sigurnosni karakter i time predstavljeno kao prijetnja.Koncepte sektora i regionalni sigurnosni komples je uveo Barry Buzan. Umjesto da se fokusira iskljuivo na vojna pitanja, Buzan razlikuje pet sigurnosnih sektora koji mogu uticati na kolektivnu sigurnost:1) Vojni2) Ekonomski3) Politiki4) Drutveni5) ivotne sredine.Koncept regionalnih sigurnosnih kompleksa naglaava vanost regionalnog nivoa u sigurnosnoj analizi. Kako bi razvili teoretski okvir koji e reflektovati stvarnost, teoretiari Kopenhake kole definiu sigurnost u veoma uskom smilu, definiui je kao opstanak.U tom smislu izdvajaju dva entiteta: suverenitet i drutveni identitet. Suverenitet je preduslov opstanka drave, a najvii kriterij sigurnosti drave je njen suverenitet. No kada je rije o drutvenoj sigurnosti, onda je najvii kriterij sigurnosti drutva njegov identitet. Dakle, u oba sluaja se podrazumijeva opstanak. Ako drava izgubi suverenitet, nije preivjela kao drava. Kada je rije o identitetu drutvo se definie kao koherentna grupa samo u odnosu na razliitosti drugih. Ono ega se drutvo plai jeste da e te razliitosti nadjaati karakteristike tog drutva i oslabiti njegov identitet.Sigurnosni problemiProglaavanje nekog pitanja sigurnosnim, u pravilu opravdava mogunost upotrebe vanrednih mjera kako bi se odgovorilo na tu situaciju, istovremeno otvarajui mogunost za dravu da legitimno upotrijebi posebne ovlasti koje ima i/ili silu. Dakle, to je politiki proces kojim se odluuje da li e neko pitanje biti sigurnosno pitanje i putem kojeg se aktivira opta javnost i politika elita. To je proces stvaranja zajednikog shvatanja ta se smatra prijetnjom koja zahtijeva kolektivni odgovor na tu prijetnju.Definisanje neega kao sigurnosni problem ili sigurnosno pitanje je proces kojega karakterie interakcija etiri elementa: 1) Referentnog objekta (ono na ta se odnosi prijetnja)2) Sigurnosnog aktera (onaj koji govori sigurnost, tj akter koji iznosi argumente da je referentni objektat izloen prijetnji)3) Publike (subjekat koji treba uvjeriti u postojanje prijetnje)4) Funkcionalno sektora (glavni akteri u oreenom sektoru koji nisu ukljueni u sigurnosnizaciju ali imaju jak uticaj na taj sektor. Funkcionalni sektori mogu biti istorijska neprijateljstva izmeu drava, retoriko neprijateljstvo, stanje referentnog objekta.Teoretiari pitanje o tome ko vri proces sigurnosnicaije prevazilaze na nain da uvode koncept drutvene sigurnosti. Koncept drutvene sigurnosti je zapravo predstavio Barry Buzan u njegovoj knjizi Narodi, drave i strah. To je odrivost unutar prihvatljivih uslova za razvoj tradicionalnih modela jezika, kulture i religije, nacionalnog identiteta i obiaja. Ta definicija je kasnije promijenjena i glasi da je drutvena sigurnost sposobnost drutva da opstane u svom osnovnom obliku pod promjenjivim uslovima te moguim i stvarnim prijetnjama. Konkretno, tu se radi o odrivosti unutar prihvatljivih uslova za razvoj tradicionalnih modela jezika, kulture i religije, nacionalnog identiteta i obiaja.Dualistiki koncept sigurnostiUvoenje drutvene sigurnosti vodi ka dualistikom konceptu sigurnosti gdje se razlikuje sigurnost drave od sigurnosti drutva i pojedinca kao graanina.Drava mora pojedincu obezbijediti uravnoteen i kvalitetno siguran ivot. Meutim, drava moe predstavljati prijetnju prema pojedincima i to najmanje na etiri naina: prijetnje koje su posljedica domaih zakona i njihovog sprovoenja; prijetnje koje proizilaze kao posljedica politikih aktivnosti drave protiv pojedinaca; prijetnju koje prozilaze iz borbe za kontrolu u dravnom aparatu i prijetnje koje su rezultat vanjske politike drave.Prijetnjebivaju realizovane kroz, npr. Preveliku policijsku kontrolu, ili kroz implementaciju dravne politike protiv odreenih pojedinaca ili grupa. Ostali primjeri kada drava moe predstavljati prijetnju za pojedinca je kada je drava spremna da rtvuje pojedince za opte dobro, to se moe pretvoriti u strukturalno nasilje.Sektori sigurnostiKao to je ve naglaeno, tradicionalno poimanje sigurnosti proiruje se na pet sektora sigurnosti koji utiu na ukupnu bezbjednosnu situaciju: vojni, politiki, ekonomski, drutveni i sektor ivotne okoline.U skladu sa prethodnim, uopteno govorei, vojna sigurnost se odnosi na kapacitet drave za oruani napad, odnosno odbranu, te nain na koji drave percipiraju institucije drugih drava. Politika sigurnost se odnosi na organizacionu stabilnost drava, sistem vlasti i ideologije koje im kao takvim daju legitimitet. Ekonomska sigurnost se odnosi na mogunost pristupa resursima, finansijama i tritima koji je potreban da se odri prihvatljiv nivo dobrobiti u dravi i moi te drave. Drutvena sigurnost se odnosi na odrivost unutar prihvatljivih uslova za razvoj jezika, kulture i religije, nacionalnog identiteta i obiaja. Sigurnost u sektoru okolia se odnosi na stanje u biosferi na lokalnom i planetarnom nivou, kao osnovnog sistema od koga zavisi cjelokupno ljudsko djelovanje.Regionalni sigurnosni kompleksiTeorija regionalnih sigurnosnih kompleksa naglaava vanost regionalnog nivoa u sigurnosnim analizama, i smatra da nakon kraja rivaliteta, meusobna zavisnost u oblasti sigurnosti e ostati unutar granica regionalnog sigurnosnog kompleksa. U poetku, regionalni sigurnosni komples je bio definisan kao grupa drava iji su sigurnosni problemi u tolikoj mjeri povezani da njihova nacionalna sigurnost ne moe biti posmatrana bez da se ne uzme u obzir nacionalna sigurnost drava u regiji. Meutim, definicija regionalnog sigurnosnog kompleksa je trebalo da odrazi razliitost aktera i sektora sigurnosti i da se ogradi od fokusa na dravu. U tom sluaju regionalni sigurnosni komples je redefinisan kao set jedinica iji su glavni procesi sigurnosnizacije i desigurnosnizacije toliko meusobno pobezani da se njihvoi sigurnosni problemi ne mogu analizirati ili rijeiti za svaku tu jedinicu zasebno.Ova teorija stavlja naglasak na meusobnu sigurnosnu zavisnost na regionalnom nivou i odnos snaga, te se nadograuje na neorealistiku teoriju po kojoj e globalni poredak zavisiti od bogatstva i materijalne moi, te na teoriju sigurnosnizacije koja se fokusira na politiki proces putem kojeg se definiu sigurnosna pitanja. Teorija takoe ukljuuje teoriju globalizacije, jer je globalizacija imala velik uticaj na meunarodni sigurnosni ambijent.Ova teorija istrauje strukturu i odnos moi unutar regionalnog kompleksa i trendova globalizacije, tako da zapravo postoje dva niova analize, regionalni i globalni.Regionalni sigurnosni kompleksi su regije zasnovane na pitanjima sigurnosti. Sigurnosne regije mogu, ali ne moraju biti povezane po nekim drugim pitanjima.Strukturu regionalnog sigurnosnog kompleksa karakteriu dvije vrste odnosa: odnosi sila i model prijateljstva odnosno neprijateljstva. U smislu odnosa sila unutar regije, mogue je primijeniti koncept ravnotee sila u meunarodnom sistemu. Tako regije mogu biti unipolarne, bipolarne i multipolarne. Kada je rije o prijateljskim odnosno neprijateljskim odnosima, obino oni odraavaju odnos snaga, ali mogu biti istorijski definisani. Analiza regionalne sigurnosti se mora vriti na etiri nivoa:1) Domae slabosti na dravnom nivou2) Odnosi meu dravama3) Odnosi regije sa susjednim regijama4) Uloga svjetskih sila u regiji.Meusobna pobezanost ova etiri nivoa se naziva sigurnosna konstelacija.Teoretiari razlikuju pet oblika prijetnji koje korespondiraju sektorima sigurnosti:a) Vojna prijetnja je opasnost za sve komponente drave i zauzima posebno mjesto u sigurnosnoj politici.b) Politike prijetnje imaju za cilj da unite internu organizacionu sposobnost, nacionalni identitet i institucije drave. S obzirom na njihovu prirodu, moe biti teko da se napravi razlika izmeu c) Drutvenih i politikih prijetnji. I jednim i drugim je cilj nacionalni identitet koji se materijalizira u obliku jezike, kulture, stanovnitva. Druga osobina drutvene prijetnje je da u veini sluajeva dolaze iz samog drutva.d) Ekonomskee) Prijetnje ivotnom okoliu.Prema miljenjima veeg broja teoretiara iz oblasti sigurnosnih studija, u savremenim uslovima ipak se diferenciraju odreena univerzalno prepoznata globalna sigurnosna pitanja, koja u navesti samo u osnovnim naznakama. To su globalni organizovani kriminal; bolesti; ekoloke prijetnje; globalno zagrijavanje; irenje i kontrola oruja za masovno unitenje; terorizam; energetska sigurnost; tiranija; ideoloke sekte i tajna drutva.Organizovani kriminal i kriminalno djelovanje zloinakih organizacija predstavlja kvalifikovanu opasnost za javni red, javnu sigurnost, pravnu dravu, slobodno trite i legalnost u ekonomskom i finansijskom poslovanju. Za nastanak organizovanog kriminala u svijetu kakav danas poznajemo kljuna su tri faktora: krah komunizma i nestanak Sovjetskog Saveza koji su doveli do formiranja tranzicionih i propalih drava; liberalizacija globalnih trita novca koja je zamutila vode finansijskih transakcija; nezasiti potroaki apetiti bogatog Zapada.Kada govorimo o bolestima, valja naglasiti da bolest nije samo odsustvo zdravlja.Ekoloke prijetnje i globalno zagrijavanje sve vie uzimaju mjesto u globalnim sigurnosnim pitanjima. Pod ekolokim prijetnjama vanim za globalnu sigurnost podrazumijevamo: klimatske promjene, iscrpljivanje i zagaenje svjeih izvora vode; iscrpljivanje ribljeg potencijala; unitenje obradivog zemljita; istrebljenje