Zbirka RyzykonavtyVeselka

Kyjiv

Toj, chto ne choe robyty, ukaje pryynu, a toj, chto choe, zasib.

Arabka prykazka

Vse blokovano. Laboratorija opeatana, chto uciliv spy. Trup Myskina v cho-lodynyku. Blyni nioho ne znaju. Dobre, o ce trapylosia uveeri, pislia robooho dnia, inake izoliuvaty pryhodu bulo b vako.

Pohano, o ce vzahali trapylo, z prytyskom zauvayv micnyj holos na inomukinci provoda.

Ce samo soboju. Ale ja z toky zoru praktynoji. Dopovidajte plan. Zakynemo koho-nebu na pivdoby nazad: Voznycyna abo Ryndyevya. Za

sekundu do vybuchu sprobujemo vidvolikty uvahu Omeliana Ivanovya oklykom, tele-fonnym dzvinkom, proo vyhukom tak, ob vin povernuv holovu vbik. I vybuch johone zaepy. onajbie, znime skap. Vtrata nevelyka, bo u nioho tam i znimaty nioho.Zate nadali bude nauka: ne nechtuvaty technikoju bezpeky.

E, ni! zapereyv micnyj holos. Ce ne plan. Nijakych vybuchiv bie. Vy o takyj vybuch u laboratoriji!

Probate, Hlibe Oleksandrovyu, ale inake nemolyvo. A nijak. Vy znajete me-todyku: reanis vypravliajesia na samyj minimum. Ce i za naukoju, i praktyno na ko-rys: neaslyvyj vypadok zberihajesia v pamjati joho potencinych ertv jak usvido-mlenamolyvis ob nadali dyvylysia oboma, ne dopuskaly

Arture Viktorovyu! Ja ce znaju, rozumiju i v cilomu za v usich vypadkach, krimdanoho. Akademik Myskin maje buty povernenyj do yttia cilym i neukodenym. Tobtoni vin, ni ini uasnyky doslidu ne povynni naraatysia na nebezpeku, jakoji ne unyknutypry novomu vybuchu. Ote?

Ta-ak ort pobery! hladke oblyia Artura Viktorovya, moho efa, ervonije.Ja kladu paralenyj navunyk (paralene sluchannia i navi zapys na plivku vsich pe-

rehovoriv u nas zvyajna ri neobchidno dlia ekonomiji asu) i machaju na Bahrija ga-zetoju: ocholote, movliav. Vin blyskaje na mene oyma Nadto vysoke naavo HlibOleksandrovy, tovary Vorotylin, ob na nioho pidvyuvaty holos; ta j do toho e nakurator i pered usima zaupnyk. Artur Viktorovy pravyj, ale j vin te: vse-taky akademikMyskin ne pjanyj potopenyk.

Vora uveeri v odnij iz laboratorij Inytutu nejrologiji avyly doslid na sobaci.Jaki tam zondovi pronyknennia v gangliji, v nervovi vuzly, sumi akupunktury j vivi-sekciji; ja v takych reach, po pravdi kauy, ne due, meni vony ni do oho. Doslid avyvsam Myskin, dyrektor inytutu, velykyj nejrochirurg i zatiatyj eksperymentator. Jak nej-rochirurg vin taky spravdi velyyna svitovoho klasu z tych, yji operaciji nad nervo-vymy centramy blyki do boevennoho vtruannia: i slipi prozrivaly, i paralityky vidky-daly mylyci. Jako my ne vypravymo spravu, zavtra o take napyu u nekrolozi pro ni-oho.

Doslid vely mikromanipuliatoramy pid vysokym tyskom inertno-ymuliujuojisumii; sobaka bula poperednio rozitnena i zakriplena tam. Balon, u jakomu bula ciasumi, i rvonuv, koly Myskin neterpliae-rizko krutnuv joho venty. Nad sylu zariadenibalony, jak i nezariadeni runyci, riliaju raz u rik. Omelianovi Ivanovyu zneslopiverepa; sobaka v kameri zdochla vid zaduchy. Ini dvoje laborantka ta inener-binik, vidbulysia synciamy.

Vid nedavnioho asu bu-jaka podibnoho sortu informaciju pro neaia v naijzoni peredajesia per-naper (milicijeju, vydkoju dopomohoju usima) same HlibuO. Vorotylinu nehlasno i osobyo. Jomu nadano (tako nehlasno ce pera zapovinaych robit) pravo polyaty spravu na samoplyv abo, zvayvy ansy, peredaty joho nam.Velykych sprav u nas na rachunku raz, dva i kraj; poky vidznaalysia vse bie na po-topenykach, pidtverduvaly pryncyp, vidpraciovuvaly metodyku. O, dovidavy cijejinoi pro neaia z Myskinym, Hlib O. vyriyv, o vydka dopomoha tam ue ne do-pomoe, milicija cilkom poterpy, i dav znaty nam.

Vypadok, Hlibe Oleksandrovyu, rozalilo mi tym karbuje v trubku Artury, je, jak vidomo, vyjav prychovanoji zakonomirnoi. I nemaje jaskravioji iliuraciji docioho poloennia, ni danyj fakt. Vy podyvyly by akty pro poruennia TB v inytuti, ohotut tiky nema! Bahrij ruuje osom paperiv na oli, niby Vorotylin moe jichbayty. I renthenivki oprominennia ponad normy, i nechtuvannia pravylamy robotyz rtuttiu, nezaekranizovani V-uanovky, roboty v laboratorijach noamy poodynci. Apamjatajete toj vypadok try roky tomu, koly zhorila v kysnevij kameri inka-likar!..

(Ato, bulo j take v podibnomu doslidi, lye operuvaty treba bulo vrunu. Zaiskryvkontaktor, jakyj reguliuje tysk u kameri a y bahato treba yomu kysniu dlia poei!Ne vyhly j kameru rozhermetyzuvaty Huna j peana bula sprava, vse mio pobyva-losia za cijeju -rinoju sympatynoju inkoju. Inener, o skladav uanovku, otrymavtry roky za te, o ne dodumavsia poavyty elektronne rele.

Vse ce trapylosia davno i ue neoborotno.)I za vsim tak y inak proupaje odna j ta gura Myskin! prodovuje Bahrij.

Joho naporyis, eksperymentatorkyj azart i aita, kartynna ertvennis sam ryzy-kuje i liudej bez potreby pid udar pidavliaje. Ot i naporovsia i naporovsia, hlybokoa-novnyj Hlibe Oleksandrovyu, same tomu, o jomu zavdy vse splyvalo z ruk. Tak o jane dlia svojeji potichy chou z nioho skapa zniaty dlia joho koryi. Ce optymanavaricija! A vy j teper, v takij sytuaciji, vymahajete popuskaty jomu!..

Podiliaju vae zanepokojennia, Arture Viktorovyu. Jako vy povernete Myskinado yttia, jomu bude roho vkazano. I ruku znimemo, a moe buty, j skap. A vse takyz vaym planom ja ne zhoden, holos Vorotylina, ne vtratyvy rivnoi, nabuv e biojimicnoi. odnych vybuchiv, travm, kontuzij! Poukajte molyvis krutie obihnutyreanis. Ce cilkom u vaych sylach. I ne hajte asu. Vse!

Bahrij-Bahriejev (take povne prizvye naoho efa) tako kydaje trubku j polehujeduu u vyrazach dalebi ne akademinych.

Aj-aj, dolynaje vid dverej, a e liudyna z majbutnioho!Obertajemo: u dveriach oji suchorliavyj, ale pleyyj olovik z tonkym nosom i

voliovoju elepoju na dovhobrazomu oblyi; vin posmichajesia nam, oholiujuy velykizuby. Ti i Ryndyevy Sviatoslav Ivanovy vin e Ryndia, vin e Slavko, vin e na-puvanyk-hoduvanyk.

Vin zrazu vmykajesia v spravy: peremotuje i tut e prosluchuje na podvijnij vyd-koi zapys rozmovy z Vorotylinym, odnoasno perehliadaje papery pro inytut nejrolo-giji, pro Myskina Bahrij tym asom miriaje kimnatu korotkymy krokamy, zlyvaje duuv proir:

I siudy pronyk protekcinizm! Ave Myskin svitylo i boh, i odna volosynkane povynna bie vpay z joho lysyny! Ta ce ne Myskin ce Puhaov Omelian Ivanovy,Steka Razin, ingizchan nejrologiji. U bilomu chalati na bilomu koni vpered, v imjanauky!..

Ja sluchaju ne bez zadovolennia: Artury, koly zbudenyj, umije hovoryty krasyvo. A o, mona i bez vybuchu Ryndyevy vymykaje magnitofon, znimaje na-

vunyky.

Mona-to mona, ta jakyj sens! Ta zakonomirnis vyjavy sebe v naupnych do-slidach znovu o trapysia, lye ne z nym.

Nu, ponovymo e raz i e nezvoruno vede Ryndia. Budemo opracio-vuvaty metodyku na Myskini iz spivrobitnykamy ne vse na potopenykach. Naavovymahaje. Nae dilo kohutiae: prokukurikav, a tam cho i ne svitaj.

Bahrij zupyniajesia, dyvysia na nioho j perevody svij hniv: Cynik vy, Sviatoslave Ivanovyu! I do rei, pro potopenykiv: hrubo praciujete,

znovu skarga na vas. Vid damoky, mamuni toho chlopjatka, jakoho vy zlaskavyly vi-dmahaty na mynulomu tyni. Ja, movliav, joho za vik paykom ne torknula, a tut o-ronnij remeniakoju, duevna travma. Dobre, movliav, zvyajno, o z farvatera jich pro-hnav, ale navio byty! Mij Jurasyk zymoju basejn vidviduvav, vidplyv by vasno j samO tak!

Durna Slavko pochmurnije na oblyi. Vidplyv by. Vyplyv by virnie, po-lovynky b joho vyplyvly. Ce znajly misce dlia hry farvater, de to Raketa, to Ko-meta! Mene ne za take draly.

I vyrosla liudyna! piddaju ja. Ryndia kosy oyma v mij bik, prote ne zvaaje.Trijko chlopjat kupalysia sutinkamy u vidliudnomu misci; e u kvaa hraty za-

tijaly pirnaty ta lovyty odyn odnoho. Projla Kometa odnoho ne alo. Ce hromad-dia i ne vidulo na -kilometrovij vydkoi, jak jiji pidvodne krylo, zahorene speredu,rozitnulo chlopcia. Dvie inych ryvoyly, pobihly na riatuvanu anciju. Zvidty spravaperejla do nas Vypadok proyj, Ryndyevy zmiyvsia na is hodyn i zjavyvsia naberezi za ver hodyny do Komety; rozdiahnuvsia, zaplyv, vyhnav chlopjat iz vody, apotencijnoho pokijnyka vidmahav paskom vid taniv. Ta v oatonij reanoi niohoj ne trapylosia. Mamunia prava.

Na mene nakyvujete, a sami? Ryndia perechody u naup. Vai o namiryodo akademikovoho skapa ym krai?

M-m Artur Viktorovy mnesia z vidpoviddiu. Tak, do rei, pro nioho jaki je propozyciji?

Oblyty Omeliana Ivanovya pered cym emalliu, proponuju ja nevynnym holo-som.

Ryndyevy nareti povertaje do mene svoje voliove oblyia. Ty, ja dyvliu, siohodni v dobromu humori. Navi nadto.Meni trochy nijakovo. Vin pravyj: vyrobyvsia v mene za nedovhyj as milicejkyj

profesinalizm, treba . Z odnoho boku, spokijne avlennia do neas, jakymy my zaj-majemosia, neobchidne dlia uspichu spravy, dlia jich usunennia; a z druhoho ade cevse-taky neaia. Zuby kiryty nedoreno.

A narij (i tut pravyj Ryndia) u mene spravdi choroyj. I tomu, o zaraz travnevyjrannij svitanok, roevyj schid, jakyj viuje pohoyj de. (Ce z nahody nepryjemnoi zMyskinym my zibralysia tut tak rano.) I vzahali meni dvadcia pja rokiv, ja duyj i micnyjtilom, v osobyomu ytti nezhod dosi ne bulo.

Ta Bahrij ue pouv pro farbu: O i z farboju cijeju, Sviatoslave Ivanovyu hrubo, hrubo! Ni, vam serjozno treba

dumaty nad takymy reamy, nad ylem. Neartyyno vse jako u vas vychody. Pra-ciuvaty slid nad soboju.

Jak same praciuvaty? Skai budu. Nu klasynu literaturu ytaty tu samu, o v koli prochodyly ly mymo.

Serjoznu muzyku sluchaty: Betchovena, ajkovkoho, GrigaSlavko movy, ale dyvysia na efa takymy oyma, o vse jasno j bez sliv: nu jake

vidnoennia mou maty do roboty klasyni romany j rizni tam Betchoveny, ajkovki!..

Zboku, mabu, ne zrozumity, o Ryndyevy zaraz diaje nahinku (i ne peru!) neza proval i navi ne za pochybku, a za svoju najznaniu ta j vzahali nau spravu,pislia jakoji vin otrymav podiaku vysokoho naava, a vid mene osobyo tytul na-puvanyka-hoduvanyka. Vin vypravyv nevdale ykuvannia, z jakoho, nide dity, po-alosia skladannia na navkolozemnij orbiti Angara-: artovoji, perevalonoji j re-montnoji bazy dlia poliotu na Misia, do inych planet, kosminoho Bajkonura.

Peroju vyvodyly na orbitu ruchano-energetynu anciju po aynach z ohliaduna jiji veletenki rozmiry; ta j ayny buly taki, o zapasu masy dlia kosmonavta v kabinine lyylo. Tobto jich ykovkoju avtomatyno keruvaly z Zemli. I osika, ta taka, oavyla pid zahrozu proekt: na ykuvanych manevrach vypuyly uve zapas ysnenohopovitria, syloju jakoho zdijsniuvaly vzajemni peremiennia ayn na orbiti. I aynyanciji, ne zjednavy, rozchodyly, vidplyvaly odna vid odnoji u bezmir, u kosmos, uvinis

Trapylosia ce z vyny kerivnyka ykovky v Centri upravlinnia, specilia, v yjemudosvidi j kvalikaciji nichto i vin sam ne sumnivavsia: doktora techninych naukBulyhina, -rinoho kremeznia z vydovenoju holovoju, rizkymy rysamy oblyia, vy-peenoju uprynoju j krasyvymy vusamy pid velykym nosom (fotograji klijentiv lya-jusia v naomu archivi). Objektiv takoji masy e ne vyvodyly, tomu vin vyriyv dlia do-slidu pochytaty jich na orbiti, pereviryty zdatnis do manevruvannia; na ce pila polo-vyna zapasu povitria. Potim poviv ykuvannia, z peroho razu ne pocilyv zanervuvav,pidvyyv holos na odnoho z operatoriv. Toj rozviv ayny anciji nadto rizko a na ce ina naupne hasinnia jich vydkoi e potratyly povitria. I na nove zblyennia j y-kovku retok zapasu proo ne vyaylo.

