SEDAMDESET PET GODINA - Rudnik Djurdjevik godina rudnika djurdjevik.pdfuloga u oružanom otporu protiv oku-patora u Drugom svjetskom ratu, ali i u vrijeme agresije na Bosnu i Herce-govinu

SEDAMDESET PET GODINARUDNIKA ĐURĐEVIK

1936 – 2011

IZDAVAČ:“PrintCom” d.o.o.Grafički inženjering Tuzla

ZA IZDAVAČA:Jasmin Hadžimehmedović

SUIZDAVAČ:Rudnik mrkog uglja“Đurđevik”

ZA SUIZDAVAČA:Husein Trumić, dipl. inž. maš.

REDAKCIJSKI ODBOR:Husein Trumić, dipl. inž. maš.Prof. dr. Bahrija UmihanićNevres Mešić, predsjednik sindikataMujo Butković, dip. ecc.Šefik Sarajlić, dipl. inž. rud.Jasmin Rahimić, dipl. inž. rud.Fejzo Hodžić, dipl. inž. rud.Faik Omazić, prof.

GLAVNI I ODGOVORNI UREDNIK:Dr. sc. Redžo Butković

FOTOGRAFIJE:„Foto Nido“, Živinice

NASLOVNA STRANA:Mujo Butković

TEHNIČKA PRIPREMA, REPRO I ŠTAMPA:“PrintCom” d.o.o. Grafički inženjering Tuzla

ZA ŠTAMPARIJU:Delila Hadžimehmedović

SEDAMDESET PET GODINA RUDNIKA ĐURĐEVIK

Đurđevik, juni 2011.

7 Riječ Redakcije

Sedamdeset i pet godina rada i posto-janja privrednog subjekta kao što jeRudnik „Đurđevik“, koji ove 2011. go-dine obilježava svoj jubilej, i nije mno-go ako se uzme u obzir da postoje pri-vredni subjekti, čak i iste djelatnosti,čije postojanje seže u daleku prošlost.

Međutim, na ovim našim, bosan-skohercegovačkim rudarskim prosto-rima jubilej od sedamdeset i pet godinamnogo znači, s obzirom da je ovaj pe-riod njegovog postojanja i rada ispun-jen burnim društvenim, politi-čkim,kulturnim i proizvodnim usponima ipadovima, da bi danas ovaj Rudnik po-stao respektabilan faktor energetske alii svake druge stabilnosti u Bosni i Her-cegovini. Od kako postoji Rudnik „Đu-rđevik“, još od 1936. godine, on nije biosamo preduzeće za proizvodnju ugljaveć je bio i jedan od bitnih faktoradruštvenih dešavanja, središte oko ko-jeg se zbivalo sve što je bilo bitno, udatom momentu, za Mjesnu zajednicuĐurđevik i ostale mjesne zajednice kojegravitiraju Rudniku, općinu Živinice,Tuzlanski kanton i Bosnu i Hercegov-inu.

Nezaobilazna je, uloga rudara Ru-dnika „Đurđevik“ na poboljšanju uku-pnog društvenog i kulturnog života,uloga u oružanom otporu protiv oku-patora u Drugom svjetskom ratu, ali iu vrijeme agresije na Bosnu i Herce-govinu od 1992. do 1995. godine, kadaje veliki broj rudara s puškom u rucistao u redove Armije Bosne i Herce-govine da časno i pošteno brani svojudomovinu.

Uporedo sa postizanjem zapaženihrezultata u proizvodnji uglja za potrebeizgrađenih termoenergetskih postro-jenja, ali i za potrebe stanovništva ko-me je ugalj iz Rudnika „Đurđevik“značio i tople domove, uposlenici ovogprivrednog subjekta su unapređivaliproizvodnju uvođenjem novih tehno-logija i načina eksploatacije crnog zlata,čime su doprinijeli razvoju i unapre-đenju rudarske privrede ali i human-izaciji teških rudarskih poslova. Svi tizapaženi proizvodni, ali i drugi rezultatiu sedamdeset i pet godina postojanja bitće prezentirani u ovoj knjizi.

Pri struktuiranju ove knjige imalose u vidu da se o Rudniku „Đurđevik“,

RIJEČ REDAKCIJE

875 GODINA RUDNIKA “ĐURĐEVIK”

njegovim proizvodnim i svakim drugimuspjesima pisalo i znatno ranije po lis-tovima i časopisinma ali i drugdje. Dosada najveći domet je imala izradaMonografije koja je štampana 1986. go-dine a u povodu pedeset godina posto-janja i rada ovog privrednog subjekta, ašto će se iz nje dio građe koristiti i zaizradu ove Monografije. U pomenutojknjizi je u riječi i slici dat širok prikazrazvoja Rudnika „Đurđevik“ i svegaonoga što je on značio u doba soci-jalističke izgradnje društva.

Pri izradi ove knjige vodilo seračuna o neophodnosti pristupa his-torijskim činjenicama tako da se na štoobjektivniji način da slika razvoja ovogprivrednog subjekta, da se na iscrpan

način odslika podzemna i površinskaeksploatacija, zaštita okoline, sindi-kalno i društveno organizovanje, ulogarudara u odbrani Bosne i Hercegovineod agresije, obrazovanje i zapošljavanjekadrova, zdravstvenoj zaštiti te pose-ban osvrt na perspektive razvoja Rud-nika „Đurđevik“.

Osim toga ovo je i pokušaj da sena ovakav način doprinese obilježa-vanju značajnog jubileja Rudnika „Đur-đevik“, sedamdeset i pet godina po-stojanja i rada, ali i da se ostavi spomenna rudare neimare jer ono što je za-pisano i ostaje, a sve drugo izbriše vri-jeme.