ivotinja i nestanak odreenih insekata.Oruje za masovno unitenje podrazumijeva nuklearno, bioloko i hemijsko oruje. Upotreba oruja za masovno unitenje moe da prouzrokuje osam razliitih tipova posljedica: ogromne gubitke u ljudstvu; kontaminaciju; paniku; lienost mogunosti odgovora; ekonomsku tetu; gubitak strateke pozicije; socio-psiholoku tetu; politike promjene i humanitarnu krizu.Terorizam je zloin i nita drugo sem zloin.Globalno sa sigurnosnog aspekta moe se konstatovati da su ideoloke sekte i tajna drutva u zadnjoj treini 20. Vijeka predstavljale ozbiljnu prijetnju po sigurnost i globalne ekonomske interese.Evropska unija i sigurnostPostavlja se pitanje da li se EU moe posmatrati kao jedinstvena sila ili kao regija. Postoje argumenti za obje ove teze. S jedne strane, EU nema jedinstvenu vanjsku politiku, zbog ega se ne moe smatrati jednom silom. S druge strane, EU je sigurno jedinstvena ekonomska sila u svijetu.Prema jednoj od klasifikacija drava, postoje predmoderne, moderne i postmoderne drave. U skladu sa definicijom svake, zemlje lanice EU su sve postmoderne drave koje karakterie otvoren i tolerantant pristup prema politikoj, kulturolokoj, ekonomskoj i politikoj interakciji, i koje vjeruju da otvaranje njihovih ekonomija, i u manjoj mjeri drutva i politike razliitim oblicima interakcije je dobro i za njihov prosperitet i njihovu sigurnost.Jedno od pitanja koje je identifikovano i kao potencijalna prijetnja stabilnosti u regiji je migracija.Tranzicijske drave JI Evrope i sigurnosni riziciDrave se razlikuju po:a) istorijskom naslijeub) geostratekom i geopolitikom poloajuc) nainu prelaska u novi vrijednosni politiki i administrativni sistemd) drutvenoj i ekonomskoj razvijenostie) demografskoj potencijalnosti i prostornostif) prirodnim resursimag) kadrovskim potencijalimah) iskustvima u uspostavljanju , razvoju i funkcionisanju institucija dravei) tradicijskoj, nacionalnoj, vjerskoj, kulturolokoj habitualnostij) razvijenosti civilnog sektora.Sve ove drave su demokratske. Meutim, gotovo svim dravama, po svojoj sutini demokratija kao realitet u dobroj mjeri se ispoljava u formama: etnokratije, nepotizma, plutokratije i drugih surogata.Uspostavlja se grupa, ali realna konstatacija u kontekstu cijele problematike: jedan broj tranzicijskih drava je, to se meusobne saradnje tie razmreen, dok su kriminalne grupe i organizacije umreene i premreavaju vei broj drava.Obavjetajna djelatnost i slubeObavjetajna djelatnost, kao drutvena djelatnost, stara je gotovo koliko i ljudsko drutvo. U savremenim sistemima, sluube sigurnosti se bave tajnom kontrolom komunikacija, odnosno tajnim prouavanjem korespodencije, internetske ili telefonske komunikacije.Pojam i sutina obavjetajne djelatnosti i slubiU vezi sa nastankom i razvojem obavjetajne slube potrebno je razlikovati i dva njena pojma: materijalni i formalni.Pod materijalnim pojmom podrazumiejvamo specifinu aktivnost sa posebnim ciljem, koja se pojavila mnogo ranije od ustanovljenja posebno g dravnog organa sa obavjetajnom funkcijom pod ime i podrazumijevamo obavjetajnu slubu u formalnom smislu.Nastanak obavjetajne djelatnostiPostoje dva osnovna shvatanja o nastanku obavjetajne djelatnosti: a) prvo, da je obavjetajna djelatnost prirodno svojstvo ljudskog rodab) da je obavjetajna djelatnost istorijska katergorija, te prema tome da je nastala na odreenom stepenu ljudskog razvitka, pa otuda nije ni vjeita, ve ima svoj nastanak, razvoj i kraj.

Pojava posebnih, stalnih dravnih organa sa obavjetajnom funkijomU najoptenijem smislu obavjetajnu slubu ine obavjetajna djelatnost i organizacija koja tu djelatnost sprovodi. Pojam obavjetajne slube u materijalnom smislu obuhvata obavjetajnu djelatnost i ciljeve koji se tom djelatnou ostvaruju, a pojam u formalno-organizacionom smislu organizaciju i sredstva kojima se obavjetajna funkcija obavlja.Najoptiji zadatak obavjetajne slube je da prikuplja podatke i informie o tajnama protivnika. Zato je objekat obavjetajne djelatnosti tajna kao specifian drutveni i politiki fenomen uslovljen podvojenou, sukobima i borbama interesa u drutvu.Nastanak moderne obavjetajne slube i njene karakteristikeModerna obavjetajna sluba, dakle, jeste tekovina buroaske revolucije. Ono to je bitno za ovu slubu novog tipa moglo bi se svesti na sledee karakteristike:1) obavjetajna sluba se javlja kao stalni specijalizovani organ drave sa obavjetajnom funkcijom. Dolazi do njene profesionalizacije.2) Obavjetajna djelatnost postaje sve obimnija, a njeni metodi raznovrsniji. Smatra se da prvu unutranju obavjetajnu slubu novog tipa stvorio Napoleonov ministar Fue, za koga je Balzak rekao da je imao vie vlasti nad ljudima nego i sam Napoleon. Meutim, prvu spoljnu obavjetajnu slubu novog tipa stvorio je tiber, koji se nalazio na elu njemake obavjetajne slube u doba Bizmarka.3) Obavjetajnu slubu ne interesuju samo vojna i politika znanja, ve se njen domet iri i na ekonomske i druge oblasti. Otuda i podjela spoljne obavjetajne slube na vojnu, politiku i ekonomsku pijunau.4) Pored metoda, naroito je osjetan porast sredstava obavjetajne prakse. Obavjetajna sluba nastoji da sva novija, odnosno najnovija, naunotehnika dostignua koristi za svoje potrebe, bilo u defanzivnom ili ofanzivnom smislu.5) Obavjetajna sluba poinje da se bavi i mnogim neobavjetajnim pitanjima kao to su: propaganda, terorizam, diverzija i sabotaa, udari-puevi, stvaranje organizacija, firmi, itd.Obavjetajna sluba ne miruje, ve intenzitet njene aktivnost slabi ili jaa to zavisi od niza okolnosti.Podjela i vrsteKlasina podjela obavjetajne slube, s obzirom na njene zadatke jeste podjela na obavjetajnu slubu u uem smislu, ija je djelatnost usmjerena prema inostranstvu, i kontraobavjetajnu, koja ima zadatak da titi od djelatnosti stranih obavjetajnih slubi. Dalja podjela je na vojnu, civilnu, politiku, ekonomsku, naunu i drugu.U odnosu na znaaj i domet zadataka i ciljeva, obavjetajna sluba se dijeli i na strategijsku, koja slui dalekosenim ciljevima dravne i vojne politike, i taktiku, koja slui svakodnevnim i bliim ciljevima. U savremenim uslovima, s obzirom na zaotrenost unutranjih i meunarodnih politikih i drugih odnosa, totalizaciju rata, razvoj nauke i tehnike, naoruanja i ratne tehnike, terorizam kao globalni svjetski poredak, obavjetajna sluba postaje sveobuhvatnija i raznovrsnija, tj. pretara se u tzv. Totalnu slubu.Obavjetajna sluba je organizovana aktivnost ili organizacija, ustanova koja po zahtjevu i namjerama vodeih politikih struktura pokreta ili drave, prikuplja, ocjenjuje, tumai, prua tajne i druge podatke o protivniku, titi sopstvene strukture i angauje se na sprovoenju drugih aktivnosti kojima se ostvaruju odreeni politiki ciljevi. Pod pojmom obavjetajna sluba podrazumijeva se aktivnost kojom se prikupljaju prevashodno tajni ili i drugi odreeni podaci, ili je to specijalizovana ustanova koja je dio dravnog aparata ili organizacija datog pokreta.Obavjetajne slube mogu se razlikovati po karakteru ciljeva, po vrsti podataka koje istrauju i po mjestu date slube u obavjetajnom sistemu. Podjela slubi po karakteru ciljeva, poznaje ofanzivne i defanzivne. Ofanizvna obavlja istraivanje na teritoriji protivnika. Defanzivna se angauje na zatiti sopstvene teritorije i struktura. U podjeli slubi po oblastima istraivanja, za kriterij slui vrsta podataka koja se prikuplja i u tom smislu razlikuju se: politika, vojna, ekonomska, industrijska i sl.Organizaciona emaGeneralno uzevi, strukturu organizacije obavjetajne slube ine: centrala, centri, podcentri, punktovi, grupa obavjetajaca i ugraeni obavjetajci.Organizaciono i strukturno obavjetajne slube moemo dijeliti na:1) Obavjetajnu slubu u materijalnom i obavjetajnu slubu u formalnom smislu;2) Obavjetajnu slubu i kontraobavjetajnu slubu i3) Civilnu obavjetajnu slubu i vojnu obavjetajnu slubu.Obavjetajna sluba dijeli se, na obavjetajnu slubu i kontraobavjetajnu slubu. Analogna ovoj je podjela na spoljnu i unutranju obavjetajnu slubu. Pod obavjetajnom (spoljnom) slubom podrazumijeva se aktivnost na spoljnom planu (prema inostranstvu) koja ima za cilj otkrivanje i saznavanje tajni suprotne strane. Meutim, kontraobavjetajna sluba (unutranja) bavi se obezbjeenjem i ouvanjem tajni sopstvene zemlje, odnosno ona se suprotstavlja djelatnosti stranih obavjetajnih slubi na unutranjem planu.Jedan od osnovnih zadataka obavjetajne slube jeste spoljna bezbjednost zemlje.U sklopu djelatnosti obavjetajne slube razlikujemo sledee pijunae: politiku, vojnu, ekonomsku, naunotehniku, geografsku, zranu i druge.Cjelokupna djelatnost obavjetajne slube moe se odvijati ilegalnim putem i koritenjem legalnih mogunostiNaela i metode rada obavjetajne slubePrema amerikoj enciklopediji na zahtjev politikog savjeta jedne drave, obavjetajna sluba obavlja djelatnost prikupljanja informacija o mogunostima i namjerama stranih vlada, ili se bavi prikupljanjem bilo koje druge vrste informacija Enciklopedija Britanika insistira da dravna obavjetajna sluba neprekidno prikuplja i procijenjuje obavjetenja o stavu, mogunostima ili vjerovatnim politikim odlukama drugih zemalja.Naela (principi) obavjetajnog rada i rada obavjetajnih slubiSveobuhvatnost u obavjetajnom radu naelo sveobuhvatnosti znai obavjetajno istraivanje veoma velikog broja podataka i