SAĞ STÖRÜ İŞ AZAAR YÖTİİŸlık... · 2016-08-07 · sebepler/hatalar olmak üzere ikiye ayırmıştır. • 1997 yılında patojenleri de birer blok olarak resmettiği etken

SAĞLIK SEKTÖRÜNDE İŞ KAZALARININ YÖNETİMİ

Prof. Dr. Nurhan İNCE

İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD

İş ve Meslek Hastalıkları Uzmanı

“İnsanların hastalıklarla çalışıp da nasıl her zaman sağlıklı kaldıklarını merak ediyorsanız, yanıtı; kalamadıklarıdır”

(1976 Pantheon - Mitler ve Gerçekler)

Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014

SUNUM PLANI

İş kazası tanımı

İş kazalarının bildirimi

Sağlık sektöründe iş kazaları

Kaza kuramları

Kök neden analizi kullanılan bir örnek


İş kazası

İşin yapımı ve yürütümü sırasında meydana gelen tehlikeli durum ve tehlikeli davranışların zaman ve mekân şartlarında bir araya gelmesinden kaynaklanan, ölüm, hastalık, yaralanma, zarar veya hasara sebebiyet veren istenmeyen olay.


5510 sayılı Kanuna (R.G. 2006, 26200) göre, iş kazası;

a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,

b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,

c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,

d) 4/a bendi kapsamındaki (SSK) emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,

e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır


6331 sayılı kanuna göre iş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi

MADDE 14 – (1) İşveren;

a)Bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenler.

b) İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan veya çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olan olayları inceleyerek bunlar ile ilgili raporları düzenler (2013 yılı için 1500 TL)


6331 sayılı kanuna göre iş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi (2) İşveren, aşağıdaki hallerde belirtilen sürede Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunur:

a) İş kazalarını kazadan sonraki üç iş günü içinde.

b) Sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını, öğrendiği tarihten itibaren üç iş günü içinde.

(3) İşyeri hekimi veya sağlık hizmeti sunucuları; meslek hastalığı ön tanısı koydukları vakaları, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk eder.

(4) Sağlık hizmeti sunucuları kendilerine intikal eden iş kazalarını, yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları ise meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir (2013 için 2000 TL).


İŞ KAZASI DURUMUNDA İŞVERENLERİN YAPACAKLARI İŞLEMLER

İş kazasına uğrayan personele derhal gerekli sağlık yardımları yapılır.

Kaza o yer yetkili kolluk kuvvetlerine (Jandarma veya Polise) derhal bildirilir.

İşyeri kaza raporu düzenlenir ve iş kazası kaydı tutulur. Şahitlerin ifadesi alınır.

Kaza, ilgili Sosyal Güvenlik Kurumu Sosyal Güvenlik Merkezlerine dilekçe ekindeki iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile veya elektronik ortamda Sosyal Güvenlik Kurumu Web sitesi aracılığıyla en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde bildirilir. Kazayla ilgili bir dosya hazırlanır.

Artık iş kazası soruşturmaları sadece SGK Müfettişleri ve Denetmenleri tarafından yapılmaktadır.


KAZANIN İNCELENMESİ OLAYIN SEYRİNİN ANLAŞILMASI

Bilgi veren kişinin kim (ismi ve görevi) ?

Kaza nerede gerçekleşti ?

Kurban kim ?

Kaza ne zaman gerçekleşti ?

Kazanın kısa tarifi (bilgi toplama, personelle görüşme, fotoğraf çekme,

kazanın olduğu yeri ve çalışma ortamını gözlemleme, vs.).

Kazanın sonuçları ?

Kurbanın şimdi nerede olduğu ?

Polise ya da iş müfettişlerine bilgi verilip verilmediği ?


