SA Vleismerino Joernaal D

esember / D

ecember 2012 SA M

utton Merino Journal

ARTIKELS Bladsy • Page

Voorwoord deur President 2Redaksioneel 4Ons Ras ’n halfeeu gelede 6Wollengte 8Die belangrikheid van kondisie by veldramme 10Vereistes vir suksesvolle stoetteling 14Produksie aantekening en teelwaarde-evaluasie 18Most genetically diverse of all domestic animals 22Kan skape vir beter streshantering geslekteer word? 2420 Beste teelramme gerangskik per gemete eienskappe 28Ek is ’n Landbouer 34BKB S.A.’s 2013 Skou uitslae 36Kursusse 2013 42Toekennings en Uitstallings 2013 4630 Oudste SA Vleismerino Stoete 50Super 10 Ramskou te Moorreesburg 61Ramverkope op Veilings 68Teelwaarde ontledings van ramme 70Aktiewe Keurders 74Ledelys - List of members 76Veilingsdatums - Sales 2014 80

1

I n h o u dC o n t e n t s

Official Magazine of the South African Mutton Merino Breeders’ Society - 2013 . Editor: J.E.J. Vosloo

LYS VAN ADVERTEERDERS

Bladsy • PageOos-Kaap SA Vleismerino Klub BinnebladStelena - Manie Lombard 3Fouché & Sobeth Jordaan 5Wiese & Piet Human 7LP Becker & Seuns 9Eben Botha 11Riana & Du Toit Cillié 13Cornie & Alta van den Heever 15Gustav en Augusta van der Merwe 17Loutjie Hanekom 19Johnny Hipkin 21Wouter du Plooy 23MOLATEK 25Johann de Jager (Wihann Trust) 27Jan & Magda Uys 29Buks en Koos de Wet 31Riaan & Wouter Myburgh 33Daan & Ina Nolte 35BKB 39Jan van Biljon 40, 41Gawie Carstens (Snr & Jnr) 43Henning & Willem Vorster 45Hugo Wiehahn & Seuns 47Hennie & Ena Blomerus 48, 49Niekie Fourie 51Du Toit & Riana Cillié 53Jan Haasbroek 55 VEEPLAAS 56Johann & Jack Strauss 57George & Hugh Smith 58VOERMOL 59TELWIEDRE 62Hannes & Henriëtte Kotzé 63Whellan & Amanda Simkin 64Johan & Petro Rautenbach 64CMW 65Carel van Heerden 66Gerrie & Riëtte Muller 67Van Aardt Greyling 69Vredebest 71Adam & Andelie Vermaak 73Pieter Badenhorst & Seun 75Van Heerden Familie Binne agterbladManie & René van Niekerk Agterblad

Uitgegee deur : Die Suid-Afrikaanse Vleismerino Telersgenootskap, Posbus 35533, FAUNASIG, 9325Fleurmed 4, Barry Richterlaan 128, Fleurdal, Bloemfontein, 9301Tel.: 051-522 6827 / 8Faks : 051-522 5662 of 086 242 7052E-Mail : sammsheep@yebo.co.zaStuur data na: savmdata@yebo.co.za

Webtuiste : www.savleismerino.net Ontwerp & Uitleg : Ansie Coetzer • 083 2575 376Drukwerk : Oranje Drukkery: Hoofkantoor SenekalBergstraat 4, Senekal 9600

Tel.: 058 481 2105

Voorbladfoto: Adam Vermaak, Winterton

2

VOORWOORD Manie Lombard - President Die jaar 2013 sal onthou wordas ’n ontstuimige jaar wat af -geskop het met arbeidsonruswat ook die landbousektorgeraak het. Om suksesvol teboer verg deesdae baie vaar -dig hede; asook die vermoëom nie fokus te verloor temidde van sulke eksterneinvloede nie. Ons hoop dathierdie nie ’n politieke speel -bal sal word wat gereeldontwrigtend sal wees vir onslede nie.

Met dankbaarheid kan ons sê dat dit goed gaan metons ras. Die totale getal gekeurde- en ongekeurdediere in telers se besit het met 6% toegeneem tot60000 sedert die vorige jaar. Die ledetal het ongeveerdieselfde gebly op 183.

It is promising to see the enthusiasm of youngbreeders of the SA Mutton Merino. We have aresponsibility to use all available instruments andmodern technology to keep improving our breed on alleconomically important aspects.

With the writing hereof most parts of the country weredry and in desperate need of good rains. Lots oflivestock were marketed lately as a result of thedrought and shortage of feed. It is generally expectedthat mutton prices will improve rapidly when it start torain. Wool prices stayed high throughout the year.Baie dankie aan die vise-President en raadslede watalmal waardevolle bydraes en ondersteuning bied terbevordering van die ras. My dank ook aan elke telerwat in sy eie gebied en in klubverband moeite doenom ons ras op die voorpunt te hou. Baie dankie ookaan ons Bestuurder Jan Vosloo en die kantoordamesvir julle toewyding en vriendelikheid.Ons telers en hul gesinne was nog altyd ’n groepmense wat soos familie is, en dus is dit lekker om ualmal ’n baie geseënde kerstyd toe te wens. Dit isweer die tyd van die jaar wanneer ’n mens klein voelin terme van die jare wat verby snel die toekoms in.Gelukkig is dit ook die tyd van die jaar waarin onselkeen spesiaal kan voel omdat ons die geboorte vanons Verlosser kan herdenk.Mag u elkeen baie vreugde beleef in hierdie tyd enmet nuwe krag in 2014 ingaan waarin die SAVleismerino weer van krag tot krag sal gaan!

Raadslede: 2013 / 2014AGTER: Rassie Erasmus van Riversdal, Riaan Myburgh van Moorreesburg, Jan Vosloo (bestuurder), Koos de Wet vanGraaff-Reinet, Manie van Niekerk van Kroonstad en Cornie van den Heever van Schweizer-Reneke.VOOR: Whellan Simkin van Dewetsdorp (ere-president), Gerrie Muller van Frankfort, Manie Lombard van Oranjeville(voorsitter), Gerhard Hartman van Kroonstad (onder-voorsitter) en dr Vos Grey van Davel.

4

REDAKSIONEEL Jan Vosloo - RasdirekteurDie afgelope jaar was daarweereens swakker oeste in diesentrale en westelike dele van diesomerreënvalgebied. Verledejaar dié tyd was daar alreeds ’nswakker vraag na kommersiëleteeldiere weens weidingsnood,wat tans veel erger is a.g.v. dievoortslepende droogte. Die Win -ter reëngebied en Oostelike Hoë -veld het gelukkig goeie reënontvang en ons is dankbaar daar -

voor. Ons harte gaan uit na land -bouers waar veldbrande in sommige distrikte geweldigeskade aangerig het.Veselpryse het rekordhoogtes bereik na die daling in diewaarde van die Rand. Selfs SAVM onderlyne soos CBPhet meer as R60 per kg behaal. Skaap- en Lamsvleisprysebly onder groot druk en het vanjaar verder gedaal sedertverlede jaar se dalings. Invoere vanuit Namibië, hoender -vleispryse en die druk op SA verbruikers, speel tesamesekerlik ’n rol in dié verband. Stoorlammers verhandelmoeiliker weens die hoë voer- en graanpryse saam metbogenoemde redes. Alle voorspoed aan die “Merino 2014 foundation” aan wiedie groot taak opgelê is om die Wêreld Merino Konferensievolgende jaar in Stellenbosch aan te bied van 29 April tot 1Mei. Ons weet dit sal ’n reuse sukses wees onder diebekwame leiding van Francois van der Merwe en met dieseën van ons Hemelse Vader. Sterkte aan alle betrokkeneswat gaan meehelp. Dis lekker om ’n Suid-Afrikaner te weesas mens sien hoe bekwame mense leiding kan neem endinge behoorlik organiseer. Dis die eerste keer dat ons rasuitgenooi is om deel daarvan te wees. By voorbaat dankieaan alle Vleismerino telers wat betrokke gaan wees met dieontvangs van die toergroep van besoekende lande of metdie rasuitstalling gaan help.Die artikel wat ’n terugblik werp op ons ras 50 jaar geledebevat regtig stof tot nadenke. Daar is geen twyfel dat dieVleismerino se wol geweldig verbeter het oor die tydperknie. Sedert die gebruik van teelwaardes kan ons ook sienhoe die rasgemiddeld vir elke gemete eienskap gevorderhet. Mens wonder net of die seleksiedruk altyd op die regteeienskappe geplaas word. Elke stoet moet voortdurendkrities kyk na sy teeldoelwitte en aanpassings maak waarnodig. Kondisie-telling is iets wat dalk aandag kan kry sooswat dit by sekere veldramklubs toegepas word. Die vermoëom vet neer te lê is belangrik vir aanpassing en gehardheidomdat reserwes opgebou word vir moeilike tye. Die grootkuns in teling is om altyd gebalanseerde diere te teel metsterk konstitusie. Ek glo dat daar genoeg variasie binne dieras is om diere te selekteer met fenomenale reproduksiepotensiaal.

’n Ander uitdaging by meeste rasse is om ’n groterpersentasie nuwe toetreders te behou en te help ontwikkeltot volwaardige stoettelers wat oor die langtermyn’npositiewe bydrae kan lewer tot die bevordering van die ras.Realisme is nodig en beginners moet besef dat diestoetbedryf met langtermyn visie betree moet word. Slegsdie met, buitengewone deursettingsvermoë en dryfkragbehaal uiteindelik sukses na jare se harde werk.Ons is bevoorreg om sulke vasbyters in ons midde te hê enin die uitgawe kry die 30 oudste stoete erkenning. Hulle hetalmal begin voor 1980 en ons wens hulle graag geluk met dievolharding deur die moeilike jare. U sal merk dat sommigesal vir meer as 60 jaar deur dieselfde familie bedryf word. Onseer graag dié telers wat die ras gedra het deur die jare.Dankie aan die raad en elke lid wat altyd lojaal is teenoor dieras en bereidwillig is om betrokke te raak. Vanjaar moes ons afskeid neem van George Latsky wat op14 Februarie oorlede is. Hy was vanaf 1988 tot 1998bestuurder van die genootskap. Dit was ’n voorreg om homte ken en te ervaar hoe lojaal hy teenoor die SAVM ras was.Die foto hiernaas is die laaste foto wat van hom geneem isen dit was op die dag voor sy dood by ’n Vleismerinoveiling. Hy was waarlik ’n ambassadeur vir ons ras.Sterkte aan Petro en sy familie in die jare wat voorlê.My bede is dat ons Hemelse Vader en Voorsiener van allegoeie gawes aan ons mildelike reën sal gee.Alle voorspoed vir ’n beter boerderyjaar !!!

Laaste foto wat van George Latsky (heel links)geneem was – die dag voor sy afsterwe by die Smithproduksieveiling te Dordrecht.

6

Die destydse Department van Land -bou het in 1957 ’n lywige publikasievan drie boekdele die lig laat sien.Die titel was: “Hulpboek vir boere inSuid-Afrika.” In deel III is die skaap -rasse waarmee geboer is, be -spreek. Onder die opskrif “ DuitseMerinovleisskape van Suid-Afrika”,soos die SA Vleismerino destydsgenoem is, het mnr. P.J.J. vanRensburg ’n beskrywing van die rasgegee. Mnr. Van Rensburg wasdes tyds in beheer van die Elsen -

burgse Skaap- en Wolafdeling. Hywas ook deeltydse dosent aan die Universiteit vanStellenbosch.In die artikel gee mnr. Van Rensburg ’n oorsig van die ontstaanvan die ras in Duitsland en die oorspronklike invoere van skapena Suid-Afrika in 1932 en latere jare. Hy skryf voorts: “Dieingevoerde skape was almal in die Duitse Stamboekgeregistreer en hulle is ook in die Suid-Afrikaanse Stamboekopgeneem. In 1951 is ’n telersgenootskap van Duitse merino -vleis skape in Suid-Afrika gestig wat geaffilieer is met die Suid-Afrikaanse Stamboekvereniging en ingelyf kragtens Wet No.22 van 1920, soos gewysig. Die ledetal aan die end van 1953was 84 met ongeveer 6000 skape in die Stamboek en syAanhangsel-afdeling. Planmatige vroegryp-merinoteelt het ’ngevestigde teelrigting in die land geword.”Wat produksie- en reproduksieprestasies betref, skryf hy soosvolg: “Met die regte teling en seleksie asook onder goeiebestuur en weiding kan by die Duitse merinovleisskaap 164persent lammers absoluut en 176 persent relatief verkry word.In so ’n stoet kan ook nie meer as 10 persent van die ooie gusbly nie in ’n lamseisoen van ses weke (14 April tot 26 Mei).Lammers kan soos volg gebore word, nl. 35.6 persent binnedie eerste week van lamseisoen, 42.9 persent in die tweedeweek, 16.1 persent in die derde week en 5.4 persentgedurende die vyfde en sesde week.”“In ’n stoet en op weiding kan die gemiddelde lampersentasies(absoluut) van ooie, volgens ouderdom, wat kan strek van 2 tot8 jaar, soos volg wees: 150 persent, 155 persent, 192 persent,162 persent, 210 persent, 160 persent en 175 persent onder -skeidelik.”“Die hoë vrugbaarheid maak dit ook moontlik dat van dieramme wat vir verkoop aangebied word, meer as 80 persentmeerlinge kan wees; daar kan selfs drielinge en vierlingeaankom, en gevolglik is die getal surplus diere wat vir dieslagter beskikbaar kan wees baie groot.”“Om die groei en melkproduksie van die Duitse merinovleis skaapte bevorder, word gewigte van lammers opgeteken by geboorte,en weer ongeveer 100 dae daarna, om sodoende diegroeitoenames te bepaal en dit by seleksie in aanmerking teneem. Hierdie aantekenings dui die groei en gewig op ’n ouder -dom van 100 dae soos volg aan, nl. gemiddeld 88 lb (40 kg) en

75 lb (34 kg) by eenling ram- en ooilammers, en 72 lb (33 kg) en66 lb (30 kg) by tweeling ram- en ooilammers onderskeidelik.”“Die gewig van stoetooie op weiding kan gemiddeld 174 lb (79kg) wees (2 tot 8 jaar oud), 172 lb (78 kg) op 18 maande en 101lb (46 kg) op ’n ouderdom van 6 maande, terwyl stoetramme opweiding gemiddeld 242 lb (110 kg) kan weeg wanneer volgroeid,189 lb (86 kg) op 18 maande en 122 lb (55 kg) op 6 maande.”Met die seleksie vir wol, is die strewe om minstens ’n 12 maande64/70s goeie kambol te hou. Dit moet dus minstens die gehaltewol produseer van 60 persent van Suid-Afrikaanse wolskeersels.”“Die gemiddelde wolproduksie in 1945 van die ooie in dieElsenburgse stoetery was ’n vag van gemiddeld 7.5 lb (3.4 kg)en 3.75 lb (1.7 kg) gewaste wol, en die van ramme 10 lb (4.5kg) en 5.7 lb (2.6 kg) gewaste wol by 17 persent vog.”

