Sağlığın Geliştirilmesi Kavramı, Kapsamı ve Önemi

Sağlığın Geliştirilmesi Kavramı, Kapsamı ve Önemi

Amaç:

Katılımcıların sağlığın geliştirilmesi kavramı, önemi ve müdahale alanları hakkında bilgilendirilmesi amaçlanmıştır.

TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi

2

Öğrenim Hedefleri:

Bu oturumun sonunda katılımcılar;• Sağlığın geliştirilmesi kavramı konusunda

bilgi verebilmeli ve önemini tartışabilmeli• Precede ve Procede yaklaşımını

tartışabilmeli• Toplumun sağlığın geliştirilmesi

çerçevesinde gereksinimlerinin belirlenmesini vurgulayabilmeli

• Sağlığı geliştirme müdahale alanlarını belirleme yöntemini tartışabilmelidirler.


3

Sağlığın Geliştirilmesi Kavramı Sizce Nedir?

Sağlık ve Korunma

İnsanlık tarihince kanıtlar mevcut…

“Gılgamış Destanı- İÖ 3000 yıllarının ilk yarısında Mezopotamya’daki Uruk kentinde hüküm süren Kral Gılgamış’ın ölümsüzlük isteği ile yaşananlar”

1. Bulgusal ( Semptomatik ) Dönem- XIX. YY a kadar sürme

Neden - Sonuç ilişkisi bilinmiyor.

2. Laboratuvar Dönemi19. yy sonları / L. PasteurHasta yok hastalık var

3. Klinik Dönem1950’lere kadar süren dönemMikroorganizmalar farklı bireylerde farklı tablolar ile seyretmesinin fark edilmesi ve yaşam umudu Hastalık yok hasta var

Sağlığı Algılama Aşamaları


6

4. Halk Sağlığı Dönemi

1950 ’lerden sonrası / 1948 DSÖ kuruluşuyaşanılan ortam / topluluk / aile önemi

5. Yeni Halk Sağlığı Dönemi

Toplumsal iyilik

Sağlığı Algılama Aşamaları


7

1974 Lalonde Raporu 1977 DSÖ Herkes İçin Sağlık

1978 Alma Ata

1981 Avrupa Herkes İçin Sağlık

1986 Ottawa Sözleşmesi

Tarihsel Çerçeve


8

1986 Ottawa Sözleşmesi

1988 Adelaide

1991 Sundsvall

1997 Jakarta

2000 Mexico City

2005 Bangkok

2009 Nairobi

Tarihsel Çerçeve


9

1. Toplumsal Eşitlik

2. Çevreyle Bütünlük

3. Yaşamın Bütünlüğü

4. Toplumsal Etmenler

5. Hizmetin Boyutu

6. Korumaya Öncelik

7. Risk Gruplarına Öncelik

8. Önemli Hastalıklara Öncelik

9. Entegre Hizmet

10. Multisektörel - Ekip Hizmeti

11. Sağlık - Kalkınma İlişkisi

12. Öz Sorumluluk

13. Halkın Katılımı

14. Evrensellik

15. Koşullara Uygunluk

Alma-Ata Temel Sağlık Hizmetleri


10

Etkinlikler Olarak TSH / En Az Bakım1. Halkın sağlık eğitimi

2. Beslenme durumunun geliştirilmesi

3. Temiz su sağlanması ve sanitasyon

4. AÇS ve AP

5. Bulaşıcı hastalıklara karşı bağışıklama

6. Endemik hastalıkların kontrolü

7. Sık görülen hastalık ve yaralanmaların tedavisi

8. Temel ilaçların sağlanması1978


11

2000 Yılında Herkes için Sağlık Hedefleri

1. Sağlıkta Hakkaniyet

2. Yıllara yaşam katmak3. Özürlüler için daha iyi olanaklar

4. Hastalıkları ve sakatlıkları azaltmak

5. Kızamık, polio, neonatal tetanoz, difteri kongenital kızamıkçık, kongenital sifiliz ve yerel sıtmayı elimine etmek

Herkes İçin Sağlık ( Hedef 1 - 12 )


12

6. Doğuşta beklenen yaşam umudunu artırmak

7. Bebek mortalitesini azaltmak

8. Maternal mortaliteyi azaltmak

9. Dolaşım sistemi hastalıklarıyla savaşmak

10. Kanserle savaşmak

11. Kazaları azaltmak

12. İntiharlardaki artışı durdurmak

Herkes İçin Sağlık ( Hedef 1 - 12 )


13

Herkes İçin Sağlığa Yardım Eden Yaşam Biçimleri ( Hedef 13-17 )

13. Sağlıklı kamu politikaları geliştirme

14. Sosyal destek sistemleri

15. Sağlıklı davranışlar için bilgi ve motivasyonu artırma

16. Olumlu sağlık davranışlarını destekleme - geliştirme

17. Sağlığa zarar veren davranışları azaltma


14

Sağlıklı Çevreler Üretme ( Hedef 18 - 25 )