Sağlık sektöründe iş kazaları Doğrudan hasta ile

ilgilenenler

Hastalık teşhisi

yapanlar

Sağlık

değerlendirmesi

ve bakımı

Danışmanlık ve

destek

Doktorlar

Diş Hekimleri

Hemşireler

Eczacılar

Asistan Doktorlar

Terapistler

Optometristler

Beslenme ve Diyet

Uzmanları

Sosyal Hizmetler

Hemşireler


Sağlık sektöründe iş kazaları Teknik Destek Sağlık

Teknisyenleri

Klinik Laboratuar

Teknisyenleri

Diş Hijyenistleri

Sağlık Kayıt

Teknisyenleri

Radyoloji

Teknisyenleri

Acil Servis

Teknisyenleri



Hizmetler Sağlık Hizmetleri

Yemek Hizmetleri

Kişisel Hizmetler

Çamaşır Hizmetleri

Yapı Hizmetleri

Güvenlik Hizmetleri

Taşıma Hizmetleri

Dişçilik Asistanları

Hemşireler dışındaki

yardımcılar

Aşçılar

Mutfak Çalışanları

Berberler

Çamaşırhane Çalışanları

Tesisatçılar,

elektrikçiler,

Boyacılar, kapıcılar,

temizlikçiler,

Bahçıvanlar

Güvenlik Görevlileri

Ambulans Şoförleri


Sağlık sektöründe iş kazaları Yönetim İşleri İdari Hizmetler Muhasebe

Kayıt İşleri

Bilgisayar İşlemcileri

Doktor Sekreterleri

Telefon Operatörleri



Araştırma Bilimsel Kadrolar

Laboratuar İşçileri

Bilim Adamları ve

Doktorlar

Laboratuar

Teknisyenleri

Hayvan Bakıcıları







KAZA KURAMLARI • Olaylar Dizisi (domino etkisi)

• Bow-Tie Analizi

• Swiss Cheese Modeli Analiz

• Total Loss Control Modeli

• Kök- Neden Analizi


Olaylar Dizisi (domino etkisi)

• Nedenselliği açıklamaya çalışan ilk kaza modeli

• Heinrich 1920'lerin ortasında

• 1959'a kadar birkaç kez gözden geçirilerek geliştirilmiş

• Kazaya neden olan olay ve bu olayı yaratan koşulların, art arda birbirinin atası olarak geliştiği varsayılmaktadır.

• Olayı yaratan koşullar beş etmende (kalıtsallık, sosyal çevre, insan hatası, güvenli olmayan koşullarla birlikte mekanik ya da fiziksel tehlikeler, kaza ve yaralanma) gruplandırılmıştır.


Bu kurama göre kazaların %88'i güvenli olmayan davranışlar,%10'u güvenli

olmayan koşullar ve %2'si de "tanrının takdiri" sonucu gelişir.

Güvensiz davranış ve koşullardan birinin ortadan kaldırılmasıyla kaza ve

yaralanmanın önlenebileceği varsayımına dayanmaktadır.

Şans, taraflı yatkınlık ve kazaya yatkınlık kuramları gibi, kazanın bireysel özelliklere indirgendiği kuramlar günümüzde pek itibar edilmese de incelenmeye devam edilmektedir.

Bu kuramlarda temel olarak, aynı ortamda çalışan birçok kişiden neden sadece birinin kazaya uğradığı araştırılmaktadır.


Enerji değişimi kuramcılarından William Haddon Jr, 1970'lerde kazaların önlenmesi amacıyla yapılan çalışmalara büyük katkı sağlamıştır.

Haddon 1980'lerde kaza matrisi şeklinde yeni bir model önermiş, bu matrisin önlem geliştirme amacıyla bir kontrol listesi olarak kullanılabileceğini savunmuştur.