Uit bogenoemde gegewens kan sekerlik twee gevolgtrekkingsgemaak word. Eerstens dat die destydse veekundiges hulhuiswerk baie goed gedoen het om so ’n voortreflike ras naSuid-Afrika te bring en tweedens dat die huidige telers op ’nstewige fondament kon voortbou.Telers kan aan die hand van huidige gegewens hul eie seleksie -vordering oor die afgelope dekades meet. Daar moet ook onthouword dat bestuur en voeding oor 50 jaar nie meer dieselfde kanwees nie. Die gebruik van kruipvoer was byvoorbeeld nog nie ingebruik nie. Nuwe tegnologie ten opsigte van teling het maar eersin onlangse jare beskikbaar geword. Die eienskappe wat met diehand en die oog beoordeel kan word, het gesorg vir ’n baie beterwol in teenstelling met die harde, gekleurde wol van destyds. Oordie algemeen het bouvorm ook dermate verbeter dat daar kwaliknog meer ruimte vir verdere vordering kan wees. Die foto toon datdie skape destyds al ’n voortreflike bouvorm gehad het.Tye het verander en vandag het ons hulpmiddels soos BLUP-tegnologie om ons te help om vinniger vordering te maak om ’nwinsgewender skaap te teel. Dit is bemoedigend om te sien hoehierdie tegnologie vandag benut word. Die aanwending van ge -nomi ka in die toekoms beloof om verdere stukrag aan akkurateseleksie te gee. Op die gebied van skaapteling lê daar beslis opwin -dende moontlikhede voor. Ons telers moet net alle moontlike mid -dele aanwend om die ras op die voorgrond te hou wat produksie enreproduksie betref en sodoende winsgewendheid te verhoog.Terloops, skrywer het in sy prille jeug mnr. Van Rensburg selesings bygewoon.

ONS RAS ’N HALFEEU GELEDE - WAAR STAAN ONS VANDAG”Dr L.G. Swart, Vredebest Plase (Edms) Bpk

’n Stoetram by Stoetooie op Elsenburg

7

8

WOLLENGTE Saamgestel deur Robert Scott BKB - 0827748763.

In die vorige twee uitgawes is daargekyk na treksterkte en vesel -deursnee (Mikron). Hierdie is weldie twee belangrikste prysbe -palen de faktore, maar daar isegter in totaal ses fisiese wol -eienskappe.

Net om julle as lesers te verfris isdit die volgende:

Treksterkte; Fynheid; Lengte;Kwaliteit; Kondisie en Voorkoms.

In hierdie uitgawe kyk ons nalengte van die stapel en ook watter

lengte of maande skeer die handel soek.

Stapel lengte is ’n redelike voorspelling van die lengte veselwat in die Tops verkry gaan word (Hauteur). Daar is welander faktore soos treksterkte, veseldikte, stapel kartelingen prosessering metodes wat ’n invloed sal hê. Die lengtevesel in die Tops sal die eindproduk bepaal en is daarbasies twee eindprodukte in die prosessering van wol,naamlik die Kamgaringstelsel (Worsted) en die Kaard -garingstelsel (Woollen).

Kamgaringstelsel: Baie meer prosesse is hier nodig as by die die Kaard -garingstelsel. Die wol word eers sorteer; vermeng; gewas;gedroog; gekaard, (valkamming van wol wat langer as50mm is); die nawas; kam (op een van vier maniere nl. dieNobel-, die Lister-, die Holden- of die Heilmannkam);verdere valkamming; afdunning (volgens die oop-, die keël,die stekel- of Brits-kontinentale afdunstelsel) en die Spin(op die klok-, die vleuel - of die ringspinner). Kamgaring isdus wolgaring waarin die vesels eweredig versprei enbetreklik parallel gerangskik is, sodat die draad ’n gladdeoppervlak het. Voorbeeld van eindproduk is ’n Pak klere.

Kaardgaringstelsel: Vir hierdie doel word gewoonlik kort wol, asook uitkamsels,wolafval en herwonne wol gebruik. Die vernaamsteverwerkingsprosesse in hierdie stelsel is sorteer, was,vervang, kaard en muilspin. Kaardgaring is wolgaringwaarin lang en kort vesels in alle rigtings deurmekaar lê.Aangesien kaardgaring baie effens gedraai word, het dit ’nsagte vol aanvoeling. Voorbeeld van ’n eindproduk is ’nkombers.

Gemiddeld is 70-80% van die variasie in lengte ondervinddeur die variasie binne ’n stapel; verdere 10% tussenstapels van ’n vag en dan laastens ± 10% tussen vagte(skape). Dus kan ’n klasser slegs 20% verantwoordelikwees vir lengte variasie en speel genetiese variasie ’n grootfaktor.

Die faktore wat wolgroei oor ’n 12 maande groei gaanbepaal is: Teling, Seisoensverandering en Skaap bestuur.Suid-Afrika produseer hoofsaaklik kleedwol met ’n optimumlengte van 68mm en sal die grootste aanvraag van Suid-Afrikaanse wol in die langwol afdeling bly. Dit is egter welso dat kortwol (in verhouding tot langwol) deur siklussegaan wanneer goeie pryse behaal word. Pryse van kortwolword onder andere tot ’n groot mate bepaal deur die prysbehaal van die uitkamsel van langwol. (As langwol se prysstyg, raak die prys van uitkamsels ook duurder). Dieegaligheid van klassering vir lengte is ’n belangrike aspekin die verwerking van wol en moet die volgende koëffisientvan variasie (k/v) in die wolskuur gehandhaaf word:• Langwol (≥ 50mm) - maksimum 25mm• Kortwol (< 50mm) - maksimum 20mm’n Voorbeeld van die nadele van groot verskille in lengte ofhoë k/v is klosvorming (pilling) in truie deurdat lang veselsop die oppervlak van die weefstof uitkruip waar hullesaamkoek en bolletjies of klossies vorm.Koëffisient van variasie word ook objektief bepaal en in dievolgende katogorië verdeel:• ≤ 12% - baie goeie uniformiteit• 13 - 20% - goed tot gemiddeld• ≥ 21% - verhoogde veranderlikesDie vraag ontstaan watter lengte wol moet geskeer wordom dus maksimum opbrengs van my skeersel te verseker.Met lengte word daar dus gekyk na watter skeerpatroongevolg moet word en is die opsies: 6 / 8 / 10 / 12 maande skeerprogramme. Die keuse vanwatter maande groei gebruik word is ook afhanklik vanander boerdery praktyke en hoe u skaapboerdery metander vertakkinge inpas. Faktore soos Reënval/Koue,Paartyd/Lamtyd, ens. moet ook ingedagte gehou word. Proewe op Elsenburg het egter ook bewys dat wolpro -duksie met tot 15% verhoog kan word deur meermalig teskeer omrede skape gestimuleer word om beter te vreet.Die Voor- en Nadele van verskillende groeistadiums kan asvolg opgesom word:

12 Maande:• Voordele - Goeie vraag vir kleedwol

Een skeerkoste per jaarGroter klasse - besparing op objektiewemetingskoste

• Nadele - Hoër persentasie breekwolHoër persentasie rugwol (lae opbrengs)Kuddebestuur - onsuiwer, ens.

vervolg bl. 10

Beskrywing van die 9-punt stelsel Die 9-punt stelsel word as volg gebruik (aangepas vanafFlorida A & M University, Cooperative Extension program):

Kondisie-telling Beskrywing1 Uitgeteer – geen vet oor rug en heupe2 Maer – heupe, ribbes en stertwortel

prominent3 Dun – ribbes nog individueel sigbaar4 Redelik – ribbes effe ronder met

bietjie vet5 Matig – algemene voorkoms goed

en vet op ribbes6 Goed – vet is sigbaar op ribbes en

stert areas7 Baie goed – meer vet op al die areas8 Vet – ribbes en rugstring kan nie

gevoel word nie9 Oorvet – dier is so vet dat hy amper

nie kan loop nie

Kondisie is sekerlik die eienskapwat die meeste verwaarloos ofge-ignoreer is in ram –enbultoetse en veral onderveldtoestande speel dit ’ngeweldige belangrike rol. Dieram wat sy kondisie die bestekan handhaaf onder veldtoe -stande is gewoonlik die besteaangepaste ram op die plaas.Alhoewel dit ’n subjektiewemaatstaf is, word kondisie ge -woonlik in SA op ’n 5-punt skaal

gemeet waar 1 brandmaer is en 5oorvet is. Daar is egter ’n groot verskil in kondisie-telling virbemarking en kondisie-telling vir ooie wat gepaar moetword. Om hierdie verskille te oorkom is besluit om die VSAse 1-9 skaal te gebruik, waar 1 brandmaer en 9 oorvet is.Hierdie stelsel word al die afgelope 5 jaar by veldramtoetseonder beskerming van Veldbul-ram Suidelike Afrika(VBRSA) gebruik.

10

8 - 10 Maande

• Voordele - Goeie aanvraag (kleedwol)Wol met hoër treksterkteKleiner % of geen rugwolMeer gereelde inkomste (kontantvloei)Groter markblootstelling

• Nadele - Seisoensbeplanning (ander vertakkinge)Twee skeersels in een boekjaar

6 Maande

• Voordele - Gesond gegroeide skeersel (hoë N/kt)Hoë skoonopbrengs - geen rugwolMaklike plaasbestuur (bv onsuiwerhede,paring, ens.)Meer gereelde inkomsteGroter mark blootstellingGeen mikskeer kostes

• Nadele - Addisionele skeerkosteAddisionele bemarkingskosteWisselvallige aanvraag vir kortwol

Inkomste vir SAVM skeersel uit die Caledon distrik met dieonderstaande kriteria kan as volg opgesom word:

• Tipe XF4; lengte van 80mm op 12 maande.• Treksterkte van 30 N/kt; skoonopbrengs van

65.8%; Mikron van 22.9 en vetwol opbrengs van3.97kg op 12 maande groei.

Daar moet egter ook onthou word dat daar vir die onderlyne’n 0.79% verdiskonteer moet word.Produksie verhogings met meermalige skeer is bereken op10 maande teen 10%; 8 maande teen 12% en 6 maandeteen 15%. Skeerkoste bereken sluit slegs skeerder in.Voordat daar egter besluite geneem word watterskeerprogram gevolg moet word, is dit belangrik om eersskrywer of u makelaar te kontak vir inligting rakende diemarkneigings.

Wollengte Massa Vetwol Prys Inkomste Skeerkoste Wol Inkomstemm Maande Per skeer R / Sent Per skeer Per Jaar Vol Mik Per jaar80 12 3.97 68.30 271.15 271.15 6.65 2,05 R 262.4570 10 3.63 67.50 245.02 294.02 7.98 R 286.0460 8 2.95 64.60 190.57 285.85 9.97 R 275.8850 6 2.28 57.30 130.64 261.28 13.30 R 247.9840 2.24 53.40 119.61 239.22 13.30 R 225.92

Ter Opsomming: ’n 7 - 9 maande skeersel is die mees betalendste met die vele voordele by bestuur.

DIE BELANGRIKHEID VAN KONDISIE BY VELDRAMMEDr Hannes Dreyer, Direkteur VBRSA, Vrede

vervolg bl. 12

11

Hoekom is kondisie-telling belangrik ?Kondisie-telling word gedoen om diere se vordering inverskillende produksie stadia te monitor. So is dit belangrikdat ooie wat swak in kondisie is voor dektyd ekstra aandagmoet kry. Dit is altyd belangrik dat diere waarvan daarkondisie-tellings geneem word onder dieselfde toestandemoet verkeer. ’n Veldramklub is dus die ideale geleentheidom diere met mekaar te vergelyk ten opsigte van kondisie.By meeste van die veldramtoetse wat onder toesig vanVBRSA gedoen word, is kondisie-telling verpligtend .Dit is verder belangrik om te onthou dat kondisie mediumtot hoog oorerflik is en dat daar dus genetiese vorderinggemaak kan word deur daarvoor te selekteer.

Kan ’n mens ’n geldwaarde koppel aan kondisie-telling ?Die volgende metode word by veldramtoetse gebruik om ’nekonomiese waarde aan kondisie-telling te koppel. Ditword in Tabel 1 ge-illustreer.

Tabel 1. Geldwaarde van kondisie

Ram Nr Toename (kg) Kondisie- Vleistelling waarde

1 20 5.4 R488-002 20 3.8 R456-003 26 4.4 R608-404 26 5.4 R643-40

Voorbeeld : Ram 1 en 2 het albei 20 kg toegeneemgedurende die toetsperiode, maar ram 1 het ’n kondisie van5.4 gehad teenoor die 3.8 van ram 2. Die gemiddeldevleisprys op daardie stadium was R19/kg – die vleiswaardevan ram 1 is bereken as volg : (R19 + 5.4) x 20 = R488.Die ander ramme se waardes is op dieselfde metodeverwerk. In ramme 1 en 2 se geval was die verskil R32 enin die geval van ramme 3 en 4 was die verskil R35.

Enkele ResultateDie resultate behaal deur twee telers by ’n veldramklubword in Tabel 2 en 3 aangetoon. Teler A selekteer al die

afgelope 5 jaar vir kondisie, terwyl teler B net volgens groeigeselekteer het.

Tabel 2. Resultate van 2011-12 veldtoets

Item Teler A Teler BAantal ramme 50 70

Duur van toets (dae) 181 181Kondisie telling 4.5(3.4 – 5.6) 4.0 (2.8 – 4.8)

GDT (g) 118 115Skoonvag (kg) 1.56 1.46Wolwaarde* R83-86 R92-97

Veseldikte (mikron) 24.5 (19.6 – 28.7) 23.5 (20.5 – 27.9)Vleiswaarde R504-94 R475-20

Ekonomiese Waarde R588-91 (R339-R814) R567-80 (R340-R750)

Tabel 3. Resultate van 2012-13 veldtoets

Item Teler A Teler BAantal ramme 53 50

Duur van toets (dae) 173 173Kondisie telling 3.9 3.6

GDT (g) 123 110Skoonvag (kg) 1.11 1.01Wolwaarde* R70-88 R73-72

Veseldikte (mikron) 23.5 (18.8 – 28.0) 22.4 (18.8 – 25.5)Vleiswaarde R465-75 R396-59

Ekonomiese Waarde R537-64 (R392-R758) R470-09 (R340-R621)

*Wolwaarde bereken as die skoonvagmassa x wolprys virdaardie spesifieke veseldikte.