Redakcija

Jubilej od sedamdeset i pet godina radai postojanja zavređuje pažnju ne samo lo-kalne zajednice već i šire. Sedamdeset ipet godina je period koji je ostao iza Rud-nika „Đurđevik“ uz koga su rasle mnogegeneracije, u njemu se zapošljavale i odcrnog zlata živjele. Zato Rudnik „Đur-đevik“ i nije samo rudnik za proizvodnjuuglja, on je znatno više od toga.

Od samog nastanka 1936. godinepa do danas iskopano je oko četrdesetmiliona tona uglja, što jamskom, a štopovršinskom eksploatacijom što i nijemala stvar. Za stanovnike naselja Đur-đevik, Rudnik predstavlja simbol opsto-jnosti, života i rada, ali su mu se oniznali i odužiti na razne načine. Uz Rud-nik „Đurđevik“ tokom zadnjih desetlj-eća rasle su Živinice kao grad, i danaspredstavljaju jednu od najperspektivni-jih ali i najugodnijih naselja za život irad. Za sve ovo su najzaslužniji rudarikoji su iz generacije u generaciju izutrobe zemlje ali i površine kopali crnozlato za potrebe šire društvene zajedniceali i za potrebe domaćeg stanovništva.Zato je ova „Monografija“ uz jubilej iposvećena svim generacijama koje sustasale uz Rudnik... svim poginulim istradalim rudarima, svima koji su svojeporodice hranili žuljevitim dlanovima,

vezujući svoje živote, u svakom pogledu,za ovaj rudnik.

Pred nama je dokument o nastankui razvoju Rudnika „Đurđevik“. Ovo jeknjiga o vremenu u kojem možemo vid-jeti sebe, svoje očeve, svoje djedove, ali inaslutiti šta ostavljamo u amanet gen-eracijama koje dolaze. Radovi onih kojisu učestvovali u izradi ove „Monogra-fije“ predstavljaju solidan osnov za nekodrugo, naučno istraživanje o razvoju iradu Rudnika „Đurđevik“ i zato im setreba zahvaliti. Razvojem Rudnika ''Đur-đevik'' raste i stručno osposobljavanjekadrova iz svih oblasti, a posebno izoblasti rudarstva, kroz Rudarsku školu,Rudarsko-geološki fakultet, te Rudarskiinstitut koji je dao doprinos kroz izraduprojektne dokumentacije i tehničke do-kumentacije koja je definisala razvoj Rud-nika ''Đurđevik'' i njegovu savremenutehnologiju eksploatacije.

Danas Rudnik ''Đurđevik'' uz svojuprimarnu djelatnost planira izgradnjunovih pogona i to: Pogona za proizvodnjubriketa, Fabriku cementa i druge koji ćepretstavljati siguran oslonac za razvojOpćine, nova radna mjesta i donijeti sig-urnost svim zaposlenim u Rudniku ''Đur-đevik'', bolju budućnost mlađim genera-cijama i dobrobit društvenoj zajednici.

9 Uvodna riječ

UVODNA RIJEČ - O RUDNIKU I RUDARIMA

HUSEIN TRUMIĆ, DIREKTOR RUDNIKA


U svojoj 75-togodišnjoj historiji Rud-nik “Đurđevik” prolazeći različitim fa-zama životnog ciklusa, rastao je odmalog preko srednjeg do velikog pre-duzeća uvijek ostajući stabilan, različiteorganizacijske forme su ga učinile flek-sibilnim, dominacija jamske nad povr-šinskom ekploatacijom i obrnuto vital-nim, osjećaj za potrebe partnera korek-tnim, briga za sigurnost i standard za-poslenika osjećajnim i odgovornim, aljubav prema okruženju i lokalnoj za-jednici prijateljskim.

Eksploatacione rezerve kvalitetnogmrkog uglja od cca 50 miliona tona ipredviđena dinamika eksploatacije ugljasa prosječno 700 hiljada tona godišnje,kazuju da je Rudnik “Đurđevik” na po-lovini svog životnog puta. Snažnim ispremnim na nove izazove čini ga nje-gova dugogogodišnja tradicija, fleksibil-nost proizvodnih procesa i kapaciteta uproizvodnji uglja, završena ekspropri-jacija eksploatacionog polja, solidna teh-ničko-tehnološka opremljenost, kvalitetnainfrastruktura na kopovima i dugogo-dišnje iskustvo zaposlenih na poslovi-ma ekploatacije uglja.

Dobro upravljanje u predhodnomdesetljeću osvjedočeno kroz kontinu-

irani rast ukupnih prihoda, aktive, kap-itala, prosječnih zarada zaposlenika iostvarena dobit, garancija su da ćeRudnik “Đurđevik” znati iskoristitinadolazeći trend potražnje za energi-jom iz fosilnih goriva. Posebnim gačini, kroz široku demokratsku raspravu,usvojeno strateško opredjeljenje ka re-vitalizaciji i modernizaciji rudnika, raz-voju i implementaciji zamjenskih i no-vih kapaciteta, produktivnom zapošlja-vanju i podizanju standarda i uslovarada zaposlenika i težnja ka ekološkiodrživom razvoju. Uvjeren sam da ćeRudnik “Đurđevik” učinit sve da ostaneuzorita članica Konzorcija zalažući se zanjegovu eksternu konkurentnost i in-ternu pravednost u svakom pojedina-čnom segmentu.

Ipak, najveća snaga Rudnika Đur-đevik je u njegovim menadžerima i za-poslenicima, mještanima i potomcimarudara. Rudnik je za njih mnogo višeod rudarskog preduzeća i zato je nji-hova strast, fokusiranost, upornost i is-trajnost u izvršenju zadataka garancijabudućeg uspješnog razvoja koji će jošbolje nego do sada integrisati i izbalan-sirati poslovne, društvene i ekološkeciljeve.

