Sangkap Sa Pagsasalita Power Point

Sangkap sa Pagsasalita

Inihanda ni:Cerlance V. Agpuldo

Ano nga ba nga ba ang pinag-aaral sa Filipino

• Balarilamula sa pararilang “bala ng Dila”pag-aaral sa mga tungkulin at kaugnayan ng mga salita sa loob ng pangungusap

ANO NGA BA ANG PANGUNGUSAP?

Lipon ng mga salita na nagpapahayag ng buong diwa.

Pangungusap

parirala

salita

Ponema

• Ang tawag sa pinakamaliit yunit na tunog ng isang salita.

• Mga letrang bumubuo sa alpabeto ng Filipino.• Mga makahulugang tunog.

dahil may sari-sariling mga tunog ang bawat letra na nagpapaiba sa bawat isa.

A, B,K,D,E,G,H,I,L,M,N,NGA,…..

Ponetikotawag sa malikhaing paglikha ng tunog sa pagsasalita

Griyego > ponetikos

> bibigkasin pa lamangEnglish

> Phoneticsphone + tics

phone> tunog

tics> makahulugan

Kaya tinawag na makahulugang tunog ang mga letra.

Sangkap sa pagsasalita• Ito ang nagpapabago sa tunog ng bawat letra.1. Guwang ng ilong2. Matigas na ngalangala3. Punong gilagid4. Mga labi5. Ngipin6. Babagtingang tinig7. Malambot na ngalangala8. Guwang ng bibig9. Titilaukan10.dila

Tatlong salik na kailangan upang mapagsalita

1. Bagapinangagalingan ng enerhiya

2. Artikuladorpumapalag na bagay

3. Resonaador o palatunuganguwang ng ilong at bibig

Punto ng artikulasyon sa pagsasalita• Panlabi

kung saan ang ibabang bibig ay dumidikit sa labing itaas.P,B,M

• Pangngipinkung saang ang dulo ng dila ay dumidikit sa mga ngiping itaas.T,D,N

• Panggilagidang ibabaw ng dulo ng dila ay dumidikit sa punong gilagidS,L,R

• Pangngalangala ang ibabaw ng dulo ng dila ay dumidikit sa malambot na

ngalangalaK,G,N

• Glottalang babagtingang pantinig ay dumidikit at hinaharang ang

presyon n ng papalabas na hangin?,h

Kategorya ng paraan ng artikulasyon• Pasara

Nahaharang ang papalabas na hangin sa bibigP,T,K,B,D,G

• Pailonghanging lumalabas sa hanginM,N

• Pasutsothanging dumadaan sa pagitan ng dilaS,H

• Pagilagidhanging dumadaan sa gilid ng dilaL

• Pakatalpakatalpaulit na pagpalag ng nakaarkong dilaR

• malapatinigdahil sa parang tunog patinigW,Y

Uri ng ponema• Ponemang segmental

Ito ang mga tunog na ginagamit na katumbas sa letrang nababasa.

Ponemang katinig, patinig, diptonggo, klaster, ponemang nagpapalitan

• Ponemang Suprasegmentalpantulong sa mha ponemang segmentalkaraniwang hindi tinutumbasan ng mga letra

Ponemang malayang nagpapalitan• Pares ng salita na parehong pareho ang bigkas

maliban sa isang ponema subalit hindi nagbabago ang kahulugan.

1. o/uSino-sinu

2. e/i lalake-lalaki

3. r/dmarami - madami

Ponemang pares minimal• Pares ng salita na parehong pareho ang bigkas

maliban sa isang ponema subalit nagbabago ang kahulugan.