informacija iz svih oblasti ivota i rada drugih zemalja.Neprekidnost u radu pod ovim principom podrazumijevamo da se obavjetajni rad ne prekida bez obzira na to da li se zemlja nalazi u mirnodopskim uslovima ili ratnom stanju ili u nekoj krizi.Bezobzirnost ova osobenost potie od naela koje obavjetajne slube primjenjuju, a to je da cilj opravdava sredstvo.Infiltracija kao naelo rada primjenjuje se stalno, a sastoji se u tome to obavjetajne slube nastoje da preko agenture ili specijalnih snaga budu prisutne u odreenim sredinama ili na teritoriju zemalja u kojima rade kako bi uticale na stanje u njima.Objektivnost i provjera ova dva principijelna zahtjeva vani su budui da se u obavjetajnom radu zahtijeva prikupljanje to tanijih podataka i njihovo objektivno prikazivanje.Blagovremenost u praktinom obavjetajnom radu blagovremenost (pravovremenost) znai svakodnevno, a u radu svakoasovno, imati pregled situacije.Tajnost rada ovo naelo je temelj obavjetajne djelatnosti.Planiranje zadataka planski pristup radu, sa jasno preciziranim poslovima po vremenu i prostoru, veoma je vaan inilac za uspjeh obavjetajne slube.Centralizacija rada i rukovoenja Znaajni i krupni obavjetajni rezultati mogu se ostvariti jedino tamo ako se svi istorodni poslovi objedine pod rukovodstvom jednog odreenog organa.Relativna samostalnost predvia se prije svega za vojnoobavjetajne organe i neke druge resore obavjetajne organizacije. Primjena naela relativne samostalnosti naroito dolazi do izraaja u ratnim uslvima i to posebno kod onih organa koji su u jedinicama angaovani u borbi.Specijalizacija nalae sveobuhvatni obavjetajni zahtejvi i obim poslova koje obavljaju savremene obavjetajne slube a ovi zahtijevaju detaljnu podjelu rada u okviru njihovih organizacija.Timski rad neizbjean upravo zato to su mnogi obavjetajni poslovi veoma sloeni i zahtijevaju zajedniki rad veeg broja specijalista razliitog profila timova.U novije doba, u uslovima postojanja saveza (vojnih), konstituira se i novo naelo kao koordirano djelovanje nacionalnih obavjetajnih organizacija, koje dolazi do punog izraaja jer se i kroz koordinaciju obavjetajne djelatnosti oituje jedinstvo saveza.Odvijanje obavjetajne djelatnostiObavjetajna djelatnost odvija se kroz obavjetajni postupak, obavjetajni krug ili obavjetajni ciklus. Tim postupkom obuhvaeni su: pet faza rada u toku obavjetajnog postupka:1) Utvrivanje obavjetajnih zadataka i planiranje obavjetajne djelatnosti2) Prikupljanje odreenih podataka angaovanjem obavjetajnih i izviakih snaga i upotrebom sredstava obavjetajno-izviake namjene;3) Izuavanje, provjeravanje i analiziranje prikupljenih podataka i utvrivanje njihove vrijednosti i vjerodostojnosti;4) Procjenjivanje obavjetajnih podataka i odvajanje glavnog od sporednog, uz istovremeno zakljuivanje i predvianje razvoja buduih dogaaja;5) Dostavljanje podataka na koritenje zainteresovanim i odgovornim faktorima (dravnim, policijskim organima ili vojnim komandama)Obavjetajne slube:1) Prikupljaju podatke, prate i izuavaju unutranju i spoljnu politiku zemalja prema kojima postoje odreeni interesi ili pretenzije;2) Prikupljaju podatke i izuavaju odbrambene mogunosti odreenih zemalja, posebno sa stanovita voenja eventualnog rata;3) Prikupljaju podatke o naunoistraivakim dostignuima u drugim zemljama, naroito onih koja mogu biti od uticaja na voenje politike i rata;4) Prikupljaju podatke o ekonomskim i gospodarskim potencijalima i mogunostima drugih zemalja i procjenjuju njihove sposobnosti za voenje rata i ekonomski uticaj na drugim podrujima;5) Izuaavaju drutvene prilike u drugim zemljama i njihov uticaj na dalji razvoj zemlje6) Obrauju geostrategijski poloaj drugih zemalja i izuavaju njihovu odbrambenu infrastrukturu;7) Prikupljaju podatke i izuavaju kadrovsku strukturu odreenih zemalja i sreuju materijale za odreene linosti8) Prikupljaju podatke i izuavaju obavjetajno sigurnosne sisteme u drugim zemljama, procjenjujui njihovu efikasnost u zatiti sopstvenih zemalja;Stepen uspjenosti realizovanja obavjetajnog istraivanja procjenjuje se na osnovu kvaliteta prikupljenih, obraenih i iskoritenih obavjetajnih podataka i stvorenih izvora tih podataka. Sam konkretan obavjetajni istraivaki rad naziva se postupak operativnog istraivanja. Postupak operativnog istraivanja je sinhornizovana primjena i koritenje operativno tehnikih metoda, mjera, radnji i sredstava od slube bezbjednosti, radi otkrivanja, utvrivanja, praenja, presijecanja ili onemoguavanja djelatnosti pojedinaca, organizovanih skupina, ustanova ili organizacija u zemlji ili u inostranstvu, ija je djelatnost usmjerena na podrivanje ili ruenje ustavom utvrenog poretka jedne drave. Postupak operativnog istraivanja temelji se na odredbama zakona i drugih podzakonskih akata.Metode rada obavjetajnih slubiPod metodom rada obavjetajne slube bi se podrazumijevao skup karakteristinih i posebnih postupaka kojima se prikupljaju obavjetajni podaci, kao i nain upotrebe njihovih snaga i sredstava u izvravanju osnovnih djelatnosti.Osnovni i primarni cilj svake obavjetajne slube jeste zatita unutranje i vanjske sigurnosti vlastite drave.Podjela metoda rada obavjetajne slubePo nekim shvatanjima, aktivnost obavjetajnih slubi podijeljena je na obavjetajnu djelatnost i neobavjetajna dejstva.Obavjetajna djelatnost po tom shvatanju provodi se:a) Tajnim metodama obavjetajnih slubi, a to su metod tajnog ugraivanja pripadnika slube u strukturu protivnika, agenturni metod i metod tajnog koritenja tehnikih stvari;b) Prikrivenim metodama obavjetajnih slubi kao to metod prikrivenog anketiranja, metod prikrivenog opserviranja i metod prikrivenog naunog istraivanja;c) Legalnim metodama obavjetajnih slubi kroz metod prikupljanja podataka ispitivanjem izbjeglica i dezertera, metod prikupljanja podataka ispitivanjem ratnih zarobljenika, metod prikupljanja podataka izvianjem i prikupljanje podataka iz sredstava javnog informisanja.U neobavjetajna sejstva po ovim shvatanjima spadaju: psiholoka dejstva i propaganda; subverzivna dejstva kao to su pijunaa, diverzija, sabotaa, izazivanje kriznih situacija, terorizam i ubacivanje naoruanih grupa; prevratnika dejstva i specijalne operacije.Metodi rada obavjetajne slube dijele se na legalne i nelegalne. Podjela metoda rada vri se i prema svris na metode prikupljanja podataka i metode subverzivnog (prevratnikog) djelovanja.Posebno mjesto u radu obavjetajne slube zauzima njena konspirativnost, tj. tajnost koja je osnovni uslov postojanja i djelovanja obavjetajne slube i koja predstavlja osnov interesovanja i spoznaje obavjetajne slube.Konspirativnost u radu podrazumijeva upotrebu tajnih metoda i sredstava u radu obavjetajne slube, koje ujedno i uva u najveoj tajnosti od drugih obavjetajnih slubi.

Metodi prikupljanja obavjetajnih podatakaU osnovne metode prikupljanja obavjetajnih podataka ubrajamo: agenturni (klasini) metod prikupljanja obavjetajnih podataka; metod infiltracije (tajnog ugraivanja obavjetajaca) u strukture protivnika; metod tajnog koritenja tehnikih sredstava; metod potajnog prikupljanja podataka; koritenje otvorenih izvora informacija (legalni metod).Metod infiltracijeRadi se o ubacivanju obavjetajca, ili neke druge osobe istih sposobnosti u redove protivnika, i ovo lice je profesioanlni uposlenik obavjetajne slube, dok kod agenturnog metoda obavjetajna sluba se slui licima zavisno od sluaja i mogunosti da to lice doe do odreenih podataka.Metod tajnog koritenja tehnikih sredstavaPod metodom tajnog koritenja tehnikih sredstava podrazumijeva se njihovo ugraivanje preko obavjetajca ili agenta u strukture protivnika s ciljem prikupljanja odreenih podataka u uslovima potpune tajnosti. U primjeni tehnikih sredstava za prikupljanje obavjetajnih podataka mogue su dvije varijante:1) Obavjetajno djelovanje metodom tajnog koritenja tehnikih sredstava kada obavjetajac ili agent dobijaju registrovane podatke i informacije, a obavjetajna sluba ih dobija preko tih lica.2) Obavjetajno djelovanje tehnikim metodom kada obavjetajna sluba koristi obavjetajna sredstva nezavisno od obavjetajca ili agenta, i samim tim neposredno dolazi do registrovanih podataka i informacija.Moemo ih podijeliti na elektronska, tehnika sredstva i sredstva foto tehnike s jedne, i hemijska tehnika sredstva sa druge strane.Metod potajnog (prikrivenog) prikupljanja podatakaOvaj metod podrazumijeva prikupljanje podataka kamufliranom djelatnosti koja je dozvoljena. Ovaj metod se realizuje kroz: prikriveno opseriranje; prikriveno anketiranje; prikriveno nauno istraivanje.Koritenje otvorenih izvora informacijaOvaj metod u savremenim uslovima postaje jedan od najvanijih metoda rada obavjetajne slube iz razloga to su mogunosti za njegovu primejnu velike. U otvorene (legalne) izvore informacija spadaju: Prikupljanje podataka iz sredstava javnog informisanja; Prikupljanje podataka ispitivanjem ratnih zarobljenika; Prikupljanje podataka ispitivanjem dezertera i emigranata; Prikupljanje podataka preko diplomatsko konzularnih predstavnitava; Prikupljanje podataka preko vojnodiplomatskih i nediplomatskih predstavnika; Prikupljanje podataka metodom saradnje; Prikupljanje podataka praenjem naunih skupova, konferencija, simpozijuma; Prikupljanje podataka analizom naunih i strunih publikacija, asopisa, zbornika i sl.