BAHRIJA UMIHANIĆ, PREDSJEDNIK NADZORNOG ODBORA

UVODNA RIJEČ - PERSPEKTIVE UPRAVLJANJA RUDNIKOM

Sindikalna organizacija RMU “Đur-đevik” u Đurđeviku je članica Samos-talnog sindikata rudara u Federaciji BiH,te u okviru toga sindikat djeluje i radi.Registrovana je kao udruženje na prin-cipu dobrovoljnosti svih uposlenih i čistoje interesna organizacija koja poučenaiskustvom članica Evropskog sindikatabazira svoj rad na poboljšanju materijal-nih, radnih i socijalnih uslova rada svogčlanstva u skladu sa Zakonom o radu iKolektivnim ugovorom. Zbog brojnosti iteritorijalne pokrivenosti formirana je oddvije podružnice: Podružnica “Površin-ska eksploatacija” Višća i Podružnica“Podzemna eksploatacija” Đurđevik. po-slijeratnim uslovima privređivanja Sin-dikat u rudnicima BiH dobio je jedannovi politički, statusni kvalitet. Samo-stalni sindikat se programski usmjerava ipriprema svoj rad izvan politike a u in-teresu rudnika i uposlenika. Svoje statu-tarne odredbe prilagođava konvenci-jama Međunarodnih sindikalnih organi-zacija. Sa takvom orijentacijom glavni iosnovni cilj je bio sačuvati rudnike kakobi uposlenici imali gdje da rade i poli-tikom solidarnosti sačuvati i zaštititisvakog uposlenika. Sindikat Rudnika“Đurđevik” u okviru Samostalnog sindi-

kata rudnika u FBiH duži niz godina radina izjednačavanju pozicija rudnika ugljasa Elektroprivredom, odnosno poboljša-nju standarda uposlenika u rudnicima,prvenstveno kroz modernizaciju rudnikai povećanju plata. Sindikat Rudnika “Đu-rđevik” kao sastavni dio Sindikata rudaraFBiH je danas ugledna organizacija odkoje se uči. Svojom dobrom program-skom orijentacijom i svestranom brigomo uposlenicima izborili smo se za ravno-pravan tretman u programima sa poslo-davcem odnosno predstavnicima kapi-tala. Uposlenici Rudnika “Đurđevik” svesvoje probleme rješavaju u okviru sindi-kata na zvaničnim sindikalnim sastan-cima. U poslijeratnom periodu u Rud-niku “Đurđevik” nije bilo bilo kakve obu-stave rada niti protestnih okupljanja zbognezadovoljstva uposlenika. UposleniciRudnika “Đurđevik” imaju organizovantopli obrok, prijevoz na posao, zaštitu naradu, liječenje, banjsko-klimatski opo-ravak i redovne plate koje se kreću uokviru prosjeka plata u FBiH. Sindikatsmatra da plate zbog teškog rudarskograda treba da budu i veće. Sindikat će upregovorima sa predstavnicima kapitalai dalje raditi na poboljšanju standardaodnosno povećanju plata.

11 Uvodna riječ

NEVRES MEŠIĆ, PREDSJEDNIK SINDIKATA

UVODNA RIJEČ - SNAGA SINDIKATA

Kroz svoju sedamdesetpetogodišnjuistoriju, Rudnik mrkog uglja ''Đur-đevik'' bio je sastavni faktor razvojaopćine Živinice i grada Živinica kaonjenog administrativnog sjedišta, a ujednom periodu sigurno i najdomi-nantniji nosilac razvoja ove lokalne za-jednice. Od samog osnivanja, rudnikpostaje značajan faktor zapošljavanja,u početku nekvalifikovane radne snage,a kasnije, prateći razvoj, postaje mjestoupošljavanja ne samo rudarskih kad-rova proizvodnih i tehničkih zanima-nja, već i rudarskih, mašinskih, ele-ktrotehničkih, geoloških geodetskih,ekonomskih, pravnih i drugih visokoo-brazovanih kadrova.

Znajući da je zapošljavanje genera-tor razvoja svake sredine, rudnik je krozsvoj rad i postojanje bio značajan zama-jac ukupnog razvoja općine Živinice, jeru njemu i danas svoju egzistenciju nalazipreko 1.100 rudara i njihovih porodica.

Kao sastavni dio stanovništva i teri-torije općine Živinice, rudnik ''Đurđe-vik'' prolazi kroz blistave periode eko-nomskog razvoja kao i sve historijskenedaće i nevolje kroz koje prolaze Đur-đevičani i Živiničani. Od štrajka rudara

u augustu 1938. godine koji je uzdrmaodrinsku banovinu, štrajkove u februaru1941. godine i augustu 1942. godine,konačne obustave rada rudnika i zna-čajnog stupanja rudara u redove naro-dnooslobodilačke vojske Jugoslavije, krozposleratnu obnovu, socijalističku izgrad-nju (kada je rudnik doživio svoj najvećiekonomski razvoj. To se ponavlja i unovijoj istoriji kada Rudnik ''Đurđevik''doživljava transformaciju jednoparti-jskog u višestranački sistem, promjenustrukture društveno-ekonomskih odnosai brutalnu agresiju na Republiku Bosnu iHercegovinu. Ponovo su rudari u jedini-cama, ovog puta Armije R BiH, rudnikjedno vrijeme postaje glavna logističkabaza i centar za racionirano snadbije-vanje ne samo jedinica Armije već i sta-novništva općine Živinice, čiji se brojzbog priliva prognanika iz Podrinja bioskoro udvostručio. Sve kapacitete rudnikstavlja u funkciju odbrane, u svojim teh-ničkim pogonima i radionicama razvijase namjenska proizvodnja, a ugalj iz rud-nika obogaćen iz nužde novim asorti-manima ''sitom'' postaje strateška siro-vina za proizvodnju električne energije utermoelektrani ''Tuzla'' u blokiranom i od


HASAN MURATOVIĆ, NAČELNIK OPĆINE

SARADNJA RUDNIKA ''ĐURĐEVIK'' SA LOKALNOM ZAJEDNICOM

svijeta odsječenom području slobodnihteritorija Sjeveroistočne i Srednje Bosne.

