Samen leren, samen innoveren! Het Consortium Nieuw Leren in de Zorg ontwikkelde innovatieve leeroplossingen voor zorgprofessionals

oktober 2019

Samen leren, samen innoveren! In het samenwerkingsverband ‘Nieuw Leren in de zorg’ lag de focus op vernieuwende manieren om professionals en leerlingen een uitdagende leerervaring te bieden. Deelnemende partijen van het eerste uur zorgorganisaties Reinaerde, Cordaan en Zinzia, ROC Midden Nederland en kennisinstituut Vilans zagen een mooie uitdaging om vanuit de samenwerking tussen zorg, onderwijs en kennisinstituut het leren in de praktijk te verrijken met innovatieve toepassingen. Ella van Lingen, bestuurder van Reinaerde: ‘We kozen voor de focus op leerprocessen, groei en innovatie. Het werd een experimentele verkenning van het nieuwe leren in de zorg. Daarbij zochten we de gemeenschappelijke lijn van de partners in de driehoek. We wilden producten ontwikkelen over de branches heen, in plaats van ieder in zijn eigen kolom, denk hierbij aan ouderen- en gehandicaptenzorg, kennis- en ook onderwijsinstellingen.’

3 © Vilans www.vilans.nl

Leertechnologie Zorgorganisaties gebruiken tegenwoordig al vaak technologie om leren en ontwikkelen op de werkplek te ondersteunen. Vooral e-learnings, intra- en internet zijn daarbij populair. Nieuwere technologieën zoals virtual reality worden nog weinig gebruikt. De organisaties zijn positief over de invloed van technologie op het leren op de werkplek en er is behoefte aan zorgorganisaties die ‘leren door technologie’ stimuleren, zo bleek uit onderzoek naar leertechnologie. Medewerkers gaven aan dat ze meer met technologie willen doen. Dat dit nu nog relatief weinig gebeurt, heeft vaak te maken met gebrek aan geld, tijd en technische mogelijkheden. En de inzet van technologie mag niet ten koste gaan van het persoonlijke contact.

Haalbaar Drie motto’s waren leidend bij de initiatieven van het consortium:

Het concept van overmorgen Ieder van de deelnemende organisaties bracht zijn specifieke talent en expertise mee en zo ontstonden innovatieve ideeën. Het vertrekpunt lag bij diverse vraagstukken over leren, die de deelnemers in het consortium naar voren brachten.

Het product van morgen Per vraagstuk keken de organisaties of het haalbaar was om er in de praktijk mee aan de slag te gaan. Deelnemers vroegen feedback over hun ideeën en spraken de denkkracht aan van deelnemers uit hun eigen of een andere branche.

De landing in het heden Als een initiatief succesvol bleek te zijn, was er de slagkracht om het verder te ontwikkelen tot een leerinterventie die de organisaties breed konden inzetten.

Leerinterventies Een initiatief dat voortkwam uit deze samenwerking in het consortium was het ontwikkelen van leerinterventies over mondzorg, dementie en informele zorg. In deze interactieve modules bepaalt de medewerker of de student de eigen route in het leren. Hij leert dan direct over issues die hij op de werkvloer tegenkomt. De zorg- en onderwijsorganisaties hebben deze nieuwe leerinterventies zelf in de praktijk getest. Het consortium verspreidde de resultaten via de kennispleinen van Vilans. ’Bij vernieuwend leren is het belangrijk dat deelnemers zelf eigenaar zijn van hun leerproces. We bouwen aan een stimulerend leerklimaat in een team en organisatie, waarin leren van elkaar bijzonder waardevol is en leer- en ontwikkelvragen een kans zijn. Om écht te leren is vertrouwen en veiligheid nodig, zodat medewerkers uit hun comfortzone durven te komen,’ aldus Tessa Dadema, adviseur vernieuwend leren Vilans.