Opsomming

Kondisie-telling gaan al hoe belangriker word en seleksievir diere met beter kondisie en die vermoë om vet neer telê, sal lei tot beter aangepaste diere en beter diere -prestasie.

12

3.1 Dekboek PARINGS / DEKKINGS of K.I.

RAM No. DATUM IN : DATUM UIT :OOI Nommers

123456789

10

Die stoetbedryf is baie interessant en dinamies, maar kan ookongenaakbaar wees. Dit is beslis nie ’n korttermyn onder nemingwat vinnig besondere winste gaan oplewer nie, alhoewel daarstoetvee spekulante is wat van die een populêre ras na dievolgende migreer om vinnig munt daaruit te slaan. Na my meningis dit ’n kapitaal intensiewe bedryf wat oor die langtermyn goeiedividende lewer. Deursettingsver moë en moed om aan te houdeur moeilike jare asook selfdissipline is onontbeerlik vir sukses.Kry ’n langtermyn-visie en teeldoelwit waaroor jy droom.Mens moet begrip aankweek vir die realiteite van teling enbesef dat daar altyd toevallige kombinasies van gene plaasvindwat meebring dat elke individuele dier uniek sal wees. Geenmodel of teelwaarde sal ooit 100% kan voorspel hoe goed ofswak die nageslag sal wees nie. Iemand wat nie realistieshieroor is nie sal meestal terleurgesteld wees met die diere wathy teel. Suksesvolle telers kan die terleurstel lings aanvaar asuitdagings om volgende jaar beter resultate te behaal. Juis ditmaak teling so interessant, want jy kry nooit klaar daarmee nie.Daar is voortdurend nuwe uitdagings en die strewe na die teelvan die ideale “volmaakte” dier. Niemand gaan dit ooit regkrynie, net so min as wat daar op hierdie aarde ooit ’n “volmaakte”mens in elke opsig gaan bestaan nie (natuurlik uitgesluit onsVerlosser wat vlekkeloos was toe Hy op aarde geleef het).1. Liefde en respekvolle waardering vir diere en vee oor diealgemeen en vir die spesifieke ras wat jy kies is die eerstevoorvereiste vir ’n suksesvolle loopbaan as bogemiddelde teler.Jy moet dit geniet om tussen die diere te wees, met hulle te werken net na hulle te kyk. Alle ooie in ’n trop moenie vir jou dieselfde“lyk” nie. Fyn waarnemingsvermoë kan aangeleer word omdiere in ’n trop uit mekaar te ken aan hulle gesigte,karaktertrekke, unieke bouvorm, ens. Hoe meer jy met hullewerk, hoe beter gaan jy hulle leer ken – so dit moenie vir jou ’nstraf wees om met die diere te werk en tussen hulle te beweegnie. Dit moet juis aan jou plesier verskaf en jou rustig stem. Jymoet ’n passie vir teling en die grootsheid van die Skeppingontwikkel. Doen baie moeite met paartyd deur die “idealekoppelings” volgens jou oordeel te bewerkstellig en dan uit tesien na die resultate by die volgende lamseisoen.

14

WAT MOET “VOORNEMENDE STOETTELERS” DOEN OMSUKSESVOL TE WEES? Jan Vosloo

2. Die wil om die diere waarvaar jy lief is, so goed as moontlikte versorg en self te ontwikkel in ’n bobaas veeboer met ’naanvoeling en hart vir jou diere se behoeftes. Dit betekenbeslis nie noodwendig om jou diere ten alle koste te bederf ente oorvoer nie, want dié praktyke wat jy volg moet ekonomiesgeregverdig en volhoubaar wees. Goeie beplanning ter willevan jou diere, soos die regte veelading, weidingsbestuur,voervloei, dekseisoene, ensovoorts moet in harmonie met jouplaas wees. Die uitkoms sal verseker wees dat - Hoe beter jyvir jou diere sorg, hoe beter sal hulle jou beloon. Dis een dingom stoetdiere aan te hou en iets totaal anders om hulle regtigoptimaal te bestuur en te strewe na uitnemendheid.

3. AdministrasieWees op hoogte van die ras se jaarprogram en sperdatums enbetaal jou rekening betyds om kortings te ontvang en rente tevermy. Reageer dadelik op enige navrae van die genootskap.Jy moet dit geniet om presies te weet wat aangaan in jou kuddeen nie omgee om moeite te doen met rekords nie. Merk allelammers duidelik met ’n plaatjie van jou keuse en tatoeëer baiedeeglik. Akkuraatheid is van kardinale belang en moet passie -vol nagestreef word. Goeie organisasievermoë, weldeur dagtevooruitbeplanning en netheid is deugde waaroor die stoetboermoet beskik. As jy netjies kan skryf en nie huiwerig is om joupen op te neem nie, het jy klaar ’n voordeel in die stoetbedryf.Andersins moet jy iemand betrek wat die administrasie kanbehartig. Werk altyd sistematies en skryf nommers in boekenumeries opeenvolgend van oud na jonk. Kry ’n metode ofstelsel wat werk vir jou en hou nougeset daarby. Deesdae isdaar uitstekende elektroniese hulpmiddels en rekenaars omjou taak te vergemaklik. Na my mening bly dit egter noodsaak -lik om steeds aantekeninge in boeke te maak waaruit jy dieinligting kan oordra op rekenaar (dit dien as handige 2de steldata sou die onvoorsiene gebeur en jou elektroniese dataverlore raak). Hoe meer jy met die inligting werk, hoe beter leerjy jou diere ken. Voorbeelde van boeke of lyste wat bygehoumoet word en saamgaan skaapkraal toe, is die volgende :

vervolg bl. 16

16

3.4 Keurings-LêerHou afskrifte van amptelike keuringslyste na elke keuringvan jong skape.

3.5 Heffingslyste (Lys van alle stoetskape van oud najonk) Hou afskrifte van reggestelde (gemerkte) heffings -lyste in ’n lêer. As jy geboortes indien, kontroleer ouers seoor-nommers met die heffingslys.

3.6 WeegboekIndien gewigte nie direk in die Lamboek opgeskryf word nieis dit raadsaam om ’n Weegboek te hê waarin alle lammersse gewigte aangeteken word. Die datum waarop u weeg isuiters belangrik – skryf dit eerste neer.

3.7 Behandelingsboek (Algemene bestuur)Teken alle behandelings soos skeer, dip, doseer, entings,toediening van medikasie, ens. vir die hele trop, spesifiekegroep diere of selfs vir enkele skape, volledig aan. Dit helpmet vooruitbeplanning en indien u diere wil inskryf vir ’nveiling is alle inligting wat benodig word bymekaar.

3.8 Lekke, byvoeding en voermengsels (rantsoene)Teken alle resepte wat u gebruik om lekke en voer self te mengaan of watter klaarvermengde produkte u op watter datums

gebruik het. Dis baie handig vir terugverwysing en virvooruitbeplanning. Selfs datums van watter kampe of landedeur watter troppe bewei is kan in die boek of lêer aangetekenword.

4. Fasiliteite en InfrastruktuurSonder goeie draadheinings, hanteringskrale, lamhokkies,skeergeriewe, stoorplek, ens. is dit onmoontlik om ’n stoetbehoorlik te bestuur. Meer kampe is nodig tydens dektyden lamtyd as met ’n kommersiële skaapboerdery. Vol -doende lekbakke en voerkrippe asook waterkrippe is nood -saaklik vir behoorlike bestuur. Kry eers die infrastruktuurop jou plaas in plek voordat jy jou stoet uitbrei, want andersgaan dit chaos wees. Moenie drukgange te lank maak enhanteringskrale te groot maak nie en beplan dit sodat jymet die minimum arbeid kan regkom.

5. Betrokkenheid & KundigheidRaak betrokke by jou ras. Stel belang en bly op hoogte van alleaktiwiteite wat aangebied word en neem deel. Woon kursusse,boeredae, klubvergaderings, skoue, veilings, uit stallings en diealgemene jaarvergadering van die genoot skap by. Elke telerbehoort ’n SAVM kursus te deur loop Weet wat dierasstandaarde, funksionele doeltref fendheid en strukturele

3.2 Lamboek

GEBOORTES Weegdatum WeegdatumKUDDEKENMERK VAN LAMMERS …………….

LAM No. DATUM GEBORE SEX STATUS MOEDER No. VAAR No. SPEEN kg 9 mnde kg123456789

10

3.3 Verkope & Vrektes of Vermis (Stel die Genootskap in kennis)

VERKOPE & VREKTES of VERMIS (GESTEEL) DIER No. GESLAG GROEP of KAMP DATUM OPMERKING + KOPER, ens.

123456789

10

vervolg bl. 18

18

vervolg bl. 20

korrekheid is. Leer ken jou mede-telers, besoek hulle enmoenie toere misloop nie. Sorg dat jy soveel as moontlik telersleer ken en dat hulle jou leer ken. Ondersteun mekaar en somsis dit raadsaam om uitstaande ramme saam met ander invennootskap te koop (sodoende word kostes versprei).

6. Bemarking en AdvertensiesMense sal net by jou teeldiere koop as hulle weet van jou.Dis goed om ’n kursus in Bemarking te doen of soveelmoontlik daaroor uit te vind by ervare telers. Moenieskaam wees nie en gebruik alle geleenthede optimaal envindingryk om jou stoet bekend te stel en bekend te hou.Besef die waarde van gratis publisiteit soos skoufoto’s,veilingsfoto’s, streeknuus, berigte, ens. Strewe daarna om gehalte diere te verkoop en so ’n goeienaam op te bou. As nuwe toetreders begin rondvra oorbekende telers van die ras moes hulle jou naam ofstoetnaam al gehoor of gesien het. Enige ernstige telermoet minstens in die ras se Joernaal adverteer en moeite

doen om ’n treffende advertensie met baie goeie foto’s teplaas. Hou rekord van alle kopers wat by jou diere gekoophet en volg op deur hulle te skakel. Na-verkope-diens isuiters belangrik en sorg dat jy bekend raak vir jou eerlikheiden integriteit deur te staan by jou produk en klagtesonmiddellik op te volg. Die “kliënt is koning” en geregtig opdiens en kwaliteit. Onthou jy ding mee met mede-telers enander skaaprasse. Bied altyd gesonde diere aan in dieregte kondisie om te kan presteer by die koper. Selekteerstreng - Slag probleme en foute uit en moenie sulke diereas teeldiere verkoop aan ander boere nie.Beplanning en bestuur speel net so belangrike rol as goeiegenetika. Strewe na voortdurende verbetering deur gebruikte maak van alle beskikbare tegnologie, kundigheid enhulpmiddels. Probeer om op ’n hoogtepunt oor te gee aan dienageslag of te verkoop. ’n Stoet kan geweldig baie waardetoevoeg, maar dit kan net so vinnig daal tot kommersiëlewaarde indien dit verwaarloos word en aantekeningeagterweë bly. HOU JOU VINGER OP DIE POLS !!!

Die doel van enige teler behoort te wees om die genetieseverbetering van sy ras (kudde) so doeltreffend moontlik tebewerkstellig. Dit hang van twee faktore af nl: -

* die mate van genetiese variasie binne die ras of kudde* die akkuraatheid waarmee die teler diere met hoë

genetiese meriete identifiseer

Die akkuraatheid van identifikasie kan verhoog word deurin die eerste plek diere objektief te meet vir die eienskappewaarvoor daar geselekteer wil word. Elke dier moet in allegevalle binne ’n teler se kudde met ’n groep (tydgenote)gemeet en vergelyk word. Hierdie metings word moontlikgemaak deur deelname aan een van die afdelings van dieNasionale Veeverbeteringskema soos Kleinvee Produksieaantekening.

Met die objektiewe metings beskikbaar, kan dit met behulpvan gemengde model metodologie aangewend word omdie werklike genetiese meriete met akkuraatheid tevoorspel. Die sogenaamde voorspelde teelwaardes (VTW)is die beste onsydige beramings (BLUP) van die werkliketeelwaardes van die betrokke diere.

Teelvordering geskied dus baie vinniger as wanneer hierdiehulpmiddels nie gebruik word nie.

1. Fase A = Evaluasie van die ooi en lam:Hierdie fase is gedeeltelik verpligtend vir SAVM telers.Geboortemassa binne 36 uur is opsioneelVoorspeenmassa (3 - 59 dae) is opsioneelSpeenmassa (60-150 dae) is VERPLIGTENDOoimassa by geboorte/speen/paring is opsioneel.

2. Fase B = Naspeense groei van lammers:Na-Speenmassa rondom 270 dae (7 – 11 maande oud)word sterk aanbeveelVolwasse massa word geneem na 365 dae (ouer as 12maande) is opsioneelTen minste een van bogenoemde metings is verpligtend omaan Fase B deel te neem.

3. Fase C = Voeromsetverhouding (VOV):Die doeltreffendheid van voeromset asook groeitoename vangespeende lammers onder gekontroleerde toestande by ’nsentrale ramtoetssentrum. Dit word in SA net alge meen byvleisbeeste toegepas en daar bestaan heelwat bultoetsstasies.

4. Fase D = Groeitoetse op die plaas (GDT):Groeitoets vir jong ramme (op die plaas). Jong ramme (netna speen) word in ’n amptelike groeitoets ingeskryf wat opdie plaas gedoen word in ’n voerkraal onder toesig of by ’namptelike veld ram projek.Die toets duur ’n minimum van 60 dae (intensief) of 90 dae(ekstensief) of ’n Veldramfase van 180 dae.Gewigte geneem: Aanpassingsmassa, Beginmassa, 2-week massa. Eindmassa.LIGGAAMSMATES GENEEM AAN EINDE VAN TOETS:Skouerhoogte, Skrotumomtrek en Liggaamslengte

5. Fase E = Nageslagevaluasie van karkasse:Die kwalitatiewe en kwantitatiewe karkaskomponente van’n ram se nageslag word bepaal.Dit word nie in SA op kleinvee gedoen nie.

PRODUKSIE AANTEKENING EN TEELWAARDE-EVALUASIE…saamgestel uit stuk van dr Japie vd Westhuisen & Leslie Bergh

20

Deelname aan die Nasionale Kleinvee Produksie aan -tekening skema behels die insameling en aantekening vanproduksie gegewens. Hierdie data word sedert Januarie2012 deur Stamboek verwerk en behoort doelgerig deurtelers gebruik te word in seleksieprogramme. Die ou skemaword in vyf fases verdeel waarvan drie nl. Fases A, B & Daktief bedryf word by skape.In Fases A & B word alle massametings deur die teler selfgeneem en aan die SAVM Genootskap gestuur. Fase Dword deur beamptes van die Stamboek gekontroleer en dietoetsprosedures, ensovoorts word ook deur dié beamptesin samewerking met die teler beplan wat belangstel.