A poslije Dejtonskog sporazuma,koji završi rat bez pobjednika, dođošestrani eksperti i napraviše master stu-diju po kojoj Rudnik ''Đurđevik'' trebazatvorit. Na svu sreću, rudari ih ne po-slušaše i kada se sa ono malo sredstava itehnike koja je preživila rat povećašeproizvodnju, viši nivoi vlasti prepoznašeda Rudnik ''Đurđevik'' ipak može bitiznačajan faktor razvoja ne samo općineŽivinice, već i šire društvene zajednice.

Posljednja decenija u istoriji Rud-nika bit će zabilježena po traženju adek-vatnijeg organizacijskog rješenja zastatus Rudnika i za njihovo povezivanjesa Elektroprivredom BiH. Svo ovo vri-jeme Rudnik Đurđevik i Općina Živi-nice prošli su zajednički težak i trnovitput, jer malo je razumijevanja države zazajedničke probleme Rudnika i lokalnezajednice. Ipak, zahvaljujući prije svegaljudima, odnosno sposobnim kadrovimau Nazornom odboru i menadžmentuRudnika, kao i u općinskom rukovod-stvu, Rudnik i općina napravili su konta-bivilne strategije razvoja i značajne pro-jekte od obostranog interesa, što većrezultira sinergijskim efektom. Rudnik''Đurđevik'' stavlja na raspolaganje opći-ni Živinice degradirane zemljišne povr-šine koje mu više nisu potrebne za eks-ploataciju uglja, a općina Živinice krozrazne projekte, najčešće u partnerstvu sainostranim organizacijama NVO, vrši

rekultivaciju i revitalizaciju ovih povr-šina pretvarajući ih u poljoprivrednozemljište, pašnjake, vočnjake i izletničkei sportskorekreativne resurse. Najboljitakav primjer je kompleks jezera Baši-govci gdje je u toku realizacija regula-cionog plana koji potpuno mijenja kakogeografsku i ekološku, tako i ekonomskusliku ovog područja, pretvarajući ga usredinu za perspektivan život i rad. Sdruge strane, općina Živinice daje punupodršku realizacije strategije razvojaRudnika kroz punu administrativnuproceduru za strateške projekte Brike-tare, Cementare alternativne gradsketoplane, rudničkih pogona rekultivacijei izgradnje kapaciteta za preradu voća ipovrća. Ako tome dodamo i džentlimen-ski sporazum o plaćanju koncesija namineralne sirovine od strane Rudnika injihovom povratku kroz ulaganja u ner-azvijena područja općine Živinice (brt-sko-planinski dio koji uglavnom gra-vitira rudniku), onda su i pred rudarimai građanima općine Živinice sigurnobolji dani. Jer Rudnik ''Đurđevik'' postajeistinski dio vizije razvoja općine Živinicepo kojoj od općine sa ''industrijom u za-lasku'' postajemo poduzetnička i poljo-privredna općina, po kojoj smo na 300km kvadratnih teritorije postali perspek-tivna sredina za življenje po procjenipreko 100.000 stanovnika i po kojoj ćeekološki projekti biti naša budućnost –zajednička briga rudnika i lokalne zajed-nice.

13 Saradnja Rudnika Đurđevik sa lokalnom zajednicom


1.

Područje općine Živinice se prostire usjeveroistočnom dijelu Bosne i Herce-govine, u Sprečanskom polju i ispodplanina Konjuh, Bišina, Majevica i Oz-ren na nadmorskoj visini od 213 me-tara, a zahvata površinu od 291 m2.Položaj Živinica i činjenica da se istenalaze u slivovima rijeke Spreče, Go-stelje i Oskove, doprinijeli su razvojusaobraćajnica u svim pravcima Takokroz područje općine Živinice prolazimagistralni put Županja-Tuzla-Sara-jevo-Opuzen koji ujedno jednim di-jelom prolazi i kroz naselje Đurđevik.S druge strane općina Živinice komu-nikacijski je povezana na putni pravacBanovići-Zavidovići. Treba istaći da sepreko ovog područja proteže i prugaBrčko-Banovići koja je izgrađena jošdavne 1946. godine, pa se s ovom iovakvom saobraćajnicom Živinice ve-žu za ostale krajeve Bosne i Herce-govine pa i šire. Zbog ovakvom oblikakomunikacije Živinice su krajem XX ipočetkom XXI stoljeća doživjele sna-žan ekonomski i privredni razvoj. Sva-kako da ne treba zaboraviti i činjenicuda se na području općine nalaze zna-

15 Lokalitet Đurđevika

DR. SC. REDŽO BUTKOVIĆ

LOKALITETĐURĐEVIKA

1. Položaj površinskih kopova, i odlagališta RMU “Đurđevik”

čajne zalihe rudnog bogatstva (Đur-đevik i Dubrave) čija eksploatacija sevrši dugi niz godina što u znatnoj mjeripodiže životni standard ovdašnjeg sta-novništva. Granice živiničke općine senaslanjaju na teritorij opština Tuzla,Lukavac, Kalesija i Kladanj.

Prema zadnjem popisu stanovni-štva iz 1991. godine na području op-ćine Živinice je živjelo 54.653 stano-vnika. Međutim, zbog prihvata velikogbroja prognanih i raseljenih osoba to-kom četverogodišnje agresije na Bosnui Hercegovinu, ali i zbog postratnogekonomskog razvoja općine i geograf-skog položaja, broj stanovnika se zna-tno povećao. Prema nekim slobodnimprocjenama na području općine trenu-tno živi oko 100.000 stanovnika.