Bow-Tie Analiz

Bir kazayı meydana getirebilecek potansiyel sebepleri, önleyici ve azaltıcı kontrolleri

ve sonuçları bir arada değerlendiren bir risk değerlendirme yöntemidir

1- Meydana gelebilecek tehlikeler tanımlanır ve en önemli tehlike ortaya konulur (bu tehlikelerin meydana gelmesi durumunda ne olacağı belirlenir)

2- Bu tehlikelerin ortaya çıkmasını sağlayacak riskler belirlenir.

3- Bu riskleri önleyecek ya da azaltacak bütün senaryolar ortaya konulur (özellikle en önemli risk)

4- Bu önlemlerin başarısız olması gibi senaryo yazılır ve neden başarısız olunabileceği incelenir / önlemlerin başarısız olup olayın meydana geldiği düşünülür.

5- Olay meydana geldiğinde sonuçlarını azaltacak ya da önleyecek tedbirler ortaya konulur / olaydan sonra sonuçları azaltacak stratejiler ortaya konur

6- Olabilecek bütün sonuçlar ortaya konulur (olaydan sonra ortaya konulan sonuçları önleme stratejilerinin başarısız olma ihtimali göz önüne alınarak en kötü sonuçlar üzerinde durulur

Swiss Cheese Modeli

• Prof. James Reason geliştirdiğinden Reason Modeli olarakta bilinir.

• 1990 yılında Reason kazaların temelinde donanım kaybı ya da operatör hatası gibi tek bir neden bulunmadığını ve kazaların karmaşık teknik ve sosyal etkileşimlerden doğduğu fikrine dayanarak kazalarda insan faktörüne yeni bir yaklaşım getirmiştir.

• Reason hataları “patojenler” olarak adlandırarak görünen ve örtük sebepler/hatalar olmak üzere ikiye ayırmıştır.

• 1997 yılında patojenleri de birer blok olarak resmettiği etken gruplarındaki gedikler olarak tanımlamıştır.

• Reason modeline göre örtük sebeplerin başında organizasyonel etkenler vardır.


Bu gediklerin ne kadarı kapatılırsa, kaza o kadar imkansız hale gelir.

Emniyet Yönetim Sistemleri’nin amacı, bu gedikleri tespit ederek onları ortadan

kaldırmaktır.




Total Loss Control

• Hammaddenin ideal işlenmesi , servisi ve ürün çıkması aşamalarında dikkat faktörü ile önlenebilen kazaları araştırma ve önleme kontrolüdür.

• Total Loss Control kazaların ya da yaralanmaların oluşmasını beklemez ancak ‘ ramak kala ’ ya da ‘ şans eseri yaralanma olmayan ’ olaylar ile ilgilenir.

• İşe başlamadan önce doğru ve tutarlı planlama yapılmalı

Tehlikeli hammaddenin kayıtlarının iyi tutulması

Beklenmedik arızaların iyi araştırılması

Üretim sürecinde teknik cihazlar çalışması gerektiği gibi çalışmıyorsa ve

sorumlular güvenlik kontrollerini by-pass geçerek onu geçici çözümlerle

tamir etmesinin önlenmesi


• Organizasyondaki patronundan işçisine kadar herkes Total Loss Control ’ ün bir parçası olmalıdır.

• En hızlı çalışma şeklinin en iyi veya güvenilir yöntem olmadığının bilinmesi,

• Kazaların nedenleri göz önünde bulundurularak işe uygunluk kriterlerine dikkat edilmesi vs… önemlidir.


Kök Neden Analizi

• Felsefesi: her bir problem bir fırsattır, başlangıçtır.

• Balık kılçığı diyagramı, beyin fırtınası, pareto şeması, serpme diyagramı, akış şemaları, histogram, ağaç diyagramı, kontrol grafikleri vs.. Kullanılabilir.

• Kök neden analizi “ temel veya nedensel faktörlerin” belirlenmesi sürecidir.

• Kök neden analizinde inceleme konusu kişiler değil, olay ve sebeplerdir. Amaç kimin suçlu olduğunu bulmak değil, tüm olayları gözden geçirerek sistemde iyileştirme yapmaktır.