Bulyhina, koly zjasuvalasia nevdaa, vydka dopomoha vidvezla u peredinfarkt-nomu ani. Nam dopomohlo te, o ne pospiaju u nas do spravy oholouvaty pro namiryv kosmosi. Jakby vsi vznaly pyy propalo: psychine pole kolektyvnoji perekonanoi,o vse sklalosia same tak, roby reanis neoborotnoju. A tak navi v Centri daleko ne vsiv peryj de znaly pro nevdau.

Bahrij z Ryndyevyem vyletily v mieko. Slavka bulo zakyneno na dobu nazad izzavdanniam: minimanyj vplyv na Bulyhina, ly by vin ne zjavyvsia v centri.

Potim Artur Viktorovy zaproponuvav desiatok varintiv minimanoho vplyvu cilkom pryojnych. Ale ce potim. A tam, na misci, pevne, erez pospich y, moe, erezosoblyvoi vdai Ryndia ne prydumav nioho dotepnioho, krim dytiaoji kody z vider-cem emalevoji farby. Vin prylatuvav joho nad dveryma kvartyry Bulyhina tak, o, kolytoj rankom vyjov, ob vidpravytysia v Centr, vono na nioho j berkynulo. I tekla po dok-torovi nauk holuba ema jakisnoho zeplennia i za komir, i po kueriach, i po vusachchiba o v rot ne popala. Dva dni potim vidyaly. I cej vypadok, do rei, tako u Bu-lyhina spryynyvsia do sercevoho pryupu.

Ta v Centri upravlinnia za komandnyj punkt av dubler, zaupnyk Bulyhina, ivykonav use onajkraym ynom. Angar- sporudujesia zaraz povnym chodom.

Hlib O. Vorotylin, krim podiaky Ryndi, domihsia, ob vidsotkiv ekonomiji(vartoi nevdaloho zapusku i ykovky) pererachuvaly nam. Tak o teper mona rozhor-taty spravu yre; ne tiky v rozuminni zakupok i zamovle, ale j, holovne, jizdyty skri,ukaty putiaych chlopciv, trenuvaty jich. Ade poky o nas troje. A jako zvayty,o Bahrij po bahatioch (i ne zovsim meni jasnych) pryynach u naij komandi bie tre-ner, ni hrave, to j zovsim dvoje: ja ta Ryndia.

Ryndyevy vin, o nazyvajesia, z proych. Buv traktoryom u sebe v bilo-rukomu seli, zatym budivenykom, elektromontanykom, sliusarem, tokarem na vsiruky. Inenerom av zaono, sam do svoho dyploma z humorom avysia. Kutury u ni-oho i spravdi v obriz, vid sych do cych. Do toho e j honornyj, pomyslyvyj, vpertyj do za-tiatoi ne podarunook.

Pro sebe ja ne budu. Vtim hadaju, o bahato j mojich rys Artura Viktorovya dalebine tia. I jako vin nas dvoch vybrav iz bahatioch tysia, to ne za duevni cnoty i ne zakrasyvi oi (ce u mene krasyvi oi: holubi z synim obidkom; po nych ta po svitlomu vo-lossiu mene pryjmaju za vychodcia z Pivnoi cho naspravdi ja z Berdianka, o naAzovkomu mori), a za absoliutnu pamja , holovnu jakis u naij spravi. U Ryndye-vya vona projavylasia v tomu, o vin z peroho razu opanovuvav usi operaciji z usimatonkoamy i tym pryholomuvav naavnykiv; u mene v tomu, o ja v svojemu Iny-tuti mikroelektroniky za peryj e rik uslavyvsia jak chodiayj dovidnyk, referatyvnyjurnal i encyklopedija (cho ja, poupajuy tudy, spodivavsia uslavytysia inym). Po na-ij slavi Artury nas i vidukav,

Absoliutna pamja vlayvis zapamjatovuvaty vse do onajmenych podroby izhaduvaty ce lehko j u bu-jakij poslidovnoi ne lye technina, y o, naa vlayvis;vona jak pojasniuje Bahrij-Bahriejev, je druha (a moe, j pera) forma naoho isnuvan-nia.

My Zurinyky, liudy, jaki vmiju ruchatysia nazuri plyvovi asu.

Energetyno ruchatysia naproty plynu asu natysnuv knopku y peremknuvrubynyka i popchav nemolyvo. Sam as raenna energija, energija potoku ma-teriji, jakyj poroduje i my svity i vsi ioty. Majakovkyj mrijav: Zapriahty b cej as upryvodni pasy: zruyv z cholooho i natyskaj, lety. Ta ob ne dzygari pokazuvaly as,a chaj by as sumlinno ruchav dzygari. Naspravdi tak vono i je: as ruchaje i hodynnyky,i mene, jakyj nakruuje jich, i vyruvannia reovyn ta energiji v pryrodnych procesach,jaki yvlia, nakruuju i mene, i planety, i soncia vse. Energija spokoju til E-Ms ce i je energija ruchu-isnuvannia til u asi.

U fantayci meni dovodylosia ytaty: zaplaty uvak mijon i vidpravliajesia zpodruhoju pohlianuty na raty perych chryyjan y na Varfolomijivku ni u naturi.Dlia lipoho travlennia. Tak by movyty, kuniajuy j remygajuy. Ni, dobrodiji, as cevam ne proir, bali tut vyriuju tak samo malo, jak i energija.

Artur Viktorovy jov inym liachom, ne vid energiji, ne vid techniky vid liu-dyny. Metod joho informacijnyj i ve cym, pry vsij svojij teoretynij rohoi, blyedo myeva, ni do techniky.

Vychidnoju joho idejeju bulo te, o liudyna, jak i bu-jaka iota, isnuje v otyriochvymirach. Malo toho, vin maje dva vidminnych rozmiry v asi. Peryj ce biloginyj:pivsekundnyj interval odnoasnoi, pid jakyj u nas pidihnano ruchy, slova, udary sercia.Zavdiaky ciomu intervalovi my spryjmajemo svit same takym: jakby, skaimo, vin skla-dav tysianu doliu sekundy, to zamis nykych zvukiv my b spryjmaly jake rytmine kla-cannia proavaj, muzyko. Pered zakydom my pryjmajemo preparat petojlia, jakyjspoviniuje interval odnoasnoi na dekika sekund, i ce proo ach, naskiky zmi-niujesia navkolynij svit!

Ta krim biloginoho intervalu, odnakovoho dlia vsich tvaryn, je j inyj, v jakomuliudy pomitno vyvyujusia nad inymy vorinniamy: psychologinyj. Pamja. I o u ci-omu ne lye liudy vid zviriv, ale j odna liudyna vid inoji vidrizniajesia due syno.

Pamja Na peryj pohliad zdajesia, o jiji mona upodibnyty baenniu v proori:jak u proori ym dali, tym vae rozhledity, tak i v asi ym viddalenia podija, tymvae pryhadaty. Ale omu, skai, osoblyvo dobre daleke mynule zhadujesia tam, devono vidbuvalo, ade v asi i ce misce peremiylosia razom iz inymy? omu liudy na

schyli viku najkrae pamjataju podiji svoho dytynva i molodoi? omu vzahalimona zhadaty najdavnii fakty svoho yttia z najdribniymy detaliamy, navi zrymo? Asny, v jakych my baymo davno pomerlych y davno znyklych z naoho yttia liudej? Tutbahato omu.

I vidpovi na vse odna: tomu o ce z namy bulo . Vse pereyte, koly b vono ne trapy-lo, zberihajesia v pamjati cilym. Vse zberihajesia: boli, nasolody vid rav, zurii,sny i navi koly spav micno, to pamja pro te, o nioho ne snylo. Tomu o ina nazvadlia asu isnuvannia . To spravnia otyryvymirna iota Liudyna, a ne joho myttie-vyj znimok, ne joho minlyvyj obraz, ce dovelezna smuha-rika joho yttia, o vjesiarazom iz Zemleju i po jiji poverchni v otyryvymirnomu kontynimi; vytoky jiji na-rodennia, hyrlo tako zrozumilo o.

I, holovne, rozproorenis joho svidomoho isnuvannia zaley vid intervalu j infor-macijnoji povnoty pamjati same kerovanoji jiji ayny, pidporiadkovanoji voli j ro-zumu.

Ce ja perekazuju te, o vykladav nam na lekcijach i trenuvanniach Artury. Vykla-dav vin bahato j bahato omu nas navyv i vse ce bulo naiky nezvyno, vidirvano ja-ko vid toho, o pyu pro as i pamja v suasnych urnalach i knykach (ade ja eu),o meni v holovu zakrala odna cikava dumka. Ja obmirkovuvav jiji i siak i tak, prymiriavdo neji vsi svoji spoereennia za Bahrijem i vse vychodylo, jak kau, u mas:

i ci nezvyajni znanniai sama osobyis Artura Viktorovya: joho bezranis pered bu-jakym na-

avom, povna zapolonenis spravoju, nekoryslyvis i bajduis, o vid danoho re-zutatu perepade vlasne jomu; ta do toho e j onajvsebinia erudycija ~ vid zyky dojohy, vid aktorkoho myeva do elektronnych schem, jaka nadmirnis u vsiomu: nakikoch by vyaylo joho syl, zna, zdibnoej

i, holovne, odna osoblyvis u dijach: vin nikoly ne chodyv u zakydy dlia zminy re-anoi; u trenuvani zi mnoju y Slavkom skiky zavhodno (bez cioho my b jich i neopanuvaly); treba znaty poeziju zakydu ti pouttia, o pereyvaje pid as joho i pislia,koly zminyv reanis, pouttia panuvannia nad asom, viduenoho rozuminnia vsioho, ob zbahnuty dyvnis povedinky liudyny, jaka navyla takomu inych, a sama neroby.

A znaje omu? skazav ja Ryndyevyu, vyklavy ci dumky. Vin ue v zakydi.U due dalekomu zakydi, vtiamyv? I zminiuvaty reanis ponad ce jomu ne mona.

Iz majbutnioho, hadaje?.. Slavko u sumnivi pokrutyv holovoju. Hm La-jatysia vin nadto vdatnyj. U majbutniomu takych sliv, pevne, j ne znaju.

Tak ce dlia maskuvannia, mene rozpalyv joho sumniv. y to vako vyvytyslova.

Vzahali, Ryndia vyznav moji zdohady slunymy, i my vyriyly pohovoryty z ArturomViktorovyem vidverto. Nechaj ne temny. ef vysluchav nas (vlasne, mene) z velykojuuvahoju i okom ne zmyhnuv,

udesno, skazav vin. Proo raziue. Deduktyvnyj metod A neandertacikoryuvaly bezdrotovym telegrafom.

Pry omu tut neandertaci? spytav ja. Pry tomu. Bo drotu v jichnich peerach ne znajly. ym ocej dokaz hiryj vid

toho, o, raz ja v zakydy ne chodu, ote, liudyna z majbutnioho? Prybuv u vidriadennianavyty Ryndyevya j Voznycyna technici ruchu v asi dvoch obranciv. A vam ne zda-jesia, obranci, o vira v pryeciv iz majbutnioho takyj e pohanyj ton i zlydennisduchu, jak i vira v kosminych pryeciv, jaka, v svoju erhu, ley poriad iz viroju v boha?O pryjde pan, pan nas rozsudy Aby ly ne samotuky. Muu vas zasmutyty, nijakohomajbutnioho e nemaje. Mynule je, suasne je perednij kraj vybuchovoji chvyli asu.A majbutnie cilkom u caryni molyvoho.

Nu, zdorov buv! skazav ja. Koly ja vidpravliaju na dobu choa b nazad, vonodlia mene cilkovyta reanis.

Ty ne vidpravliajesia nazad, u mynule, drue mij Sako, ef podyvyvsia namene zi spivuttiam, ty lyajesia v suasnomu i dije v imja suasnoho. Ote, vy e nevse zbahnuly Usi nai diji su spohady. Povni, hlyboki, velykoji syly spivvidnosni zizvyajnymy spohadamy, skaimo, jak termojadernyj vybuch iz fuhasnym, ale tiky spo-hady. Diji v pamjati

Taki, o zdatni zminiuvaty reanis! utonyv ja. A o tut osoblyvoho, chiba malo tak buvaje! Jako oevyde pryhadaje, jak vy-

hliadav zloyne, toho zlovlia; ne pryhadaje mou i ne zlovyty. Vin moe zhadaty,moe ne zhadaty, moe skazaty, moe zmovaty interval svobody voli. U nas use taksamo: spohady plius vini diji v meach molyvoho. Ly, tak by movyty, komyn vyyj tadym huiyj. Nijakoji teoriji z majbutnioho tut ne treba.

I dyvysia na nas nevynnymy oyma ta e j posmichajesia. Ni, nu, moe, nam ne mona movyv Ryndyevy. My te svoju robotu zna-

jemo, Arture Viktorovyu: v zakydi zajvu informaciju poyriuvaty ne zavedeno. Tym paetaku! Ta my svoji. I nikoly nikomu Vy cho skai: tretia svitova bula y ni?

Zvyajno, ni, koly zasylaju zvidtilia, pro o ty pytaje! vtrutyvsia ja. y dotoho jim bulo b! Vy krae skai, Arturyu, vy z komuniynoho y blye?

Et ort pobery! Bahrij uknuv po olu oboma kulakamy. Kau vam, nemae majbutnioho, nema!.. Och, ce nemolyva ri, z jakymy poluskanymy bevziamy menidovodysia praciuvaty!..

I poav uyvaty ti slova, jaki, na dumku Ryndi, v majbutniomu anu nevidomymy.Chtozna, chtozna!

Tak! Bahrij dyvysia na nas. Ne uju propozycij po Myskinu. A as ide, o de-vjatij hodyni v inytuti ponesia roboyj de.

Ja movu. Jako po yroi, meni ne podobajesia varint, jakyj nakydaje namHlib O.; bahrijevkyj voevy nadijniyj. Jaki u mene mou buty ideji! A z inoho boku,treba natuytysia: v zakyd ide toj, yj plan pryjniato.