AKKURATE BERAMING VAN TEELWAARDESDie vergelyking van metings binne tydgenootgroepe(kontemporêre groepe) - die welbekende indekse - asaanduiding van teelwaarde het die tekortkoming dat dierenie geneties vergelyk kan word oor kuddes of oor jare nie.As diere binne behandelingsgroepe vergelyk word kan ’nmens die aanname maak dat verskille tussen diere te wyteis aan genetiese verskille (die effek van die omgewing isdieselfde vir diere wat dieselfde behandeling ontvang het).Verskille in die prestasies van diere oor kuddes of jare kanegter te wyte wees aan verskille in omgewingseffekte. Dieontwikkelling van die sogenaamde gemengde model meto -dologie het juis daarna gestreef om diere oor behandelings -groepe met mekaar te vergelyk. Op hierdie manier sal ’ndier dus ’n universele teelwaarde hê ongeag die kontem -porêre groep waarbinne dit gemeet is.Teelwaardes op hierdie wyse beraam berus op dievolgende belangrike beginsels:1. Elke dier se meting moet binne ’n kontemporêre groep

gedoen word. Dit impliseer ook duidelike identifikasieen definisie van hierdie groepe as behandelingseffekte.Voorbeelde van sulke effekte is ras, kudde, geslag,geboor testatus, jaar, seisoen, ouderdom, voorkeurbe -handeling, ens.

2. Verwantskappe tussen diere word in ag geneem. Dierewat aan mekaar verwant is besit ’n proporsie identiesegene. So bv. sal ’n nageslaggroep van ’n ram elk 50%van sy gene besit en 25% van mekaar se gene. Indienhierdie groep diere nou gemeet word in verskillendejare en\of kuddes is dit asof hy ook hierdie metings (inverskillende toestande) ondergaan. Daar kan dus met’n groter mate van akkuraatheid beraam word wat sygenetiese meriete is.

3. Die proporsie van die meting van ’n eienskap wat deurgenetiese verskille tussen diere veroorsaak word(oorerflikheid), word in ag geneem.

WAT MAAK BLUP TEELWAARDES ANDERS?1. Teelwaardes is onafhanklik van die kudde waarbinne

metings plaasgevind het.Diere kan dus direk op nasionale vlak met mekaarvergelyk word.

2. Teelwaardes is onanfhanklik van die jaar waarin dit ge -meet is. Genetiese tendense kan dus vasgestel word.

’n Ras (of kudde) kan sodoende bepaal of daar gene -tiese vordering of agteruitgang was.

3. Teelwaarde is dinamies. Dit word altyd uitgedruk rela -tief tot iets. So bv. kan ’n gemiddelde teelwaarde (nul)gestel word op die rasgemiddeld of as ’n gemiddeldewaarde van diere gebore in ’n betrokke jaar (basisjaar).Namate data toegevoeg word (metings op jong diere)verander die populasie samestelling en kan ’n betrokkedier se teelwaarde verander relatief tot sy rasgenote.

4. Per definisie is ’n teelwaarde die waarde van ’n dier asouer met betrekking tot ’n spesifieke eienskap. Teel -waar des word dus uitgedruk in die eenhede van meting(bv kg) as ’n aanduiding hoedanig ’n teeldier se nage -slag sal verskil (geneties) van die res van die populasie(ras). ’n Teelwaarde van 2kg vir direkte speenmassabeteken dus dat die dier geneties op 100 dae, 2 kgbeter is as die res. Sou so ’n dier (teoreties) kan optreeas ouer vir die hele volgende generasie diere, salhierdie nageslag 1 kg (gemiddeld) swaarder weeg op100 dae (LW die helfte van die gene kom van elke oueraf - dus die helfte van 2 kg).

VERANTWOORDELIKHEID VAN TELERSDie akkuraatheid van teelwaardes op hoë vlak en diemaksimum benutting daarvan rus op al die telers van ’n ras.1. Maksimum eerlike en akkurate metings van minstens

speenmassa (wat verpligtend is).2. Akkurate rekordhouding.3. Benutting van teelwaardes.

BLUP (Best Linear Unbiased Prediction of breedingvalue)Enige dier se voorkoms en produksie word bepaal deur syeie genetika asook die omgewing waarin die dier moetpresteer. By seleksie van teeldiere probeer ons om gene -ties voortreflike diere te selekteer en as ouers te gebruikom vir ons geneties voortreflike nageslag te produseer. Onswil dus vanaf die dier se eie voorkoms en meetingsvoorspel hoe sy nageslag sal lyk en presteer. Die probleemmet die seleksie van sekere genetiese eienskappe bv. groeiis dat die omgewing, veral voeding, ’n groot invloed op dieuiteindelike produksie van die dier het. ’n Dier wat nie vol -doende voer kry nie, kan nie sy produksie potensiaal bereiknie, so is dit ook maklik om ’n dier met swak genetiesepoten siaal te voer sodat die dier beter vertoon as wat sygenetiese potensiaal werklik is. Blup teelwaardes se doel isom omgewingsfaktore te verwyder sodat diere slegsgeneties met mekaar vergelyk word, m.a.w. probeer ommeer akkuraat die prestasie van sy nageslag te voorspel.Indekse meet ’n dier se produksie binne daardie spesifiekegroepie diere wat dieselfde behandeling ontvang het. Sokan ’n dier met ’n ondergemiddelde indeks in een kuddegeneties beter wees as ’n ander dier met ’n bogemiddeldeindeks in ’n ander kudde.Daarom kan indekse nie tussen kuddes vergelyk word nie.Teelwaardes aan die ander kant, kan wel tussen kuddes

vervolg bl. 22

22

vergelyk word, mits dit betroubaar is en die minimum ver -eistes nagekom word.Eenvoudig gestel word teelwaardes as volg bereken:Gestel ram A en ram B word op dieselfde 30 ooie gebruik,(al die omgewingstoestande is presies dieselfde vir dienageslag) en ram A se nageslag weeg 2kg swaarder asram B se nageslag by speen, dan is ram A geneties daartoeinstaat om lammers te teel wat 2kg swaarder sal wees asram B se lammers. Vir SA Vleismerino’s word die volgende teelwaardesbereken:1) Speen Direk: Dit is ’n aanduiding van die dier se

direkte groeivermoë tot op speenouderdom.2) Na Speen Direk: Dit is ’n aanduiding van die dier se

direkte groeivermoë na speenouderdom.3) Speen Maternaal: Dit is ’n aanduiding van die dier se

melkproduksie, m.a.w. by ramme is dit ’n aanduidingvan hoeveel melk sy dogters gaan hê.

4) REW: Dit is ’n relatiewe ekonomiese waarde watspeen, naspeen en reproduksie teelwaardeskombineer. Hier die waarde moet net as riglyn gebruikword om die diere met die regte verhoudings tussengemete eienskappe te identifiseër. As die waarde laagis beteken dit moont lik dat speen direk hoog is, maarspeen maternaal baie laag, ens.

5) GLS: Die getal lammers met speengewig aange tekenteenoor aantal keer gelam. Hierdie teelwaarde word uitdie dier se stamboom bereken en ten minste driegenerasies is belangrik. Gebruik dit in same werkingmet die ram se moeder se aantal lammers ge speen perlamming, die OPI indeks, interlamperiode en ouderdomeerste lam.

Om teelwaardes maklik te vergelyk is simbole toegeken watook by die teelwaardes verskyn nl, * Top 10% van ras, +

Top 40% van ras, = Binne 10% van rasgemiddeld, -Onderste 40% van ras, × Onderste 10% van ras.Die akkuraatheid van die teelwaardes verskyn ook langsdie teelwaardes in hakies.Om teelwaardes te gebruik moet dit betroubaar wees. Virdie berekening van teelwaardes word ’n dier se eie pro -duksie asook die van sy familie en ook sy nageslag inberekening gebring, dus kan ’n dier se teelwaardes elkekeer verander as daar meer inligting bykom.Betroubaarheid van teelwaardes hang van die volgende as -pekte af:1) Akkurate stambome: Akkurate rekordhouding van

parings en geboortes is van uiterste belang. Stuur alledata in, ook die van dooie lammers.

2) Akkurate gewigte: Om te meet is om te weet. ’nAkkurate skaal en diere wat op die regte tyd geweegword, is onontbeerlik. Weereens stuur alle data in,onthou by die SAVM is speenmassa verpligtend. Stuurook na-speen gewigte in om u data meer bruikbaar temaak.

3) Indeksgroepe: Slegs diere wat dieselfde behandelingontvang het, kan in dieselfde indeksgroep verwerkword. Hou indeksgroepe so groot as moontlik omdat ditteelwaardes meer akkuraat maak. Kort dekseisoene isbelangrik (5 weke).

4) Koppelings: Om meer akkuraatheid in teelwaardesbinne die ras te verkry, moet daar gestreef word virgoeie koppelings. ’n Goeie koppeling word verkry aseen of meer ramme in meer as een kudde gebruik kanword. As daar nuwe ramme gebruik word, moet daargepoog word om een of meer ou ramme van die vorigedekseisoen ook te gebruik. Probeer dus om minstenstwee ramme per seisoen te gebruik en ten minste eenvan hulle ook in daaropvolgende dekseisoene.

vervolg bl. 24

SHEEP ONE OF MOST GENETICALLY DIVERSE OF ALLDO MES TIC ANIMALS

WOULD it be possible to breed a 17-micron Merinowith the carcass attributes of a White Suffolk?It probably is. The most extensive survey yet made ofthe sheep genome has found that sheep are one ofthe most genetically diverse of all domestic animals,which gives breeders enormous flexibility in how theymanipulate the species.Nearly 3 000 sheep from around the world, representing74 breeds, were each sampled for about 50 000 geneticmarkers by a long list of researchers involved with theInternational Sheep Genomics Consortium.

DIVERSITYOne thing is apparent, says the project’s lead re -

searcher James Kijas, a molecular geneticist with theCommonwealth Scientific and Industrial ResearchOrganisation (CSIRO) Livestock Industries: “The genetic diversity across domestic sheep is muchhigher than across breeds of dog, dairy cattle andmost beef breeds.”This useful genetic accident has come about becausethroughout 11 000 years of domestication, differentcultures have wanted different things from sheep.The genetic record shows that unlike domestic dogs,which are based on a small number of animals,domestic sheep were bred from a lot of wild sheepfrom different gene pools.

24

vervolg bl. 26

WOOL PRODUCTIONThe breadth of that diversity has been maintained assheep breeds were pushed in different directions tomaximise production of wool, meat or milk; inenvironments ranging from hot arid rangelands to lushcool European fields.That leaves modern breeders with a wealth of geneticdiversity to play with, Dr Kijas said – not just across allsheep breeds, but within breeds.“The Australian Merino, if not the most geneticallydiverse of the 74 breeds we tested, was pretty close.”

“There’s been a lot of different animals go into whatwe know as the Merino – the Spanish Merino, andimports of Asian and African sheep – so it’s a highlydiverse mix.”

“That means if Merino breeders want to change theirselection goals, like changing animals back to a lowbreech wrinkle score and a straight confirmation, theywill be able to do that pretty quickly because there’s alot of the raw material that drives genetic change.”

Source: The Land

In gesamentlik navorsing deur die Instituut virDiereproduksie op Elsenburg en die Universiteit vanStellenbosch se Biochemie Departement is ondersoekingestel na die uitwerking van twee CYP17-tipesensieme op kortisolproduksie en skape se vermoë omstress te hanteer en aan te pas.SITUASIES van ’n fisiese (bv. skeer) of emosionele (bvskeiding van die kudde) aard kan tot stres by skape lei. Inreaksie op sulke situasies sal diere toepaslike aanpas -sings meganismes loods om die stres teen te werk,byvoorbeeld die veg-of-vlug reaksie.

As die aanpassingsmeganismes wat geloods word diestres doeltreffend teenwerk voordat die dier se gesondheidbenadeel word, kan daar van ’n goeie streshanterings-vermoë gepraat word. Indien dit egter nie gebeur nie en diedier oor ’n lang tydperk aan stres blootgestel is, word ditnadelig vir die dier se gesondheid.

Hierdie situasie word dan geklassifiseer as die “siekte vanonaanpasbaarheid.” Diere wat aan hierdie toestand ly, ismeer vatbaar vir siektes en het ’n swakker vermoë om teoorleef, te groei en aan te teel.

Stres is onvermydelikStres is egter onvermydelik en meer algemeen as watmens gewoonlik besef. Die dierlike liggaam is deurentydblootgestel aan verskeie faktore wat stres veroorsaak, sooshoë of lae temperature, droogte, die teenwoordigheid vanprobleemdiere, hantering, aanjaag, vervoer, lae bloed -suikervlakke en skeiding van die res van die trop.

Diere spandeer dus ’n redelike hoeveelheid energie omhierdie tipes stres teen te werk vir die handhawing van hullealgemene gesondheid. Lewenskragtige diere sal dus min -der energie bestee om stres teen te werk omdat hulle beterin staat is om daarby aan te pas.

KAN SKAPE VIR BETER STRESHANTERING GESELEKTEERWORD? Saamgestel deur Dr Denise Hough, Prof Schalk WP Cloete en Prof Pieter Swart

Sulke diere kan meer energie bestee aan ander eien -skappe wat nie direk verband jou met oorlewing nie, soosgroei of wol- en vleisproduksie.

Die ideaal is dus om met ’n kudde lewenskragtige diere,wat ook goed produseer, te boer.

Sulke diere behoort teoreties ’n inherente vermoë te hê om’n goeie produksie in ’n verskeidenheid van omgewings tehandhaaf.

Een manier om streshantering te bevorder, is om vir ’n doeltref -fende aanpassingsvermoë te selekteer. Plaasdiere maakgebruik van die hipotalamus-hipofise-adrenale-as (HHA-as) omstres te hanteer. Dié meganisme word deur verskeie tipes stres,wat reeds hierbo genoem is, gestimuleer. Die HHA-as werk stresteen deur die vrystelling van die streshormoon, kortisol, wat opdie ensieme in die lewer inwerk om bloedsuiker te verhoog.