Metod subverzivnog (prevratnikog) djelovanjaPod subverzijom podrazumijeva se otvorena ili tajna, direktna ili indirektna aktivnost organizovana sa strane, a usmjerena protiv postojeeg reima, pravnog, politikog i drutvenog ureenja jedne drave ili unutranjeg ustrojstva i rada jedne organizacije. U politikom smislu, kao sredstvo politike borbe subverzija je svaka ovakva aktivnost koju u uslovima mira protiv jedne drave ili organizacije poduzima druga drava, politika organizacija ili organizovana grupa da bi izazvala prevrat, smjenu na vlasti ili rukovodeim poloajima i da na vlast i rukovodee poloaje dovede snage koje njoj odgovaraju i usvajaju njenu ideologiju.Subverzivna dejstva su smiljena, planska i organizovana aktivnost drave, pokreta ili grupe u miru i u ratu, koje se sprovodi tajno ili prikriveno, direktno ili indirektno, radi ugroavanja date drave ili pokreta i njihovog unitenja ili ruenja. Vid su specijalnog rata. Oblici: pijunaa, diverzija, sabotaa, izazivanje krizne situacije, terorizam i ubacivanje naoruanih grupa, predstavljaju tee bolike ugroavanja date drave ili pokreta.U metode subverzivnih djelovanja spadaju: propaganda; sabotaa; terorizam; diverzije; upotreba specijalnih snaga; nasilno izvrenje prevrata (pu, dravni udar).U najirem smislu rijei pod propagandom se podrazumijeva organizovana, smiljena djelatnost i sama tehnika djelovanja i uticanja na javno mnijenje, grupe i pojedince radi njihovog pridobijanja za shvatanja, ideje i program jedne drutveno ili politike organizacije, za realizaciju nekog posla, za plasman i prodaju odreene robe, za sprovoenje jedne akcije itd.Po sadraju propagandna djelatnost moe biti: politika, ekonomska, kulturna, komercijalna, turistika i sportska. Oblici propagande su: pisana, usmena, slikom. Metodi propagande su: irenje glasina, manipulisanje efektom veliine i veine; izazivanje sukoba izmeu raznih grupa stanovnika; falsifikovanje dokumenata; otkrivanje onih koji su na vlasti; ucjenjivanje i podmetanje; prijetnje i zastraivanje i otvoreno pozivanje na predaju. Razlikovanje propagandne djelatnosti po izvorima i karakteru: bijela sprovode je poznati organi drave ili pokreta koji zvanino saoptavaju saznanja, stavove i miljenja da bi se obrazloile odreene mjere ili aktivnositi. To ine preko saoptenja, izjava odgovornih funkcionera ili komentara novinske agencije. U tom smislu izdaje se Bijela knjiga preko koje vlada date drave saoptava svoja saznanja meunarodnoj javnosti . Crna propagandne aktivnosti iji je izvor nepoznat i ne moe se utvrditi. Sprovodi se preko tajnih i prikrivenih izvora iji su nosioci obavjetajne slube. Siva odvija se preko prikrivenih izvora koji se posrednim putem mogu identifikovati. Analizom sadraja i ciljeva otkriva se izvor propagandne djelatnosti.Sabotaa je smiljenja i prikrivena djelatnost da bi se na privrenim dobrima izazvala materijalna teta radnoj organizaciji ili privredi od pojedinaca ili grupa organizacija koji rade na objektima na kojima se ini teta. Diverzija je namjerno nanoenje tete interesima neke grupe ili drutva u cjelini. Diverzantska dejstva su poseban i specifian vid borbenih dejstava protiv snaga, sredstava i objekata neprijatelja, posebno na privremeno zauzetoj teritoriji i u pozadini neprijatelja, primjenom diverzija. Teror i terorizam su metode rada i obavjetajnih slubi, posebno u okvir tzv. Dravnog terorizma. Teror u politikom smislu pod terorom se podrazumijeva akcija nasilja koja se preduzima u politike svrhe radi zastraivanja i bespotednog slamanja otpora onoga prema kome se vri. U periodu Oktobarske reovlucije u Rusiji termini crveni teror i bijeli teror pri emu je bijeli teror oznaavao akcije nasilja kontrarevolucionarnih snaga usmjerene na onemoguavanje pobjede socijalistike revolucije. Terorizam je doktrina i metod borbe za odreene ciljeve sistematskom upotrebom nasilja. U upotrebi je i sintagma bijeli teror. Reakcionarna buroacija je pribjegavala bijelom teroru kao sredstvu grubog, zloinakog napada na revolucionarne radnike. Savremeni terorizam se javlja kao unutranji ili kao meunarodni. Unutranji moe biti vezan za teroristike akcije pojedinih grupa usmjerenih protiv postojeeg drutvenog poretka ili za ostvarivanja uih interesa. Meunarodni terorizam ima dva osnovna vida: Jedan koji je sredstvo borbe za ostvarivanje meunarodnog prava, i drugi koji je suprotan osnovnim ciljevima meunarodnog poretka.Nasilno izvrenje prevrata (dravni udar, pu) izvodi se onda kada je potrebno izvjesnu vladajuu garnituru zamijeniti drugom a koja vie odgovara politici zemlje koja je organizator prevrata. Dravni udar predstavlja nasilno preuzimanje vlasti, naglo izvedeno. Kao posebni vidovi dravnog udara navode se dvorski udar ili dvorska zavjera, pronunciamento, sistem vojne hunte i sl. Dvorski udar su izvodili roaci vladajuih monarha, pretendenti ili dvorajni, i prati istoriju skoro svih monarhija u svijetu. Pronuciamento je klasian oblik preuzimanja vlasti od strane vojske, a sistem hunte je dravni udar koji izvodi jedna organizovana i manjska grupa najviih oficira, po pravilu efova pojedinih rodova vojske. Vojni pu je iznenadna, nelegalna, nasilna promjena nosilaca najvie vlasti u dravi. Za razliku od dravnog udara pu predstavlja oblik preuzimanja vrhovne dravne vlasti onih dravnih grupa koje ne potiu s vrha dravnog aparata.Agenturni (klasini) metod rada obavjetajne slubeAgentuni metod je tajni nain prikupljanja odreenih podataka. Agenturni metod se sastoji u tome to se agent, ubaeno, odnosno ugraeno lice u strukture neprijatelja, zatim vrbovani pojedinci iz neprijateljskih struktura ili oni koji se kreu u sredini lica koja rukuju tajnim podacima obavezuju da obavjetajno prikupljaju zatiene i druge podatke i da izvravaju i druge obavjetajne zadatke.AgentiAgenti su osobe rukovoene odreenim motivima, koje neprofesionalno, tajno, organizovano, po zahtjevu i za raun obavjetajne slube date drave ili pokreta, prikuplja u strukturama protivnika ili neprijatelja zatiene podatke, i na tajni nain, dostavlja ih obavjetajcu, ili izvravaju i druge zadatke koji im se stave u dunost.Uobiajena je tipologizacija, prema vrsti namjena saradnika agenata, sledea: informator (opti saradnik), dvojnik; provokator; rezident; konsultant; baza; stand bay (zamrznuti, spava, konzervirani); haker; veznik.Informator je najea vrsta saradnika. On daje opte informacije za potrebe slubi sigurnosti.Agent dvojnik je agent koji istovremeno radi za dvije ili vie obavjetajnih, vojnoobavjetajnih i kontraobavjetajnih slubi. Poznat je i pod nazivom dvojna igra ili kombinacija.Agent provokator je izraz kojim se oznaava linost poslata u protivnike redove ili zavrbovana iz njih.Rezident spada u najosposobljenije agente i njegova osposobljenost je nerijetko na nivou profesionalnih obavjetajaca. On rukovodi rezidenturom, a rezidentura je mrea saradnika koja se organizuje iskljuivo u inostranstvu. Rezidenturu ine najmanje tri agenta koji se meusobno ne poznaju, ali svi znaju rezidenta i rezident zna njih.Konsultant je agent koji slui za veoma specifine konsultacije iz manje poznatih ili veoma sofisticiranih oblasti.Agent baza je ona vrsta saradnika koja obezbjeuje obavjetajcima i agentima da se mogu tokom izvoenja aktinvosti ili poslije neke konkretne akcije skloniti na sigurno, uz istovremeno sklanjanje i materijalno-tehnika sredstva.Agent veznik je agent preko koga se odrava posredna veza izmeu agenta i rezidenta.Stand bay agenti za koje se jo koristi naziv zamrznuti ili konzervirani su lica koja se nalaze u fazi mirovanja i povremeno se aktiviraju u odreenim situacijama.Hakeri su specijalisti za raunarsku tehniku i informatiku.Specijalizovana agentura je esto namjena izvravanja raznih specijalnih zadataka. Moe biti vojna, ekonomska, nauna i slino. Prema znaaju zadataka koji izvravaju agenti se mogu klasifikovati na strateke (vrhunske) agente, agente operativne namjene i agente taktike namjene. Agenti strateke namjene se nalaze na takvom mjestu da obavjetajnoj slubi mogu da pribave najuvanije tajne podatke druge drave i da izvravaju druge znaajne zadatke.Agenti operativne namjene upotrebljavaju se za prikupljanje podataka operativnog znaaja u ratnim uslovima, s tim to se dio njih moe upotrijebiti i u miru, radi utvrivanja stanja na odreenim operativnim pravcima.Agenti taktike namjene koriste se za prikupljanje podataka taktikog znaaja.Agent vrbovik ili agent za vrbovanje agenata ima ulogu da uestvuje u fazi pristupa potencijalnom agentu kao i samom inu vrbovanja.Agent tiper ima iskljuivi zadatak da prikuplja podatke o linostima.Agent prebaciva je lice koje vri prebacivanje preko dravne granice, sa strane teritorije licak oja su vrlo vaan izvor obavjetenja.Prema stepenu trenutnog angamana agenti se dijlene na aktivne i mirujue agente.Razlika izmeu agenta i obavjetajca: Agent ili saradnik slube sigurnosti je uvijek neprofesionalac. Obavjetajac je profesionalni pripadnik slube sigurnosti. To je osoba koja posjeduje opte obrazovanje i struno znanje steeno kolovanjem i obukom.Faze obavjetajnog rada Planiranje se zasniva na raspoloivim podacima i potrebama institucije Prikupljanje podakata je neprekidan i sloen proces, a izvori se klasificiraju na razne naine Obrada podataka, najsloenija faza. Koritenje podataka je posljednja faza.Kontraobavjetajni radKontraobavjetajnom djelatnou bave se kontraobavjetajne slube. Kontraobavjetajna sluba su djelatnost, organizacije i organi, koji prikupljaju, sreuju, obrauju i koriste podatke o slubama, majerama, i akcijama drugih zemalja, a naroito onih koje nisu prijateljske, koje predstavljaju stvarnog ili mogueg neprijatelja. Kontraobavjetajna sluba je specijalizovana sluba dravnog aparata zemlje za borbu protiv stranih obavjetajnih i vojnoobavjetajnih slubi, diverzija i drugih obavjetajno subverzivnih djelatnosti.Naziva se jo i kontrapijunaom. Kontraobavjetajna djelatnost nerijetko se mijeaju sa kontraobavjetajnom zatitom. Kontraobavjetajna zatita je samo jedan segment kontraobavjetajne djelatnosti..Kontraobavjetajna procjena je proces kojim kontraobavjetajni organi i organi bezbjednosti, na osnovu poznatih podataka, izvlae odgovarae zakljuke i procjenjuju budui razvoj dogaaja, odnosa i ponaanja.Kontraobavjetajna akcija je konkretna kombinovana primjena metoda i sredstava rada kontraobavjetajnih slubi i organa bezbjednosti, radi izvrenja odreenog kontraobavjetajnog zadatka i postizanja planiranog cilja u kontraobavjetajnoj aktivnosti.Obavjetajni podatak je vrsta podatka ocijenjenog i protumaenog tako da moe da se upotrijebi kao element za donoenje odluke kojom se ostvaruju politiki ciljevi pokreta ili drave.Prema sadraju i formi obavjetajni podaci se dijele na potpune i nepotpune, po vremenu prikupljanja na blagovremene i zakanjele. Obavjetajni izvor je svaki izvor koji obavjetajnim izviakim i drugim strukturama, organima, ili pojedincima neposredno daje podatke o protivniku, odnosno o svemu to je objekt i predmet obavjetajne djelatnosti.