Iz pomenutog popisa (1991) u na-selju Đurđevik je živjelo 4.479 stano-vnika ali je sadašnji broj znatno veći izgore pomenutih razloga.

Na ovom lokalitetu nalaze se nase-ljena mjesta Musići, Nukići, Aljići, NovoNaselje i Stara Pruga, Živčići, Nevrenča...

Kao naselje Đurđevik se prvi putspominje u prvoj polovini XVI stoljeća,a pripadalo je nahiji Drametin. Me-đutim, zbog kulturno-historijskih spo-menika, koje se nalazi na ovom loka-litetu može se pouzdano utvrditi da jeĐurđevik kao naseljeno mjesto posto-jalo puno prije pomenutog perioda, jošu ranom srednjem vijeku. SredinomXVIII stoljeća Đurđevik je bio eko-nomski najrazvijenije naselje u tuzlan-

skoj regiji. Od kulturno-historijskog iprirodnog nasljeđa u Đurđeviku supoznati lokaliteti nekropola stećakakoje se nalazi na lokalitetu Vrpolje iTrijebnik, dok se znatan dio stećakanalazi u dvorištu Osnovne škole Đur-đevik, te gradina Nevrenča. Ovdje tre-ba istaći i činjenicu da se na ovomlokalitetu nalazi i najstarija obrazovnaustanova na području općine Živinice,Osnovna škola Đurđevik (Stari Đurđe-vik), koja je počela sa radom još prijestotinu godina, tačnije školske 1910/1911. godine što danas predstavlja ve-oma značajan jubilej, sto godina posto-janja obrazovnog procesa na opštiniŽivinice. Prvi učitelj ove obrazovne in-stitucije bio je Smail Divanefendić izTuzle. Danas u Đurđeviku postoji cen-tralna osnovna škola sa dvije područneškole. Od prirodnih resursa Đurđevikje poznat po znatnim zalihama ugljačija eksploatacija seže u daleku proš-lost. Naime, još davne 1936. godinetadašnja država je stranim i domaćimpreduzećima, uz veoma povoljne uslo-ve, ustupila ugljem bogata rudna polja.I od tog vremena, pa do danas, nije seprekidala eksploatacija uglja na ovomlokalitetu, osim u kriznim, tj. ratnimvremenima. Područje rudnika ograni-čeno je s istočne strane rijekom Gos-teljom a sa sjeverne strane rijekomOskovom. Zapadna i južna granica nijeistražena, ali se može uzeti da počinjemod sela Donja Višća na jugu prekoPožara do rijeke Oskove. Reljef od pod-


nožja Djedinske planine na jugu jebrežuljkast sa generalnim nagibomprema sjeveru gdje brežuljci postepenonestaju. Prosječna nadmorska visinaeksploatacionog polja iznosi 350 me-tara. Ugljeno područje basena „Đurđe-

vik“ je uzduženo u pravcu SZ-JI. Du-žina basena je cca 5,5 km, a širinavarira od 1-2,5 km. Zahvatna površinaĐurđevičkog ugljenog basena je oko 13km kvadratnih.

17 Lokalitet Đurđevika

RUDNIK „ĐURĐEVIK“ DODRUGOG SVJETSKOG RATA

Prve tone uglja iz đurđevičkog ug-ljenokopa iskopane su 1936. godine kadaAkcionarsko društvo „Kroacija“ počinjeeksploataciju uglja u jami „Suhodanj“, aubrzo zatim i u jami „Frelih“. Kao i usvim tadašnjim rudnicima u Bosni iHercegovini, ali i šire, i u Rudniku „Đur-đevik“ rad je bio težak i naporan. Ele-ktrične energije nije bilo, pa se umjestonje osvjetljavanje vršilo pomoću loko-mobilskih kotlova, dok se na samompočetku jamske eksploatacije provjetra-vanje vršilo pomoću žarećih peći.

Ovaj ugljenokop je bio pod jakomkontrolom i velikim uticajem predu-zeća „Kroacija“ iz Živinica. U želji zašto većim profitom, akcionari i pre-duzimači su radnike mizerno plaćali.Pored malih nadnica i ostali životniuslovi su bili veoma teški, a postupcivlastodržaca prema rudarima su bilisurovi i nehumani. Težak život i eko-nomski uslovi u rudniku primorali surudare „Đurđevika“ da se organizuju istupe u borbu za bolje i humanije us-love rada, ali i bolje uslove života. S timciljevima rudari „Đurđevika“ su 30.juna 1938. godine održali sindikalnisastanak i tom prilikom osnovali Po-


DR. SC. REDŽO BUTKOVIĆ

HISTORIJSKI RAZVOJ RUDNIKA „ĐURĐEVIK“

družnicu jugoslovenskog radničkogsavjeta tzv. JUGORAS. Iako je biorežimski, Savez rudarskih radnika - JU-GORAS je u odnosu na neke naci-onalističke sindikate bio dosta aktivanu zaštiti radničkih prava. Na svomprvom sastanku ovaj sindikalni savez jeraspravljao o ekonomskom položajuđurđevičkih rudara i donio odluku, dase zbog veoma niskih nadnica i teškihživotnih i radnih uslova, organizuje ipovede štrajk. Tako je 2. augusta 1938.godine u 15 sati prilikom promjenesmjena, počeo štrajk obje jame Rud-nika „Đurđevik“. U izvještaju sreskognačelnika iz Tuzle koji je upućen Kra-ljevskoj banskoj upravi u Sarajevu za-pisano je da je „U Rudniku 'Đurđevik'drugog augusta 1938. godine neočeki-vano izbio štrajk. Članovi Odbora Po-družnice JUGORAS-a su zaposjeli jameRudnika i rudarima druge smjene one-mogućili da stupe na posao“. Čim sudoznali za štrajk iz Živinica su u Rud-