KortisolKortisol beskik ook oor anti-inflammatoriese eienskappe.Die HHA-as beïnvloed ook die regulering van andersteroïed hormone se produksie, waaronder hormone wat ’nrol speel in die mineraalbalans, streshantering, voort -planting en die onderhoud van sekondêre geslags-eien -skappe (soos groter horings, beter bespiering en mindervet by ramme as by ooie) ingesluit word.

Die HHA-as beïnvloed dus lewenskragtigheid aan die eenkant en produksie aan die ander kant. Doeltreffendeseleksie vir ’n goeie HHA-as funksie kan dus op meer aseen vlak tot ’n gewenste tipe dier bydra. Kortisol kan nie indie selle gestoor word nie, en moet dus opnuut gepro -duseer word elke keer wanneer die HHA-as gestimuleerword. Die 17-alfa-hidroksilase/17,20-liase-ensiem (CYP17)is onontbeerlik vir die produksie van kortisol.

26

Die geen wat betrokke is vir die vorming (of kodering) virCYP17 het twee genetiese kodes (allele). Om hierdie kon -sep te verduidelik, word die CYP17 geen vergelyk met ’nwoord wat bestaan uit 1 530 letters. Hierdie woord kan ookop ’n alternatiewe wyse gespel word, soos wat daar baiekeer in Engels ’n alternatiewe spelwyse is vir dieAmerikaanse of Britse spelwyse van ’n woord.

In die skaap word hierdie 1530-letterwoord, wat die gene -tiese kode vir die CYP17 ensiem bevat, op twee maniere(allele) gespel deurdat dit by slegs twee letters (nukleo -tiede) verskil.

Dit beteken dat daar twee verskillende weergawes (ofisoforme) van hierdie ensiem kan wees wat op hulle beurtkan veroorsaak dat verskillende hoeveelhede kortisol in ’ngegewe tyd produseer word in reaksie op stres.

Hierdie alternatiewe weergawes van CYP17 kom ook voorby beeste, angorabokke en boerbokke. In die geval van dieangorabokke is daar voorheen gevind dat diere wat ’nspesifieke een van die twee CYP17 kodes het, beter instaat is om stres, wat deur koue veroorsaak is, te hanteeras dié wat die ander tipe het.

Aanpassingsvermoë

Ons het dus ondersoek ingestel na watter uitwerking dietwee CYP17-tipes op kortisol-produksie en skape seaanpassingsvermoë het. Dit het geblyk dat die eenweergawe van die CYP17-geen, naamlik Wilde Tipe 1,meer kortisol produseer as die ander weergawe, naamlikWilde Tipe 2.

Die hoër produksie van kortisol in skape wat die Wilde Tipe1-geen bevat, het daartoe gelei dat hierdie diere ookvinniger herstel van stres wat geïnduseer is deur vir hulleinsulien in te spuit en hulle bloedglukosevlakke sodoendete laat val.

Die diere in hierdie studie is deel van ’n Merino teelkuddeop Elsenburg wat geselekteer is vir (H-lyn) of teen (L-lyn)ooie se vermoë om meerlinge te kry en groot te maak.Vorige navorsing het ook reeds bewys dat H-lyn diereminder stres as hulle L-lyn tydgenote wanneer hulle vanhulle trop geskei is. Die huidige studie het gewys dat dierein die H-lyn meer kortisol produseer en dus stres vinnigerteenwerk as hulle maats in die L-lyn.

Dit was duidelik dat die effek van die CYP17-geen opkortisolproduksie slegs in die L-lynskape (wat ’n inherenteagterstand het om stres te hanteer) waarneembaar wasvergeleke met die H-lyn skape wat meer gehard is. Diegedrag van skape met die verskillende weergawes van dieCYP17-geen het ook in ’n strestoets verskil. Tydens hierdie

toets is skape een-een in ’n kraal van 4 meter by 10.6 metergeplaas waar die skape hulle maats agter ’n paalheiningkon sien, maar waar ’n persoon op ’n stoel voor die heininggesit het.

Skaap se reaksie

Die skaap se gedrag is vir drie minute aangeteken in termevan beweging in die kraal, afstand vanaf die persoon en dieaantal kere wat die skaap geblêr, gemis of unine uitgeskeihet. Die skape wat die Wilde Tipe 1 geen bevat (hoërkortisol produksie) het meer geblêr, nader aan die persoongekom en het meer kere unineer. Hierdie aanpas sings -gedrag hou moontlik verband met die doeltreffendheid vandie HHA-as.

Die toename in die uitskeiding van urine by skape wat meerkortisol produseer, hou moontlik verband met aldosteroon -produksie (nodig om die mineraalbalans te reguleer), watverlaag soos wat kortisolproduksie verhoog. Die gevolghiervan is ’n verhoogde uitskeiding van urine. Dit is duidelikuit die navorsing dat die stresreaksie ingewikkeld is en nogswak verstaan word.

Die bepaling van kortisolvlakke in reaksie op stres wordegter algemeen erken as ’n aanvaarde metode om stres inplaasdiere (bv. skape, bokke, beeste en varke) te evalueer.

Hierdie studie het gewys dat die CYP17-geen ’n genetiesefaktor is wat die kortisol-produksie van Merinoskapebeïnvloed, en gebruik kan word om die lewenskragtigheiden aanpassingsvermoë van skape te verbeter.

Dit was egter ook duidelik dat verskeie ander genetiesefaktore in die HHA-as bydra tot verskille in kortisol produksietussen die H- en die L-lyn, en dat hierdie gene tiese faktoregoeie teikens sal wees vir die identifikasie van ander gene wattot die lewenskragtigheid van skape kan bydra.

Geen kitskuur

Die CYP17-geen is met ander woorde nie ’n kitskuur nie,maar maak wel ’n bydrae tot die algehele streshantering indie skaap, tesame met ander genetiese faktore. Hierdieprojek word tans uitgebrei om moontlikhede vir dieverbetering van beide lewenskragtigheid en aanteelttempoby skape en ander plaasdiere te ondersoek.

Die navorsing is gedeeltelik befonds deur die Suid-Afrikaanse wolbedryf en die THRIP program van die Suid-Afrikaanse Departement van Handel en Nywerheid. DieRooivleisbedryf het ook tot die uitvoering van die projekbygedra deur ’n beurs aan dr. Hough toe te ken.

Navrae kan gerig word aan dr. Denise Hough bydvdw@sun.ac.za of by Sel: 071 473 0691.

BRON: Wolboer

2727

Rangorde  soos  normaal  volgens   REWRam-nommer Invloed Speen  Direk Speen  Maternaal Na-Speen Vrugbaarheid Relatief  Ekonomies Teel Korrek

KKM Jaar Volg No. Kuddes Nageslag Spn. Dir. Akk. % Simb. Spn. Mat. Akk. % Simb. Na Spn. Akk. % Simb. G L S Akk. % Simb. REW Simb. REW-PA REW-MA Wol BouvormJVB 05 0014 4 324 0.81 91 + 1.98 82 * 0.09 91 - 9.57 72 * 13.20 * 5.50 7.17 7 8ISH 07 0008 5 136 1.61 88 + 2.48 75 * 1.42 87 + 3.82 68 + 12.53 * 9.97 5.19 9 6VB 10 3200 1 113 3.83 82 * 0.95 49 * 5.32 83 * 6.69 41 * 12.30 * 18.23 6.21 6 4

VAG 09 0071 1 61 2.35 83 * 1.06 63 * 2.42 81 + 7.75 54 * 12.27 * 11.07 6.11 4 1WTM 08 0005 1 107 3.55 83 * 0.88 72 * 4.33 84 * 5.27 62 * 12.15 * 16.29 5.29 5 1RDW 03 0127 11 191 2.11 91 * 1.87 81 * 2.70 85 + 5.05 71 + 11.28 * 11.82 5.45 7 1VB 07 3164 1 116 2.13 85 * 0.91 77 * 2.30 89 + 7.00 69 * 10.77 * 10.07 5.47 9 8

WTM 09 0099 5 113 3.90 87 * 0.52 62 + 5.64 83 * 5.57 53 * 10.36 * 18.13 5.26 1 2SMC 06 0030 7 186 1.50 91 + 0.06 77 = 0.31 87 - 6.86 71 * 9.71 * 4.90 4.24 9 2WTM 05 0121 2 43 1.07 82 + 0.74 79 * 0.99 78 = 9.85 72 * 9.60 * 5.31 6.20 2 4ADB 06 0367 1 53 1.67 82 + 0.58 62 + 0.13 87 - 1.77 50 + 9.60 * 6.01 2.30 4 1IAN 07 0186 3 110 0.79 79 + 1.39 71 * -0.40 76 - 3.08 61 + 9.38 * 4.06 3.33 2 4JW 10 0013 1 100 1.48 77 + 1.09 52 * 1.44 70 + 5.42 45 * 9.19 * 7.50 4.53 4 8NY 09 0086 3 93 2.46 85 * 0.03 55 = 3.01 72 + 7.81 48 * 9.05 * 10.45 5.17 8 4KIN 06 0034 1 30 0.14 74 - 2.10 65 * 0.46 67 - 6.77 54 * 8.94 * 2.27 5.42 6 1

RDW 09 0117 2 67 1.84 76 * 0.77 41 * 0.85 76 = 0.76 34 = 8.90 * 7.53 2.07 5 8RDW 05 0411 2 226 1.67 87 + 0.42 75 + 2.60 80 + 10.77 66 * 8.76 * 8.24 6.64 6 9JJH 06 0097 3 65 1.08 81 + 1.36 73 * 1.71 78 + 7.78 58 * 8.72 * 6.98 5.79 4 2GZ 10 0053 1 69 3.10 80 * 0.16 54 = 3.84 69 * 3.80 46 + 8.58 * 13.39 3.61 6 8

AVM 04 0048 1 111 -1.26 85 x 0.88 78 * -3.73 87 x 9.01 66 * 8.46 * -6.21 4.75 3 1

Rangorde  volgens   AANTAL  NAGESLAGRam-nommer Invloed Speen  Direk Speen  Maternaal Na-Speen Vrugbaarheid Relatief  Ekonomies Teel Korrek

KKM Jaar Volg No. Kuddes Nageslag Spn. Dir. Akk. % Simb. Spn. Mat. Akk. % Simb. Na Spn. Akk. % Simb. G L S Akk. % Simb. REW Simb. REW-PA REW-MA Wol BouvormRDW 05 0768 26 1241 1.48 97 + -0.56 92 x 1.12 92 = 7.94 88 * 7.00 * 4.73 4.15 9 9BEC 07 0107 24 925 3.25 97 * 0.06 85 = 8.77 94 * 12.50 76 * 3.49 + 18.62 7.93 8 9RDW 02 0376 19 773 -0.60 98 - 0.69 97 * -1.39 98 - 3.91 94 + 3.76 + -2.16 2.35 8 4GJS 09 0010 21 609 1.86 95 * 0.43 65 + 3.79 83 * 3.82 60 + 3.77 + 10.03 3.27 9 9GJS 04 0035 7 606 0.69 94 + 0.04 91 = 1.24 83 = 3.15 84 + 2.30 + 3.38 1.96 6 7CZB 06 0058 2 519 0.03 93 - 0.59 84 + -0.25 76 - 2.92 77 + 3.56 + 0.71 2.06 7 6AVM 04 0316 8 454 0.59 96 = -0.95 93 x -0.06 94 - 2.89 89 + 1.85 = 0.29 0.79 5 5WTM 07 0072 20 452 1.43 95 + 0.67 78 + 2.59 92 + -2.21 73 - 1.80 = 7.87 0.27 2 9GZ 08 0081 13 446 1.53 95 + 1.03 77 * 3.93 87 * 0.18 71 = 1.70 = 10.06 1.89 1 3

WJV 07 0050 5 421 0.87 91 + 1.12 76 * 0.70 89 = 4.42 47 + 7.52 * 4.99 3.76 1 1JVB 06 0079 20 409 1.89 95 * -0.30 85 - 2.02 94 + -0.25 78 - 3.56 + 7.23 0.52 2 7RDW 03 0520 13 407 0.82 95 + -0.03 92 - 1.58 94 + 6.23 88 * 3.60 + 4.01 3.50 2 9JVB 00 0018 15 401 2.09 96 * -0.01 95 - 2.83 93 + 6.28 90 * 6.84 * 9.08 4.18 1 5GLH 03 0152 9 399 -0.38 94 - 0.19 91 = -0.98 92 - 4.82 85 + 3.15 + -1.82 2.41 6 1GHM 05 0322 5 398 0.47 94 = 1.33 86 * -0.73 89 - -3.91 82 x 4.94 * 2.68 -0.39 1 1NY 02 0076 5 386 0.77 94 + -0.42 90 - 0.71 79 = 1.37 84 = 1.68 = 2.39 0.64 1 2JJH 06 0013 9 385 1.00 91 + -0.66 83 x -0.12 90 - 7.78 70 * 7.00 * 1.90 3.73 4 2RDW 02 0528 7 382 0.03 96 - 0.71 93 * -0.25 88 - 1.03 89 = 2.94 + 0.92 1.25 7 9NY 09 0049 14 381 0.23 94 = -0.16 58 - -0.08 78 - 1.66 54 + 1.64 = 0.37 0.79 4 7

RDV 08 0026 11 375 3.16 94 * -0.74 77 x 3.25 88 + 0.01 71 = 5.86 * 11.60 0.84 8 1

Rangorde  volgens  SPEEN DIREKRam-nommer Invloed Speen  Direk Speen  Maternaal Na-Speen Vrugbaarheid Relatief  Ekonomies Teel Korrek

KKM Jaar Volg No. Kuddes Nageslag Spn. Dir. Akk. % Simb. Spn. Mat. Akk. % Simb. Na Spn. Akk. % Simb. G L S Akk. % Simb. REW Simb. REW-PA REW-MA Wol Bouvorm

LW 10 0091 9 342 4.55 93 * -0.57 41 = 6.41 78 * 0.19 35 - 6.32 + 19.20 1.80 9 9GU 10 0011 1 75 4.40 81 * 0.15 47 x 7.30 69 * �2.18 40 + 4.48 = 20.72 1.26 3 8

AVM 10 0151 2 44 4.31 80 * -0.67 56 x 9.74 83 * 5.04 43 + 0.76 = 21.67 4.01 5 8AVM 10 0003 5 84 4.30 81 * -0.38 50 - 6.68 82 * 1.24 38 = 5 67 * 19 01 2.39 2 3VB 11 0112 1 152 4.12 84 * -0.58 51 x 8.16 83 * 7.32 43 * 4.46 + 19.66 5.14 7 9

WTM 09 0099 5 113 3.90 87 * 0.52 62 + 5.64 83 * 5.57 53 * 10.36 * 18.13 5.26 1 2VB 10 3200 1 113 3.83 82 * 0.95 49 * 5.32 83 * 6.69 41 * 12.30 * 18.23 6.21 6 4