• Kök neden analizinin uygulanması, kurumlarda kültürel bir değişimi de beraberinde getirir.


• Bu analiz özellikle altta yatan temel ve nedensel faktörlerin belirlenmesini sağlayan ve kuruluşa kendini geliştirmesi için fırsat oluşturan fonksiyonel bir araçtır.

• Gerek genel perspektifi, gerekse detayları yakalama olanağı sağladığından dolayı çok önemlidir.

• Detayların kaybedilmemesi için hızlı yapılmalıdır.

• Sıklıkla beş kez neden sorusunu sorma tekniği ve neden ağacı yöntemi kullanılmaktadır .

• Bu analiz, balık kılçığı grafiği olarak adlandırılır ve yaygın olarak kullanılır.


KÖK-NEDEN ANALİZİ NASIL YAPILIR

Sorunun kaynağı olabilecek nedenler sıralanmalıdır.

NEDENLER

Personel Ortam SORUN

Teknik Yetersizlik Uygulama Yanlış ilaç uygulaması

(İlaç Güvenliği)

ESKİN S. KÖK-NEDEN ANALİZİ. ordu.khb.saglik.gov.tr/site/wp-content/.../3.-Kök-Neden-Analizi.

ÖRNEK KÖK-NEDEN ANALİZİ

SENARYO : Acil Servis müşahede odasında yatan

hastada yanlış ilaç uygulanması sonucu hipovolemik

şok gelişmiştir. Yapılan olay bildiriminin Hasta

Güvenliği Komitesi tarafından kök-neden analizinin

yapılması.

UYGULAMA : Hasta Güvenliği Komitesi en kısa

zamanda toplanır ve olay araştırılır.



- Olay ile ilgili gerekli araştırmalar yapılır ve veriler toplanır.

- Olayın ana nedenleri çıkartılır ve balık kılçığının gövdesi oluşturulmuş olur.

Örneklemimizde hastaya yanlış ilaç uygulaması sonucu hipovolemik şok

gelişmiştir. Yanlış ilaç uygulanmasına neden olabilecek sebepler

listelenir.

o Personel kaynaklı nedenler

o Malzeme kaynaklı nedenler

o Acil Servisin işleyişinden kaynaklı nedenler

o Dış kaynaklı nedenler


ÖRNEK KÖK-NEDEN ANALİZİ PERSONEL

- Bilgi ve tecrübe eksikliği

- Dalgınlık, dikkatsizlik vb.

- Yorgunluk, stres vb

TEKNİK YETERSİZLİK

- Ekipman eksikliği

- Arızalar

ACİL SERVİS İŞLEYİŞİ

- Prosedürün olmaması

- Yanlış alan kullanımı

- Acil Servis düzeni

DIŞ KAYNAKLI NEDENLER

- Hasta kaynaklı

- Yoğunluk

- Olağan dışı durumlar


BALIK KILÇIĞI

PERSONEL TEKNİK YETERSİZLİK

İŞLEYİŞ DIŞ ETMENLER

BİLGİ VE TECRÜBE

DİKKATSİZLİK

YORGUNLUK

EKİPMAN EKSİKLİĞİ

ARIZALAR

ALAN KULLANIMI

PROSEDÜR

DÜZEN

YOĞUNLUK OLAĞAN

DIŞI DURUM

HASTA KAYNAKLI

YANLIŞ İLAÇ UYGULAMASI



- Olayın nedeni tek bir ana nedene bağlı olmayabilir.

- Alt nedenler de içinde birden fazla neden barındırabilir. Her bir neden ‘neden’ sorusunun son bulmasına kadar devam edebilir. Sorunun cevabı yani kök neden ikincil, üçüncül hatta dördüncül nedene bağlı olabilir.