Inspekcija, hovory Ryndyevy, Inspektor po technici bezpeky ta ochoronipraci vid vid mikkomu profspilky. Za skargamy trudiaych.

Ne bulo skarg, kau ja. Ne skarasia spivrobitnyky na Omeliana Ivanovya.Vony za nioho cho v oho.

Same tak! zitchaje ef. Nu, todi iz-za porue i pryhod on jich skiky! Slavko vkazuje na papery.Zjavytysia v laboratoriju za hodynu do pryhody, vyjavyty nedohliad, zaadaty, ob

nehajno usunuly. Ade tam tiky j treba cej balon vyney v korydor, zachyyty v kutkuhratkoju y dokamy. A bez cioho inspektor zaboroniaje praciuvaty.

Ce Myskinu jakyj nevidomyj inspektor po TB zaborony praciuvaty?! ironinoskimly oko Artury. Nu, chlope

Ta cho by j komu. Maje pravo.Bahrij choe e o zapereyty, ale zavaaje dzvinok. Vin bere trubku (vidrazu po-

ynaju obertatysia bobiny magnitofona), sluchaje oblyia blidne, navi sirije: Jakyj ach!..My z Ryndyevyem chapajemo navunyky. Nabyrav vysotu. Oannie povidomlennia z dvoch tysia metriv. I bie nioho,

zvjazok obirvavsia. Upav u rajoni Havronciv Ce hovoryv Vorotylin, v holosi jakoho nebulo zvyajnoji syly i vpevnenoi. Rejs rankovyj, kvytky bulo prodano vsi

Kartu! kydaje meni ef. Prynou j rozhortaju pered nym kartu zony, znovu berunavunyk. Bahrij vody pacem, znachody chutir Havronci, nepodalik vid jakoho robykrasyvyj zavorot rika Oskol, liva prytoka naoji sudnochidnoji. De same bilia Havron-civ?

Desia kilometriv na pivdennyj schid, u dolyni Oskolu. U dolyni ce dobre, vona zaplavna, ne zaselena Znovu ty svoje dobre, z hirkotoju skazaly na druhomu kinci provodu. Nu

o v cij spravi moe buty dobroho! Ta jdy ty, Hlibe, znaje kudy!.. skypiv Bahrij. Nae ne tiamy, v jakomu ro-

zuminni ja prymiriuju, o dobre, a o pohano! Aha Ote, beresia? Uspich garantuvaty ne mou, ale j ne sprobuvaty ne mona. Holovne, pryynu b

znajty. Pryynu!.. Teper sluchaj. Spoatku blokuvannia. Karta pered toboju? Ato. Nikolydosi ci dvoje nemolodi inteligentni liudy riznoho ynu j zania ne nazyvaly odyn od-noho proo na imja i na ty; ne bude cioho z nymy j pislia. Ale bida vsich rivniaje, zarazne do subordynaciji i pijetetu.

Provedy navkolo Havronciv kolo radisom kilometriv. Tut povynna buty ocho-rona i ob ni odna yva dua ni tudy, ni zvidty. Vartovi tako ne povynni znaty, otrapylo. Nioho e ne trapylo!

Zrobliu, Telefonnyj zvjazok iz Havronciamy maje buty vidrazu perervanyj. Dali: na aero-

dromi povidomlennia pro padinnia BK-

(BK-

, on vono o! Oj-oj. Ja viduvaju, jak u mene vseredyni vse cholone. BK-

osorokamisnyj dvoturbinovyj i otyrygvyntovyj krase, oannie slovo turbogvyn-tovoji aviciji. Rejsy joho erez nae mio poaly cijeji zymy, ja bayv telereporta providkryttia trasy. I o)

Rozpovsiudytysia ne povynno. Usich, chto znaje, na ci kika hodyn usunuty vidroboty, izoliuvaty. Ja povidomliu po raciji z miscia, koly jich poprysypliaty.

Och! Ce dovedesia zakryty aeroport. Znay, treba zakryty. Tiky speru nechaj pryliu siudy dva vertolioty: vantanyj

i pasayrkyj. Jasno. Chto tobi potriben na misci? Predavnyky KB i zavodu, grupa operatyvnoho rozsliduvannia. Ale ym mene

liudej, tym krae. Skaimo, tak: po dva predavnyky i grupa z trioch-otyrioch onaj-tolkoviych.

Ue povidomleno. Budu erez pivtory hodyny. Bekasov, moe buty, erez dvi, vinu Krymu. Ale pro takyj vypadok naleysia e j sanitarna komanda: vytiahuvaty j roz-piznavaty trupy, take ine

Ni! odnych podibnych komand, doky my tam. Popere usich pro bezzaerenepidliahannia meni.

Zvyajno. Teper sluchaj: odyn predavnyk bekasivkoho KB, choa j neocijnyj,prybude do tebe zaraz na vertolioti. Ce Petro Denysovy Lemech, kolynij liotyk-vypro-bovuva, zaraz spysanyj na zemliu. Oblituvav BK-

, litav i na serijnych.

Vidminno, diakuju. I e. Nadijla pera informacija pro BK-

. Bula analogina katarofa z joho

vantanym varintom rik z misiaciamy tomu, na pivdni Sybiru. Tam pry nabyrannivysoty zirvavsia, navantaenyj. Pro pryynu ne diznaly, ale ce ve natiak, o vona odnai moe buty znajdena. Tak o nalahodujte na ce.

A na o ie nam nalahoduvaty! posmichnuvsia Bahrij. Na rekvijem? Zcym uyhnesia.

Chto lety? Ja i Voznycyn. Ryndyevy zajmesia Inytutom nejrologiji.Na tomu kinci provoda pomovaly. Ja dav iz zavmerlym sercem, o vidpovis Hlib

O.; na Slavka vin pokladajesia, zvyajno, bie, ani na mene. Dyvy, tobi vydnie. (U!..) Nu, vse? Naputnich sliv hovoryty ne treba? Ja ve

as tut. Ne treba. Nadali zvjazok po raciji.Bahrij-Bahriejev klade trubku, obertajesia do nas: Usi uly? Tak o. To nioho, to jak vitrom navijalo. Sviatoslave Ivanovyu, va

plan pryjmaju, cho i ne v zachoplenni vid nioho. Musymo pospiaty. Zakyd korotkyj,uporajete sami. Poarajte tam vin ruchom paciv vyrazyv te, v omu Ryndia musyvpoaratysia, buty tonym, obalyviym. Zaipku na mynulyj de majete? (Zaipka ce toka niu v zakydi: pryjemna podija, o zapamjatala, do jakoji vaby povernuty-sia, pereyty e raz.)

Maju. Jaku, koly ne tajemnycia? A pyvo vora v zabihajlivci bilia budynku pyv svie, procholodne. I muyk odyn

tarakoju podilyvsia, pivliaa vidlamav, ujavliajete?Artura Viktorovya navi peresmykuje. Ryndyevy dyvysia na nioho v upor i z pry-

chovanoju lukavynkoju: o, movliav, jakyj ja je z tym i beri. Eche-che!.. zitchaje, pidnimajuy z-za olu, ef. Zaderykuvatyj my,

Zurinyky, narod. o , nai vady prodovennia naych esnot. Harazd, z vamy vse.A ty, drue mij Oleksandre Romanovyu (ce ja i druh, i Romanovy), nalatovuj sebena dalekyj zakyd. Moe, na rik, a to j dali.

I vin vybihaje komanduvaty zahanyj zbir, eyty za zavantaenniam. My z Ryndejulyajemo sami. Meni trochy nijakovo pered nym.

Jaidan i animz, hovory vin zvorotnoju movoju, tsidroh i asark. (Zmina inadija, krasa i hordis)

Sluchaj, ne ja vyriuvav! Aiatuhok avarps aan, prodovuje vin perekruamy, onjyvz. (Naa

sprava kohutiaa, zvyajno.) Tytsa jch! (Chaj ay!) Onmieazv. (Vzajemno.) Ja tako perechodu na zvorotnu movu. Jurdzaz tivan, jh-jh. (Haj-haj, navi zazdriu.) Onse? Eud en, itsoryop, ja. (esno? Ja, poyroi, ne due.) Jasiearopv.My rozmovliajemo perekruamy i hovorymo yo. Vtim, oho osoblyvoho v zvo-

rotnij movi nemaje: za zvuanniam vona schoa na tiurkku, prykmetnyky opyniajusiaza imennykamy, jak u francukij movi, a vymova ne achlyvia, ni v anglijkij.

Krim toho, my dobre vmijemo chodyty vpered spynoju, zdijsniuvaty v zvorotnomuporiadku skladni, nesymetryni v asi diji, tak, o pry zvorotnomu prokruuvanniplivky videomagnitofona, na jaku ce zniato, nioho ne zapidozry. U trening-kameri, nainach i eli jakoji v zvorotnij teiji reani j vyhadani Bahrij-Bahriejevym podiji j sceny(i ao v pryskorenomu porivniano iz zvyajnym tempi!), my uylysia orijentuvatysia vnych, rozumity, peredbauvaty naupne mynule, navi vtruatysia replikamy j na-tyskanniam teovych knopok.

Vse ce potribno nam dlia pravynoho artu i niu pry zakydach, a e bie dliapohlyblenoho spryjniattia svitu, dlia viduennia vid vlayvoej. Oholiujesia te, ozmi bahatioch, due bahatioch povidomle i dij symetrynyj o vid poatku do kin-cia, o vid kincia do poatku. A u podij, de ce ne tak, lyajesia tiky najzahaniyj zmi,maje ne povjazanyj z vlayvoiamy obraz hnanych vitrom-asom chvy materiji: pe-rednij front krutyj, zadnij pochylyj.

U tomu j ri, tomu ja j pidozriuju v Arturyi liudynu ne vid svitu nyninioho, o johopozaenergetynyj metod je prykladnoju losojeju, dumkoju-dijeju

My z Ryndyevyem rozmovliajemo zvorotnoju movoju i my znajemo, o hovo-rymo. Holovne, ne dumaty pro te, o zaraz ley u zaplavi Oskolu za Havronciamy, olyylosia vid -misnoho turbogvyntovoho edevra. I he cej cholodok pid sercem. Ni-oho e ne lyylo. Pravyno turbujesia Bahrij pro ochoronu j blokuvannia: ne monadopuyty rozpovsiudennia psychinoji poei. Dosi te, o vidbulosia, ly molyvis; za-kripyvy u svidomoi liudej, vona ane neoborotnoju reaniiu.

I ja budu pro ine: o v svidomoi bahatioch vin e lety, cej litak, e yvu liudy,o sydia u joho krislach. Jich jidu zuriaty v aeroport koho, pevne, z kvitamy, a de-koho to navi i z dimy. Iz syrotamy, vlasne. Ni, do dika, ni! Ne z syrotamy! Vin elety, cej litak, nabyraje vysotu!

Nu, poverny, Ryndia protiahuje ruku, poverny takym e. Zakyd, zdajesia,v tebe bude oj-oj. Poverny, due prou.

Poaraju.Vse rozumije, pohlia-no. Cho i z proych. Zakyd iz zminoju reanoi zamach

na pryrodnyj lad reej, na neporunyj svit pryyn i naslidkiv. Zmina oikujesia syna i ne bez toho, o vona po zakonu viddai zaepy i mene. Jak? Jakym ja anu? Moeatysia, o ve ne Zurinykom.

My iz Slavkom teper harazd rozumijemo odyn odnoho, navi bez sliv i priamych, iobernenych. Ci chvylyny pered zakydom nai; buvaju j ini taki, odrazu pislia pover-nennia. My rizni liudy z Ryndyevyem riznoho duevnoho skladu, zna, interesiv.Dlia mene ne tajemnycia, o vin zajmajesia naoju robotoju z onajproiych po-ruchiv: dosiahnuty rezutativ, buty na vydu, prosuvatysia, otrymuvaty premiji jak v

perij lipij spravi. Tomu joho prykro j vrazylo, tomu j pozazdryv meni zaraz I odna-kovo v taki chvylyny v nas vynykaje jaka irracinana sporidnenis du: blye vidRyndi dlia mene nemaje liudyny na sviti, i vin ja vpevnenyj viduvaje te same.

Napevne, ce tomu, o my Zurinyky. V zakydach nam vidkryvajesia inyj, pry-chovanyj smysl reej; toj same smysl, v jakomu budennyj motloch i rizni peredriaky nio.

Vantanyj vertolit z naym uatkuvanniam i technikamy vidpravyvsia vpered. Za-tym pasayrkym Mi- letymo v bik Havronciv i my z Bahrijem. Tretim z namy lety PetroDenysovy Lemech kremeznyj sorokalitnij diako, dovhorukyj i trochy korotkonohyj,iz proakym oblyiam, na jakomu najbie vyrizniajusia jasni siro-zeleni oi tanizdriuvatyj nis kartoplynoju; vin u prynoenij kirianci, choa po pohodi vona proo nido oho, pamja dniv mynulych.

Do miscia pivhodyny letu i za ci pivhodyny my nemalo vznajemo pro BK-

: jakvid Petra Denysovya, tak i po raciji.

Ne litak, a lialeka, prokvolyo kae Lemech ochryplym holosom. Ja nebudu hovoryty pro te, o vy j bez mene znajete, v gazetach pysalo: korotkyj probih i roz-bih, terpymis do pokryttia zlitnoji polosy cho na gruntovu, jomu odnakovo, ekono-minis Ale o jak pilot: sluchavsia vidminno, tiaha choroa krutyzna naboru vysotymaje jak u reaktyvnych! A omu? Vid zaosuvannia Ivanom Volodymyrovyem zdvoje-nych gvyntiv, o obertajusia na spinij visi, ta potunych turbin do nych vid cioho iijkis roboty, i tiaha. Ni, za konrukciju ja daju holovu vidrubaty v poriadku! Ta j takprykynuty: jakby vona z gandem, to doslidni mayny hrobylysia b. A to serijni

Vidomoi po raciji vid Vorotylina: litak vypueno z zavodu v kinci mynuloho roku,nalitav tysiau o hodyn, pereviz ponad dvadcia tysia pasayriv. Usi reglamentni ro-boty provodylysia v rok i bez vidchyle; v aktach oannich techohliadiv ne zasvidenonedolikiv u roboti vuzliv i blokiv mayny.