GLOSARIJAgenturna mrea: tri i vie agenata sa kojima operativno rukovodi jedan obavjetajni centar ili obavjetajni punkt, odnosni svi agenti jedne obavjetajne, vojnoobavjetajne ili kontraobavjetajne slube koji djeluju u ili prema stranoj zemlji ili njenim oruanim snagama, odnosno uopteno na vanim strategijsko operativnim pozicijama.Agitacija: svaki prekid stanja mirovanja. Ostvaruje se javnim govorima, predavanjima, raspravama i debatama, televizijskim i radio emisijama, irenjem letaka i drugog tampanog materijala i sl.Ambasada: diplomatska misija najvieg ranta.Amnestija: akt kojim se neodreenom broju lica daje osloboenje od gonjenja ili djelimino osloboenje od izvrenja kazne, zamjenjuje izreena kazna blaom, odreuje brisanje ili ukidaju pravne posljedice osude.Analiza sadraja: Metodoloki postupak kao poseban oblik kvantitativnog karaktera, a primjenjuje se prvenstveno za otkrivanje drutvenih aspekata ljudske komunikacije.Anarhizam: drutveni i politiki pokret koji zastupa nunost ruenja drave, kako bi se bez svakog reda, nadzora, prisile i vlasti uspostavila individualna i grupna sloboda. Anarhisti nerijetko svoje politike ciljeve pokuavaju ostvariti terorizmom.Aneksija: nasilno pripajanje dijela ili cijelog podruja koje se nalazi pod suverenitetom neke drave od strane druge drave.Antagonizam: stanje izmeu dviju suprotstavljenih sila koje obino vodi promjeni postojeih odnosa.Antiklerkalizam: nazor ili stav kojim se osporava uticaj crkve na politiku, a u komunizmu jo i na drutveni ivot, te trai odvajanje crkve od drave. U uem smislu odnosi se samo na kritiku i odbacivanje uticaja crvke na politike odluke.Antikomunizam: protivljenje idejama, politici i praksi komunizma.Antisemitizam: nazor, stav ili ponaanje obiljeeno mrnjom ili diskriminacijom idova kao vjerske ili rasne grupe.Aparthejd: doktrina i politika rasne superiornosti bijele u odnosu na crnu i druge rase.Apatridi: lica koja nemaju dravljanstvo nijedne postojee drave (lica bez dravljanstva, apolidi, hajmatlozi). Nastaju ili u momentu roenja ili poslije roenja.Arbitrarnost: u meunarodnom pravu izraz se koristi kao oznaka za proizvoljno ugroavanje temeljnih prava i sloboda pojedinca od strane drave i njenih institucija, odnosno tijela.Arbitraa: nain mirnog rjeavanja sporova koji se oslanja na treu stranu, tj. na odluku nezavisnih posrednika, arbitara. Oni se biraju meu pojedincima ili grupama za koje se opravdano vjeruje da su u stanju doi do nepristrasnog rjeenja.Asimilacija: proces tokom kojeg jedna drutvena pojava u kontaktu sa drugom pojavom takve vrste, gubi svoje osobenosti i samosvojnost nestaje u drugoj pojavi, utapa se u njoj.Autokratija: samovlae, apsolutizam, neograniena vlast koju vlastodrac samovoljno provodi ne obazirui se na zakone, predstavnika tijela i ostala dravna tijela koja postoje samo kako bi bespogovorno sprovodili volju vladara.Autonomija: U politikom smislu oznaava pravo stanovnika na nekom podruju odnosno nacionalne, etnike zajednice, socijalne ili kulturne grupe, da samostalno rjeavaju stvari unutranje uprave te organizacije ivota i djelovanja, odnosno da donosi odluke i zakone po kojima samosvojno djeluje u politikom, privrednom, drutvenom i kulturnom ivotu. Dok teritorijalna autonomija podrazumijeva stvaranje teritorijalnih jedinica razliitih nivoa samostalnosti s aktima i tijelima zakonodavne, sudske i ili izvrne vlasti, kulturne autonomija podrazumijeva ostvarenje prava na javnu upotrebu svoga jezika, te njegovanje i afirmisanje vlastite etnike, nacionalne, vjerske, kulturne tradicije, drutvenog ivota i uvjerenja, kroz odgojnoobrazovne, informativne i ostale javne ustanove, to se danas najee primjenjuje u kontekstu osiguranja prava manjina.Azil: U meunarodnom pravu, zatita koju neka drava garantuje stranoj osobi. Drava moe odbiti dati utoite pojedincu ili grupi zbog npr. Zatite nacionalnih stranaca. Azil se najee garantuje osobama koje su proganjane zbog svojih politikih uvjerenja i djelovanja. Razlikuju se tri vrste azila: a) teritorijalni-podrazumijeva zatitu progonjene osobe na prostoru druge drave b) izvanteritorijalni osiguranje utoita progonjenoj osobi u njezinoj zemlji, ali na prostoru koji pripada drugoj dravi, kao to je ambasada, konzulat, trgovako predstavnitvo i sl. C) neutralni zatita stranaca na prostoru drave koja nije ukljuena u sukob i koja zbog svoje neutralnosti moe pruiti utoite pripadnicima bilo koje zaraene strane.Bakterioloki rat: Voenje rata pomou ivih mikroorganizama ili njihovih toksina, odnosno rasturanje na neprijateljskoj teritoriji bilokih agenasa radi izazivanja ljudskih, ivotinjskih i biljnih zaraznih bolesti i trovanja.Banda: 1) grupa maloljetnih prijestupnika, odnosno delikvenata, ija se kultura razlikuje ili je u sukobu sa optom kulturom drutva. 2. Kriminalna skupina odraslih prijestupnika.Bilateralnost: U meunarodnom pravu znai ugovor sklopljen izmeu dvije drave na osnovu njihovog slobodnog pristanka, koji ih uzajamno obavezuje za razliku od multilaterizma koji podrazumijeva odnose i dogovore izmeu veeg broja drava.Bioloko oruje: Posebno pripremljeni za ratne svrhe patogeni mokrobi ili njihovi toksini sa sredstvima za primjenu. Osnovnu komponentu biolokog oruja predstavljaju bioloki agensi visoke razornosti, priljepivosti i virtuelnosti, namijenjeni za unitavanje ili onesposobljavanje ljudi, ivotinja i biljaka, izazivanjem razih oboljenja.Birokratija: Termin potie od francuske rijei biro kancelarija i grke kratos vlast ili vladavina: dakle, vlast iroa, aparata i ljudi u njima birokrata. Pod birokratijom se podrazumijeva odreeni, birokratski poredak ili odreena drutveno-politika kategorija.Birokratizam izvedencia iz birokratija, to oznaava inovniki aparat unutar ue ili ire socijalne i politike ustanove od preduzea do drave.Blok saveznitvo, skupina pojedinaca, grupa, politikih stranaka, drava i dr. Koji se ujedinjuju radi postizanja nekog zajednikog cilja.Bojkot U optem znaenju, solidarnost ili udruivanje radi izbjegavanja openja ili poslovanje s licima, grupacijama ili organizacijama s ciljem njihovog kanjavanja ili prinude na odreeno dranje.Centralne obavjetajne slube: Samostalne obavjetajne organizacije, organizovane kao razne agencije ili uprave, negdje civilne, a negdje vojne. Svrha im je da obavjetajno obrauju druge zemlje i da sprovode ostale tajne operacije i akcije na najviem nivou.Cenzura svako autoritarno ograniavanje ili zabrana svakog javnog izraavanja, zato to se ono smatra opasnim po vlast, drutveni ili moralni poredak.Cesija ustupanje podruja jedne drave drugoj, tako da ono mijenja suverenitet.Cionizam idovski nacionalistiki pokret nastao u 19. Vijeku kao odgovor na porast antisemitizma u Evropi, osobito u Rusiji. Glavni cilj bio mu je politika emancipacija i kulturna integracija raseljenih idova povratkom u Palestinu i osnivanjem samostalne idovske drave na podruju koje je nekada pripadalo Kraljevini Izrael. Nakon meunarodnog priznanja cionistikog pokreta i prihvatanja Balfourove deklaracije 1917. Godine, kojom su Britanci podrali stvarnje idovskog nacionalnog doma dolazi do masovnog useljavanja idova u Palestinu ali i do sukoba sa Arapima. Nakon to su britanske vlasti rjeenje palestinskog problema provjerile UN, godine 1947. UN donose odluku o podjeli Palestine na idovsku i arapsku dravu na osnovu ega su godinu dana kasnije idovsko nacionalno vijee i sveope cionistiko vijee proglasili osnivanje nezavisne drave Izrael. Zbog rata s Jordanom, prisvajanja zapadne obale Gaze i protjerivanja Arapa iz Izraela.Civilna odbrana: Organizovana aktivnost civilnog stanovnitva radi smanjenja uinka neprijateljovog dejstva iz vazdunog prostora, sa zemlje i mora, i odravanja ili obnavljanja bitnih ureaja i slubi neophodnih za ivot naroda i odravanja njegovih ratnih napora.Civilna zatita: Organizovana aktivnost civilnog stanovnitva, drutvenih organizacija i dravnih organa radi zatite stanovnitva, materijalnih, kulturnih i drugih dobara od ratnih razaranja, a u miru i za zatitu od elementarnih i drugih nesrea veih razmjera.Crno trite: Trgovina ilegalno uvezenom robom za iroku potronju.Decentralizacija: Prenoenje ovlasti i upravljakih funkcija s viih nivoa na nie, kao dio sloenog procesa demokratizacije drutva.Defetizam: Malodunost, nevjerovanje u uspjeh neke akcije, mirenje sa silom i kapitulanstvo pred neprijateljem.Delikvencija: Svjesno, voljno ponaanje koje je protivno drutvenim pravilima koje se iskazuje kao manje ili vie rasprostranjena pojava u drutvu.Demilitarizacija: Potpuna ili djelimina zabrana dranja ili organizovanja vojske, ukljuujui demobilizaciju, predaju oruja i naputanje vojnih objekata, to se pod nadzorom meunarodne zajednice i u skladu s odlukom SB UN provodi na ratom ili drugim oruanim sukobom zahvaenom podruju, najee nakon potpisivanja sporazuma o prekidu sukoba.Demlitarizovana zona: Dijelovi dravnog podruja na kojem je dravi, kojoj pripada podruje, zabranjeno meunarodnim ugovorom na odreeno ili neodreeno vrijeme, podizanje vojnih objekata i stacioniranje