18. Sağlıklı çevrelere yönelik politikalar

19. Çevresel risklerin incelenmesi

20. Su kirliliğinin kontrolü

21. Hava kirliliğine karşı korunma

22. Gıda güvenliğinin geliştirilmesi

23. Zararlı atıklara karşı korunma

24. Konut koşullarının geliştirilmesi

25. İşle ilgili sağlık risklerine karşı korunma


15

Uygun Bakım Sunma ( Hedef 26 - 31 )26. TSH ‘ne dayanan bir sağlık bakım sistemi

27. Kaynakların gereksinime göre dağıtımı

28. Birincil tıbbi bakımı yeniden düzenleme

29. Ekip çalışmasını geliştirme

30. Hizmetleri eşgüdümleme

31. Hizmetlerin kalitesini sağlama


16

Sağlığın Gelişmesine Destek (Hedef 32 - 38 )

32. HİS için araştırma temeli oluşturma

33. HİS için politikalar uygulama

34. Kaynak sunumu ve yönetimi

35. Sağlık enformasyon sistemleri ( SES )

36. Personelin eğitimi ve yayılması

37. Sağlık sektörü dışındakilerin eğitimi

38. Sağlık teknolojilerinin değerlendirilmesi


17

1. Uluslararası Sağlığı Geliştirme Konferansı

Sözleşme yayınlamanın amacı 2000 YHİS etkinliklerinin gerçekleştirilebilmesi.

Alma Ata ruhu daha da ileri götürülüyor.

Ottawa Sözleşmesi


18


Ottawa SözleşmesiSağlığın temel koşulları ve kaynakları

1986

Barış

Barınma

Eğitim

Gıda

Gelir

Stabil bir ekosistem

Sürekliliği olan kaynaklar

Sosyal adalet ( Social Justice )

Hakkaniyet ( equity )

19

Ottawa Sözleşmesi

1986

SAVUN ( Advocate )

KOLAYLAŞTIR ( Enable )

ARACI OL ( Mediate )


20

SAVUN ( Advocate )Sağlığın iyi olması / sosyal / ekonomik / bireysel gelişme için temel kaynak. Yaşam kalitesinin önemli öğesi

Politik / ekonomik / sosyal / kültürel / çevresel /davranışsal / biyolojik faktörler. Sağlık için iyi ya da zararlı olabilir.

Sağlığı Geliştirme savunma ile bu faktörlerin iyi / uygun / olumlu olmasını amaçlar.

OttawaTSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi

21

Sağlığı Geliştirme sağlıkta hakkaniyete odaklanır.

Sağlığı Geliştirme etkinlikleri farklılıkları ( mevcut sağ. durumunda ) / tüm insanlara eşit olanaklar ve kaynaklar sağlama sağlık potansiyellerini tamamıyla gerçekleştirebilmeleri için.

Destekleyici çevreler / bilgiye ulaşabilme / yaşam becerileri ve sağlıklı seçim yapabilme olanakları.

KOLAYLAŞTIR ( Enable )


22

ARACI OL ( Mediate )

Ön koşullar ve beklentiler yalnızca sağlık sektörüncegerçekleştirilemez.

Daha da önemlisi Sağlığı Geliştirme bütün ilgili tarafların koordine - eşgüdümlü etkinliğini gereksinir Hükümetler / Sağlık ve diğer sosyal ve ekonomik sektörler / hükümet dışı ve gönüllü kuruluşlar / yerelotoriteler / endüstri ve medya / insanlar birey - kişiolarak / profesyonel ve sosyal gruplar.


23

Sağlığı geliştirme, insanları sağlıklarını geliştirme ve daha çok kontrol etme konusunda yetkinleştirme işlemi / süreci

Sağlık, fiziksel kapasitelere olduğu kadar; sosyal ve kişisel kaynaklara da önem veren pozitif bir kavram.

Bundan ötürü sağlığı geliştirme yalnızca sağlık sektörünün sorumluluğu değil sağlıklı yaşam biçimleri ile iyiliğin ötesinde.

Sağlığı geliştirme herkes için sağlığın bir yolu olarak görülüyor.

Sağlık da bir sonuç olmaktan çok gündelik yaşam için bir kaynak olarak görülüyor.