WTM 11 0008 6 96 3.82 86 * 0.86 60 * 6.75 78 * 1.97 54 + 6.83 * 19.51 3.75 9 9WTM 08 0133 1 196 3.79 89 * �0.39 72 - 5.64 90 * 5.69 64 * 7.64 * 16.43 4.35 3 9

28

vervolg bl. 30

20 BOONSTE TEELRAMME GERANGSKIK PER GEMETEEIENSKAP

29

XK 09 0409 1 56 3.66 83 * 0.48 63 + 5.63 86 * 2.63 55 + 7.75 * 17.35 3.63 7 9WTM 08 0005 1 107 3.55 83 * 0.88 72 * 4.33 84 * 5.27 62 * 12.15 * 16.29 5.29 5 1AVM 08 0296 1 28 3.40 76 * -0.68 51 x 4.91 81 * -1.68 34 - 2.95 + 14.09 0.18 1 1AY 10 0020 4 53 3.38 79 * 0.42 43 + 4.91 66 * 0.97 37 = 6.93 * 15.69 2.59 5 5

WTM 10 0018 8 104 3.36 84 * 0.21 50 = 4.88 82 * 0.83 39 = 6.31 * 15.28 2.31 4 8AVM 10 0247 3 53 3.36 79 * 0.09 41 = 5.36 80 * -0.93 25 - 4.14 + 15.57 1.30 1 1BEC 07 0107 24 925 3.25 97 * 0.06 85 = 8.77 94 * 12.50 76 * 3.49 + 18.62 7.93 8 9GZ 09 0009 2 177 3.25 87 * -0.30 54 - 6.05 85 * 1.92 46 + 2.71 + 15.34 2.29 6 3

AVM 09 0090 2 29 3.19 74 * -0.25 53 - 4.55 78 * -0.01 38 = 4.61 + 13.73 1.34 2 4ISH 10 0232 1 33 3.18 75 * -0.34 46 - 5.12 73 * 0.06 41 = 3.26 + 14.17 1.28 2 8RDV 08 0026 11 375 3.16 94 * -0.74 77 x 3.25 88 + 0.01 71 = 5.86 * 11.60 0.84 8 1

Rangorde  volgens  SPEEN MATERNAALRam-nommer Invloed Speen  Direk Speen  Maternaal Na-Speen Vrugbaarheid Relatief  Ekonomies Teel Korrek

KKM Jaar Volg No. Kuddes Nageslag Spn. Dir. Akk. % Simb. Spn. Mat. Akk. % Simb. Na Spn. Akk. % Simb. G L S Akk. % Simb. REW Simb. REW-PA REW-MA Wol Bouvorm

ISH 07 0008 5 136 1.61 88 + 2.48 75 * 1.42 87 + 3.82 68 + 12.53 * 9.97 5.19 9 6KIN 06 0034 1 30 -0.14 74 - 2.10 65 * -0.46 67 - 6.77 54 * 8.94 * 2.27 5.42 6 1JVB 05 0014 4 324 0.81 91 + 1.98 82 * 0.09 91 - 9.57 72 * 13.20 * 5.50 7.17 7 8XK 09 0476 1 172 0.00 90 - 1.98 57 * 0.47 92 = 1.60 46 + 4.82 * 3.44 2.78 1 1

RDW 03 0127 11 191 2.11 91 * 1.87 81 * 2.70 85 + 5.05 71 + 11.28 * 11.82 5.45 7 1ISH 10 0263 2 39 0.43 76 = 1.68 49 * 0.93 74 = �0.26 42 - 4.15 + 4.75 1.77 9 7IAN 07 0173 7 232 0.65 91 = 1.67 75 * -0.84 82 - �1.79 71 - 7.89 * 3.62 1.10 1 1WJV 07 0024 1 99 -1.16 84 x 1.65 58 * -3.05 73 x 5.74 44 * 7.85 * -4.06 3.93 5 1CLE 05 0176 2 41 0.73 68 + 1.59 59 * 1.00 57 = 0.84 52 = 5.68 * 5.59 2.38 6 6VB 07 3204 1 86 0.54 80 = 1.59 69 * 0.98 83 = 4.46 60 + 6.69 * 4.99 4.09 1 8

JVB 05 0247 2 310 -0.18 87 - 1.59 75 * -0.70 75 - 0.24 67 = 4.68 + 1.14 1.61 1 1WTM 07 0121 3 30 0.86 77 - 1.57 63 * 2.32 79 - 0.96 55 + 3.64 * 7.27 2.48 9 1UG 06 0025 3 75 0.06 70 x 1.56 54 * -0.25 57 x 3.03 46 + 6.15 + 2.25 3.10 6 1

RDW 06 0470 1 84 -1.60 87 - 1.54 70 * -3.28 90 = 1.59 58 * 4.00 * -5.77 1.54 1 1JS 05 0081 3 249 0.19 91 + 1.54 85 * 0.91 92 + 6.84 76 + 6.31 * 3.80 5.06 9 1IAN 08 0028 4 62 1.20 82 + 1.53 67 * 1.95 78 - 4.82 60 + 7.72 * 7.83 4.53 3 5H 10 0133 1 93 -0.81 81 x 1.47 51 * -1.24 68 - �0.36 43 - 2.35 + -1.45 0.89 2 1

VB 06 0405 1 120 -1.14 83 x 1.45 73 * -1.22 84 + 0.90 64 = 1.39 = -2.46 1.33 1 2CVH 10 0298 2 77 0.81 80 + 1.45 52 * 1.91 69 = 0.46 47 = 3.67 + 6.52 2.08 3 8ISH 09 0146 1 35 1.13 72 + 1.44 50 * 0.61 66 = 1.20 46 = 8.09 * 6.18 2.61 9 6

Rangorde  volgens  NA-SPEENRam-nommer Invloed Speen  Direk Speen  Maternaal Na-Speen Vrugbaarheid Relatief  Ekonomies Teel Korrek

KKM Jaar Volg No. Kuddes Nageslag Spn. Dir. Akk. % Simb. Spn. Mat. Akk. % Simb. Na Spn. Akk. % Simb. G L S Akk. % Simb. REW Simb. REW-PA REW-MA Wol Bouvorm

AVM 10 0151 2 44 4.31 80 * �0.67 56 x 9.74 83 * 5.04 43 + 0.76 = 21.67 4.01 5 8BEC 07 0107 24 925 3.25 97 * 0.06 85 = 8.77 94 * 12.50 76 * 3.49 + 18.62 7.93 8 9VB 11 0112 1 152 4.12 84 * -0.58 51 x 8.16 83 * 7.32 43 * 4.46 + 19.66 5.14 7 9GU 10 0011 1 75 4.40 81 * 0.15 47 = 7.30 69 * �2.18 40 - 4.48 + 20.72 1.26 3 8

WTM 11 0008 6 96 3.82 86 * 0.86 60 * 6.75 78 * 1.97 54 + 6.83 * 19.51 3.75 9 9AVM 10 0003 5 84 4.30 81 * -0.38 50 - 6.68 82 * 1.24 38 = 5.67 * 19.01 2.39 2 3BEC 09 0098 3 77 3.01 85 * 0.44 54 + 6.44 86 * 5.75 46 * 4.64 + 16.14 4.82 1 9XK 10 0076 1 66 3.04 83 * 1.18 56 * 6.42 85 * -3.30 42 x 2.13 + 17.30 1.05 4 9LW 10 0091 9 342 4.55 93 * -0.57 41 x 6.41 78 * 0.19 35 = 6.32 * 19.20 1.80 9 9

BEC 10 0035 3 127 2.90 77 * 0.23 47 + 6.09 68 * 5.39 38 * 4.18 + 15.15 4.38 7 9XK 11 0146 1 28 3.06 74 * -0.09 46 - 5.76 71 * 3.06 39 + 3.57 + 14.81 2.97 9 9

WTM 09 0099 5 113 3.90 87 * 0.52 62 + 5.64 83 * 5.57 53 * 10.36 * 18.13 5.26 1 2WTM 08 0133 1 196 3.79 89 * -0.39 72 - 5.64 90 * 5.69 64 * 7.64 * 16.43 4.35 3 9XK 09 0409 1 56 3.66 83 * 0.48 63 + 5.63 86 * 2.63 55 + 7.75 * 17.35 3.63 7 9

AVM 10 0247 3 53 3.36 79 * 0.09 41 = 5.36 80 * �0.93 25 - 4.14 + 15.57 1.30 1 1VB 10 3200 1 113 3.83 82 * 0.95 49 * 5.32 83 * 6.69 41 * 12.30 * 18.23 6.21 6 4

LPB 10 0061 1 73 2.39 81 * 0.11 52 = 5.30 75 * 3.71 44 + 2.30 + 12.63 3.16 5 8VAG 09 0166 3 76 1.75 67 * -0.39 65 - 5.16 62 * 9.05 60 * 1.09 = 9.82 5.01 8 9ISH 10 0232 1 33 3.18 75 * -0.34 46 - 5.12 73 * 0.06 41 = 3.26 + 14.17 1.28 2 8

30

vervolg bl. 32

Rangorde  volgens  G L S (Getal Lammers geSpeen)Ram-nommer Invloed Speen  Direk Speen  Maternaal Na-Speen Vrugbaarheid Relatief  Ekonomies TeelKorrek

KKM Jaar Volg No. Kuddes Nageslag Spn. Dir. Akk. % Simb. Spn. Mat. Akk. % Simb. Na Spn. Akk. % Simb. G L S Akk. % Simb. REW Simb. REW-PA REW-MA Wol Bouvorm

LPB 03 0344 4 236 �0.85 90 x 1.21 88 * 0.90 93 = 13.94 78 * 4.37 + 0.16 7.76 1 1BEC 07 0107 24 925 3.25 97 * 0.06 85 = 8.77 94 * 12.50 76 * 3.49 + 18.62 7.93 8 9VB 09 0008 1 79 0.68 82 = -0.24 73 - 1.57 85 + 11.97 63 * 5.31 * 3.24 6.08 9 9XK 06 0186 1 48 1.69 83 + -0.15 75 - 2.74 87 + 11.82 63 * 7.64 * 7.57 6.60 5 9H 07 0174 1 36 0.02 72 - -1.19 70 x 0.15 62 - 11.04 57 * 2.32 + -1.57 4.34 2 5

RDW 05 0411 2 226 1.67 87 + 0.42 75 + 2.60 80 + 10.77 66 * 8.76 * 8.24 6.64 6 9GJS 02 0179 2 205 -0.60 90 - 0.48 85 + -1.55 86 x 10.69 76 * 6.93 * -2.64 5.52 7 6WTM 09 0148 5 46 0.11 67 - 0.67 63 + 1.10 69 = 10.54 57 * 5.21 * 2.42 5.99 1 2VB 09 0131 1 48 0.17 78 - -0.23 54 - -0.13 81 - 10.40 47 * 5.66 * 0.05 5.06 6 9LW 08 0037 2 34 0.57 78 = 0.15 61 = 1.65 74 + 10.16 56 * 4.73 + 3.58 5.52 4 7

WTM 05 0025 4 143 2.11 91 * 0.17 87 = 5.01 87 * 10.14 82 * 4.96 * 11.59 6.29 3 9VB 09 3006 1 59 0.02 78 - -0.25 61 - -0.51 81 - 10.03 51 * 5.50 * -0.82 4.78 9 9

WTM 05 0121 2 43 1.07 82 + 0.74 79 * 0.99 78 = 9.85 72 * 9.60 * 5.31 6.20 2 4KIN 09 0050 3 49 0.69 80 + -0.39 52 - 2.42 78 + 9.66 44 * 2.12 + 3.90 4,79 9 8VB 07 0315 1 45 2.90 71 * 0.03 66 = 5.09 80 * 9.55 57 * 7.76 * 13.85 6.26 2 6JS 07 0181 2 81 1.85 80 * 0.31 63 + 3.78 73 * 9.48 58 * 6.28 * 9.79 5.97 3 4LW 08 0128 2 35 0.31 77 = -0.22 69 - 1.55 73 + 9.34 63 * 2.42 + 2.16 4.61 8 9

NWB 07 0002 1 136 0.71 87 + 0.77 78 * 2.11 83 + 9.28 68 * 5.55 * 5.40 5.77 8 9VAG 09 0166 3 76 1.75 67 * -0.39 65 - 5.16 62 * 9.05 60 * 1.09 = 9.82 5.01 8 9

Rangorde  volgens  WOL (van nageslag)Ram-nommer Invloed Speen  Direk Speen  Maternaal Na-Speen Vrugbaarheid Relatief  Ekonomies Teel Korrek

KKM Jaar Volg No. Kuddes Nageslag Spn. Dir. Akk. % Simb. Spn. Mat. Akk. % Simb. Na Spn. Akk. % Simb. G L S Akk. % Simb. REW Simb. REW-PA REW-MA Wol Bouvorm

ISH 07 0008 5 136 1.61 88 * 2.48 75 * 1.42 87 + 3.82 68 * 12.53 * 9.97 5.19 9 6VB 07 3164 1 116 2.13 85 * 0.91 77 = 2.30 89 - 7.00 69 * 10.77 * 10.07 5.47 9 8

SMC 06 0030 7 186 1.50 91 + 0.06 77 = 0.31 87 - 6.86 71 * 9.71 * 4.90 4.24 9 2JVB 09 0115 1 61 �0.15 81 - 1.19 52 * �2.69 83 x 1.38 40 = 8.36 * -1.35 1.80 9 9ISH 09 0146 1 35 1.13 72 + 1.44 50 * 0.61 66 = 1.20 46 = 8.09 * 6.18 2.61 9 6JVB 05 0035 3 252 0.55 91 = 0.73 85 * 0.20 93 - 7.58 73 * 7.69 * 2.95 4.80 9 3NWB 07 0110 1 34 1.81 76 * 0.81 66 * 2.70 68 + 5.78 56 * 7.68 * 9.36 4.61 9 7AY 06 0095 5 81 1.70 87 * -0.17 76 - 1.40 78 + 5.68 69 * 7.25 * 6.23 3.52 9 6

WTM 08 0006 2 166 1.39 88 + 0.63 69 + 0.92 88 = 2.41 60 + 7.20 * 6.03 2.53 9 3CVH 09 0350 3 107 2.42 85 * 0.11 51 = 3.77 73 * 7.09 42 * 7.18 * 11.19 4.87 9 9RDW 05 0768 26 1241 1.48 97 + -0.56 92 x 1.12 92 = 7.94 88 * 7.00 * 4.73 4.15 9 9WTM 11 0008 6 96 3.82 86 * 0.86 60 * 6.75 78 * 1.97 54 + 6.83 * 19.51 3.75 9 9AY 08 0034 3 141 0.82 87 + 0.13 70 = 0.26 73 - 6.46 62 * 6.74 * 2.92 3.77 9 9