Tak-tak vysluchavy, kyvaje Lemech. I u toho, o v Tomkij oblai zahrymiv pozamynuloho kvitnia, tako use bulo,

jak kau, komar nosa Pivtory tysiai hodyn nalitav i vse z vantaem. Ech, jaki liudyz nym zahynuly: Mykola Oleksijovy Serpuchin, zasluenyj pilot vin ue svoje vylitav,mih ity na pensiju, ta ne chotiv. Mytro Jakuev, turman, ojno pislia uylya

A omu tam ne vyjavyly pryynu? perebyvaje ef. A vin u boloto vpav. A bolota tam znajete jaki bii hercogva Liuksem-

burkoho. Ta kine kvitnia, povi jakraz Misce padinnia i to ledve za dva tyni znajly.Ce Sybir, ne o-nebu. Nad neju lety vnoi na semy tysiaach i odnoho vohnyka vidhoryzontu do horyzontu, ujavliajete?

Nu, znajly misce a tam o? spriamovuvav rozmovu Artur Viktorovy. A tam Lemech pohlianuv na nioho svitlymy oyciamy. Chvoove operen-

nia z triasovyny rymy. Ta pivkryla livoho okremo, v inomu misci. Ni vertoliotu siy,ni liudyni spuytysia nikudy. Z tym i poletily Ni, ale tut na suchomu vpav povynniznajty.

Vantani j pasayrki BK rizni zavody vypuskaju? zapytuju ja. Odyn. Poky o odyn tiky zavod i je dlia nych. Ade vidminnoi pasayrkoho

varinta nevelyki: krisla ta vikna, bufet, tualetMy nemalo e vznajemo vid Petra Denysovya: i o najaie avariji buvaju pry

posadci, ta do toho aie u reaktyvnych litakiv, ni u gvyntovych, erez jich vysoku po-sadkovu vydkis; zatym u atyyci sliduju rizni aerodromni avariji (ci, na aia, ob-chodiasia zvyajno bez ertv), za nymy zlitni i tiky todi zovsim poodynoki avarijipry nabyranni vysoty y horyzontanomu polioti.

My pidlitajemo. V jakomu krasyvomu misci upav litak! Oskol neyroka, ale yaj tycha rika tut viddaliajesia vid vysokoho pravoho bereha, utvoriujuy vinu bahato-kilometrovu petliu v dolyni. I o vseredyni cijeji petli sered svioji zeleni travnevoho luhuz rozkydanymy poodynci derevamy, potvorna bila pliama z bilo-sirym bezformnym

ym vseredyni; ovpy kiptiavy j polumja; dereva, jaki blye, tako dohoraju, aledymlia synim, po-drovjanomu.

A dali, za rikoju, luhy i verbniaky v rankovomu tumannomu marevi; vysokyj berehperechody v podibnu do olu rivnynu v kvadratach uhi; za nymy budynoky j sadky Ha-vronciv. A nad usym ocim u nebi myhoty, pidnimajuy, sonce.

Ja liubliu riky. Vony dlia mene bucimto yvi ioty. Ly tiky vypade dva-try vinychdni ta dozvoliaje pohoda, ja riukzak na plei i pi-iov po jakij-nebu, de tychie, debezliudnie. Namety, spani miky cioho ja ne vyznaju: ja ne ravlyk tiahaty na sobikomfort; zavdy znajdesia iok y kopycia, a to j u travi mona vyspaty, ukryvajuyzoriamy.

I po Oskolu ja chodyv, znaju ciu zvyvynu. On tam, vye, de rika povertajesia dovysokoho bereha, je derece z chorooju vodoju; ja robyv pryval bilia nioho Ale zaraz tutuse ne tak. U tomu misci, de vysokyj bereh vyupaje nad zvyvynoju krutohorom, ojisered nekoenoji travy na vantanyj vertolit, a navkolo dilova metunia: napynaju dvavelykych namety odyn dlia mojeji kamery, druhyj dlia hoej, vyvantauju i roza-vliaju nae majno. My pryzemliajemosia.

uv? kae meni Artury, vyskakujuy vslid za mnoju na travu. Litak vypus-tyly odynadcia misiaciv tomu. O na takyj termin, tobto pryblyzno na rinyj zakyd, i na-latovujsia. Vybyraj zaipku dobriau, micnu, ne pyvo z ta rakoju! i prosvit . Dniv utry-otyry maje buty prosvit. Tudy, vin pokazuje v bik zvyvyny, tobi chodyty ne treba,zaboroniaju. Vid metuni tut tako trymatysia na dyanciji. Kompleksnis, hlybyna jkompleksnis o ym ty povynen projniatysia. Rinyj zakyd pamjataj pro ce.

Tak, u takyj zakyd ja e ne chodyv. I Ryndyevy tako. Nevdovzi prybuvaju e dvavertolioty. Z peroho po drabynci spuskajusia troje. Perednioho nevysokoho, z -guroju sportsmena, syvoju eveliuroju j temnymy brovamy, po jakych tiky j mona zdo-hadaty, jakym ranie bulo v nioho volossia, ja vpiznaju zrazu, bayv znimky v ur-nalach. Ce Ivan Volodymyrovy Bekasov, generanyj konruktor. Jomu za pjatdesiat,prote yvi energijni ruchy, z jakymy vin, pidijovy, znajomysia z namy, vava mova iyvi temni oi molodia joho; uve vin pokrytyj erechatym krymkym zaharom napevne, vysmyknuly proo z pliau de-nebu u Forosi.

Vin predavliaje nam (Bahrijevi, vlasne; po meni Bekasov kovznuv pohliadom ija pereav dlia nioho isnuvaty) i dvoch inych. Vysokyj, chudyj i sutulyj Mykola Danylo-vy (prizvye ne rozuv) holovnyj inener avizavodu; u nioho urbovane oblyia iomlenyj hluchuvatyj holos. Druhyj bilokire oblyia z rumjancem, yroki temnibrovy, krasyvyj nis i pidboriddia Feliks Jurijovy, naanyk cechu gvyntiv na ciomu za-vodi; vyhliad u nioho pochmuro-obraenyj schoe, toj fakt, o same joho vysmyknulyna misce katarofy, joho pryhniuje.

Pidchody Lemech, Bekasov joho teplo vitaje, a pro toho j hovoryty nioho: oi johole ne svitiasia vid aia zurii z kolynim efom.

Jaki prypuskajete pryyny avariji? zapytuje Bahrij. Oskiky pry nabori vysoty, to najmovirnie vidmova motoriv i polomka gvyntiv,

vidpovidaje Bekasov. Taka svitova atyyka. Nu, zrazu i na gvynty! zapano vupaje nacechu. Ta nioho z nymy ne

moe buty, Ivane Volodymyrovyu, vy znajete, jak my jich robymo. Poroynci ne dajemovpay.

Ni, pereviriaty, zvyajno, treba vse, poupajesia toj. Ne treba vse, zoserete na najvirohidniomu, hovory Bahrij. as ne de.

O koly ci prypuennia ne pidtverdiasia, todi budete pereviriaty vse. Harazd, uvano hlianuvy na nioho, zhodujesia generanyj konruktor i

pislia pauzy dodaje: My poperedeni pro bezumovnu pokoru. Artur e-e Viktorovy.Ale y ne mohly b vy pojasnyty svoji namiry, metu i tak dali? Tak by movyty, koen soldat

povynen rozumity svij manevr.Viduvajesia, o jomu varto neabyjakych zusy zvey sebe v soldaty; ta j slovo

jake vybrav pokora.Pid ciu rozmovu pryzemlyvsia druhyj vertolit. Z nioho zjavliajusia etvero v sirych

kombinezonach, vony zrazu poynaju vyvantauvaty svoje uatkuvannia. Odni prylady(sered jakych ja vpiznaju i serednich rozmiriv metalogranyj mikrofon) vidnosia vatro, ini skladaju na zemliu: portatyvnyj peredatyk, domkraty, jaki dysky na ty-kach, schoi na armijki minoukai, saperni lopaty, vohnehasnyk Iz cym vony piduunyz. Ce poukovyky.

Mih by j navi vvaaju za neobchidne, hovory Bahrij. Prou vsich do nametu.V atri na dopovnennia do svitla, o prosoujesia kri playkovi vikoneka, hory

elektryka; na oli pid inkoju toj mikroskop, poriad tovynomir; rozpakovuju i va-novliuju e jaki prylady. Na zaproennia Bekasova vsi zbyrajuja navkolo nas. Sticivnemaje, oja. Stici ne v yli efa: poky spravu ne zakineno, sam ne prysiade i nikomune das. Artur Viktorovy vyhliadaje efektno: pidtiahnutyj, yrokohrudyj, rimkyj, nat-chnenne oblyia, hnivno-veseli oi. Ato, oi maju kolir (kari), oblyia obrysy (do-voli pryjemni j pravyni), a krim toho, je j temne kueriave volossia z syvymy pasmamynad yrokym lobom, vyukanyj odiah ta v oko vpadaje peredusim ne ce, ne zovninie, ate, o hlybe: energijnis, natchnennia, hnivna veselis potunoho duchu. Cym vin menej zbenteuje.

Pryhoda nalatovuje nas na zaupokijnyj lad, poynaje vin. Prou, napolia-haju, vymahaju: vykyte pochmuri dumky z holovy, ne pospiajte choronyty nezahyblych. Same tak: nio e ne vtraeno. Dlia toho my j tut. Vypadok vakyj ale dosvid u nasje, my nemalo likviduvaly riznych sumnych neas. Uporajemosia j z cym. Holovne,znajty pryynu dlia cioho tut vy

Jak uporajete? nedovirlyvo spytav Lemech. Okropyte tam use yvoju vo-doju, litak skladesia i z yvymy pasayramy polety dali?

Navkolo rymano posmichajusia. Ni, ne jak v kazoci, zyrknuv na nioho Bahrij. Jak u ytti. My yvemo v sviti

realizovuvanych molyvoej, realizovuvanych naoju praceju, zusylliam dumky, voli; cirealizaciji zminiuju svit na oach. omu b, ort pobery, ne buty j protylenomu: ob ne-baani, zhubni realizaciji povertalysia nazad u kategoriju molyvoho!.. Ja ne mou vda-vatysia v podrobyci, ne maju prava rozpoviy pro likvidovani namy neaia bo i cevchody u na metod. Koly my usunemo ciu katarofu, u vas u pamjati lyajesia ne vona,ne pobaene tut ly usvidomlennia jiji molyvoi.

Artur Viktorovy pomovav, podyvyvsia na oblyia tych, o ojaly pered nym: nebulo na nych nalenoho vidhomonu joho slovam, nalenoho dovirja.

Navedu takyj pryklad, prodovuvav vin. Do oannioji vijny prypynenniadychannia j zupynka sercia v liudyny vvaalysia, jak vy znajete, bezsumnivnymyoznakamy joho smerti oatonoji i neoborotnoji. I vy tak samo dobre znajete, o teperce rozhliadajesia jak klinina smer, z jakoji tysiai liudej povernulysia v yttia. Myrobymo naupnyj krok. Ote i katarofu ciu rozhliadajte poky o jak klininu Vy liudy dijani, z yttievym dosvidom i sami znajete pro sytuaciji, koly zdajesia, o vsevtraeno, plany zavalyly, meta nedosiahnenna; ale jako napruyty voliu, zibratysia ro-zumom i duchom, to vdassia jiji dosiahnuty. O my j praciujemo na ciomu jako.

Ale jak? vychopylo u koho. Jak vy ce robyte? My praciujemo z kategorijamy, do jakych pytannia jak? ue, roho kauy, ne-

zaosovne: reanis molyvis, pryyny naslidky O vy j znajdi pryynu, a vse inemy beremo na sebe.

To, moe, i toj litak skladesia Artur Viktorovy posmichnuvsia jomusumno, odnymy oyma. Toj fakt zakripyvsia v svidomoi bahatioch i gruntovno, nad

takym masyvom psychiky my ne vladni. A tut use po sviomu Tak, teper odo spravy.U rozsliduvanni nioho zajvoho: zjomok, zapysiv, protokoliv. Tiky ukaty. I budu ly ti,chto tam spravdi neobchidnyj. Ce ve komandujte vy, Ivane Volodymyrovyu.

Toj kyvnuv, povernuvsia do otyrioch poukovykiv: Usi uly? Do spravy!

Ja tako berusia do spravy: diaju z vertoliota portatyvnyj videomah i, pidijovy dokrui, znimaju tych otyrioch, o viddaliajusia po zelenomu schylu do miscia kata-rofy. Pry zvorotnomu prokruuvanni vony due vyrazno zadkuvatymu vhoru. Menitreba poznimaty dekika takych momentiv dlia artu.

Potim, zaklopotanyj tym e, ja pidchodu do Bahrija i kau, o dobre b zapopay zaerodromu zapys perehovoriv iz cym litakom do momentu padinnia.

Sluna dumka! chvaly vin mene. Ale ve vykonana j navi ponad te. Ne me-tuy, ne tovy tut vidoroniujsia. Zaipku znajov, produmav? Prosvit?.. Nu, to vid-daly on tudy, vin pokazuje na danij kraj krui, spokijno podumaj, potim dopovisy.Dzus!

I sam biy v inych spravach. Vin maje raciju: ce obanovka na mene dije, at-mosfera neaia, bentey, sponukaje o robyty.

Ja vidchodu daleko vid nametiv i vertoliotiv, liahaju v travi na samomu kraju krui,doloni pid pidboriddia, dyvliu unyz i vdalynu. Sonce pidnialo, prypikaje spynu. Udzerkanij vodi Oskolu vidbyvajusia bili chmary. Lehit iz zapachamy teploji travy, zemli,kvitiv A vnyzu horila pliama, spotvorene tilo mayny. Kryla oblamaly, perednia as-tyna uzeliau vid udaru ob zemliu zimakala harmokoju.

Ti etvero ve trudiasia: dvoje viddalik i poperedu litaka kruliaju po Archimedo-vij spirali, zupyniajusia, pidnimaju o, znovu kruliaju. Dvoje inych pidkopujusiazaupamy pid vlyplu v grunt kabinu, praciuju vaeli vyrivniuju. U jichnich ruchachviduvajesia znannia spravy j nemalyj dosvid.

oroku hynu na Zemli korabli j litaky. I dejaki o tak, nahano: raz i zhynuvnezrozumilo omu. Za velykym rachunkom zrozumilo: liudyni ne dano ni plavaty da-leko, ni litaty, a jij choesia. Vytiahujesia z yl, ob vyde, vye, dali i hlybe, jakopid vodoju. I platy za ce nemalu cinu praceju, zusylliam dumky; a koly j yttiam.