1. b/pBata-pala

2. t/d tula-dula

3. k/gkulong- gulong

Diptonggo • Magkasunod na patinig at malapatinig sa isang

pantig

Patinig A,e,I,o,u

Malapatinig w/y

Halimbawaka/hoyba/boy

klaster• Magkasunod na katinig sa isang pantigPosisyon ng klaster1. Inisyal

nakikita ang klaster sa unang pantig ng salita

halimbawa pla/to

2. Pinalnakikita ang klaster sa huling pantig ng

salitahalimbawa

kard

Morpolohiya• Tawag sa pag-aaral ng mga morpema ng isang

wika.• Pag-aaral sa pagbubuo ng mga salita gamit

ang morpema

Morpemapinakamaliit na yunit ng isang salita

na nagtataglay ng kahulugan.

Anyo ng Morpema1. Morpemang binubo ng isang ponema2. Morpemang salitang-ugat3. Morpemang panlapiMorpemang ponema

> mga ponemang nagsasaad ng kasarian ng taoHalimbawa:A/OA

= pangbabaeO

= panlalake

Morpemang Alaging nakikita sa hulihan ng salita na tumutukoy sa pangalang pambabae

Halimbawa mayora

Morpemang O laging nakikita sa hulihan ng salita na tumutukoy sa pangalang panlalaki

Halimbawakusinero

Morpemang salitang-ugatIto ang mga salitang payak o mga salitang walang panlapi.

Halimbawa gandasipagpayatbunso

Morpemang panlapiIto ang mga salitang idinudugtong

sa mga salitang-ugat.Ito ang mga panlapi

Uri ng morpemang panlapi1. Panlaping makangalan2. Panlaping makadiwa3. Panlaping maka-uri

Morpemang makangalanpinagdugtong na panlapi at salitang ugat na pangngalan

Halimbawamangga + -hanmanggahaninum + -ininuminka- + kambalkakambal

Morpemang makadiwapinagdugtong na panlapi at salitang-ugat ng pandiwa

Halimbawamag- + labamaglabamai- + labasmailabasgupit + -angupitan

Morpemang makauripinagdugtong na panlapi at salitang ugat ng pang-uri

Halimbawamala- + diosamaladiosapala + biropalabiromaka- + lumamakaluma

• Tukuyin kung anong anyo ng morpema ang mga nasalungguhitan sa salita. At kung ito ay morpemang panlapi, tukuyin kung anong uri iyon.

• Salita Anyo ng morpema Uri ng morpemang panlapi

1. Sombrero ________________ ________________2. Lakad ________________ ________________3. Maglaro ________________ ________________4. Makadios ________________ ________________5. Lababo ________________ ________________6. Kusinera ________________ ________________7. Manukan ________________ ________________8. Palayan ________________ ________________9. Laruan ________________ ________________10. Lutuin ________________ ________________

Kayarian ng mga salitang FilipinoUri ng kayarian ng salita1. Payak

mga salitang walang naidugtong na panlapiwalang kakambal na salita

Halimbawagandagalitsikat

2. Maylapimga salitang binubo ng salitang-ugat at panlapi

Halimbawamagandakumainsabihin

1. Inuulit2. Tamabalan

Kayarian ng mga salitang FilipinoUri ng kayarian ng salita3. Inuulit

a. ganap na pag-uulitbuong salitang-ugat ay inuulit

Halimbawagabi- gabiaraw-arawbahay-bahay

Kayarian ng mga salitang FilipinoUri ng kayarian ng salita3. Inuulit

b. di- ganap na pag-uulitparte lamang ng salitang-ugat ang inuulit

Halimbawaawit

> aawitganda

> gagandabaliktad

> bali-baliktadtakbo

> tatakbo- takboaasa

> aasa-asamagsagawa

> magsasagawa

Sintaksispalaugnayanpag-aaral sa pagbubuo ng pangungusap

Pangungusaplipon ng mga salita na nagsasaad ng buong diwa

Bahagi ng pangungusapSimunopanaguri

Simunopinag-uusapan sa pangungusapkadalasang sumasagot sa tanong na ano at sino

Ano?kapag bagay ang pinag-uusapan

Sino? kapag tao ang pinag-uusapan

Mga pwedeng maging paksa sa pangungusap

PangngalanhalimbawaNaglalaro ang mga bata.Masipag ang ama ko.Wala na si Ana.Ang aklat ay nasunog na.