RDV 09 0098 3 106 2.03 84 * -0.19 58 - 1.62 82 + 2.33 51 + 6.60 * 7.43 1.99 9 5IAN 06 0038 2 116 1.57 89 + 1.07 81 * 2.17 80 + 2.38 74 + 6.60 * 8.48 3.05 9 1SMC 08 0001 2 44 0.84 70 + 1.43 44 * 0.31 59 - -0.31 34 - 6.55 * 4.96 1.69 9 7RDV 08 0107 2 79 1.95 85 * 0.14 64 = 2.72 86 + 5.58 56 * 6.48 * 8.78 3.91 9 9US 07 0305 1 34 0.64 74 = 1.05 58 * -0.24 66 - 0.97 44 = 6.45 * 3.24 1.85 9 9LW 10 0091 9 342 4.55 93 * -0.57 41 x 6.41 78 * 0.19 35 = 6.32 * 19.20 1.80 9 9

Rangorde  volgens  BOUVORM (van nageslag)Ram-nommer Invloed Speen  Direk Speen  Maternaal Na-Speen Vrugbaarheid Relatief  Ekonomies Teel Korrek

KKM Jaar Volg No. Kuddes Nageslag Spn. Dir. Akk. % Simb. Spn. Mat. Akk. % Simb. Na Spn. Akk. % Simb. G L S Akk. % Simb. REW Simb. REW-PA REW-MA Wol Bouvorm

RDW 05 0411 2 226 1.67 87 + 0.42 75 + 2.60 80 + 10.77 66 * 8.76 * 8.24 6.64 6 9WA 07 0033 1 68 2.45 63 * 0.90 59 * 3.81 55 * 5.42 52 * 8.37 * 12.50 4.83 6 9JVB 09 0115 1 61 -0.15 81 - 1.19 52 * -2.69 83 x 1.38 40 = 8.36 * -1.35 1.80 9 9XK 09 0409 1 56 3.66 83 * 0.48 63 + 5.63 86 * 2.63 55 + 7.75 * 17.35 3.63 7 9

JVB 04 0100 7 328 2.52 88 1.34 87 * 3.68 86 * 0.76 78 = 7.69 * 13.24 2.98 8 9WTM 08 0133 1 196 3.79 89 * -0.39 72 - 5.64 90 * 5.69 64 * 7.64 * 16.43 4.35 3 9XK 06 0186 1 48 1.69 83 + -0.15 75 - 2.74 87 + 11.82 63 * 7.64 * 7.57 6.60 5 9VB 10 0090 1 77 1.06 80 + 0.71 53 * 1.36 80 + 7.28 44 * 7.45 * 5.60 4.88 6 9

CVH 09 0350 3 107 2.42 85 * 0.11 51 = 3.77 73 * 7.09 42 * 7.18 * 11.19 4.87 9 9RDW 05 0768 26 1241 1.48 97 + -0.56 92 x 1.12 92 = 7.94 88 * 7.00 * 4.73 4.15 9 9GZ 09 0218 2 66 1.94 81 * 0.93 47 * 1.78 68 + -1.10 41 - 6.96 * 9.00 1.35 1 9

WTM 11 0008 6 96 3.82 86 * 0.86 60 * 6.75 78 * 1.97 54 + 6.83 * 19.51 3.75 9 9AY 08 0034 3 141 0.82 87 + 0.13 70 = 0.26 73 - 6.46 62 * 6.74 * 2.92 3.77 9 9

JVB 05 0249 1 44 1.58 63 + 1.22 55 * 1.99 58 + 0.97 41 = 6.70 * 8.57 2.50 7 9RDV 10 0021 2 115 1.88 77 * -0.03 53 - 2.07 65 + 4.88 46 + 6.67 * 7.67 3.35 4 9AFJ 06 0027 3 64 1.47 82 + 0.47 71 + 0.55 78 = -0.21 61 - 6.59 * 5.66 1.10 6 9RDV 08 0107 2 79 1.95 85 * 0.14 64 = 2.72 86 + 5.58 56 * 6.48 * 8.78 3.91 9 9US 0 0305 1 34 0.64 74 = 1.05 58 * -0.24 66 - 0.97 44 = 6.45 * 3.24 1.85 9 9LW 10 0091 9 342 4.55 93 * -0.57 41 x 6.41 78 * 0.19 35 = 6.32 * 19.20 1.80 9 9IAN 05 0003 3 118 -0.68 88 x 1.06 85 * -2.09 90 x 4.70 77 + 6.09 * -2.56 3.06 9 9

32

34

35

BKB Kampioen Wol Ooi: Jan Haasbroek (082 4668319) van Hoopstad. Links is Jan Haasbroek, sykleinseun Francois Haasbroek, Petrus Longwaan houdie ooi 2333 JJH vas en agter is Robert Scott (BKBborg).

BKB Junior Kampioen Wol Ram: Pieter Badenhorst(072 243 5123) van Colesberg. Links is PieterBadenhorst, Hans Steenbok hou die ram 2113 PB vasen regs is Robert Scott (BKB borg).

BKB Senior Kampioen Wol Ram: Jan van Biljon (082781 5210) van Viljoenskroon. Links is Jaco Jonker(Stoetbestuurder), Robert Scott (BKB borg), Jan vanBiljon en ram 1038 JVB word vasgehou deur JohnMokomane.

FNB Kampioen Ramlam: Jan Haasbroek (082 4668319) van Hoopstad. Links is Andries Mulder (ENB borg),Jan Haasbroek, sy kleinseun Francois Haasbroek enMoses Mbele hou die ramlam 2061 JJH met trots vas.

BKB Ligswaargewig Kampioen Ram: Hannes Kotzé(082 926 1179) van Moorreesburg. Links is Johan Kotzé(pa), Pierre Vlok (BKB borg), Diana en Suzanne(dogters) en Hannes Kotzé hou ram 1470 XK vas.

CMW Swaargewig Kampioen Ram sowel as SeniorKampioen Ram: Jan Haasbroek (082 466 8319) vanHoopstad. Links is Noekie de Jager (CMW borg), JanHaasbroek, sy kleinseun Francois Haasbroek en EliasChaka hou ram 1065 JJH vas.

BAYER Junior Kampioen Ooi: Jan van Biljon (082781 5210) van Viljoenskroon. Links is Pierre Vlok (BKBborg), Trix en Jan van Biljon, Jaco Jonker (Stoet -bestuurder) en voor hurk Jacob Ndaba wat ooi 2099JVB vashou.

TELWIEDRE Junior Kampioen Ram: Jan van Biljon(082 781 5210) van Viljoenskroon. Links is Jaco Jonker(Stoetbestuurder), Pierre Vlok (BKB borg), Jan vanBiljon en Simon Mpondo hou ram 2001 JVB vas.

MOLATEK Kampioen Ooilam: vertoon deur NiekieFourie (082 331 1566) van Christiana. Links is DivOlivier (MOLATEK borg), Jim Kehalotse hou ooilam2064 XL vas en regs staan Jaco Engelbrecht (Stoet -bestuurder).

S.A.’s 2013 SKOU UITSLAE

36

CMW : Kampioen Ooi- en Ramteler BKB : Teler van Kampioene BKB : Victor Ludorum Skild

Vertoners tydens Prysuitdelingsfunksie

Beoordelaars : Riaan Myburgh, Gerrie Muller & Whellan Simkin

Vagwenners : Buks & Koos de Wet, Robert Scott (BKB) & Hugo Wiehahn

Wolbeoordelaars : Hennie Hattingh & Cor Uys

Ringgidse en skaalbeamptes wat voorsien was deur BKB en CMW

S.A.’s 2013 PRESTEERDERS

37

KLAS 1 : Kampioen Wolooi - borg BKB 1 ste 2333 JJH Jan Haasbroek2 de 2068 JVB Jan van Biljon3 de 2081 HWB Hennie Blomerus4 de 2093 AY Jack Strauss5 de 2001 HWB Hennie Blomerus

KLAS 2 : Junior Wolram - borg BKB 1 ste 2113 PB Pieter Badenhorst2 de 2017 VAG Van Aardt Greyling3 de 2015 JVB Jan van Biljon4 de 2147 JDJ Johann de Jager5 de 2115 HWB Hennie Blomerus

KLAS 3 : Senior Kamp Wolram - borg BKB 1 ste 1038 JVB Jan van Biljon2 de 1136 RDV Philip Botha3 de 1115 CVH Pieter van Heerden4 de 2021 RDV Philip Botha 5 de 1031 JVB Jan van Biljon

KLAS 4 : Ooilam 60kg en onder - borg MERIAL 1 ste 2241 XK Hannes Kotzé2 de 2145 JVB Jan van Biljon3 de 2099 XL Niekie Fourie4 de 2106 PWI PW van Heerden5 de 2124 JVB Jan van Biljon

KLAS 5 : Ooilam 60.1-70kg - borg ZOETIS1 ste 2064 XL Niekie Fourie2 de 2089 LT Manie Lombard3 de 2029 JVB Jan van Biljon4 de 2399 XL Niekie Fourie5 de 2189 H Hardus Botha

KAMPIOEN OOILAM : borg MOLATEK1 ste 2064 XL Niekie Fourie2 de 2089 LT Manie Lombard3 de 2029 JVB Jan van Biljon4 de 2399 XL Niekie Fourie5 de 2241 XK Hannes Kotzé

KLAS 6 : Ooilam 70.1-80kg - borg ABSA1 ste 2128 HVN Manie van Niekerk2 de 2239 CZB Cobus Botha3 de 2001 HWB Hennie Blomerus4 de 2102 JVB Jan van Biljon5 de 2196 XK Hannes Kotzé

KLAS 7 : Ooilam bo 80kg - borg STANDARD 1 ste 2099 JVB Jan van Biljon2 de 2025 HVN Manie van Niekerk 3 de 2083 JVB Jan van Biljon4 de 2018 HWB Hennie Blomerus5 de 2142 XK Hannes Kotzé

JUNIOR KAMPIOEN OOI : borg BAYER 1 ste 2099 JVB Jan van Biljon2 de 2025 HVN Manie van Niekerk3 de 2128 HVN Manie van Niekerk4 de 2239 CZB Cobus Botha5 de 2001 HWB Hennie Blomerus

KLAS 8 : Ramlam 70kg en onder - borg LANDBANK 1 ste 2204 JVB Jan van Biljon 2 de 2355 XK Hannes Kotzé 3 de 2194 CVH Pieter van Heerden4 de 2215 PWI PW van Heerden5 de 2201 JVB Jan van Biljon

KLAS 9 : Ramlam 70.1-80kg - borg VIRBAC1 ste 2290 XK Hannes Kotzé2 de 2042 NY Johann Strauss3 de 2089 LW Buks de Wet4 de 2069 VAG Van Aardt Greyling5 de 2395 XK Hannes Kotzé

KLAS 10 : Ramlam 80.1-90kg - borg AFGRI 1 ste 2061 JJH Jan Haasbroek2 de 2024 WD Wouter du Plooy3 de 2016 GZ Faan Greyling4 de 2009 GZ Faan Greyling5 de 2070 JS Koos de Wet

KAMPIOEN RAMLAM : borg ENB 1 ste 2061 JJH Jan Haasbroek2 de 2290 XK Hannes Kotzé3 de 2042 NY Johann Strauss4 de 2089 LW Buks de Wet5 de 2204 JVB Jan van Biljon

KLAS 11 : Ramlam 90.1-100kg - borg ENB 1 ste 2221 JJH Jan Haasbroek2 de 2109 JVB Jan van Biljon3 de 2085 CVH Pieter van Heerden4 de 2105 H Hardus Botha5 de 2063 GU Jan Uys

KLAS 12 : Ramlam bo 100kg - borg ENB1 ste 2001 JVB Jan van Biljon2 de 2045 JVB Jan van Biljon3 de 2008 HVN Manie van Niekerk4 de 2042 GJS George Smith5 de 2081 JVB Jan van Biljon

JUNIOR KAMPIOEN RAM : borg TELWIEDRE 1 ste 2001 JVB Jan van Biljon2 de 2221 JJH Jan Haasbroek3 de 2045 JVB Jan van Biljon4 de 2008 HVN Manie van Niekerk5 de 2042 GJS George Smith

KLAS 13 : Ram 110.1-120kg - borg TELWIEDRE 1 ste 1147 JS Koos de Wet2 de 1202 LW Buks de Wet3 de 1242 CVH Pieter van Heerden4 de 2056 CZB Cobus Botha5 de 1074 LW Buks de Wet

KLAS 14 : Ram 120.1-130kg - borg MSD 1 ste 1470 XK Hannes Kotzé2 de 1215 CVH Pieter van Heerden3 de 1107 GZ Faan Greyling4 de 1108 JVB Jan van Biljon5 de 1057 LW Buks de Wet

LIGSWAARGEWIG KAMP. RAM : borg BKB1 ste 1470 XK Hannes Kotzé2 de 1147 JS Koos de Wet3 de 1215 CVH Pieter van Heerden4 de 1202 LW Buks de Wet5 de 1107 GZ Faan Greyling

KLAS 15 : Ram 130.1-140kg - borg AFRIVET1 ste 1358 CZB Cobus Botha2 de 1391 XK Hannes Kotzé 3 de 1005 LW Buks de Wet4 de 1180 HVN Manie van Niekerk5 de 1006 AY Jack Strauss

KLAS 16 : Ram 140.1-150kg - borg MEADOW1 ste 1029 IAN Hugh Smith2 de 1014 GJS George Smith3 de 1067 CVH Pieter van Heerden4 de 1033 IAN Hugh Smith 5 de 1145 JVB Jan van Biljon

KLAS 17 : Ram 150.1-160kg - borg CMW1 ste 1065 JJH Jan Haasbroek2 de 1036 HWB Hennie Blomerus3 de 1057 LT Manie Lombard4 de 1204 COR Cornie van den Heever5 de 1116 JVB Jan van Biljon

KLAS 18 : Ram bo 160kg - borg CMW1 ste 1039 HVN Manie van Niekerk2 de 1012 HWB Hennie Blomerus3 de 1004 AFJ Fouché Jordaan4 de 1031 HWB Hennie Blomerus5 de 1012 WD Wouter du Plooy

SWAARGEWIG KAMP. RAM : borg CMW1 ste 1065 JJH Jan Haasbroek2 de 1358 CZB Cobus Botha 3 de 1039 HVN Manie van Niekerk 4 de 1012 HWB Hennie Blomerus 5 de 1004 AFJ Fouché Jordaan

SENIOR KAMPIOEN RAM : borg CMW 1 ste 1065 JJH Jan Haasbroek2 de 1358 CZB Cobus Botha 3 de 1470 XK Hannes Kotzé4 de 1147 JS Koos de Wet5 de 1039 HVN Manie van Niekerk

CMW KAMPIOEN OOITELER : 1 ste Jan van Biljon2 de Niekie Fourie3 de Manie Lombard en3 de Manie van Niekerk4 de Jan Haasbroek

CMW KAMPIOEN RAMTELER : 1 ste Jan Haasbroek2 de Hannes Kotzé3 de Cobus Botha en3 de Jan van Biljon4 de Koos de Wet

BKB TELER VAN KAMPIOENE : 1 ste Jan Haasbroek2 de Jan van Biljon3 de Hannes Kotze4 de Cobus Botha5 de Niekie Fourie

BKB VICTOR LUDORUM : 1 ste Jan van Biljon2 de Hannes Kotzé3 de Jan Haasbroek4 de Manie van Niekerk5 de Pieter van Heerden

S.A.’s 2013 SKOU UITSLAE

38

42

KURSUSSE 2013

Grootfontein studente Marlow Landbouskool

Junior Beoordelaars te Viljoenskroon Senior Beoordelaars te Viljoenskroon

Beginnerskursus vir Elsenburg studente by Moorreesburg

DANKIE AAN ALLE TELERS WAT SKAPE VOORSIEN HET EN GEHELP HET MET KURSUSSE!