U poliotach osoblyvo pomitno ce vytiahuvannia z yl, robota na mei molyvoho. Na-pryklad, u Armronga j Oldrina dlia toho, ob zletity z Misiacia j ziykuvaty z or-bitanym blokom, lyalosia panoho na desia sekund roboty dvyhuna. Desia sekund!.. Janavi eu za sekundnoju rilkoju na mojemu hodynnyku, doky vona roby ou aynuobertu. Jakby vprodov cioho asu vony ne nabraly nalenoji vydkoi hepnulysia bnazad na Misia; perebraly b lyku zaneslo b bozna-kudy vid vidsiku. I tak i siak zahy-be.

Abo jak u tij ykovci, na vypravlenni jakoji vidznayvsia Slavko: sprobuj opty-mano vytratyty tonnu ysnenoho povitria, ta e pry upravlinni z Zemli. A bie nemona. Zapas u dorozi ne zatiahuje. orta z dva, e j jak zatiahuje: zapas ce vaha.

Tak i z litakamy. Aksima oporu materiliv, o vynykla ranie samoho opirmatu:de tonko, tam i rvesia. A zrobyty tovo, z zapasom micnoi litak ne polety. Ot i vy-chody, o dlia avicijnych konrukcij koecijenty zapasu micnoi (koecijenty ne-znannia, jak nazyvav jich nam lektor v inytuti) vyjavliajusia menymy, ni dlia na-zemnych mayn. Namahajusia, ob mene bulo j neznannia dobyraju tonymy roz-rachunkamy, jakiiu materiliv, vyvireniiu technologiji a vse-taky ni-ni ta j vyjavy-sia de-nebu nadto tonko. I rvesia. Tysiai detalej, desiatky tysia operacij, sotni mate-riliv sprobuj dohlia.

I vse taky dohlianuty treba, inake vid konoji pochybky robota vsich proo vtra-aje sens.

Tam, vnyzu, pidvayly kabinu spliuenu, skruenu nabik. Odyn poukovykpidniavsia siudy za portatyvnym gazorizanym aparatom, teper riu. O vidhynajurejky, poukovyk pronykaje vseredynu. Ja ujavyv, o vin tam moe pobayty, i morozpiov poza kiroju. E, ni, op, meni ce ne mona! Nehajno vidvolikty!

Pidnimaju, idu do nametiv. Dobre bulo b e o spijmaty na svij videomah. O, naricia i zvir biy ta jakyj! Sam generanyj konruktor Bekasov, znemahajuy vid ni-ohoneroblennia j ekannia, paciruje pomi molodymy sonianykamy j molodoju kuku-rudzoju, roby rozmynani ruchy: povoroty korpusa vpravo i vlivo, doloni pered hrumy,likti v boky. A-dva vpravo, a-dva vlivo!.. Jak ne zniaty? Naciliujusia objektyvom, pus-kaju plivku. Viddaliajesia. Povorot nazad. Zupyniajesia:

Hej, posluchajte! Chto vam dozvolyv?Ja znimaju i ciu pozu, pryholomene oblyia, opuskaju videomagnitofon: Pereprouju, ale meni treba. A dozvolu pytaty ne treba?! Chto vy takyj? y ne korespondent, buva, oho dob-

roho? Ni Ja v rozhublenoi; ne znaju, v jakij miri mou pojasnyty Bekasovu, chto

ja j navio ce robliu. Ts-s, tycho! Artur Viktorovy, spasybi jomu, zavdy opyniajesia v potribnomu

misci v potribnyj as. Ce, Ivane Volodymyrovyu, na Sako, Oleksandr Romanovy.Vin vidpravysia v mynule, ob vypravyty vynene. Jomu dozvoleno vse, a pidvyuvatyna nioho holos ne mona nikomu.

On o!.. teper i Bekasov u rozhublenoi, vin nijakovije, o naskoyv na menetakym kohutom; dyvysia z povahoju. Tysiau raz pereprouju, ja bo ne znav. Projty-sia e tak? Mou vykonaty koleso, ijku na rukach choete? Zarady takoji spravy prou, znimajte.

Ni, diakuju, nioho bie ne potribno.Zvyajno, potino b podyvyty, jak znamenytyj avikonruktor prochodysia kole-

som i trymaje ijku, ta meni ce ni do oho: ci ruchy symetryni v asi; tiky j toho, o vzvorotnomu prokruuvanni koleso bude ne sprava nalivo, a zliva napravo. A joho chobaz povorotamy ta pryholomene oblyia ce znadobysia.

Sako! Bahrij polkovodnykym eom napravliaje mene nazad na kruu.Idu. omu, vlasne, vin naciliuje mene na rinyj zakyd? A nu, jak zaraz vyjasnysia,

o ce dyversija, vybuchivku chto zapchnuv choa v nas takoho niby j ne buvaje. Todivse zminiujesia, zakyd na dobu, navi na hodyny?.. Ni. Druhyj litak upav tak, o u imzakovyka. Odnijeji konrukciji i z odnoho zavodu. Pochybka zakladena pry vyhoto-vlenni, a to i v proekti.

Znovu liahaju nad krueju v tomu misci, de prymjav travu. Ote, majbutnie dliamene v mynulomu. Rik tomu Ce buly oanni tyni mojeji roboty v tomu inytuti. Jausvidomliuvav, o ne znajov sebe v mikroelektronici, znemahavsia. Navi doasno pi-ov u vidpuku. A vidrazu pislia vidpuky mene zacapav Bahrij-Bahriejev, poav uyty,proyaty j vychovuvaty. Tak o ci vidtynky moho yttia napovneni zmiom, zmi-niuvaty jakyj vtratno Vidpuka? O, je zaipka: is dniv na Proni je taka rika v Bilo-rusiji. is dniv, jaki ja chotiv by pereyty e raz. Lye cilkom o teper ne dovedesiaPeri dni ni zakydu, oanni prosvit. Navi ne oanni, a vsi try dni vid momentuzurii z Klavoju pidu pid prosvit. Same tak: tam u nas z neju vse poalo i skinylo,odnych naslidkiv u mojemu daomu ytti ce ne malo zmi cych dniv mona zminyty.

koda jich, cych trioch dniv, zvyajno. Vtim, u mojij pamjati cej varint zberihsia.A te, o z jiji pamjati vin znykne, navi na krae. I dlia mene tako: znimesia viduttiaprovyny pered neju. Vse-taky, jak kau mi liumy, skryvdyv divynu. Skryvdyv, jak zvy-ajno oloviky kryvdia bahatioch inok i divat, nioho novoho a vse neharazd.

Schoe, o ci etvero vnyzu o znajly: zijly dokupy, ohliadaju, vavo eyku-liuju. Dvoje zi znajdenymy predmetamy ymdu napravliajusia vhoru, dvoje lyajusiatam, skladaju svoje pryladdia.

Ja tako pidnimaju, idu do nametiv: naaje te, o i meni naleysia znaty doe-menno. Dvoje pidnimajusia z-za kraju kosohoru: perym dovhotelesyj, nemolodyj, ztemnym zmorkuvatym oblyiam kerivnyk poukovoji grupy, za nym druhyj trochymolodyj i nyyj. Obydva nesu jaki siri ulamky, akuratno obhorneni paperom.

Bekasov, huliajuy vse tam e, zabayvy jich, zminiuje napriamok i maje pidtiup-cem do nych:

Nu? O, Ivane Volodymyrovyu, dyvisia, perechoplenym holosom hovory aryj

poukovyk, rozhortajuy papir. Cej iz kabiny dialy, cioho vykopaly pid pravym kry-lom. A ocej, vin pokazuje na ulamok v rukach pominyka, za trya metriv na pivnivid litaka vyjavyvsia. I upyci bucimto zrizani.

Aha, nachyliajesia Bekasov. Znay, vse-taky gvynty!Ja tako pidchodu, dyvliu na ulamky: ce lopati propeleriv odna cila i dva

matky, zavueni nyni ayny. Ta gvynty to gvynty, vy pohliate na zlam, poukovyk podaje Bekasovu velyku

lupu na nici.Toj schyliajesia e nye, dyvysia kri lupu na kraj odnoho ulamka, inoho.

Prysvyuje: Anu, vse pid mikroskop!I vony vydkym krokom napravliajusia v atro; ja za nymy. Bilia vchodu kuria i kal

jakaju holovnyj inener Mykola Danylovy, nacechu gvyntiv Feliks Jurijovy i Lemech.Pohlianuvy na te, o nesu poukovyky, peri dvoje vidrazu jako blidnu na oblyi: ho-lovnyj inener navi upuskaje cyharku.

Schoe, o gvynty, kae na chodu Bekasov. o schoe? o znay schoe?! vysokym holosom hovory Feliks Jurijo-

vy, poryvajuy za nym u namet. Zvyajno, pry takomu udari vsi gvynty vdruzky, alece e ni pro o ne hovory Odnae v holosi joho panika.

V namet natoptujesia iky liudej, o aje duno; na oli u vsich vyupyv pit. Zaraz podyvymo! aryj poukovoji grupy zakripliuje zatyskaamy na olyku

metalogranoho mikroskopa vsi try ulamky, pidrivniuje tak, ob miscia zlamiv zna-chodyly na odnij liniji; vmykaje pidsviuvannia.

V joho promeniach zlamy myhotia dribnymy iskorkamy kryalykamy.Poukovyk nachyliajesia nad okuliarom, vydko j upevneno praciuje rukojatkamy,

prohliadaje peryj ulamok druhyj tretij povertaje pid objektyv druhyj Usi ovpy-lysia za joho spynoju, zatamuvavy podych. Tya nezvyajna. Ja pamjataju, o peryjmatok lopati maje uve u omu rudo-bahrianomu. Zasochla krov? Ce, pevne, toj, ja-koho dialy z kabiny.

Poukovyk vyproujesia, povertajesia do Bekasova: Podyvisia vy, Ivane Volodymyrovyu. Ne to nadrizy, ne to podriapyny, i bilia ko-

noji zony deformacij vid utomlenoi Vin zviniaje misce bilia mikroskopa. Jaki nadrizy, jaki podriapyny?! Feliks Jurijovy le ne tipajesia v ieryci.

o za durnyci! Kona roboa lopa hotovoho gvynta pered transportuvanniam na skladobhortajesia klejkoju byndoju vid kinyka do upyci! Jaki tut mou buty podria-pyny?!

Tak, prytlumlenym baskom pidtverduje holovnyj inener. A pered vano-vlenniam gvynta na litak cilisnis cijeji byndy my pereviriajemo. Tak o naebto jnizvidky

Nu, a o ce, po-vaomu, koly ne nadriz?! liuto obertajesia do nych Bekasov. Bilia samoji upyci, na poatku konsoli hire ne prydumaje! Dyvisia sami.

Dozvote! Naanyk cechu vkliakaje nad okuliaramy, perehliadaje vsi tryulamky. Ce due dovha chvylyna, doky vin jich dyvysia. Vyproujesia, povertajesia doholovnoho inenera; zaraz ce ne muyna krov z molokom rumjane znyk, oblyiabile i navi z prosynniu; i na zri niby ponyav. O, boe! Ce miscia, po jakych vidrizalybyndu

Jak vidrizaly? ym?! Bekasov upyv do nioho. Ne znaju Skydajesia, o brytvoju. Chto jak i holos u Feliksa Jurijovya

yyvsia do epotu. Ade ce operacija ne technologina, pakuvana, v technokartiproo napysano: Obhornuty do upyci, byndu vidrizaty.

Navi ja, liudyna nepryetna, v ciu chvylynu viduvav sebe tak, niby otrymav lia-pasa. Jake prynyennia mav pereyty Bekasov, joho spivrobitnyky, sami zavodany?Nichto navi ne znaje, o skazaty, nima scena, ne hire, ni v Revizori

Zaverujesia cia scena deo nespodivano. Lemech vyupaje vpered, livoju rukojubere Feliksa Jurijovya za peteky joho krymplenovoho, sportyvnoho kroju pidaka, vid-tovchuje za il z mikroskopom tam proorie i, prytrymujuy tijeju livoju, bjejoho pravoju po oblyiu, bje navidlig i v povnu sylu; u toho tiky holova telipajesia.

Za Dmytra Za Mykolu Oleksijovya! Za otych!.. Holos Petra Denysovya pere-chopliujesia chryplymy rydanniamy, i dali vin bje movky sered zahanoji tyi.

U mene, koly ja dyvliu na ce, proskakuju dvi dumky. Pera: omu Artur Viktorovyne vtrutysia, ne prypyny mordoboju, a oji i dyvysia, jak usi? Meni ne koda ciohohore-naanyka, ni, ale vidbuvajesia emocinane zakriplennia danoho varinta vreanoi, dodajesia robota meni Bahrij ne moe cioho ne znaty. Druha: raz ue tak, todobre b zaksuvaty videomahom, ob nazad krutnuty pry arti, ykarnyj kuminacij-nyj moment! I ne pidniala u mere ruka z videomahom. Napevne, z tijeji pryyny, zjakoji j v Artura ne povernuvsia jazyk perervaty, prypynyty. Buvaju sytuaciji, v jakychynyty za rozrachunkom, racinano nepryojno; cia bula z takych.

Doa, Petre Denysovyu, prypyni! rizko komanduje Bekasov. Ade jomue pid sud ity. I vam, povertajesia vin do holovnoho inenera. Bo i va pidpys ojina technokarti pakuvannia? Vin ue ne nazyvaje holovnoho inenera na imja po ba-kovi.

Stoji pochmuro pohodujesia toj.

Ale ja ne znav!.. Ta j chto mih ce znaty?! rydaje za mikroskopom nacechu,vidpuenyj Lemechom; teper na joho oblyi ne lyylosia j slidiv moloka. Dobriai buva-ju kulaky v liotykiv-vyprobovuvaiv. Chotilosia ym krae!..

Ja specili po mynulomu, prote j majbutnie cych dvoch na najblyi is-sim rokivberusia peredbayty lehko. I meni jich ne koda.

Choa za osvitoju ja elektryk, ta velyku nauku opirmat nam ytaly dobre. To menine treba rozovpuvaty, o i jak trapylo. Skazano bulo doatnio: Nadriz i deforma-cija vid utomlenoi. Zvyajno, na avili, onajmicniomu j lehkomu splavi, z jakohoroblia gvynty litakiv, slid vid brytvy, jakoju obrizaly byndu, ne takyj, jak na yvomu tili, tonka, navriad y j pomitna oku vmjatyna. Ta vidmina v tomu, o na metali nadrizyne hojasia i navi navpaky.