vojnih jedinica.Demonstracija: Oblik masovnog, javnog i naglaenog pokazivanja, naroito politikog raspoloenja ili vojnike moi.Denacionalizacija: Odnaroivanje, gubljenje nacionalne svijesti i nacionalnog identiteta od strane neke drutvene grupe, mahom migranata, ali i potlaenih naroda ili nacionalnih manjina koji se asimiliraju u novostvorenu ili vodeu dravnu naciju.Destabilizacija: Naruavanje socijalne, privredne ili politike ravnotee u drutvu to dovodi do kriznih stanja poput drutvenih i politikih napetosti i sukoba, odnosno privredne stagnacije i krize, te posljedino, smanjena proizvodnje, poveanja nezaposlenosti i pada ivotnog standarda, a to su pretpostavke za socijalne nemire razliitog karaktera ishoda.Detant: Poputanje, smirivanje zategnutih odnosa izmeu dviju ili vie drava.Dezinformisanje: Plansko, smiljeno i organizovano djelova u miru i ratu, irenje i proturanje dezinformacija da bi se protivnik ili neprijatelj doveo u zabludu o stvarnoj situaciji ili o odreenom podatku i time naveo na pogrene zakljuke i preduzimanje odreenih aktivnosti, ili uzdravanje od njih.Dijaspora: Javlja se kao socijalna kategorija za opisivanje progona i disperzije idova po svijetu a potom se iri i na druge nacionalne i etnike grupe.Diskriminacija: Vie ili manje stvarno i formalno dranje u podreenom poloaju izvjesnih drutvenih skupina koje se smatraju niim u odnosu na vladajue slojeve. Izraava se u nepriznavanju, neprimjenjivanju ili uskraivanju odreenih prava jednima, uz istovremeno priznavanje i primjenjivanje tih istih prava drugim subjektima.Dominacija: odnosi se na nadmo jedne drave naroda grupe ili institucije nad drugima u politici, privredi, kulturi.Drutveni nadzor: Sistem normi, pravila, mjera i postupaka kojima se usmjerava ponaanje pojedinaca i grupa u drutveno poeljnom pravcu.Drutveni pokret: Organizovane, ali neinstitucionalizovane grupe ljudi koje se okupljaju s ciljem ostvarenja nekih zajednikih interea a svojim se djelovanjem suprotstavljaju drutvenoj ili politikoj eliti, odnosno dominantnim pokretima i organizacijama.Dravljanin: Svako ono fiziko lice koje je pravno vezano za jednu dravu na taj nain to su mu, uz odgovarajue obaveze, formalnopravno dostupna sva politika, graanska i ekonomsko socijalna prava u toj dravi, bez obzira da li se nalazi na njenoj teritoriji ili u inostranstvu.Dravljanstvo: Moe biti shvaeno kao pravna cjelina ili kao pravni odnos. Dravljanstvo kao pravna cjelina predstavlja skup pravnih normi kojima se reguliu odnosi dravljanstva. Dravljanstvo kao pravni odnos je odnos javnopravnog karaktera izmeu fizikog lica i suverene drave na osnovu koga to lice ima status, po kome su mu, uz odgovarajue obveze, formalnopravno dostupna sva graanska, politika i ekonomsko socijalna prava u toj dravi, bez obzira da li se nalazi na domaoj ili na stranoj teritoriji.Dravljanstvo (dvojno): Bipatridija, istovremeno posjedovanje dravljanstva dviju suverenih drava koje je ostvareno na razliite naine: roenjem, prebivalitem, narodnou, brakom i dr. Dvostrukim dravljanima svaka drava na svom teritoriju priznaje samo svoje dravljanstvo, dok se u treim dravama oni mogu koristiti i jednim i drugim.Ekologija: Ekologija se originalno razvija sredinom XIX vijeku, kada je biologija bila znaajno drugaija disciplina nego to je danas. Originalna definicija potie od Hakela, koji je ekologiju definisao kao prouavanje odnosa organizama sa njihovim okoliom.Ekoloki rat: Unitavanje i zagaivanje prirode i ivotne sredine ljudi s ciljem stvaranja to nepovoljnijih uslova za ivot stanovnitva na odreenom podruju.Ekspanzionizam: Politika irenja dravnog, ali i etnikog, nacionalnog teritorija, odnosno irenje sfere politikog, kulturnog ili ekonomskog uticaja jedne zemlje na druge zemlje ili neka njihova podruja.Ekstremizam: Pojam koji oznaava zastupanje krajnjih i iskljuivih drutvenih i politikih miljenja stavova, ideja i ideologija.Elita: Elita je vladajua, povlatena ili u nekim elementima nadmona drutvena grupa koja ima uticaj, kontrolu ili vlast nad nekim podrujima drutvenog ivota, u cijelom drutvu ili dravi.Embargo: U uem smislu znai zabranu isplovljavanja brodova, polijetanja aviona ili izvoza odreene orbe iz zemlje, odnosno njihovu zaplijenu.Etatizam: Trend i praksa jaanja drave i njeno regulisanje, voenje i nadziranje drutvenih i ekonomskih tokova i odnosa.Etniko ienje: Protjerivanje stanovnitva s ciljem izmjenjene etnike strukture nekog podruja.Etnocid: Relativno skoranji pojam nastao u zapadnoj etnologiji i antropologiji. To je proces akulturacije izazvan spolja, nametnut potinjenim narodima i etnikim grupama. Pod izgovorom irenja svoje civilizacije i tehnologije, etnocid u sutini predstavlja najprije potiskivanje i negiranje cjelokupne nie kulture tradicijskih drutava i najzad njihovo razaranje.Fundamentalizam: Uopteno oznaava konzervativni vjerski svjetonazor i na njemu temeljne militantne vjerske pokrete koji suprotstavljajui se liberalnim vjerskim i drutvenim reformama kao i uticaju suparnikih religijskih i svjetovnih ideja pozivaju na povratak drevnim vjerskim vrijednotama i dogmama i na njima pokuavaju utemeljiti itav drutveni i politiki ivot.Genocid: Uskraivanje prava na opstanak cijelim ljudskim grupama, kao to je ubistvo, uskraivanje prava na ivot pojedinim ljudskim biima. Konvencija o sprjeavanju i kanajvanju zloina genocida je usvojena 9. 12. 1948. Godine. Tom prilikom je data nova definicija genocida, koja nabraja djela koja ine genocid: U namjeri da se u cjelini ili djelimino uniti neka nacionalna, etnika ili religiozna grupa kao takva:1) Ubistvo lanova grupe2) Teka povreda fizikog ili psihikog integriteta lanova grupe3) Namjerno podvrgavanje grupe ivotnim uslovima sraunatim na njeno potpuno ili djelimino fiziko unitenje;4) Mjere sa ciljem da se sprjeavaju raanja u okviru grupe;5) Prinudno prenoenje djece iz jedne u drugu grupu.Genocid je akcija koja ima za cilj potpuno ili djelimino unitenje neke nacionalne, etnike, rasne ili vjerske grupe, ubijanjem i raseljavanjem ili stavljanjem grupe u takve ivotne uslove koji dovode do njenog istrebljenja i nestajanja njenih politikih, drutvenih i kulturnih osnova, a kao to je navedeno, GS UN je prvi put upotrijebila ovaj termin u svojoj rezoluciji od 11.dec. 1946. Godine, proglaivi genocid meunarodnim zloinom.Geopolitika geopolitika je disciplina koja istie da tlo na kome ivi jedan narod i na kome je organizovana drava igra presudnu ulogu u organizhaciji politikog oblika drutva i voenju dravne politike.Gerila : Predstavlja poseban vid oruane borbe protiv obino brojno ili tehniki nadmonijeg neprijatelja.Glasine: Oblik meusobnog openja ljudi u situacijama koje su neizvjesne, neodreene, dvosmislene a istovremeno znaajne za interese drutva i pojedinca.Graanin: oznaka je osobe s politikopravnim statusom dravljanina, to se svodi na politiko pravo ravnopravnog sudjelovanja u upravljanju dravom, a u modernim predstavnikim demokratijama koristi se pasivno, i to glasanjem na izborima za tijela vlasti te aktivno, pravom na isticanje vlastite kandidature na izborima za tijela vlasti.Graanska neposlunost: Oblik nenasilnog djelovanja graana u cilju promjene vlasti, politike, zakona i sl.Graanski rat: Unutranji rat u jednoj istoj dravi izmeu dva jasno obiljeena i organizovana protivnika neprijatelja.Haki tribunal: Meunarodni kazneni sud za teka krenja meunarodnog humanitarnog prava na podruju bive Jugoslavije od 1991. Godine. 1) Rezolucijom 808 SB UN je predvidjelo da e osnovati me. Tribunal za progon osoba odgovornih za teke povrede meunarodnog humanitarnog prava, poinjene na podruju bive Jugoslavije od 1991. Nadalje.Hegemonija: Politiki ili drutveni odnos nadreenosti neke drutvene grupe, politike organizacije ili ustanove, nacije ili drave u odnosu na ostale, to moe biti pravno ili fiziki uspostavljeno, u situaciji u kojoj se proklamuje formalna jednakost i ravnopravnost svih.Hunta: najvii organ vlasti poslije dravnog udara ili pua. S obzirom na sistem, hunte mogu da budu civilne, vojne ili mjeovite, sastavljene od civila i vojnih linosti. Najee su sastavljene od viih oficira.Imigracija: Useljavanje veeg broja stranaca u neku dravu. Prema uzrocima, razlikujemo politiku, ekonomsku i imigraciju koju pokree vie uzronih faktora, ukljuujui drutvenu nestabilnost izazvanu ratom, prirodnim katastrofama i drugim vanrednim prilikama.Imunitet: pravo, odnosno povlastica pojedinaca da budu izuzeti od primjene pojedinih pravnih propisa koji se na druga lica redovno primjenjuju.Indoktrinacija: organizovano vie ili manje intenzivno nastojanje da pojedinac ili ira populacija internalizira obrazac miljenja i ideoloke standarde neke formalne organizacije, najee politike ili vjerske.Inkriminacija: Optuiti za krivino djelo ili za neku krivicu.Iredentizam: Shvatanje da drava koji ima nacionalnu u drugoj dravi ima pravo da je pripoji sebi, makar i silom.Ispiranje mozga: Monstruozna tehnika prisilnog preodgajanja zatvorenika, najee protivnika i liberalno orijentisanih intelektualaca, koja