nik „Đurđevik“ stigle dvije jake žan-darmerijske patrole i sreski činovnikkoji se službeno zatekao u opštini Ži-vinice. Ispitujući uzroke koji su rudarenatjerali na štrajk – sreski činovnik jedobio odgovor da je pomenuti štrajkorganizovan po naređenju Podružni-ceJUGORAS-a iz Tuzle. Prema dobijeniminformacijama, navodno, sekretar Po-družnice u Tuzli, Huso Tinjić je narediočlanovima Podružnice JUGORAS-a izrudnika „Đurđevik“, da tog dana ni-koga ne puštaju na posao. Kao glavnirazlog štrajka rudari navode to što je„preduzeće prije kratkog vremena ot-kazalo posao petnaestorici radnika aštrajkači traže da se isti vrate na po-sao“. Na ponovno upozorenje sreskogčinovnika da rudari prema važećimpropisima treba da nastave posao,predsjednik Odbora Podružnice JU-GORAS-a, Džemal Goletić je odlučnoodbio, uz obrazloženje da po cijenu živ-ota neće dozvoliti rad u jami dok se nji-

19 Historijski razvoj Rudnika “Đurđevik”

2. Đurđevik

hovim zahtjevima ne udovolji. Rudarisu na poziv o štrajku mirno prihvatili ivratili se kućama.

O štrajku u „Đurđeviku“ telefonskije obaviješten i sreski načelnik iz Tuzlekoji je sa žandarskim pojačanjem i vod-nikom žandarmerijskog puka odmahstigao u Đurđevik. Poslije dužeg saslu-šanja pobunjenih rudara i razloga nji-hovog štrajka, sreski načelnik je rekaoda oni rudari koji su voljni da rademogu to učiniti, i da ih u tome niko nesmije sprečavati, a oni rudari koji nežele da prihvate posao mogu se odmahudaljiti iz rudnika.

Međutim, već sljedećeg dana, 3.augusta, 1938. godine sreski načelnik uTuzli iz Đurđevika dobija telefonskiizvještaj u kome se navodi da je u trećusmjenu na posao došlo samo sedamrudara, a drugog dana u prvu smjenuse javilo trideset i pet rudara, koji su usedam sati ujutro počeli sa radom. Uvrijeme štrajka u rudniku je bilo up-osleno oko 400 rudara, a u štrajku jeučestvovalo oko 100 rudara, dok su os-tali otišli kućama, pa se smatralo danisu učestvovali u štrajku. Tri dananakon štrajka sreski načelnik je iz Tuzleuputio izvještaj Kraljevskoj banskoj up-ravi u Sarajevo o stanju u Rudniku„Đurđevik“. Izvještaj je zaprimljen podbrojem 1800/38, a u njemu se navodipodatak da se od prekida rada pa do 8. avgusta na posao u rudnik javilodvije trećine rudara. Od 70 rudara kojisu poticali izvan Tuzlanskog regiona na


3.

posao se javilo njih petnaest. Kada suprimili obračun plaća većina tih rudara„stranaca“ je napustilo rudnik uz obe-ćanje da će se vratiti na posao kada seprilike u rudniku smire. Na upražnjenaradna mjesta uprava Rudnika je, nakontri dana od obustave rada, primilatrideset novih radnika. U pomenutimizvještajima se još navodi da za vrijemeštrajka nije bio narušen red i mir pa sužandarmerijske patrole iz drugih mje-sta, a koje su bile prisutne u Đurđeviku,povučene dok je ostala još samo žan-darmerijska patrola iz Živinica.

Tako je pod pritiskom i prijet-njama ugušen taj augustovski rudarskištrajk, ali je on imao velikog značaja, jersu rudari prvi put organizovano štra-jkovali zbog niskih dnevnica i teškihuslova rada.

Zbog teške ekonomske krize u svi-jetu, koja se reflektovala i na prostoreBosne i Hercegovine, u godini 1939-ojiz Rudnika „Đurđevik“ je otpuštenveći broj radnika, pa za izvjesno vri-jeme je došlo i do prekida proizvodnjeuglja u svim Đurđevičkim jamama. Oovom prekidu rada rudnika govori iizvještaj sreskog načelnika broj 3405 od16. februara 1939. godine upućen Kra-ljevskoj banskoj upravi u Sarajevo ukome se kaže da je 13. februara 1939. go-dine u Rudniku „Đurđevik“ na izvjesnovrijeme došlo do prekida proizvodnjeuglja. Uprava Rudnika je 13. februara istegodine zatražila da se obezbijedi većibroj žandarma, kako bi mogli inter-

venisati u slučaju da se rudari pobune,kada im se saopšti odluka o prekiduproizvodnje uglja. Pred početak prvesmjene 13. februara 1939. godine uĐurđevik je stigao veći broj žandarmaspremni da na svaku eventualnu pobunurudara intervenišu po hitnom postupku.Međutim, prekid rada nije trajao dugotako da su rudari ubrzo počeli sa ra-dom istim intenzitetom kao i ranije.

Ovakva ekonomska, društvena ipolitička previranja, vlasnici nad pro-izvodnjom uglja, su vješto koristilipokušavajući manipulisati radnicimapo nacionalnom osnovu. Tako je u ju-nu iste godine formirana još jednasindikalna podružnica sa nacionalnimpredznakom. Riječ je o sindikalnoj po-družnici Hrvatskog radničkog saveza.Od ove sindikalne organizacije radnicirudnika nisu imali nikakve koristi jerje ona više zavađala radnike po na-cionalnom osnovu nego što im je pru-žala bilo kakvu pomoć u rješavanjunagomilanih problema.