Nema retenie rozrachovuvanych detalej u litaku, ni krylo i gvynt; jich rachuju,modeliuju, vyprobovuju vid asiv ukovkoho, koly ne ranie. (Zaraz u konruk-torkych biuro, mabu, i ne rachuju, pidbyraju po monogramach; rachuju tiky u-denty avivuziv u kursovych robotach.) Noamy revu, poruujuy son dovkolynich yte-liv, endy z dvyhunamy y aerodynamini truby, v jakych pereviriaju na rok sluby, nanadijnis u onajvaych reymach gvynty riznych konrukcij; za cymy vyprobuvanni-amy vyznaaju i krai splavy dlia nych. Lopati gvyntiv poliruju, konu prosviujuhamma-promeniamy, ob ne proskoyla nepomienoju odna rakovynka y triynka.

A zatym hotovi gvynty poupaju na pakuvannia; centrovano zakripliuju konyj vokremomu jayku, a pered cym e obmotuju lopati dlia zbereennia polirovky klejkojubyndoju. Oannie, mabu, ne due j treba, ta chotily , jak krae. O, cia zapopadlyvisz vysoloplenym jazykom! I rizaly ciu byndu, domotavy jiji do upyci, titky-pakuvanycichto jak: chto noyciamy, chto lezom, a chto j proo brytvoju!.. Koly pid natiaku, kolypo tilu lopati koly synie, koly slabe, koly blye do upyci, koly podali a koly j usamyj raz, u misci, de budu onajbii napruennia. Ne na konij lopati lyyly nebez-peni nadrizy, ne na konomu gvynti j navi daleko ne na konomu litaku jich ne ba-hato, v samyj raz, ob traplialosia po kataro oroku.

Odnomu iz otyrioch gvyntiv cioho pasayrkoho BK-

osoblyvo ne poaslyvylo:pevne, titka-pakuvanycia (meni omu zdajesia, o ce same litnia titka z vakuvatojuvdaeju) bula ne v dusi, po trioch lopatiach yrkonula z sercem, lyyla nadrizy. A dali cejgvynt avysia na litak, poynaje praciuvaty v zahanij upriaci: obertatysia z alenojuvydkiiu, vytiahuvaty bahatotonnu machynu na tysiai metriv uhoru, za chmary, pere-miuvaty tam na tysiai kilometriv i tak de za dnem. Zhyny, vibraciji, znakopere-minni navantaennia, centrobini syly dynaminyj reym.

I vidbuvajesia neperedbaene ni rozrachunkamy, ni vyprobuvanniamy: metal bilianadriziv poynaje tekty u tysiai raziv povinie huoji smoly; ti sami deformaciji vidutomlenoi. Proces ocej vyde od usioho jde pry povnomu navantaenni gvyntiv, tobtopry nabyranni vysoty navantaenym litakom. A na siohodniniomu pidjomi, de nadvoch tysiaach metriv, vin i zakinyvsia: lopa vidlamala. Dali molyvi varinty, taonajmovirniyj, po-mojemu, toj, o perevaha bekasivkoji konrukciji zurineobertannia gvyntiv na spinij visi obernulasia v svoju protylenis. Cia lopa zrubala vsiini, o obertajusia nazuri jij; u ciomu zitknenni zahynuly j usi peredni lopati. obulo z gvyntamy na druhomu kryli? o buvaje z hranyno navantaenym kanatom, po-lovyna yl jakoho naraz obirvala? Rvusia vsi ini. Nadto koly j tam buly lopati z nad-rizamy. Rozlitajuy iz vydkiiu harmatnych snariadiv, ulamky lopati troyly na lia-chu vse: antenu, obyvku, kabinu Litak molyvo, ue z mertvym ekipaem kame-nem upav na zemliu.

Ja dodumuju svoju versiju i mene znovu dua prynyennia j hniv. ort pobery!Vikovyj dosvid rozvytku aviciji, zusyllia bahatioch tysia speciliiv, kvalikovanych

robitnykiv i odna durnycia vse moe perekreslyty ta jak! Tych titok pid sud ne vidda-du za o? Napysano vidrizaty vony j rizaly. Ne sokyroju rubaly. A cych dvochviddadu tudy j doroha: na te ty j inener (o po-francuky znay umile, umilyjolovik), ob u svojij spravi vse znaty, umity j peredbaaty

Ale e-e Viktore Arturovyu, neasnyj, pobytyj Feliks Jurijovy navi pe-replutav imja po-bakovi Bahrija. Vy hovoryly use mona perevey nazad, u mo-lyvis, y tak? A za molyvis e ne sudia ha, tak? jiv oach joho svitysia taka nadijavidkrutyty, jaka dlia olovika navi nepryojna.

A vy oderyte ver za toj litak, brydlyvo vidpovidaje Bahrij i vidvertajesia.Bekasov vydkym krokom napravliajesia do vychodu.

Kudy vy, Ivane Volodymyrovyu? hukaje jomu ef.Toj zupyniajesia, dyvysia na nioho z podyvom (nu, ne zvykla liudyna do takych za-

pyta), potim zhaduje pro svoju pidlehlis. Do raciji. Navio? Daty rozporiadennia po vsich aerodromach, ob oden litak ne vypuskaly v po-

vitria bez perevirky gvyntiv Neve ne zrozumilo! Ne treba vam viddavaty take rozporiadennia, Ivane Volodymyrovyu, mjako

kae Bahrij. Vy ue viddaly joho. Odynadcia misiaciv tomu. Navi?! oblyia generanoho konruktora vyraaje vodnoas i sarkazm, i roz-

ulenis. Ato, same tak. Vaa robota tut skinyla, poynajesia naa. Tomu, jak aryj i

najanovanijyj tut, podajte, bu laska, pryklad inym: pryjmi injekciju Fedore! pidvyuje holos Artur Viktorovy. Do nametu vchody na technik-sanitar Feko, debe-lyj briunet iz burkotlyvym oblyiam; vin u chalati, v ruci valizka-dyplomat. Ce pry-sypliajuyj zasib. Potim vy vsi budete doavleni po svojich misciach.

Bekasov pidnimaje temni brovy, rozvody rukamy, vyraajuy pokirlyvis doli.Feko rozkryvaje svij dyplomat, vykladaje visim napovnenych ovtoju ridynoju

pryciv, vatu, slojik iz spyrtom, zvertajesia do vsich i ni do koho huym holosom: Prou zakotyty pravyj rukav. Chodim! torkaje mene za plee Bahrij.My vychodymo z atra. Prysypannia uasnykiv i doavka jich po misciach sprava

techniky i naych technikiv. A v nas svoje: zakyd.

Viduvaje, jak ja tebe navantauju: i vin-bo, Bekasov, pro vse rozporiadyvsia, i vinych litakiv nema takych rysok na gvyntach, i cia katarofa vse na tobi. Vse zaleyvid povidomlennia, jake ty ponese zaraz v mynule. Tak o pro art ty zajvo turbuvavsia.Startuje, jak potovyj holub, z peroji sproby! Dumaty treba pro ine

Zaraz piv na peru; otyry z polovynoju hodyny vid momentu padinnia BK-

. Nebov bilych chmarach, pohoda cilkom liotna tak o v aeroportu, de ekaju na litak, oho-losyly pro zatrymku rejsu ne erez pohodni umovy, a za techninymy pryynamy. Takvono vzahali i je, ciu pryynu meni j treba usunuty.

Ja ue viddav technikam videomah; vony tam peremotuju, navydkuru prohliada-ju, montuju razom iz inym zniate mnoju dlia prokruuvannia v kameri. Ja ve pro-kovtnuv peri pigulky petojlia: vid cioho bu-jakyj zvuk i holos Bahrija, i ele travypid vitrom zdajesia reverbujuym, a zorovi vraennia v oach zatrymujusia kudy do-ve, ni ja dyvliu na predmet, nakladajusia odyn na odyn pisliasvienniamy My z Ar-turyem prochodajemosia po mei ta nad krueju. Vin mene nakauje:

Pro specyku dalekoho zakydu. Nenamarne ja tebe nalatovuvav na zahanis ividoronenis: ty pide u mynule po hlybynach svojeji pamjati, po samych hlybynach svi-domoi. Prysluchajsia do plynu asu, zbahny joho: use, o ty viduvaje zvyajno, vid

udariv sercia do turbot, vid blysku soncia do podychu vitru, ly neodnoridnoi jedy-noho potoku, poverchneve chvyliuvannia, a ne jasna hlybyna joho. Pronykajsia cijejuzahanoju jasniiu, pouttiam suti, bo ty pide tam, de je pamja, ta nema pro opamjataty, je dumka, ta nema pro o dumaty, je rozuminnia, ta nema ponia. U blyychzakydach cioho maje nemaje, art zmykajesia z niem a v takomu, jak zaraz, inakene projty. I treba bude zlytysia z jedynym, ne vtratyvy sebe, peretvorytysia v zahanis,ne zabuvy pro konkretne, pro metu, zarady jakoji poslanyj

Holos u Bahrija zaraz hrudnyj, naspivno-trubnyj, tak meni zdajesia. Vin ne pro-movliaje, a viuje:

Dvi krajnoi, dvi nebezpeky yhaju na tebe. Perechid vid sverbiu poverchne-vych vrae v an samozahlyblennia, a zatym e dali, do vidoronennia vid vlayvos-tej, vid pryjemnoho i nepryjemnoho, vid horia i radoi, vin sam po sobi pryjemnyj i ra-disnyj, takyj joho paradoks. Naiky pryjemnyj i radisnyj, o pomno nasolodu vidzroblenoho vidkryttia na radis udai, na nasolodu prekrasnoju muzykoju i udesnymkrajevydom, i vse bude malo. Cej an indijci nazyvaju samauky, evropejci mynulychasiv nazvaly ekaz i joho hrubii formy nai z toboju suasnyky ao nazyvajuslovom baldio. I u tebe moe vynyknuty baannia pohlybyty, zatiahnuty dove cej an,navi nazavdy zalyytysia v niomu. Tak o, pamjataj, o ce zahybe dlia spravy j dliatebe. Tam, vin machnuv rukoju v bik riky, zalyysia te, o je, a v kameri znajdutvij trup z pryelepuvato-boevinoju posmikoju na vuach ta krovovylyvom u mozok.Tak o Artur Viktorovy zrobyv pauzu, posmichnuvsia. Na vidminu vid tych tepe-rinich parubakiv i divy, jaki jdu za asom: Bajdue vid oho, holovne zabaldi!dlia tebe holovne: ne zabaldity. Pryjmy-no o e pigulku!

Kovtaju. Zapyvaju vlasnoju slynoju. Siohodni ja e nioho ne jiv, krim ocych pi-hulok: pered artom ne mona, procesy travlennia mou zakodyty.

Teper pro druhu nebezpeku. Samousunutysia vid cioho anu ty moe tiky erezpohlyblene rozuminnia joho smyslu, tobto pozajak ce koncentrat radoej i vtich erez rozuminnia objektyvnoho zmiu radoi, zmiu pryjemnych viduttiv. Ty zbahnejoho, perekonajesia, o vin do sminoho proyj i viduje sebe bohom: takymynikemnymy, marnymy zdadusia tobi vsi prahnennia liudej do aia j nasolod, o ob-snovuju iliuzornis mety fayvymy jakoiamy. Ty viduje sebe pryetnym do svitovychprocesiv, ayna jakych je yttia Zemli j nae, do procesiv, jaki liudy v pohoni za as-tiam ta uspichamy ne pomiaju i ne rozumiju I tam, na kryanych verynach objek-tyvnoi, moe vynyknuty narij: jako tak omanlyvi vsi bidy i radoi, sumnivnicili j zusyllia y varto meni, olimpijciu, vtruatysia v ciu kolotneu svojimy dijamyta j povertatysia v neji? Za vidsutnoi vlayvoej i bida ne bida, i katarofa ne kata-rofa. Ce tako zahybe spravy j tvoja, z kamery vyjde hykajuyj idityk, jakyj ne tiamy,chto vin je, de j navio.

Bahrij pomovav. Zberehty vid cioho zboennia tebe j povynno rozuminnia, o ato, varto, treba

dijaty i vtruatysia, u ciomu tvoje yttieve pryznaennia. Dva protyborvujuych procesytryvaju u vsesviti: naroannia entropiji i spad jiji; sliotove zmiannia, pryhasannia i nadbannia svitom vse bioji vyraznoi j blysku. Tak o, liudy v druhij komandi, vantyentropijnij. I my, Zurinyky, pryetni do procesu pynosiajnoho samovyraenniasvitu. U ciomu kosminomu dijvi my zaodno z usim tym, o voriuje, i proty vsiohotoho, o rujnuje!.. Nu-bo zakoty rukav.

I Bahrij, vidynyvy skryku iz prycem, vkauje meni u venu pja kubykiv sumii,o bezbolisno roztikajesia po krovi. Ce injekcija vidoronenoi pera jiji dija da-jesia vznaky tym, o ja pereaju rozrizniaty barvy, koliory. Svit pry ciomu dlia mene nebidniaje, ne mianiaje vin poaje peredi mnoju v pynoi svitlovych perechodiv ikontraiv, jaki nai akumodujui zinyci, o nadto sluchniano metliaju vid jaskravoej,

zvyajno ne spryjmaju. Po suti, cej efekt uttieve rozuminnia mojeju nervovoju sye-moju, o svitlovi chvyli riznoji dovyny, a ne riznych kolioriv. Tak poynajesia dliamene zapereennia zovninioho, zapereennia jakoej, vlayvoej jakych naspravdij nemaje, a vynykaju vony vid nedoskonaloi naoji protoplazmy, nezdatnoji obniatyhromaddia kikisnych gradacij i dipazoniv javy u materiji.

Archury, kau ja (mij holos tako vibruje), tak vse znaty, rozumity i vy ezapereujete, o vy z majbutnioho!

Znovu za svoje?! hrymy vin. Zupyniajesia, dyvysia na mene. Vtim, ryvaj-no zdajesia, ty ne na art?

Nu! o , treba porozumitysia do kincia Ty tam, ja tut my odne cile, pomi namy

ne povynno zalyaty oho nedomovlenoho. Nechaj tak! vin diaje iz vnutrinioji ky-eni pidaka pakunok z temnoho paperu, z nioho dvi fotograji, proiahuje meni: Bulab yva, ne pokazav, a tak mona. Vpiznaje?

Ja dyvliu verchniu. e b pak, z mojeju pamjattiu ne vpiznaty ce ta, o zhorila vkysnevij kameri. Znimok u spravi, jaku ja hortav uranci, hire cioho, ale j todi ja podu-mav: och, jaka inka zahynula! Na druhij fotograji vona na povnyj zri bilia riky,na tli jiji polyskiv i temnych derev na tomu berezi, nahnutych vitrom verboloziv na ci-omu, z aslyvym oblyiam i pidniatymy vhoru rukamy; viter vidnosy jiji volossia. Japerevertaju znimok druhym bokom, tam napys: Ja chotila b lyyty dlia tebe takoju za-vdy.