4 © Vilans www.vilans.nl

Bijdrage De initiatieven van het consortium waren gericht op doen, uitproberen en opleveren van een deelbaar resultaat. Bij succes konden de deelnemende organisaties dit breder inzetten. Deze initiatieven hadden te maken met:

Kennis verzamelen • beschrijven en delen van succesvolle interventies • inzichten uit andere sectoren ophalen en gebruiken • onderzoek doen

Experimenteren • uitproberen van een nieuwe toepassing of technologie • prototypes ontwikkelen voor toepassingen van overmorgen • aansluiten op de praktijk

Doorontwikkelen en toepassen • ontwikkelen van hulpmiddelen • ontwikkelen van nieuwe leermiddelen • leren op de werkplek Een belangrijke toets voor het ondernemen van een initiatief was het enthousiasme dat daarvoor bestond bij verschillende betrokkenen. Daarnaast moesten initiatieven: • een bijdrage leveren aan de beroepsgroep in het algemeen • een bijdrage leveren aan eigen professionalisering • inspelen op een actuele behoefte bij de doelgroep • voldoende toevoegen naast bestaande producten en initiatieven • met de kennis en competenties van het consortium uitgevoerd kunnen worden • voldoende opleveren (kwantitatief en kwalitatief) in verhouding tot de benodigde

inspanning en investering

Augmented Reality Zorgmedewerkers en studenten vanuit de deelnemende organisaties aan het consortium experimenteerden in een innovatieve pilot een half jaar lang met Augmented Reality (AR) brillen. Augmented Reality betekent letterlijk verrijkte werkelijkheid. Het is een techniek die beeld toevoegt aan het gezichtsveld. Zo verbindt AR de werkelijke wereld met de virtuele wereld. In de pilots toetsten de organisaties hoe medewerkers en studenten een voorbehouden en risicovolle handeling uitvoerden terwijl ze instructies kregen via de AR-bril. Deze handelingen vragen een speciale bekwaamheid van zorgmedewerkers. Toetsers konden tijdens deze unieke proef meekijken via een camera op de bril en feedback geven. ‘Technologie als de Augmented Realitybril is natuurlijk heel opvallend, heel zichtbaar,’ vertelt Janny Pebesma, strategisch HRD-adviseur bij Reinaerde. ‘Iedereen wilde wel uitproberen hoe dat is met een AR-bril. Het feit dat je bij de uitvoering van de handeling

5 © Vilans www.vilans.nl

het betreffende Vilans KICK-protocol kunt raadplegen vanuit je ooghoek via de bril, bleek ook heel waardevol. En toetsers hoefden nu niet meer ter plekke te toetsen, maar konden op afstand meekijken en aanwijzingen geven.’

Conclusies na de experimenten met AR De AR-pilot van het consortium leverde positieve reacties op: • Studenten en medewerkers gaven aan meer persoonlijke aandacht te krijgen

tijdens hun leerproces en daarmee betere feedback. De leermethode bracht verdieping en aandacht voor details. Bovendien gaf het leren met AR een positieve leerervaring. Deelnemers vonden het leuk!

• Het verhoogde eveneens de kwaliteit van het werkproces. De leermethode zorgde er bijvoorbeeld voor dat de toetser de observatielijst beter invulde. De deelnemers waren positief over de gestructureerde inzet van verdiepingsvragen, die toelichtten waarom een deelnemer een handeling op een bepaalde manier moet doen.

• Cliënten gaven aan voldoende aandacht te hebben gekregen. Ook zij waren enthousiast en vonden het leuk om met deze techniek kennis te maken.

Verbeterpunten betroffen vooral de technische randvoorwaarden en de bril zelf, die nog te gevoelig was qua materiaal en ontvangst om breed ingezet te kunnen worden. Lees meer over de pilots in Vilans Kick-protocollen toepassen met Augmented Reality.

Ook andere zorgorganisaties, zoals tanteLouise, zijn aan het experimenteren met Augmented Reality. Daarnaast zijn er andere toepassingen van AR mogelijk. Denk bijvoorbeeld aan een huisarts of specialist die op afstand meekijkt bij thuiszorg of wondverzorging. Uit de evaluatie bleek vooral interesse voor en behoefte aan die mogelijkheid. Dit zijn toepassingen waar mantelzorgers en cliënten die zelf handelingen uit moeten voeren ook profijt van kunnen hebben.