U toku 1940. godine nije biloznačajnih događaja u Rudniku „Đur-đevik“. Ali već 4. februara 1941. godine,pred sam početak ratnih dešavanja naprostorima tadašnje države, u rudnikuizbija novi štrajk. Komandir žandar-merijske stanice u Živinicama je aktombroj 214 od 5. februara 1941. godineizvijestio Kraljevsku bansku upravu uSarajevu da je 4. 2. 1941. godine u 7 satiujutro stupilo u štrajk oko 800 radnikazaposlenih u Rudniku „Đurđevik“ kod


3. Faksimil obavještenja oštrajku rudara 1938.

Živinica. Do štrajka je došlo zbog togašto je u „konzumu“ braće Marković, izkojeg su se rudari snadbijevali životnimnamirnicama, nestalo narodnog brašna,a kojeg je po ugovoru trebalo da ima do-voljno. Istog dana je u „konzum“ nabav-ljeno 2.500 kilograma narodnog brašna.Uprava rudnika je obećala da pomenu-tog brašna u buduće neće nestajati pa ještrajk 5. februara 1941. godine i prekinut.

Ovo je bio posljednji štrajk rudararudnika do početka ratnih dejstava uDrugom svjetskom ratu na bosansko-hercegovačkim prostorima.

Ako se sagledaju proizvodni rezul-tati u tom periodu može se zaključiti daproizvodnja uglja nije bila na visokomnivou zbog primitivnog načina jam-skog otkopavanja. U periodu 1939-1940. godine putem jamske eksplo-atacije u Rudniku „Đurđevik“ je proizve-deno 286.640 tona uglja.

RUDNIK „ĐURĐEVIK“ UTOKU DRUGOG SVJETSKOGRATA

Četrdesetih godina XX stoljeća sve suse više rasplamsavala ratna dejstva,tako da su se približavala i na prostoreKraljevine Jugoslavije, a u njenom sklo-pu i u našoj zemlji Bosni i Hercegovini.Da bi izbjegla rat Vlada Kraljevine Ju-goslavije je potpisala sporazum o pris-tupanju Trojnom paktu što je do izražajadošla sva trulost tadašnjeg režima. Me-

đutim, državni udar te masovne demo-nstracije širom zemlje s jakim anti-fašističkim nabojem promijenile su stavNjemačke prema Jugoslaviji. Šestogaprila 1941. godine Kraljevina Jugos-lavija je napadnuta i za veoma kratkovrijeme je bila okupirana. U sklopuokupacije Jugoslavije izvršena je i oku-pacija Bosne i Hercegovine tako da jetom prilikom izvršeno i razgraničenjeizmeđu neprijateljskih interesnih sfera.Njemačkoj su pripale sve važnije pri-vredne regije, a među njima i Tuzlan-ska regija u sklopu toga i Živinice.Nedugo zatim došlo je do sukoba iz-među Njemačkih i Italijanskih interes-nih sfera. Italijani su težili da se cje-lokupni teritorij Bosne i Hercegovinepriključi njima, dok je Njemačka zago-varala njeno priključenje tek formiran-jem Nezavisne Države Hrvatske. Takoje oživljena ustaška ideja o „velikojHrvatskoj“. Unutar Bosne i Hercego-vine stanje je bilo dosta usložnjeno. Poformiranju Nezavisne Države Hrvatskečetnici su krenuli u osvajanje teritorijauz ideju da se Srbiji priključi „celoetničko područje na kome Srbi žive“.Sticajem raznih okolnosti glavne borbeu toku Drugog svjetskog rata su seodvijale, upravo, na teritoriji Bosne iHercegovine.

Na samom početku rata, Bosna iHercegovina je bila opterećena mno-gim unutrašnjim problemima. Unutarzemlje je vladala velika nacionalna ne-trpeljivost. Veći dio srpske i hrvatske


populacije se zalagalo za teritorijalnorazbijanje i nestanak Bosne i Herce-govine s političke karte Evrope. U sa-mom početku rata nova ideologija sezalagala za borbu protiv neprijatelja ioslobađanje zemlje, definišući svoje cil-jeve u formi borbe za bratsvo i jedin-stvo. Jačanjen NOP-a sve se više uč-vršćivala nova vlast na čitavom teri-toriju Jugoslavije, ali i Bosne i Herce-govine. Potom je uslijedilo zasijedanjeAVNOJ-a i ZAVNOBiH-a i defin-isanje uređenja buduće društvene za-jednice.

Prvih nekoliko mjeseci po oku-paciji njemačke vojne snage su se sta-cionirale i na području općine Živinice.Već u ljeto 1941. godine Nijemci supočeli graditi barake za svoje potrebe.Početkom naredne godine te barake subile potpuno završene. Osim u samomgradu Nijemci su imali svoja isturenauporišta u Donjim Dubravama i Đu-rđeviku. Još prije ulaska Nijemaca uŽivinice, u gradu je djelovala jedna us-taška grupa koja je počela uspostavljativlast i postavljati straže za obezbjeđenjepreduzeća i magacina.

Jačanjem NOP-a stvarali su se iuslovi za oslobođenje Živinica. Prvooslobođenje Živinica se dogodilo po-četkom oktobra 1943. godine a kona-čno oslobađanje je bilo polovinomseptembra 1944. godine.

Iako je buktao rat svom žestinomproizvodnja u Rudniku „Đurđevik“tokom 1941. i 1942. godine nije presta-

jala. Nova, okupaciona vlast je svim sil-ama nastojala da se proizvodnja u rud-niku poveća jer je to bila bitna sirovinaza potrebe ratne industrije. Iz tog peri-oda sačuvan je i podatak o proizvodnjiuglja. Tako je mjesečna proizvodnja zaapril 1942. godine za dvadeset radnihdana (nije se radilo deset dana) iznosila4.102 tone mrkog uglja. U to vrijemena području bazena „Đurđevik-Bano-vići“ radili su državni rudnici „Bano-vići“, „Radina“ i „Litva“ i posjedničkirudnici „Begov Potok“ i „Đurđevik“.Pomenutog aprila iz ovih rudnika jeizvezeno ukupno 11.074 tone uglja.Ovdje treba napomenuti da su skorosve jame bile otvorene na izdancimaslojeva, na područjima koja su bez ra-zlike imala sve uslove da se razvijaju upovršinske kopove velikih razmjera.