Yanlış İlaç Uygulanması : Dış etmenler Hasta kaynaklı Hastanın akıl sağlığı (hasta bilekliğini atmış yada değiştirmiş olabilir)


PERSONEL KAYNAKLI NEDENLER

Personel Dikkatsizlik

Kendini işe vermeme

Görevini önemsememe

Yorgunluk İş kaynaklı

Özel yaşam kaynaklı

Sık nöbet tutma

Düzensiz çalışma (Çalışma disiplini)

Bilgi ve tecrübe eksikliği

Göreve yeni başlama

Eğitim geçmişi


İŞLEYİŞ KAYNAKLI NEDENLER

İşleyiş Prosedür

Çalışma prosedürünün

olmaması

Personel tarafından prosedürün bilinmemesi

Alan kullanımı

Sıkışık alan

Düzensiz alan

Yetersiz eğitim

Eğitime katılım

Düzen

İlaçların yerleşimi

Ekipman düzeni


TEKNİK YETERSİZLİK KAYNAKLI NEDENLER

Teknik yetersizlik

Ekipman eksikliği

Ekipmanın olmaması

Ekipmanın eski olması

Arızalar Arızalı

ekipman


ÖRNEK KÖK-NEDEN ANALİZİ Sıralanan her bir nedenin açılımı yapılmalıdır. 1-Personel Kaynaklı Nedenler: a) Dikkatsizlik : Kendini işe vermeme ve görevini

önemsememe şeklinde ikiye ayrılmaktadır.

1-) Kendini İşe Vermeme : kişinin önceki hal ve hareketlerine bakılır ve sorumlulardan bu konuda bilgi istenir. Sorun diğer nedenlerden kaynaklı değilse bu nedene bakılır.

2-) Görevini Önemsememe : kişinin önceki hal ve

hareketlerine bakılır ve sorumlulardan bu konuda bilgi istenir. Sorun diğer nedenlerden kaynaklı değilse bu nedene bakılır.



b) Yorgunluk : iş kaynaklı ve özel yaşam kaynaklı olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

1-) İş Kaynaklı : kişinin kendisinden kaynaklı yorgunluktur. İkiye ayrılır

- Sık Nöbet Tutma : kişinin nöbet değiştirme yoluyla olması gerekenden daha sık aralıklarda nöbet tutması.

- Düzensiz Çalışma : kişinin çalışma disiplinine sahip olmaması kendini yorması

2-) Özel Yaşam Kaynaklı : kişinin özel hayatından kalma yorgunlukları işe aksettirmesidir.


KAYNAKLAR

1. Eskin S. Kök-Neden Analizi. ordu.khb.saglik.gov.tr/site/wp-content/.../3.-Kök-Neden-Analizi.

2. Facts About Hospital Worker Safety . OSHA 2013

3. Vahapassi A.Olay Raporlama ve Soruşturma Yöntemleri. Türkiye’de İşyerlerinde İş Sağlığı ve

Güvenliği Koşullarının İyileştirilmesi Projesi.

4. Baştaş M. 6331 Sayılı Kanun Sonrası İş Kazalarının Bildirileceği Süreler Ve Bildirim Yapılacak

Kurumlar. Mali Çözüm Dergisi, Mart –Nisan 2013, 181-189.

5. Özarslan A. Ankara’da bir eğitim hastanesinde çalışan hemşirelerde iş kazası sıklığı. Yüksek

Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Kazaların Demografisi ve

Epidemiyolojisi Anabilim Dalı, Ankara, 2009.

6.Mülayim Y. Düşmelerin Sıklığı ve Kök Neden Analizi. Hemşirelikte Yönetim Yüksek Lisans Tezi

Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir-2010.

7. SGK İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu Kullanım Kılavuzu.

Teşekkürler……

Documents

SAĞ STÖRÜ İŞ AZAAR YÖTİİŸlık... · 2016-08-07 · sebepler/hatalar olmak üzere ikiye ayırmıştır. • 1997 yılında patojenleri de birer blok olarak resmettiği etken