24

Sağlığı Geliştirme Etkinlikleri

1. Sağlıklı Kamu Politikaları Oluştur

2. Destekleyici Çevreler Yarat

3. Toplum Etkinliklerini Güçlendir

4. Kişisel Becerileri Geliştir

5. Sağlık Hizmetlerini Yeniden Düzenle

Ottawa Sözleşmesi

1986


25

Sağlığı Geliştirme Etkinlikleri1. Sağlıklı Kamu Politikaları Oluştur Amaç; daha sağlıklı seçimi, daha kolay seçim yapmak Politika yapıcılar için de ! 2. Destekleyici Çevreler Yarat Sgel güvenli / sitümüle eden / doyuran doyum sağlayan ve zevklendiren ( eğlendirici ) yaşam & çevre koşulları.3. Toplum Etkinliklerini Güçlendir Bilgi verme / sağlık e / yaşam becerilerini güçlendirme yoluyla kişisel ve sosyal gelişme. Ottawa


26

4. Kişisel Becerileri Geliştir Okulda / evde / işte / yerleşimlerde kronik hastalıklar ve yaralanmalarla başa çıkma toplam etkinliğini gerektirir.5. Sağlık Hizmetlerini Yeniden Düzenle Bireylerin ve toplulukların daha sağlıklı yaşam gereksinimlerini dikkate alan kucaklayan sağlık sektörü ile daha geniş sosyal - politik - ekonomik ve fizik çevre bileşenleri arasında açık kanallar oluşturan biçimde yapılanması.

Ottawa

Sağlığı Geliştirme Etkinlikleri


27

Adelaide KonferansıSağlıklı Kamu Politikaları

Ottawa’nın etkinlikleri birbirinden bağımsızdır ancak sağlıklı kamu politikaları diğer dört etkinliği olanaklı kılar

1988


28

Sağlıklı Kamu Politikası Sağlığın değeri Hakkaniyet, ulaşılabilirlik ve gelişme (dev) Sağlığın tanınması (accountability) Sağlık bakımı (daha öteye) Politika sürecinin ortakları Eylem alanları

Adelaide Konferansı

1988


29

Sağlıklı kamu politikaları için anahtar eylem alanları : Kadınların sağlığının desteklenmesi Gıda ve beslenme Tütün ve alkol Destekleyici çevreler yaratmak

Adelaide Konferansı

1988


30

Sundsvall Konferansı

3. Sağlığı Geliştirme Konferansı

Sağlık ve fizik çevre Destekleyici Çevreler Yaratmak- sosyal,

kültürel, ekonomik, ruhsal, politik ve ideolojik boyutları

Altı ayrı alan- eğitim, gıda ve beslenme, konut ve yakın çevre, iş, ulaşım, sosyal destek ve bakım. 1991


31

Jakarta Bildirgesi

4. Sağlığı Geliştirme Konferansı Yeni Bir Alan için Yeni Oyuncular21.Yüzyılda Sağlığı Geliştirme Sürdürme Toplantısı

Sağlığın ön koşulları barış, barınma, eğitim, sosyal güvenlik, sosyal ilişkiler, gıda, gelir, kadının güçlenmesi, sürdürülebilir bir ekosistem, sürdürülebilir kaynak kullanımı, sosyal adalet, insan haklarına saygı ve hakkaniyettir.

1997TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi

32

Yoksulluk sağlık için en büyük tehdittir. Kentleşme, Yaşlı insanların sayısındaki artış, Kronik hastalıkların artan prevalansı tüm ülkelerde

yeni sorunlar yaratmaktadır.

1997

Jakarta Bildirgesi


33

21.Yüzyılda Sağlığı Geliştirme için öncelikler:

1. Sağlık için sosyal sorumluluğu geliştirmek,2. Sağlığın gelişimi için yatırımları artırmak,3. Sağlık için ortaklığı sağlamlaştırmak ve

genişletmek,4. Toplumun kapasitesini artırmak ve bireyi

güçlendirmek.

Jakarta Bildirgesi

1997


34

6. Sağlığı Geliştirme Konferansı

Ottawa’dan bu yana Sağlığı Geliştirme açısından küresel sorunlar belirgin bir şekilde değişmiştir.

Bangkok Sözleşmesi

2005


35

Sağlığı etkileyen kritik etmenler:

Ülkelerde ve ülkeler arasında artan eşitsizlikler Yeni tüketim ve iletişim örüntüleri Ticarileşme Küresel ve çevresel değişim Kentleşme

Bangkok Sözleşmesi

2005


36

• Toplumun güçlendirilmesi,• Sağlık okur-yazarlığı ve sağlığı geliştirme,• Sağlığı geliştiren sağlık sistemleri,• Sağlıkta hakkaniyet için harekete geçme,• Sağlığı geliştirme için kapasite oluşturma

konularına vurgu yapılmıştır.

Nairobi Konferansı-Yedinci Küresel Sağlığı Geliştirme Konferansı

2009


37


38

Türkiye?