Oto, hovory Bahrij, zabyrajuy fotograji, takoju vona j lyyla dlia menena znimku. A ja buv by ne proty, jakby vona, eka, psuvala sobi guru, povnila, narodu-juy meni ditej, vyhodovujuy jich zovsim ne proty! Komu bula potribna jiji smer smer erez te, o ne poavyly bezkontaktne rele?.. O oce, vin dyvysia na mene, ane znannia z majbutnioho, jakoho e nema, probudyly mene, probudyly hniv proty vse-syllia asu, proty boha Kronosa, jakyj pojidaje svojich ditej, proty bezhluzdoji nycoi vy-padku, nikemnoi pomylok, tupoi, neznannia usijeji tijeji tvani, o vjae tebe zanohy. Hore j hniv vony sponukaly mene do poukiv, dopomohly vybuduvaty teoriju, po-avyty peri doslidy, znajty j navyty vas. Meta adaje hnivu, pamjataj pro ce. Chaj i tebev zakydi vede hniv proty toho, o trapylosia tut, vin dopomoe tobi unyknuty nebezpeky.Liudy rozumni ioty, i vony ne povynni hynuty bezhluzdo, vypadkovo, a tym pae vidporode rozumu svoho i praci. Vin pomovav, chovajuy fotograji.

Teper tobi nevako zrozumity j te, omu ja ne chodu v serjozni zakydy j u cej po-sylaju tebe choa, zdavalosia b, komu, jak ne kerivnykovi! Same tomu, o ja ne z maj-butnioho, naiky ne z majbutnioho, dorohyj Olesiu, o slabyj vid tebe. O, vin tork-nuv misce, kudy schovav fotograji, zaipka dominanta, jaka po syli prytiahanniacdia mene perevaaje vsi ini. Donyni ne mou zmyryty, o jiji nema. I v zakydi, u tomuosoblyvomu ani, proty nebezpek jakoho ja tebe zaerihav, ne vtrymaju, polynu erezusi roky tudy, de vona yve bo zarady cioho vse j poynav! A tam, oho dobroho, i nepuu na toj doslid v kysnevu kameru, abo cho domou, ob zaminyly rele. A cesam rozumije, jaki serjozni neperedbauvani zminy reanoi mou vidbutysia. Tak o,ja skazav tobi vse. A majbutnioho, Olesiu, e nemaje, ne moro sobi holovu. Majbutnienaley zrobyty usim liudiam, i nam, i tobi zaraz.

Meni soromno pered Arturom Viktorovyem j trochy koda toho oreolu, jakyjotouvav joho v mojich ujavlenniach. Ta ja zrazu rozumiju, o j oreol siohodninioji liu-dyny, jakyj navi hore svoje zumiv obernuty u tvoru sylu, osiahnuv nove i av na priu zjoho dopomohoju proty bid liudkych zatiato i vmilo, niym ne hire. Tak, i vse-takyvin trochy z majbutnioho, na Bahrij-Bahriejev; de vy zaraz znajdete naanyka, jakyj ho-voryv by pidlehlomu, o toj syniyj joho i vporajesia zi spravoju krae?

Vse, as! ef pohliadaje na hodynnyka. Toku niu namityv?

Tak. Tut e o . Choe perekonatysia? Ne zapereuju. o-nebu treba na toj as? Ryndyevya. Z pyvom i tarakoju. Pobaannia peredam, pryliu jako vin uporajesia. Povynen Zaraz Bahrij

bez humoru pryjmaje moji pobaannia. Vse. Stupaj u kameru!U kameri mojij nioho osoblyvoho nema. odnych datykiv ne treba pryjednuvaty

do sebe, ni na jaki prylady dyvyty, tiky na iny-ekrany ta na eliu: po niomu ue ply-vu taki, jak i znadvoru, chmary, lye v zvorotnyj bik. Ne pryladam dovedesia jty vhorupo rici mojeji pamjati meni samomu.

Je putyk na rivni hrudej (ni krisla, ni icia v kameri tako nema, ja oju, yBahrija!) riad klavi, dva riady rukojatok: reguliuvaty potik zvorotnoji informaciji, ja-kyj zaraz ryne na mene, temp, jaskravis, hunis

I o rynulo. Pily po inach zniati mnoju kadry: pjatkamy i spynamy vpered nably-ajusia, pidnimajusia po schylu poukovyky z uatkuvanniam. U Ivana Volodymyro-vya Bekasova pryholomenyj vyraz oblyia zminiujesia spokijnym; vin tako zadkujeiz sminymy povorotykamy vpravo-vlivo, viddaliajesia i my bie ne znajomi. Dali uene moje: tuhyj hitarnyj rokit motoriv litaka, o nabyraje vysotu. Nebo-ekran nad holo-voju oyajesia pryskoreno vid zvorotnoho bihu chmar i zvorotna mova, molodyjoloviyj holos:

Virtem iiasyt ivd urtemyla op. Avodu tsimydyv. (Vydymis udova. Po aty-metru dvi tysiai metriv.)

Oannie povidomlennia bortradya pere dlia mene. Vin lety, nabyraje vysotu,litak BK-

, o vykonuje rejs . Dejaki pasayry ve vidibnuly remni (a ja tak i nezaibaju pry zlitanni, ly pry posadci), dosmoktuju zlitni liodianyky, poynaju zna-jomyty, spilkuvaty A v pravomu peredniomu gvynti nadrizy pid trioma lopatiamy a-ju triynamy.

Aiasyt atosyv (Vysota tysiaa.) Olamron ylitelz (Zletily normano).A o e j ne zletily: chvoom upered koty iz basovyto zavyvajuymy motoramy li-

tak po ployni zlitnoji polosy, upoviniuje chid, zupyniajesia (v dynamikach: Jujalo-vzod tilz jyvotoh utolz od Do zliotu hotovyj, Zlit dozvoliaju), pislia pauzyernuje chvoom napered do peronu aerovokzalu. Choroa mayna, dyvysia navii chvoom napered. I bajdue, o ce ne toj BK-

(rozdobuv Artury, napevne, videoza-pys reportau pro vidkryttia rejsu) i ne ti pasayry rynuly iz vidynenych ovanych dverejna schody, jaki ojno vidjizdyly, vydko-vydko zadkuju unyz z emodanamy (ja po-avyv rukojatky na pryskoreno) use ce bulo tam samo. Zaraz bahato o vtratylovahu, zvorotne prokruuvannia yraje jakisni vidminy z vydymoho. Zadkuj, znykaj svitejakoej!

Ja viduvaju sebe zaraz plavcem-pirnanykom u potoci asu, u rici svojeji pamjati.V hlybi, v hlybi!.. I o ue na ekranach u svidomoi zvorotni viduttia siohodni-nioho ranku: ja holiu i z-pid frez elektrobrytvy zjavliajesia ruduvata etyna na mo-jich okach; ja kuriu peru sygaretu i vona naroujesia! Ide u viduttiach zvorotnyjruch ravy v meni i bahato o ine dohory dryhom tiky vse ce te, ta ne te, zvyajnohozmiu ne maje. Ja vyrvavsia iz svitu (dribnoho j obmeenoho) jakoej na proory Jedy-noho buttia i teper ne iota z pivsekundnym intervalom odnoasnoi, a vsia rikamojeji pamjati do samych jiji vytokiv. Dni j podiji na nij lye zarubky, vidmitnyj: odnihlybi, ini le pomitni o i vsia riznycia.

Dali bulo vse, pro o poperedyv Artur Viktorovy, i bahato synych pereyva po-nad te vse, pro o vako rozpoviy slovamy, tomu o vono hlybe i proie vsich po-nia. Ja unyknuv vid Scilly vsepohlynajuoho ekazu-baldiou hlybynnych vidkryttiv u

sobi, nayrlyvo j hrubo vnykajuy v pryrodu joho; tak by movyty, vyviryv algebroju har-moniju za dopomohoju prymeleno-balahanivkoho pytannia: a chto ty takyj?!

I osiahnuv, i cholodno posmichnuvsia: radis i hore, vsi bidy j udai liudki bulyproekymy dyferencilamy neskladnych rivnia. o meni bulo v nych!.. Tak meneponeslo, ob udaryty ob Charybdu viduenoi j zapereennia vsioho. Ta ja vasno zha-dav pro metu, pro hniv, pro protyborvujui vselenki procesy vyraznoi j zmiuvannia,u jakych ty nio bez hnivu j bez voli do boroby, bez prahnennia poavyty na svoje triska v rozburchanych vyrach. I, zbahnuvy, pryluyvsia do procesu zroannia vyraz-noi.

Dobre pryluyvsia: zrozumiv hromaddia dipazonu vyraznoi u Vsesviti poro-nea i vohniani ciatky zirok, viduv hromaddia vyrujuoho natysku asu, o my svityiz vydkiiu svitla i navi o tvori zusyllia liudej odne z ocym usim; mala dija, aletijeji pryrody.

I te porodennia rozumu j praci liudej, zarady jakoho ja pchaju, leu nazad, vid na-slidkiv do pryyn, tako naley do zorianoji vyraznoi svitu. Meni naley vidniatyjoho vid procesu zmiuvannia.

I bula jasna pima, tya, polit zirok. A potim pekeni zhuky, tupit, hyk, rehit Iznovu jasna tya noi.

Zori nad holovoju. Temnyj mur lisu pozadu. Ja sydu na polohomu berezi, na omubilomu; playkova pidylka kynuv na travu vid rosy. Vnyzu hladeka, prote ruchlyvapolosa, v jakij miano vidbyvajusia zirky, voda. Rika. Inkoly uty splesky ryb, nehuni, vony ly pidkresliuju tyu.

Siajui rilky hodynnyka pokazuju poatok dvanadciatoji. Tak, ale jakyj de? Bulydvi schoi noivli pidriad: na Basi, zatym na Proni. (Ta y maje znaennia, jakyj de? Ivsi dni? I vsia cia smina, dribna konkretnis?.. Ce vidlunnia ojno pereytoho nadza-kydu; meni e dovho povertatysia v liudynu, u svij napivsekundnyj bilkovyj klubook.

Ni vohnyka do nebokraju. Tam, unyzu, povynni buty kui i zaplavnyj luh. A zirokvhori, zirok skiky choe! Poronea i vohnenne hruddia zirok kartyna vyraznohorozmeuvannia materiji, o zavdy u nas pered oyma ne treba pro ce).

Naraz tyu rozryvaju irannia, hyk, tupit bahatioch kopyt za rikoju. Chto ene ko-nej, zavyvajuy j uliuliukajuy v noi. Ja navi zdryhaju i zaspokojuju. Teper uejasno, ja ue na Proni. Kine druhoho dnia mojeji mandrivky. (I toho razu ja zdryhnuvsiavid gvaltu, podumav, o, mabu, chlopjaky enu tabun u nine. Ale teper ja znaju, ochuligany dosy pidtoptanyj didok: rankom vin pereene konej na ciu oronu, poprosyu mene zakuryty.)

I znovu tya, ly zridka forkaju koni. Meni znovu po-chlopjaomu motorono, jakzavdy pry noivli na novomu misci: za spynoju lis chto iz nioho vyjde? Poriad dorohado brodu chto po nij projde y projide?.. Choa j znaju teper, o do ranku nichto neprojide i ne zjavysia.

Todi i teper rozrizniajusia ne za asom, za znanniam. Ja ne raz zhaduvavsvij pochid po Proni i mrijav jak-nebu projty tut e. A teper vyjde navi cikavie: man-drivka ne lye po kolynich misciach, ale j po tomu vidtynku otyryvymirnoho kontynu-umu usi podiji, use, o trapylosia zi mnoju, movby vkliuajesia v pejza. (Mene vsee zanosy: kontynuum i slovo jake brydotne! Dity, zauvy take, kau: A ja mamiskau!) Trochy koda, o ja nadto tono popav, na poatok tretioho dnia i oanniohonyni; ce mene koniayj bedlam pryzemlyv tut.

Peri dva dni buly tako hoymy dni prooho bezohliadnoho aia: ja jov lu-kamy j uzlissiamy na vysokomu berezi, kupavsia v yij teplij vodi, dyvyvsia na rybok,leay na krui nad vodovertiu, bezkoryslyvo pidhodovuvav jich matokamy chliba. Za-raz kine ervnia, as sinokosu; kolhospnyky na luhach avyly ohy olomy drevnio-rukych lycariv i cholodno dyvyly na moju bez dila krokujuu poa u bilomu epykuj z riukzakom na odnomu plei; ja na nych, mi inym, dyvyvsia tak samo liudej i v miivyaaje.

Misce dlia noivli ja vybrav, viddavy, jak zavdy, perevahu krasoti pered zrunoi-amy: kopyci tut nema. Ja ue pidveeriav, zvaryvy na vatri z yok sup iz polovynky ho-rochovoho koncentratu, a zatym aj. Pora vkladaty.

Vytiahujuy na playkovij pidylci, riukzak pid holovu, ukryvaju pidakom, za-kuriuju, puskaju dym do zirok i podumky redahuju zavtranij de.

Pryncyp variciji reanoi povynni jakomoha mene riznyty odna vid odnoji ne vykliuaje dlia nas molyvoi vypravliaty v zakydach svoji promachy j durnyci; po-putno, zrozumila ri, ne vidvolikajuy vid holovnoji mety. U nas bula dyskusija z ciohopryvodu iz zaluenniam tvoriv A. Azymova Kine Vinoi ta R. Bredberi I vdaryvhrim; ale my vyriyly, o anovni avtory, dokazujuy, bucimto vid perekladenoji z po-lyci na polyciu korobky z inrumentamy mou na viky zatrymatysia kosmini polioty

abo o vid rozdavlenoho v kamjanovuhinomu peridi metelyka moe v suasnych Spo-luenych tatach vyjty fayzm, perehnuly. Zvjazok pryyn i naslidkiv daleko ne takyjpoverchovyj i ne naiky orokyj. Ta j tak pomirkuvaty: my vyruajemo v mynule, obvypravyty pomylky, hluchotu liudej i ychij, navio robyty vyniatok dlia vlasnych!Na zhadku pro ciu dyskusiju u nas lyyla prymovka: U amerykanciv vid cioho fayzmne vynykne. A v pochodi po novij miscevoi bez liapsusiv ne obchodysia. Per-naper:rankom, umyvajuy bilia brodu, ja zabudu mylo j mynyciu Zabuty j cioho razu? Ato.Ce ne potrebuje ruchiv, ta j mynycia slova putnioho ne varta; chaj ley na pisoku. Dali:vypadaje edra rosa, ja budu jty luhom u krosovkach, doky vony ne rozkysnu, i lypotim zdohadaju zniaty jich, perekynuty, zvjazavy nurkamy, erez plee, ob suyly.Teper ja zrazu ponesu jich na plei, pidu bosiakom.