je karakteristina za totalitarne reime. Naziva se jo i terorom ideja, politikim zaglupljvanjem i idejnim zavoenjem.Integritet: Izraz koji se odnosi na fiziku i moralnu sferu ljudske linosti. Oznaava postojanje i nunost ouvanja fizike i moralne cjelokupnosti i nepovredivosti ovjeka kao ljudskog bia.Interregnum (meuvlae): stanje u kome se prelazi s jedne dravne vlasti na drugu i u kome je vlast nestabilna ili skoro potpuno nepostojea, tako da dolazi vie manje do anarhije sa svim tetnim posljedicama.Invazija: U vojnom pogledu prodor, najezda ili upad oruanih snaga u tuu teritoriju, po pravilu neprijatlejsku, rjee neutralnu da bi se izvrio neki konkretni vojni zadatak ili da bi se ta teritorija zauzela, stavila pod kontrolu oruanih snaga koje vre invaziju i uspostavila okupacija.Izbori: Skup naela, mjera i politikih procesa kojima se u skladu sa propisima, obezbjeuje i ostvaruje organizovano uestvovanje graana, odnosno biraa u izboru politikih predstavnika.Izolacionizam: Dravna politika koja zagovara autarhinost ili samodovoljnost u svim vitalnim sektorima ivota, koja je iskljuivo okupirana svojim unutranjim problemima i koja zanemaruje pa i prekida odnose sa drugim dravama i meunarodnom zajednicom u cjelini.Izruenje: Predaja optuene ili osuene osobe od strane nadlenih dravnih slubi, drugoj dravi na ijem podruju je ta osoba poinila kazneno djelo za koje je pravosnano osuena i za koje multilateralni i bliateralni ugovori predviaju mjeru izruenja.Izvanredno (Vanredno) stanje: stanje koje predstavlja prijetnju opstanku drave, nacije ili regije, bilo da je rije o ratu, prijetnji ratom, opsadi, politikoj nestabilnosti, prirodnoj katastrofi i dr. A koje objavljuju odgovarajua dravna tijela za cjelokupni teritorij ili neki njegov dio. Sastoji se u ograniavanju ustvnih prava i prenoenju vlasti na posebna tijela koja dobivaju vanredna ovlatenja.Javka (mrtva javka): Dogovoreno tajno, skrovito mjesto na kojem agent ili pijun ostavlja izvjetaje i uzima zadatke za dalji rad. Izvjetaji ili zadaci koji se ostavljaju, odnosno uzimaju na ovakvim mjestima, po pravilu su ifrovani, kako u sluaju otkrivanja ne bi dolo do provale agenturne mree i presijecanje obavjetajnog rada.Javna bezbjednost: termin kojim se oznaava bezbjednost drutvene zajednice i njenih lanova od naruavanja oblika i kontinuiteta dravnog i drutvenog ureenja, ustavnih pravai sloboda, obaveza na ponaanje po pravnim propisima i normalnog toka ivota. Sinonimi oovoga pojma jo su i opta bezbjednost, i javna i opta sigurnost. Javna bezbjednost obuhvata bezbjednost drave, bezbjednost drutvenih institucija i graana od pojedinih opasnih djela, kao i bezbjednost javnog poretka.Javni red i mir: Javni red i mir je uobiajeni naziv za odreeni sistem ponaanja i drutvene discipline u javnom saobraaju i odnosima zasnovan na normiranim standardima i vrijednostima postupanja i phoenja, kojima se titi normalan ivot, rad, mir i slina prava i slobode graana, a preko toga normalno i usklaeno razvijanje javnog ivota i saobraaja meu ljudima.Javno mnijenje: Oblik kolektivnog rasuivanja politike javnosti o drutvenim situacijama koje su od posebnog znaaja za razvoj drutvenih zajednica i njihovog drutvenog politikog sistema.Jurisdikcija: Djelokrug u kome drava vri svoju vlast, odnosno pojedini dravni organi, najee sudovi, vre svoja ovlatenja i nadlenost. Isto tako, ovaj termin se upotrebljava da bi se njime oznaila nadlenost odreene vrste sudova.Kapitulacija: Sporazum zakljuen izmeu komandanta zaraenih strana o uslovima predaje vojne jedinice, poloaja, branjenog mjesta, broda, zrakoplova ili dijela vojnine prostorije. Razlikuje se od defacto predaje koja predstavlja jednostrano naputanje borbe od strane pojedinca ili jedne ili vie jedinica bez zakljuivanja bilo kakvog sporazuma. Poseban oblik kapitualcije je tzv. Bezuslovna kapitulacija. Po njoj se komandant koji nudi kapitulaciju obavezuje da prestane sa davanjem otpora i unaprijed izjavljuje da prima uslove koje bude postavio pobjednik.Koalicioni rat: Oruani sukob u kojem na jednoj ili obje strane uestvuje uestvuje zajedniki vie drava, sa svojim oruanim snagama i drugim potencijalima.Kolaboracionizam u ratu: Dobrovoljna saradnja s okupatorom jedne zemlje drave. Ratna kolaboracija moe poeti i prije okupacije zemlje tj. u toku pripreme i borbe za okupaciju. Saradnja s okupatorom moe imati vie oblika.Kolektivna bezbjednost: Sistem kolektivnih prinudnih mjera organizovane grupe drava u sluaju prijetnje miru, povreda mira i u sluaju agresije. Kolektivna bezbjednost je najzrelija koncepcija meunarodne bezbjednosti i suprotna je koncepciji blokovske politike s pozicija sile. Drave obuhvaene u odreeni ssistem kolektivne bezbjednosti obavezuju se da e svoje sporove rjeavati mirno, a zajednikom akcijom sprijeiti upotrebu sile protiv neke od njih. Kolektivna bezbjednost zasniva se na reciprocitetu. Svaka drava je zatiena, ali i sama prua zatitu drugima.Konspiracija (urota): Urota, zavjera, tajno protivzakonito planiranje i djelovanje najee usmjereno protiv dravne vlasti, poput organizovanja atentata, teroristikih aktivnosti, ali i pobune i otpora protiv diktature ili okupatorske strane sile.Kontrarevolucija: Suprotnost revoluciji, zbacivanje vladajue revolucionarne klase s vlasti i dolazak na vlast bive vladajue klase.Korupcija: Pokvarenost, potkupljivost, podmitljivost, podmiivanje uticajnih ljudi na odgovornim poloajima.Kriptologija: Nauka koja se bavi izuavanjem i definisanjem metoda za zatitu svih oblika informacija i otkrivanje informacija iz ifriranih poruka, bez prethodnog poznavanja postupka kojima su one ifrovane.Kriptozatita: specifina djelatnost vojnih, dravnih, diplomatskih, bezbjednosnih, privrednih i drugih organa i organizacija, ija je osnovna funkcija obezbjeenje zatite tajnosti sadraja poruke pri prenoenju kanalima veze.Kriza: poremeaj, teko stanje u nekom prirodnom, drutvenom, ivotnom ili misaonom procesu, koje prate zastoj u razvoju, regresija i oskudica.Ksenofobija: U izvornom znaenju odnosi se na strah ili odbojnost koju pojedinac osjea prema stranoj osobi ili grupi.Kult linosti: idealizovanje pojedinih linosti, preuveliavanje njihovih zasluka, divljenje do oboavanja.Legalitet: Legalnost, zakonitost, odnosno djelovanje u skladu sa zakonom. Prema naelu legaliteta svi se postupci vlasti moraju zasnivati na zakonu i u okviru ogranienja to ga postavlja zakon pa se i sve obaveze i dunosti graana mogu utvrditi iskljuivo zakonom.Legitimitet: za razliku od naela legaliteta, u kojem se teite stavlja na potivanje zakona, naelo legitimiteta oznaava pravovaljanost politike vlasti ili poretka, odnosno priznanje, opravdanje ili prihvatanje odreene vlasti kao valjane i zakonski neupitne. Legitimitet politikog poretka zasniva se na konsenzusu graana koji politiku vlast prihvataju ne iz navike, straha ili vlastitog interesa, ve na temelju uvjerenja u njezinu pravovaljanost i opravdanost.Manipulacija: vjeto varanje, spletkarenje, pri emu se ideje, ljudi ili dogaaji instrumentalizuju, koriste kao sredstvo za odreene ciljeve i svrhe.Meunarodni krivini sud: Ideja o osnivanju Meunarodnog krivinog suda, o kojoj se u meunarodnim pravnim krugovima diskutuje jo od Nirnberkog suda, konano je materijalizovana u aprilu 2002. Godine, u New Yorku, kada je sveanom sjednicom obiljeeno osnivanje Suda u Rimu. Meunarodni sud pravde. Glavni sudski organ UN, sa sjeditem u Hagu.Meunarodno prav: predstavlja skup pravnih pravila koja ureuju odnose izmeu drava, meunarodnih organizacija kao i ivot meunarodne zajednice u cjelini.Neutralnost nepristrasnost, svjesno nepriklanjanje pojedinca, grupe ili drave interesima, stavovima ili politici sukobljenih strana.Obavjetajna kombinacija: Planska aktivnost kojom obavjetajac stvara izvor podataka u strukturi neprijatelja ili potencijalnog agresora.Obavjetajna operativna tehnika: Tehnika sredstva koja se koriste u obavjetajnoj djelatnosti, naroito u prikupljanju podataka i odravanje veze.Obavjetajni punkt: obavjetajni organ koji dri odgovarajui broj obavjetajnoopreativnih veza i preko njih prikuplja obavjetajne podatke o protivniku.Obavjetajni rat: jae sukobljavanje odabjetajnih i kontraobavjetajnih slubi drava ili vojno politikih blokova izmeu kojih se zaotravaju politiki odnosi.Operativna akcija: planska, kombinovana i skladna upotreba i koritenje operativno taktikih metoda, mjera i radnji, sredstava i snaga, uz pribavljenu saglasnost rukovodioca organizacione jedinice ili dozvolu starjeine organa kontraobavjetajne, obavjetajne ili slube bezbjednosti, radi izvrenja sloenog operativnog zadatka kojim se ostvaruju program i ciljevi odreene slube.Operativna disciplina: odgovorno, tano i precizno izvravanje preuzetih ili primljenih zadataka od operativnih radnika ili organa koji predstavljaju dio zadatka iz operativnog istraivanja konkretnog predmeta ili uea u iroj operativnoj akciji koju sprovodi kontraobavjetajna ili sluba bezbjednosti.Operativna kombinatorika:Smiljena, planska i skladna uporedna primjena