PanghalipSiya ay nanalo sa karera.Kami ay nag-aaral ngayon ng Filipino.Wala nang halaga ito.Hindi ko sila kilala.Tayo ay magsikap para guminhawa ang buhay.


Pang-uriKinaiinisan ang mga mayayabang.Ang mga masisipag ay pinagpapala.Hindi ko gusto ang mga tamad.Hinuhuli ng mga pulis ang mga masasama.


PandiwaPanoorin mo ang mga sumsasayaw.Ang nagsasalita ay isang guro.Kaibigan ko po ang kumakanta sa entablado.Ang magbasa ay isang karunungan.


Pang-abayang mga nandito ay uupo na.Ang mga nandoon ay mga first year students.Ang nasa kusina ay mga pagkain.Ang mabilis na paglakad ay nakakatawa.


Pang-abayang mga nandito ay uupo na.Ang mga nandoon ay mga first year students.Ang nasa kusina ay mga pagkain.Ang mabilis na paglakad ay nakakatawa.

Mga pwedeng maging panaguri sa pangungusap

PangngalanPedro ang kanyang pangalan.Ang binili niya ay aklat.Si Kulasa ay isang guro.Ang kanyang kinakanta ay isang ballad.Ang kinain ko kanina ay gulay.


PanghalipSiya ang kanyang kasama kanina.Ang binili niya ay itoSi Kulasa ay siya.Ang kinain ko kanina ay iyan.


Pang-uriMaganda ang kanyang kasama kanina.Ang binili niya ay pangit.Si Kulasa ay matanda.Ang kinain ko kanina ay matamis.


PandiwaKumakanta ang kanyang kasama kanina.Ang binili niya ay gumagalaw.Si Kulasa ay nakatayo.ang kanyang kapatid ay ngalalaro.


Pang-abaySiya ay nandoon.Ako ay nasa Manila noong lunes.Nandoon sa kusina ang iyong pagkain.Sa Lunes ang alis ni Nena.Sa July 5 ang aking kaarawan.

Anyo ng pangungusapPayakTamabalanHugnayanLangkapan1. Payak

pangungusap na mayroong iisang buong mensahe.Si Gil ay nag-aaral.Mabait sila.

Uri ng payak na pangugusap1. Isang simuno + isang panguri2. Isang simuno + dalawang panaguri3. Dalawang simuno + isang panaguri4. Dalawang simuno + dalawang panaguri

Uri ng payak na pangugusap1. Isang simuno + isang panguri

Ako ay nagsusulat.Si nanay ay nagluluto ng pagkain.Ang mga bata ay naliligo sa banyo.

2. Isang simuno + dalawang panaguri.Ako ay nakikinig at nagsusulat.Si nanay ay kumakanta at sumasayaw.Ang mga bata ay nagbabasa at nagsusulat.

Uri ng payak na pangugusap3. Dalawang simuno + isang panaguri

Si ate at si kuya ay nagwawalis ng bakuran.Ang nanay at tatay ko ay nagtratrabaho sa abroad.Siya at ako ay magkaibigan.

4. Dalawang simuno + panaguriSi Ron at Ray ay magkaklase at magkaibigan.Si Ate at kuya ay nagluluto at naglilinis sa bahay.Ang nanay at tatay ko ay kumakanta at sumasayaw sa Japan.

Anyo ng pangungusap2. Tamabalan

pangungusap na nagtataglay ng dalawang kaisipan o ideya.pinagdudugtong ito ng mga katagang;at, saka, pati, ngunit, subalit, datapwat, habang, samantala.

Halimbawakayo ay saganang-sagana habang kami ay naghihirap.Si nanay ay sumasayaw at si tatay ay kumakanta sa Japan.