Geleerde lessen Ook andere zorgorganisaties experimenteren met Augmented Reality. Daarnaast zijn er andere toepassingen van AR mogelijk. Denk bijvoorbeeld aan een huisarts of specialist die op afstand meekijkt bij thuiszorg of wondverzorging. Uit de evaluatie bleek vooral interesse voor en behoefte aan die mogelijkheid. Dit zijn toepassingen waar mantelzorgers en cliënten die zelf handelingen uit moeten voeren ook profijt van kunnen hebben. Van Lingen: ‘Nog niet zo lang geleden waren mensen bang dat technologie zoals de inzet van robots zou leiden tot onpersoonlijke zorg. Nu zijn we echt verder en zien we gelukkig een herwaardering van deze standpunten. Een van de effecten van het Consortium Nieuw Leren in de Zorg is dat het veel meer een open mindset heeft gecreëerd om mee te doen met innovatie.’

6 © Vilans www.vilans.nl

Binnen Reinaerde is innovatie een structureel onderwerp in de koers en op de agenda geworden. We vinden het belangrijk dat innovaties plaats vinden in- en naast het zorgproces. Technologische hulpmiddelen gebruiken we om onze mogelijkheden en werkplezier te vergoten. Met innovatie willen we duurzame oplossingen realiseren en we werken daarin graag samen met partners.

Hoe verder? Annelies Versteegden, voorzitter van de Raad van Bestuur bij Vilans geeft aan: ‘Veel zorgorganisaties zijn bezig met het uitproberen van nieuwe technologieën. Op zoek naar producten die mensgerichte zorg ondersteunen en de kwaliteit van leven kunnen verbeteren. Als landelijke kennisorganisatie kunnen wij daar een mooie rol in vervullen. Verzamelen van wat er al bekend is, de informatie verder verspreiden, verbindingen leggen, verder onderzoek doen. Kortom, zorgen dat we de kennis die we hebben in Nederland laten stromen, zodat we daar weer verder op kunnen doorbouwen. Niet alleen technologie als innovatie, maar kennis als de innovatiemotor. Dát is onze uitdaging.’ Het consortium was een goed voorbeeld hoe dat op kleine schaal is gedaan. De samenwerking binnen het consortium heeft op verschillende manieren een vervolg gekregen. De werkplaats Zinvolle inzet van Augmented Reality is er daar een van. Tessa Dadema: ‘Er gebeurt inmiddels zoveel in het hele land dat we ons meer richten op het verbinden. Wij kunnen als Vilans heel goed inzichtelijk maken wat goed gaat en wat minder loopt.’ Dat beaamt ook Vilans-adviseur Lotte Cornelisse: ‘De werkplaats kun je zien als een spin-off van het consortium, een verbreding. Zo zullen we met meer organisaties samenwerken. Technologie is niet meer weg te denken uit de maatschappij. Steeds meer zorgorganisaties passen technologie toe om de zorg voor cliënten beter te maken. De vraag is hoe een goed implementatieproces in te richten en ervoor te zorgen dat technologie een middel blijft en geen doel op zich wordt. Daar helpen we graag aan mee als kenniscentrum in de langdurende zorg.’ Uitgebreide tips en tools voor het implementeren van technologie in de langdurende zorg staan in de Implementatietoolkit Technologie in de zorg.

7 © Vilans www.vilans.nl

Tips voor samenwerken rond innovatie en technologie: • Werk regionaal of landelijk samen. Door samenwerking kan er meer en wordt het

interessant. • Werk samen met Academische werkplaatsen. • Als partijen zich verbinden om iets te doen dan komen de middelen ook. Pak het

goed aan in de samenwerking en merk dat er deuren opengaan. • Het is mogelijk om initiatieven aan te melden op Plein doneren of op de website

Landelijke fondsen zorg.

Vilans Postbus 8228, 3503 RE Utrecht Telefoon 030 789 2300 www.vilans.nl Utrecht, 21 oktober 2019

Colofon Tekst: Anders Verwoord Beeld: Vilans