Hodyn erez try dorohy zvidsy, za linijeju vysokovotnoji peredai, nelehka zanesemene vseredynu bahatokilometrovoji pidkovopodibnoji aryci i zaboloenoji, jaku nepereplyve; ja budu dovho blukaty vseredyni pidkovy: spoatku pidu vlivo, erez paru ki-lometriv peredumaju, povernu vpravo komar. Hadaju, vid toho, o ja teper zdalekuobihnu jiji sprava, le pomityvy nyzku kuiv, u amerykanciv tako iorynych rusivne anesia.

Potim, ob odynadciatij hodyni, bude pryval bilia toho derenoho rumka. Tut usenechaj lyysia bez zmin: ja budu lasuvaty vodoju, potim latuvaty vatru cdia horochovohosupu j aju ale pryplyvu dvoje rybalok, vydko vidmovlia mene, i ja bulu jiy z nymyjuku iz ojno zlovlenych piduiv. Hej, i juka bude: navarya, smana, z cybukoju i vvoliu e j z soboju meni rybynu dadu! U mene zavasu slyna nabihaje.

e hodyn erez dvi dorohy ja vyjdu do kolynioho bolota osuenoho polia u vely-kych kupynach. Z buhra joho bude vydno povniiu: nevelyke, z kilometr do sosonok napiskach; i cho doroha ochopliuvala joho trykilometrovym zakrutom, ja zmetykuju, ovona dlia kolisnoho transportu, a v mene nohy i popchaju navproky. Cej priamyjkilometr meni bude vartyj vomy: po kupynniu ja ne zrobliu j dvoch odnakovych krokivvriad, pererybnu, spoatku perekydajuy riukzak, z desiatok drenanych kanav; ta ekoen raz budu ukaty misce, de mona pererybnuty; ta e upriju vid speky j vakojiroboty, i navkolo oblyia bude vyty chmara much, kusiuych tvariuk Tak o dzuky,na cej raz ja krae pidu v obchid.

A e erez try hodyny pered selom na vysokomu berezi ja zurinu dvoch divat Idali ponesia varint. koda poperednioho, jakyj perejde v kategoriju nerealizovanojimolyvoi, ale nyni ja tut u spravi, a ne dlia svoho zadovolennia. U serjoznij spravi.

A zaraz spaty!Pid ranok posviialo, promerz. Rozviv bahattia iz zbereenych suchymy v celofano-

vomu mieku jalynovych yok, pidkripyv sebe micnym solodkym ajem. Na schodi son-cia perebriv na ciu oronu tabun, z didkom na bilij kliai poperedu. Vin poauvavsia vmene sygaretoju, micnym slovom obklav svoju chudobu j znyk z neju na lisovij dorozi. Aja zibravsia, perejov ubrid na luhovu oronu i ruyv bosoni po rosi.

Sonce pidnimalo v jasnomu nebi. Pidupnu aryciu ja pomityv zdalia, vziav pra-voru. Vyjov do yrokoho plesovoho vyhynu Proni. Tuman plyv nad rivnoju vodoju, pidkrueju na tomu berezi vyr povino krutyv chvoroynu. Meni treba teper na toj bereh.Technika perepravy nechytra: rozdiahnuvsia dohola, odiah i riukzak u playkovyj mi-ok, zavjazav joho kincem dovhoho nura, druhyj joho kine nakynuv petleju sobi naplee, miok u vodu i sam tudy . Do protylenoho bereha bulo metriv z pjatdesiat, aletak laskavo pryjniala mene rankova, ya voda, o tumanyla vid zbereenoho tepla, oja plyv, buksyrujuy miok, vnyz za teijeju dobryj kilometr nasoloduvavsia.

Vyjov, odiahnuvsia, jov dali po vysokomu berezi mymo ervonokorych sosonvzdov napivobvalenoho, zasypanoho hlyceju bezkinenoho okopu asiv vijny. Rikavino petliala po yrokij zaplavi: zahynala do sela, o sirilo chatamy na druhomu kraji

jiji, povertala, tekla rivno vnyzu, potim raptom, zrobyvy piruet, opysuvala zakarliuku,schou na liudke vucho, povertalasia znovu.

Ja jov, dychav onajsviiym povitriam, vnykav u posvyuvannia ptachiv nad ho-lovoju, dyvyvsia na riku j nebo blaenvuvav.

Hej, Prone, radoe moja, odyn ja tebe rozumiju! Geografy skau, o cej povorotnazad ty zrobyla, tomu o takyj uchyl, rive dna koly b ne tak! Ce ty tekla, tekla i bac! zhadala, o treba o podyvytysia zzadu, bilia toho kraju dolyny, y pidmyty tam be-reh z pochylenoju topoleju, y o ie i pila nazad. Zrobyla svoje povernula. Jasam takyj, Prone, riko moja, tomu my z toboju svoji v doku.

o u riukzaku mulialo meni u pravu lopatku. Zniav, rozvjazav, podyvyvsia: tipivbryketu horochovoho koncentratu, jakoho ja tak i ne spoyvu. Hej, pryjateliu, malotoho, o ja tebe marno nesu, tak ty meni e j spynu tysne!.. Rozmachnuvsia z krui ovta hrudka poletila na seredynu Proni. Jite joho, ryby, popravliajte. A ja ve krae vas

Vtim op! Ja vyperedaju grak. Za cym vyhynom riky ponusia zarosli liyny, azrazu za nymy toj rumok. Tam meni naley buty vidrazu pislia desiatoji, a zaraz de-vja z chvylynamy. Ce erez obchid tijeji aruchy ta j vzahali po znajomij dorozi jdesiavyde. Same as zrobyty kup-kup na ciomu pliayku-mysku

Do rumka prychodu o .. yeseka voda tee po riyu z pisku j kamincivsered travjanyych berehiv z kuamy; za kilometr zvidsy, de derelo vychody iz zemli,oji derevjanyj chre, prykrytyj za tutenim zvyajem dakom iz doeok. Sviata kry-nycia. Mene zavdy aruje dyvo derel: iz zemli iz tvani vlasne tee voda, yioji,smanioji, spravnioji jakoji ne buvaje Staju na kolina na bereok, schyliaju, erpajupryhorneju, pju. Oj voda ! Sidaju, diaju z riukzaka aliuminijevu kruku, erpaju, pjue. Nu j voda! Vyna ne treba. Vraennia take, bucim vona ne erez ravochid i lunok, apriamo vid rota rozchodysia po vsich mjazach i klitkach tila, napovniuje jich badiorojusviiiu. Vid jiji udenoi zalomylo zuby. Peredychnuv. Numo, e kuchlyk. Znyzu porici dolynaju hupajui udary. Ce nablyajesia moja juka. Rybalky promyslovi, vid ko-lhospu, vony avlia si (zrazu za blynim povorotom), rozjidajusia v ovnach i,bjuy po vodi bovtamy, zahaniaju rybu. U nych norma ZO kilogramiv u de, ta j sobi treba Davajte, davajte, chlopjata!

Dlia dekorumu ja vse-taky vyrizuju z horicha dva rohayky j perekladynu, napov-niuju kotelok vodoju, zbyraju trochy chmyzu, viaju kotelok Juku bo varytymemo netut: on, metriv za desia, vidihnenyj horyzontano cilyj ovbur vid kua, pid nym ko-rye; na ovbur vony povisia svij kazan. Tut nae acinarne misce, pojasny ry-balka v okuliarach i z zaatkamy inteligentnoi, liubyte poterevenyty. Druhyj, nehole-nyj, pomovuvatyme ta pomiuvatyme.

A o i vony, dvoje v klejonatych fartuchach. Vyskakuju iz ovniv i per-naper idudo rumka, umyvajusia, pju vodu. Nablyajusia do mene, vitajusia, sidaju na horbokporiad, zakuriuju, zavodia rozmovu: zvidky ta kudy, de yvu, kym praciuju, popered-nio. Ja vidpovidaju, pytaju sam i vse zvolikaju pidpaliuvaty papircia pid chmyzom, oi-kuju, koly ponu vidmovliaty.

o ce varyty zbyrajete? pytaje rybalka v okuliarach. Ta horoch tobto ajok. (Le ne obmovyvsia.) Nu, ce ne rava. (Pravyno). U nas tut acinarne misce, zavdy juku varymo.

(Pravyno!) I vas by poauvaly ta o o na cej raz ne pidvezlo. My vid kolhospu,norma trydcia kilogramiv, ta j sobi treba a j na snidanok ne spijmaly. (Nepravyno!)I kudy ryba podila? Ly teper ja pomiaju, o oblyia v rybalok neveseli. Poynaje ho-voryty druhyj, o movav pered cym:

Ja znaju, kudy vona dila: ce liubyteli pryhodovuju, zmaniuju. Ni sobi, niliudiam. Vin na prynadu zajvych dva chvoy zlovy, a erez ce virni miscia poroniju.

Zalovyv by takoho ta nadavav hrebkoju po! Ladno, chodim. Okayj pidvodysia, kydaje nedokurka, zvertajesia do mene:

Jako baajete, poekajte nas z hodynu. My zaraz vhori projdemo, na juku zdobu-dem. Nikudy ryba z riky podity ne moe Iz piduiv juka ta z cybukoju smakota!

Ni, diakuju, vidpovidaju ja, ekaty ne mou.Rybalky sidaju u ovny, vidplyvaju nahoru. Ta-ak Ce mene b treba hrebkoju po

tomu misciu: mij horochovyj koncentrat takoho nakojiv. Nu zvyajno! Vin bo z speci-jamy, rozkys i pila vid nioho smakovyta civka u yij vodi Proni, mov zapach alykana sviomu povitri. Usia navkolynia ryba proohom kynula tudy polasuvaty y chopohlianuty, ym tak smano pachne. Rybalky tam vimu svoje, ce fakt. On jak dav ja ma-chu!

Ne kypjau ja obrydlyj aj, ta j apetyt propav. ob pidyvyty, jim vse-taky chlib zcukrom (vse, o lyylo), zapyvaju derenoju vodoju; vona odnakovo na vysoti, ne hireaju. Sydu ja tut pryblyzno iky asu, skiky treba, ob zvaryty j zjiy juku iz piduivta z cybukoju, a potim perekuryty v pryjemnij balaci, zatym pidnimaju i vydkym kro-kom dali. Mymo chrea gruntovoju dorohoju, o vjesia po vysokomu berezi, zvidkyvidkryvajesia udesnyj vyd na dolynu, luhy, haji j na bili, vyraznoji lipky, chmary v syni-omu nebi. Ta meni ne do pejzaiv, na dui nespokijno.

Povisyty taku pinu! Dumaty treba, pamjataty choa b, iz-za jakoji maloji pryyny,o pryvela do achlyvych naslidkiv, ty v zakydi Nu, ce rizni rei, zaspokojuju ja sebe,pryroda ne technika, vona iz yl ne vytiahujesia, vina j nadmirna, u nij vid dribjazkuserjoznych naslidkiv ne buvaje. Tak o vse obmeujesia tym, o ja lyyvsia bez juky

I on te selo vdalyni; idu vid neji nazuri meni po pianij dorozi dvi divyny, odnavysoka i povna, svitlo-ruda, u vylynialomu sarafani j okuliarach-trach, na plei u nejio schoe na trykutnyk-krokvoku. Druha pomitno nya, u sirych ortach i sytcevij ko-ftyni, chvako zavjazanij vuzlom na smahliavomu yvoti; v ruci u neji klejonatyj zoyt.Mi namy e metriv z dvii i ne vydno ni vuzla, ni takoho zoyta, ale ja bo znaju.

I e znaju, o v neji siri oi, spivuyj holos, myli, jaki pokirlyvi plei, runki,deo povneki nohy z malekymy upniamy i nevelyki micni persa, mov riky na bokyyra. Ja vse pro neji znaju. Ce Klava.

Zaraz my zblyzymo, ja spytaju, y daleko e jty do Slavhoroda i jak krae jty. Anavio vam ity vidpovis rosla, koly erez hodynu z sela avtobus tudy! Trydcia ko-pijok i vy tam. Tak meni cikavie, vidpovim ja, nikamy. A nu,vinomu volia. Vy, mabu, ne siki? I vysoka ochoe povidomy, o vony udentkysihospakademiji v Horkach (u verchivjach Proni i Basi, zvidky ja jov), tut na praktyci yidu obmiriuvaty pokis.

A mena nioho ne skae, ly bude dyvyty na mene svitlo j pronyklyvo, bucim hovo-ryty pohliadom: Nu prydumaj e o-nebu! Inake my zaraz rozijdemosia j use Pry-dumaj, ty muyna. I meni tak zachoesia obniaty jiji myli pokirlyvi plei.

ja prydumav. Koly vony pily j vona ozyrnula, ja huknuv jiji: Divyno, mona vasna chvylynku? Vona perezyrnulae z podruhoju, pidijla. My prohovoryly ne chvylynu, apja; povna neterpliae hukala jiji, ale ja skazav: Vy jdi, vona vas nazdoene! i Klavatako kyvnula, o nazdoene. I spravdi, erez chvylynu pobihla jiji nazdohaniaty tikybosi upni zamekaly v pyliuci. A ja piov ne do sela i ne dali, a nalivo, do ika nad kru-eju v krasyvij zvyvyni Proni. I cho my vmovyly, o holova v Klavy rozbolysia erezhodynu, ja vyriyv daty jiji try hodyny due ve harna.

Vona pryjla hodyn erez dvi. Sila poru nad krueju, zvisyvy nohy, blymnula bly-skuymy oyciamy, ozvala:

A Svitlanka kae: Znaju, omu v tebe holova zabolila! i mjako rozsmijala.I tam, u naij zvyvyni, bilia naoho ika, my z neju provely try dni. Rankamy vona

bihla v selo, jako ulatovuvala svoji praktykantki spravy, prynosyla vid titky, v jakoji

vony kvartyruvaly, abo z kramnyky siakyj-takyj pidharivok, a dali as buv na. I pohodabula v samyj raz po nas, tepla navi noamy. My blukaly po luzi j nad rikoju i ciluvaly,kupaly, rozmovlialy, spivaly pise (vyjavylo