Anyo ng pangungusap3. Hugnayan

panugungusap na binubuo ng isang pangungusap na may buo ang diwa (sugnay na makapag-iisa) at isang hindi buo ang diwa (sugnay na di makapag-iisa).pinagdudugtong nga mga sumusunod na kataga;upang, nang, pag, kapag, dahil sa, sapagkat, kung, habang,

Ako ay nagluluto habang ang kapatid ko ay naglalaba.Mag-aaral ako upang ako ay makapasa sa exam.Makakapasa ka sa pagsusulit kung magsusunog ka ng

kilay.

Anyo ng pangungusap3. Langkapan

dalawang sugnay na makapag-iisa at isang sugnay na di makapag-iisa.

Ang nanay at tatay ay nagluluto at kami naman ay naglilinis dahil darating ang mga bisita.

Ako ay naliligo at siya naman ay nagbibihis nang biglang may kumatok sa pintuan

TUKUYIN KUNG ANONG ANYO NG PANGUNGUSAP ANG MGA SUMUSUNOD.

1. Mapagmahal at maunawain ang nanay at tatay ko.2. Si Jose ay nag-aaral ngunit si Kulas ay nangungulit.3. Isasama mo ako kung pupunta ka sa Manila.4. Naglalaba si nanay at nagsisibak si tatay nang may

dumating na bisita.5. Si Alma at Reynel ay kapwa nag-aaral sa SLU.6. Ako ay nagtuturo at siya naman ay nakikinig.7. Kapag aalis ka, kagagalitan ka ng iyong nanay.8. Bumagsak siya sa klase dahil sa droga.9. Wala ng tao sa skwelahan nang ang guard ay umuwi na.10. Magluto ka at maglaba si Jen upang madami tayong

matatapos.

Tungkulin ng pangungusap1. Paturol2. Patanong3. Pautos4. Padamdam

Paturol pangungusap na nagpapahayag ng katutuhanan.ginagamitan ng panandang tuldok.(.)

Nanalo si Manny Pacquiao sa larangan ng boksing.Ang Bulkang Mayon ay matatagpuan sa Bicol.

Tungkulin ng pangungusapPatanong

pangungusap na nagsasaad ng katanungan.ginagamitan ng panandang pananong. (?)

Ano, sino, bakit, kelan, paano, gaano, atbpa

Bakit umiiyak ang bata?Sino ang batang iyon?Ano ang pangalan mo?

Tungkulin ng pangungusapPautos

pangungusap na nagsasaad ng utos o pakikiusap.ginagamitan ng panandang tuldok at pananong.(.),(?)

Magluto ka ng pagkain dahil darating na si nanay.Tawagan mo si Martha dahil may sasabihin ako.Maari bang ikuha mo ako ng tubig dahil nauuhaw ako

Tungkulin ng pangungusapPadamdam

pangungusap na nagsasaad ng masidhing damdamin.ginagamitan ng panandang padamdam.(!)

Ang ganda ng Banawa Rice Terraces!Kinasusuklaman kita!Naku po! Mahuhulog ang bata.Wala ka na palang mga magulang.

Ano ang pagkakaiba ng sugnay, parirala at pangungusap?

Sugnaylipon ng mga simuno at panaguri na pwedeng may buo ang diwa at hindi buo ang diwa.

Uri ng sugnay1.Sugnay na makapag-iisa

pangungusap na may simuno at panaguri na may buo ang diwa.Ako ay matanda na.Siya ay namatay na.


Sugnaylipon ng mga simuno at panaguri na pwedeng may buo ang diwa at hindi buo ang diwa.

Uri ng sugnay1.Sugnay na di-makapag-iisa

pangungusap na may simuno at panaguri na hindi kompleto ang diwa.

Sapagkat nagkasala kaUpang tayo ay hindi bumagsak


Pariralalipon ng mga salita na walang simuno at panaguri.hindi pangungusap.