40


41

Türkiye Ulusal Düzeyde Ölüme Neden Olan İlk 20 Hastalığın % Dağılımı (Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkililik Çalışması, 2000, Türkiye)


42

Sağlığın Geliştirilmesi Müdahale Alanları

Bölgelere Göre Antropometrik Ölçümler (-2 SD Altı)(%) (2003)


Kaynak: HÜNNE43

Sağlığı Geliştirme Korumanın Ötesinde Temel koruma Primer koruma Sekonder koruma Tersiyer koruma


44


45

Precede

Proceed

Sağlığın Geliştirilmesi Programlarının Planlanması, Uygulanması ve Değerlendirilmesi

1. Sosyal değerlendirme

▫ Sorunun önemi▫ Toplumun bakış açısı▫ Sorunun önceliği


46

Precede

2. Aşama: Epidemiyolojik Değerlendirme

Toplumda sağlıkla ilgili sorunların dağılımını ve sıklığının analizinde kullanılır. Bu aşamada sağlık sorununun yaşam kalitesi ile olan ilişkisi de değerlendirilir. Değerlendirme sırasında ölümlülük, hastalık, sakatlık, doğurganlık, insidans ve prevalans verisi değerlendirilir. Elde edilen sorunların ne kadar önemli bir halk sağlığı sorunu olduğuna karar verilir.


47

Precede

3.Aşama: Davranış ve Çevrenin Tanısı • İkinci aşamada elde edilen sağlık sorunlarının

davranış ve çevreyle olan ilişkisi irdelenir. •Risk durumlarının belirleyici olan sağlık ve çevre

etmenlerinin müdahalelere ne kadar yanıt vereceği incelenmelidir. (“önemli” ve “değiştirilebileceği” )

•Davranış ve çevreye yönelik planlanan müdahalelerin sonuçları ne kadar etkileyebileceği mutlaka çalışılmalıdır.

•Bu müdahaleler için kim ne kadar biliyor ya da inanıyor? ne kadar ve ne zaman başarabilir? Bu iş için mevcut kaynaklar nelerdir?


48

Precede

4. Aşama: Eğitim ve Organizasyon• Nedensel etmenleri belirledikten sonra

davranış ve çevreye yönelik müdahaleleri yapılması gerekmektedir oHazırlayıcı etmenler, bilgi, tutum, değer,

inanç ve algılamalardır. oOlanak sağlayıcı etmenler çevre ve kişi

kaynakları, ulaşılabilirlik, karşılanabilirlik gibi durumlardır. Yani program, para, zaman, olanak ve yasalar değerlendirilir.

oGüçlendirici etmenler ise pozitif ve negatif etkileyebilecek akran, aile, medya ve yasalardır.


49

Precede

5. Aşama: Yönetsel ve Politik Tanılar

Bütçe, işbirliği, zaman tablosu, örgüt yapısı, koordinasyon Politika, kaynaklar, çevresel etmenlerin analizi sağlık programlarının gelişmesini destekleyebilir ya da engelleyebilir. Sınırlılıklar ve engeller hakkında görüş oluşturulmalı, yöntem ve stratejiler konusunda en iyi ortak görüş sağlanmalı, kaynaklar da eylemlere göre tanımlanmalıdır.TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi

50

Precede

6. Aşama: Uygulama

•Bu adımda sağlığı geliştirme müdahalesi olarak planlamada belirlenen sağlık eğimi müdahalesi ile yönetsel ve yasal düzenlemeler hayata geçirilir.

Kaynak: Bahar Özvarış Ş. Sağlığı Geliştirme ve Sağlık Eğitimi,2011


51

Proceed

7. Aşama:Değerlendirme

•Yapılan müdahalelerle hedeflenen sağlık davranışlarını “hazırlayıcı, olanak sağlayıcı, güçlendirici” faktörler sürecine nasıl etki edildiği ortaya konur.



52

Proceed

8. Aşama: Etkileri değerlendirme

•Yapılan müdahalelerle “Hazırlayıcı, olanak sağlayıcı, güçlendirici” faktörlerin hedeflenen sağlık davranışlarına, yaşam biçimlerine ve çevresel faktörlere etkisi değerlendirilir.



53

Proceed

9. Aşama: Değerlendirme çıktıları

•Son adımda değerlendirme çıktısı olarak, müdahalelerin uzun dönemde sağlıkta ve yaşam kalitesinde yarattığı etki ortaya konur.



54

Proceed

PRECEDE ve PROCEED modeli;

Sonuçta, birbirini tamamlayan

süreçlerdir. Birinin bıraktığı

yerden diğeri devam etmektedir.


55

Sağlığı Geliştirme açısından Ottawa’dan bu yana küresel sorunlar belirgin bir

şekilde değişmiştir.Sağlığın ön koşulları hala pek çok ülkede yerine getirilememektedir.

Küresel önceliğimiz sağlığın ön koşullarını sağlamaktır.


56

Documents

Sağlığın Geliştirilmesi Kavramı, Kapsamı ve Önemi