i koritenje saznajnih metoda i sredstava sa preduzimanjem operativnih i drugih mjera i radnji radi efikasnijeg izvrenja postavljenog cilja operativnog istraivanja.Operativna mjera: Skup operativnih radnji i aktivnosti kojima se ostvaruje prethodno postavljeni cilj u postupku operativnog istraivanja.Operativna radnja: Skup karakteristinih raznih operacija, meusobno povezanih, koje doprinose ostvarnju postavljenog cilja i postupku operativnog istraivanja. Operativna situacija: Skup podataka o neprijatelju i njegovoj djelatnosti, i raspored snaga i sredstava slube bezbjednosti kojima se otkriva i utvruje ugroavajua djelatnost u datom trenutku.Operativni metod: Smiljen i planski nain primjene operativnih mjera, operativnih radnji i opreativnih sredstava od slube bezbjednosti u postupku operativnog istraivanja, uslovljen predmetom istraivanja.Operativno sredstvo: Ureaj ili naprava ijim se posredovanjem upotrebom pribavljaju injenice i podaci u postupku operativnog istraivanja.Operativno tehnika sredstva: Tehnike naprave, ureaji i pribori koje obavjetajne i kontraobavjetajne slube koriste za prikupljanje podataka i dokumentovanje djelatnosti lica koja su objekat njihovog interesovanja i za zatitu svoje djelatnosti.Opozicija: U svakodnevnom govoru opozicija znai protivnost, osporavanje, protivljenje pobijanje, suprotnost. Odatle pojam opozicije ili oprobe dobija svoje, koriteno znaenje u politici, pogotovo kada se uspostavom demokratije politika opozicija legalizuje.Oruane snage: Oruana organizacija drave namijenjena voenju oruane borbe.Pakt: Ugovor zakljuen izmeu dvije ili vie drava u podruju trgovine, mira, sigurnosti, vojnog saveznitva, ograniavanja nuklearnog naoruavanja i dr.Partikularizam: Termin u politikom ivotu kojim se izraava svojstvo nekog djelovanaj ili stava, u kome preovlauju posebni i pojedinani, u svakom sluaju parcijalni nad ostalim interesima, tenja za to veom samostalnou i podvojenou pojedinih dijelova u drutvu.Plebiscit (referendum): Svenarodno glasanje, izravno odluivanje naroda.Podmiivanje: Navoenje na nezakonite radnje funkcionera, zastupnika, privatnih lica, davanjem neke materijalne koristi.Policija: Sluba i organizacija u okviru dravnog aparata, zaduena za staranje o javnom redu i poretku.Politika obavjetajna sluba: Organizovana aktivnost ili organizacija ustanova koja, po zahtjevu i intencijama vodeih politikih struktura pokreta ili drave, svojim metodama i sredstvima prikuplja, ocjenjuje, tumai i prezentuje tajne i druge politike podatke o protivniku i angauje se na sprovoenju drugih aktivnosti kojima se ostvaruju odreeni politiki ciljevi.Politika policija: Specijalizovana ustanova ili poslovi koje obavljaju odreeni organi u dravnom upravnom aparatu ili organizacija u pokretu koja otkriva namjere i onemoguava nosioce ugroavajue djelatnosti politikog protivnika vladajue klase, obavjetava nadlene i politike organe i vri obezbjeenje odreenih linosti iz dravnih i politikih struktura.Politizacija: Davanje politikog znaenja i obiljeja nekoj temi ili fenomenu koji izvorno ne spada u politiku, npr. Podjela sudionika o sportskim drutvima prema stranakoj pripadnosti, a ne prema drutvenim i strunim razlozima.Poslovna tajna: Podaci proglaeni zakonom drave, drugim propisom, optim aktom ili odlukom nadlenog organa, i podaci koji kao takvi, nisu odreeni, ali ije bi odavanje, zbog njihove vanosti, moglo oigledno izazvati tee tetne posljedice za privredu.Potansko sandue: Unaprijed dogogovreno mjesto u otvorenom ili zatvorenom prostoru, izmeu obavjetajaca i izvora podataka koje slui za meusobno komuniciranje ostavljanje poruka.Pravna drava: Demokratski ureena parlamentarna drava u kojoj se vlast bira na slobodnim viestranakim izborima. To znai da je ureena na osnovama trodiobe uzajamno nezavisnih oblika vlasti: zakonodavne, izvrne i sudske, u kojoj su svi ljudi jednaki pred zakonom, u kojoj su ne samo ustavopravno nego i faktiki, od strane institucija sistema, zatiena ljudska, graanska , manjinska i druga prava.Prevrat: Nagla, skokovita drutvena promjena izraena u vidu revolucija, kontrarevolucija, dravnih udara, pueva, pobuna i ustanaka.Prigovor savjesti: Svjesno odbijanje vojne slube zbog pridravanja odreenih moralnih ili vjerskih uvjerenja ili stavova koji su u suprotnosti s noenjem oruja, vojnim akcijama i sl.Prislukivanje: 1) Prikupljanje podataka tajnim sluanjem sadraja koji se prenose sredstvima veze. Mogue je prislukivanje ianog i beianog sistema veza.Procjena bezbjednsone situacije: Analiza odreenih injenica, koji pojedinano i skupno, utiu na stepen bezbjednosti u datoj sredini, kolektivu ili drutvu, kao i raspoloenje graana i njihova organizovanost i spremnost da se suprotstave ugroavajuim djelatnostima.Procjena operativne situacije: Analiza injenica i podataka o neprijatelju i oblicima ispoljavanja njegove djelatnosti kojima raspolae sluba bezbjednosti, kao i o rasporedu sopstvenih snaga i sredstava i njihovim saznajnim mogunostima.Profesionalna tajna: Podaci koja su lica odreenih zanimanja saznala u toku vrenja svog poziva (advokat, zdravstveni radnik, vjerski ispovjednik) predstavljaju profesionalnu tajnu i zakonom su zatieni.Pseudodiplomatija: Aktivnost nedravnih ustanova u inostranstvu iji je zadatak da razvijaju ekonomske, privredne, kulturne i druge odnose.Psiholoki rat: Skup organizovanih mjera i postupaka koje jedna ili vie drava preduzimaju prema stanovnitvu druge drave kako bi uticale na svijest, miljenje, postupke, shvatanje i osjeanje ljudi u miru ili ratu i time doprinijele, odnosno olakale realiziranju svojih politikih, vojnih, i drugih ciljeva.Radikalizam: Korjenitost, beskompromisnost, temeljitost i dosljednost u zastupanju nekog miljenja, djelovanja, teorije ili ideologoije, odnosno usmjerenost na temeljitu provedbu odreene politike pozicije, do krajnjih granica.Rasizam: Nazor i ponaanje koje se oslanja na tezu da se ljudski rod dijeli na grupe koje se meusobno genetski razlikuju po inteligenciji, kreativnosti, izdrljivosti itd zbog ega ne mogu imati ista prava u koritenju drutvenih resursa i bogatstava.Rasna diskrimininacija: Sistem represivnih mjera i postupaka kojima se sprjeava mijeanje pripadnika razliitih rasa.Ratna doktrina: Skup teoretskih stavova i praktinih mjera i rjeenja odreene drave, drutva ili politikog pokreta o pripremanju i voenju rata.Ratni zarobljenici: lica koja su pala pod vlast neprijatelja a pripadaju jednoj od lsedeih kategorija: 1) pripadnici oruanih snaga i pomonih odreda; 2) pripadnici milicija i dobrovoljnih jedinica 3) pripadnici redovnih oruanih snaga 4) lica koja prate oruane snage 5) llanovi posada 6) stanovnitvo neokupirane teritorije.Ratni zloini: Kazneno djelo kojim se kre odredbe meunarodnog prava u oruanom sukobu ili ratu.Rat totalni: Izraz koji se pojavio u 19. Vijeku za rat koji ugroava egzistenciju jednog naroda i u kojem su mobilizovana sva raspoloiva ljudska i materijalna sredstva. U dananje vrijeme bi znaio globalno unitenje zbog snage nuklearnog oruja.Represija: Oznaava pritisak na individualno ponaanje u psihologijskom i psihoanalitikom smislu, odnosno ugnjetavanje, tlaenje jedne grupe od druge. Satelitska drava: Ustavnopravno nezavisna drava koja je stvarno zavisna od druge drave.Secesionizam: Otcjepljenje dijela teritorija od drave s ciljem osnivanja samostalne drave ili pripojenja drugoj, susjednoj dravi.Segregacija: Razdvajanje ljudi prema kriterijima koji su u suprotnosti s naelima ljduskih prava i sloboda od kojih je razdvajanje prema rasnoj, etnikoj i nacionalnoj pripadnosti.Separatizam: Drutveni pokret za odvajanjem jedne grupe od ire zajednice, bilo u svrhu prikljuenja drugoj zajednici ili potpunog osamostaljenja.Specijalni rat: Skup organizovanih i koordinisanih politikih, diplomatskih, ekonomskih obavjetajno-subverzivnih, teroristikih a esto i vojnih akcija, mjera i postupaka koje jedna ili vie drava preduzimaju protiv druge zemlje, nacionalno oslobodilakog pokreta radi nametanja hegemonije, mijeanja u postojee odnose...Spoljna politika: Djelovanje drave na meunarodnom polju, u njenim odnosima s drugim dravama, odnosno meunarodnim organizacijama.Subverzija: podrazumijeva se otvorena ili tajna, direktna ili indirektna aktivnost organizovana sa strane, a u smjerena protiv postojeeg reima,pravnog, politikog i drutvenog ureenja jedne drave ili unutranjeg ustrojstva i rada jedne organizacije.Subverzivna dejstva: Smiljena, planska i organizovana aktivnost drave, pokreta ili grupe u miru i u ratu, koja se sprovodi tajno ili prikriveno, direktno ili indirektno, radi ugroavanja date drave ili pokreta i njihovog ruenja ili unitenja.Subverzivna djelatnost: Obavjetajne slube u svome radu djeluju subverzivno prema drugim zemljama.ovinizam: Vodi porijeklo od francuskog vojnika ovena, poklonika zavojejvake politike Napoleona. Oznaava ekstreman reakcionarni oblik nacionalizma koji karakterie nacionalna iskljuenosti, shvatanje o superiornosto svoje nad drugim nacijama, propovijedanje nacionalne izolovanost, mrnje i