1. Karaniwang pariralabinubuo ng mga salitang di nagpapahayag

ng buong kaisipan.Naglalaro sa paaralanAng mga bataSi kulasa



2. Pariralang pawatasbinubo ng pandiwa at ang panuring o layunin nito.nagsisimula at binubuo ito ng isang panlapi at salitang –ugat

Magtanin sa bukidMaglakbay sa ibang bansaMagluto ng pagkain



3. Pariralang pang-ukolnagsisimula ito sa mga sumusunod na pang-ukolsa, kay, ng, para, tungkol kay, hinggil, ayon

Tungkol sa balitaSa palengkeKay Rosana


Pangungusapsalita o lipon ng mga salita na buo ang diwa.

Uri:1. Ganap na pangungusap2. Di-ganap na pangungusapGanap

pangungusap na may simuno at panaguri na buo ang diwa.

Matulungin sila.Ako ay gwapo.


Pangungusapsalita o lipon ng mga salita na buo ang diwa.

Uri:Di-ganap na pangungusap

pangungusap na walang simuno at walang panaguri subalit buo ang kaisipan

1. Sambitlang panawagAte! Nanay! Kuya!

2. Nagsasaad ng damdaminNaku po! Diyos ko po!

Di-ganap na pangungusappangungusap na walang simuno at walang panaguri subalit buo ang kaisipan.

3. PagtawagHalika rito! Lapit!

4. PautosTakbo! Alis diyan!

5. PangkalikasanUmuulan Bumabagyo

6. Panagot sa tanongOpo. Ayaw ko.

Di-ganap na pangungusappangungusap na walang simuno at walang panaguri subalit buo ang kaisipan.

7. PanahonMamaya na. Bukas na lang.

8. PagbatiKumusta Magandang araw po.

9. PagpapaalamPaalam po. Tutuloy na po.

10. PakiusapMaari ba? Sige na

Pagbabagong Mopoponemikopagbabago ng karaniwang anyo ng isang morpema dahil sa katabing salita.

Uri 1. Asimilasyon2. Pagpapalit ng ponema3. Metatesis4. Pagkakaltas ng ponema

Pagbabagong Morpoponemikopagbabago ng karaniwang anyo ng isang morpema dahil sa katabing salita.

Uri 1. Asimilasyon

pagbababgo sa idinudugtong na NG sa hulihan ng salita dahil sa katabing ponema.

Uri nitoa. Ganap na asimilasyon

may pagbabago sa NG pati ang unang letra ng salitang idinudogtongpang+ pamalo > pampalo> pamalopang+tali > pantali > panalipang + tabas > pantabas> panabas


1. Uri Asimilasyonb. Di- ganap na asimilasyonNG=M kung ang idudugtong na salita ay nagsisimula sa P/B

pang+paaralan = pampaaralanpang+bayan = pambayan

NG= N kung ang idudugtong na salita ay nagsisimula sa D/L/R/S/Tpang+ dukot = pandukot


1. Uri Asimilasyon

Take note:

Mananatili ang NG kung ang idudugtong na salita ay nagsisimula sa H

Pang+ hambalos = panghambalosPang+huli = panghuli


2. Pagbabago ng ponemaa. D=R

madapat = marapatmadunong = marunong

b. H=Ntawahan= tawanan

c. 0= Usino=sinusang-ayon = sang-ayung sang-ayon


3. Metatesispagpapalitan ng posisyon ng mga letra

Mga salitang nagsisimula sa L/Y na ginigitlapian ng /-in/ ay nagpapalitan ng posisyon

Lipad + -in- = linipad = nilipadYaya + -in- = yinayaya= niyayaNote:

tanim+ an = taniman = tamnan


4. Pagkakaltas ng ponemanagkakaroon ng pagbabago sa huling pantig ng salitang-ugat at nawawala iyon kapag hinuhulapian.

Takip + an = takipan = takpanSara + han = sarahan = sarhanLaba + han = labahan = labhan

Documents

Sangkap Sa Pagsasalita Power Point