Junior Beoordelaars te Moorreesburg

Spesiale kursusse word gereël volgens behoefte in ’n area op een van ons telers se plase. Laat weet asb. dieGenootskap indien u graag ’n kursus wil doen by tel. 051 522 6827 / 8.

43

46

TOEKENNINGS EN UITSTALLINGS 2013

BKB het toekennings gemaak vir besondere prestasie in die SAVleismerino bedryf.Heel links: Neil Lubbe onder-voorsitter van BKB Direksie, Jan Vosloo,Gerrie Muller, Koos Pansegrouw, Manie Lombard en regs Jacobus LeRoux BKB Bestuurder Openbare Betrekkinge.

Oorkondes aan Senior keurders: Noekie de Jager, Johnny Cawood, Jan Munnik en Nico Bosch Oorkondes aan twee telers:Jimmy van der Spuy en dr. Blackie Swart

NAMPO UITSTALLING

MEGA WEEKPRETORIA SKOU

n BEGINDATUM KENMERK HUIDIGE EIENAAR PLEK PLAASNAAM

1 1952-04-24 EL DEPARTEMENT LANDBOU WES-KAAP ELSENBURG ELSENBURG

2 1952-06-24 HV VORSTER H F - Francois LADY GREY VORSTERSHOEK

3 1952-09-08 JVB VAN BILJON J K - Jan VILJOENSKROON NIEKERKSRUST

4 1952-10-22 CS SIMKIN C H W - Whellan DEWETSDORP BELLEVUE

5 1953-09-30 JW HUGO WIEHAHN & Sns. CALEDON TUSSENBEIDE

6 1956-02-16 WJV VORSTER W J - Henning MIDDELBURG BLOUBOSFONTEIN

7 1956-09-25 GH HANEKOM GEBRS. - Hannes EENDEKUIL WINKELSHOEK

8 1957-02-11 BC VERMAAK HP - Hennie CLOCOLAN MERRIVALE

9 1958-03-17 KD KINGWILL K D - Colin MIDDELBURG WESTAWAY

10 1959-07-10 JVR VAN RIET J J - Johnny EXCELSIOR BAROLONG

11 1962-08-23 HVN VAN NIEKERK H J & Sn. - Manie KROONPARK GELUK

12 1965-08-05 GJS SMITH G J - George DORDRECHT MORRISTON

13 1967-02-28 XX DE JAGER KOBUS & JACO AMERSFOORT SCHUILPLAAS

14 1970-04-01 HPJ SANNIESGUNS BOERDERY TRUST - Hendrik BULTFONTEIN SANNIESGUNS

15 1971-11-29 GZ GREYLING S S Jnr - Faan LADY GREY SOPHIASHOF

16 1973-03-25 XL FOURIE N J - Niekie CHRISTIANA NAUDESFONTEIN

17 1973-04-16 GGM VAN DER MERWE GG - Gustav BOTHAVILLE KLIPPLAATSDRIFT

18 1974-02-28 GHM MULLER G H - Gerrie FRANKFORT REVACK

19 1974-04-22 FDB DU BOIS F G - Francois PORTERVILLE DE ERF

20 1974-07-22 US UNIVERSITEIT STELLENBOSCH - John ELSENBURG MARIENDAHL

21 1974-10-30 WDW DE WAAL H W - Phillip MOORREESBURG DRIE HEUWELS

22 1975-05-29 AVM AGTERLAND BOERDERY BK - Du Toit PORTERVILLE AGTERLAND

23 1976-07-12 LW DE WET LJ - Buks GRAAFFREINET ALLEMANSKRAAL

24 1976-09-20 NY STRAUSS F J - Johann CALVINIA PLATBERG

25 1977-01-19 NX PIENAAR N E - Niekie VREDENBURG DE KLIP

26 1977-09-30 LT STELENA - Manie ORANJEVILLE NOOITGEDACHT

27 1977-11-21 VB VREDEBEST PLASE - Blackie KLAPMUTS VREDEBEST PLASE

28 1978-10-03 UG HATTINGH J D H - Jan DELAREYVILLE KLIPPAN

29 1978-12-14 ME DE BEER B J H - Bennie TWEELING BUNDEMAR

30 1979-08-27 XK KOTZE J C - Hannes MOORREESBURG ALEXANDERSHOEK

Baie geluk en dankie aan die families wat vasbyters en staatmakers is in die SAVM bedryf oor baie jare.

OUDSTE SA VLEISMERINO STOETE IN SUID-AFRIKA

50

52

ERKENNING AAN TOP PRODUSERENDE OOIEOOI-REPRODUKSIELYS VAN DIE TOP 10 TEELOOIE VIR 6 JAARGROEPE,

GERANGSKIK VOLGENS TOTALE kg GESPEENOpgestel deur die SAVM Telersgenootskap op 18 November 2013

Reproduksie en Grootmaakvermoë Prestasie van NageslagOoi no. Geb. OEL ILP Geb. / Lam % / Lammers Totale kg Gem. Lammers Gem. Gem.

Mnd. (mde) (dae) Lam. Jaar Geweeg Gespeen SpnIdx Gekeur Wolpunt Boupunt4028 ISA Jun 23 412 6/11 131 11 556 100 7 5 54539 RDW Jul 25 320 9/18 217 14 545 104 11 6 74031 WJV Apr 28 404 7/15 174 13 535 102 9 7 74182 XK Aug 20 338 9/16 195 15 513 103 9 6 64365 XK Des 18 359 8/16 203 15 507 106 10 6 74224 RDW Mrt 18 364 9/15 174 14 475 103 6 7 74134 HPJ Jun 24 313 8/11 131 11 458 106 6 6 74170 AVM Mei 16 346 8/16 188 13 456 101 4 7 74130 JAR Feb 24 338 9/16 184 15 452 101 10 6 64048 XK Apr 16 429 7/16 186 14 440 97 8 6 6Gem. jaargroep 2004 : 21 362 178 13 4935049 CZB Mei 16 354 8/14 187 14 534 104 7 7 75037 WJV Feb 31 334 7/13 167 11 526 97 7 8 75023 CZB Mei 17 338 7/14 187 14 525 101 4 5 65170 XK Aug 18 376 7/14 194 13 508 115 10 6 65139 WTM Aug 23 355 7/13 178 11 474 106 10 7 75174 WTM Sep 18 364 7/12 167 11 473 106 8 7 75012 CZB Apr 17 335 7/11 145 11 465 105 5 6 65073 CZB Mei 16 343 7/13 173 12 459 101 7 7 75006 JAR Feb 25 331 8/15 192 14 454 112 7 6 6Gem. jaargroep 2005 : 18 348 176 12 4896009 KIN Mrt 17 337 7/14 212 14 616 99 5 6 66034 CZB Mrt 16 359 7/15 227 14 532 97 6 6 66017 JJH Mrt 19 338 7/14 209 11 471 110 3 6 66002 KIN Mrt 19 328 7/11 164 11 470 107 5 7 76064 CZB Mei 14 358 7/12 185 12 466 101 3 6 66092 DDB Okt 18 279 8/17 279 13 459 101 6 7 76030NWB Mei 24 360 6/12 185 10 458 97 4 6 66176 WTM Sep 19 307 7/13 210 12 453 101 6 7 86103 WTM Mrt 19 336 7/13 194 12 450 110 9 7 76037 JJH Mrt 17 299 8/12 179 11 424 109 3 6 6Gem. jaargroep 2006 : 18 330 204 12 4797011 WJV Mrt 23 360 5/10 175 9 488 105 5 6 67060 NWB Mei 24 362 5/10 182 9 470 106 6 6 67017 ISA Mrt 12 348 5/9 158 9 457 101 2 7 87098 WTM Jun 23 287 6/12 218 9 429 114 7 7 77212 JVR Sep 24 328 5/11 212 11 417 105 2 6 67020 ISA Mrt 27 329 5/8 140 8 412 101 4 6 67036 WJV Mrt 16 331 6/9 158 8 403 100 4 6 67105 JAR Feb 28 301 6/13 224 11 402 98 5 6 67014 ISA Mrt 26 327 4/8 140 8 398 97 5 7 77013 NWB Apr 25 359 5/8 143 8 397 101 2 4 5Gem. jaargroep 2007 : 22 333 175 9 4278020 WJV Feb 15 342 5/11 229 11 533 98 5 6 68005 DG Mrt 18 335 5/11 239 11 455 105 7 7 78026 JVB Mrt 19 360 5/12 255 9 439 108 7 6 78181 DG Apr 17 330 5/12 261 11 435 102 6 6 78042 JVB Mrt 19 428 4/9 191 9 387 101 7 6 78289 FXF Okt 16 313 5/9 220 8 348 102 2 7 88007 KIN Mrt 18 323 5/9 191 9 348 107 1 7 48072 NWB Mei 24 362 4/7 156 7 335 102 2 6 78065 JVG Apr 16 308 5/10 217 10 333 95 4 7 58001 FXF Apr 16 285 6/12 261 10 331 98 5 6 6Gem. jaargroep 2008 : 17 338 222 9 3949006 WJV Feb 29 280 3/6 158 6 297 99 4 7 79017 CVH Mrt 24 199 4/13 351 9 296 100 5 7 69037 WTM Mrt 17 315 4/7 189 7 279 110 3 7 69235 XK Apr 17 399 3/8 222 8 278 96 5 6 69008 NWB Mei 24 351 3/6 171 6 277 96 1 7 69078 NWB Mei 24 366 3/6 171 6 273 103 2 7 79007 NWB Mei 24 344 3/5 143 5 270 105 3 6 69215 JJH Okt 22 293 3/6 194 6 264 106 1 8 89064 NWB Mei 24 357 3/6 171 5 264 97 3 6 7Gem. jaargroep 2009 : 23 329 190 6 279

60

Opperste Kampioen Ram XK1516 - Vashouers: Winston Cleophas, Jeromy Cleophasen Dirk Jaars

Kampioen Ramlam XK2290 en Reserwe Kampioen Ramlam XK2422 - Vashouer:Winston Cleophas, Mnr Hannes Kotz , Vashouer: Jeromy Cleophas

Kampioen Wolram GEC2049 - Gawie Carstens Snrvan Pampoenkraal te Porterville -Vashouer: ChrisjanSwarts

Kampioen Groep van 3 Ramme - Maritz Mouton, De Villiers Mouton (seun) - Vashouers:(heel regs) Jacobus Goliath,(links) Paul Mentoor, (middel) Isak Frans

Kampioen Ligte Ramlam GEC3022- Gawie CarstensSnr van Pampoenkraal te Porterville - Vashouer: ShaunRegter

Junior Kampioen Ram XK2201 - Mnr Hannes Kotzé -Vashouer: Jeromy Cleophas

Senior Kampioen Ram XK1516 - Corne van denHeever & Jan van Biljon (die 2 beoordelaars), Vashouer:Dirk Jaars

SUPER 10 RAMSKOU TE MOORREESBURG6 SEPTEMBER 2013

61

64

65

RAMVERKOPE OP VEILINGS

1019 LW was die duurste ram wat op dieNasionale veiling van 7 Augustus 2013

verkoop is vir R52 000

68

JARE

DIE AFGELOPE 10 JAAR SE VEILINGSSTATISTIEKVAN RAMVERKOPE BY ALLE VEILINGS ONDERBESKERMING VAN DIE S.A.V.M. GENOOTSKAP

JAAR AANTAL GEMID. % STYGING BRUTOVERKOOP PRYS OMSET

2004 1580 R3196 13.57 R5,049,000 2005 1719 R3701 15.80 R6,362,000 2006 1859 R5245 41.72 R9,750,000 2007 2023 R5211 -0.65 R10,541,000 2008 1965 R6307 21.03 R12,392,800 2009 2018 R5366 -14.92 R10,828,250 2010 2111 R5780 7.72 R12,202,0002011 2178 R7478 29.38 R16,287,0002012 2158 R7857 5.07 R16,959,1502013 1912 R 7510 -4.42 R 14 359 700

69

70

71

72

Van Voorl Naam Posadres Selfoon FirmaAucamp P F Pieter Bus 618, Kleinbrakrivier, 6503 082 825 3890 BKBBosch J C N Nico Bus 178, Wolmaransstad, 2630 082 771 3480 BKBBotha J C Hardus Bus 6262, Kroonheuwel, 9501 082 413 8426 TelerCawood J B Johnny Bus 54, Marquard, 9610 071 476 5128 VryskutClaassen C J C Corrie Bus 1062, Lichtenburg, 2740 083 236 3528 TelerCronje D C Daan Bus 328, Vrede, 9835 082 565 6924 BKBCronje J H Boet Bus 220, Standerton, 2430 082 772 4541 BKBDe Jager H B Henri Bus 2444, Bethlehem, 9700 079 499 4555 BKBDe Jager J W Noekie Bus 46, Frankfort, 9830 082 469 7291 CMWDe Wet D R Danie Bus 15, Frankfort, 9830 082 772 4537 BKBDe Wet J B Johan Bus 800, Caldedon, 7230 082 853