Otkopavanje je vršeno putem preč-nih metoda. Umjesto obloge premastarom radu i stropu, ostavljen je stupuglja, dok je otkop napredovao. I stu-povi su trebali biti vađeni prilikompovlačenja, ali do toga nije dolazilo, većje obično sav taj ugalj ostajao u rušev-inama otkopa. Posljedice ovakvog radasu bile više nego katastrofalne jer jeugalj ostajao u ruševinama otkopa.Usljed takvog načina rada požari su biliredovna pojava.

Treći štrajk đurđevičkih rudaradesio se 29. augusta 1942. godine auzrokovan je obustavom deputata ug-lja. Iako je štrajk trajao dva dana zaht-jevi rudara nisu ispoštovani. O ovom


štrajku rudara, pisanih tragova nema,ali se iz usmenog kazivanja moglo doćido zaključka da je „povod štrajka bioukidanje deputata uglja. Međutim, ru-darski zahtjevi su bili usmjereni i utraženjima povećanja veoma niskihnadnica, kao i zahtjevi za boljim snad-bijevanjem kako rudara tako i njihovihporodica. Organizacija štrajka je biladobro isplanirana. Određeni su prego-varači u ime štrajkača sa upravom rud-nika i vlastima. Rudari prve i drugesmjene su došli u krug rudnika prijesedam sati. Međutim, nisu se uputili naredovan posao već na obustavu rada.Njima se pridružila i treća smjenarudara koja je upravo u to vrijemeizlazila iz jame“. Dok je trajao štrajkrudara u Živinicama su obaviještenežandarmerijske jedinice koje su uzpomoć žanadrmerije iz Tuzle opkolile

rudare. Uprava Rudnika nije udovoljilazahtjevima rudara. Uz pomoć njemač-kih snaga žandarmerija je oko petstotina rudara privela u napuštene rad-ničke barake i tu ih pod jakom stražomdržala cijelu noć. Sljedećeg dana, uzsaopćenje da im se zahtjevi neće udo-voljiti, najagilnije štrajkače, njih dvade-set, su žandarmi odveli u tuzlanskizatvor. Nakon ovih dešavanja proizvo-dnja u rudniku je nastavljena. Pritisci,ucjene, otpuštanje s posla, u to vri-jeme, u rudniku je bila svakodnevnapojava.

Polovinom 1943. godine jačanjepartizanskih jedinica u mnogim bit-kama reflektovalo se na Rudnik „Đur-đevik“. Naime, 2. jula 1943. godine urudnik stižu jedinice VII Krajiške uda-rne brigade i uništavaju sve instalacijeu rudniku. Minirali su ulaz u jamu pa


4. Spomen-ploča palimrudarima u NOB-u

je time i sama jama bila potopljena.Potapanjem jame proizvodnja je pre-stala. Ovakvo stanje u rudniku je ostalosve do završetka rata.

RUDNIK „ĐURĐEVIK“ U PERIODU SOCIJALISTIČKEIZGRADNJE

Odmah po završetku Drugog svjet-skog rata, započete su brojne aktivnostiusmjerene na otklanjanje posljedicaratnih razaranja. Prve godine po oslo-bođenju u Bosni i Hercegovini je zabi-lježen veliki entuzijazam koji se iskazivaoobnovom i izgradnjom zemlje. Velikaradna pobjeda je zabilježena već 1946.godine, kada je izgrađena pruga Brčko-Banovići u dužini od 90 kilometara. Onaje i izgrađena s primarnom namjeromtransporta uglja iz tuzlanskih ugljeno-kopa.

Međutim, neposredno po oslobo-đenju Tuzle a time i Živinica Zemaljskoantifašističko vijeće narodnog oslobo-đenja Bosne i Hercegovine, Odjeljenjeza narodnu privredu i rudarstvo, podbrojem 69 od 14. oktobra 1944. godinetražilo je izvještaj i o stanju u rud-nicima tuzlanskog bazena. Pod stav-kom 6 istog zahtjeva je stajalo „IzRudnik 'Đurđevik' trebaju izvijestiti štaje urađeno na njihovom rejonu. Da lisu stvorene nove jame i sa kakvim iz-gledom. Kako je stanje stare jame uĐurđeviku i da li ima mogućnosti za

proizvodnju. Za sve radnike ima seizvijestiti stanje alata, glavnog potroš-nog materijala, kako stoje sa radioni-cama, nadzornicima, te tehničkim inadzornim osobljem. Šta je sa opskr-bom tog osoblja? Treba uopće izvijestitio svim prilikama i pitanjima koja nisuspomenuta, a mogu se iz njih izvestizaključci“.

U odgovoru na ovaj zahtjev, Ob-lasni narodni oslobodilački odbor jeizvijestio da „Banovićko-đurđevički ba-zen mrkog uglja sa rudnicima Banovići,Mušići, Radina, Begov Potok i Đurđevikje zbog rata potpuno obustavio proizvo-dnju, sva postrojenja su uništena, a in-dustrijska pruga Živinice-Banovići one-sposobljena...“. Očito obnavljanje rud-nika nije bilo u prvom planu jer su se jošodvijala ratna dejstva.

Tek po konačnom oslobođenju ze-mlje pristupa se intenzivnijem obnav-ljanju rudnika. Međutim, oštećenjeRudnika „Đurđevik“ je bilo u velikomprocentu. Prema nekim tadašnjimprocjenama ovaj rudnik je bio oštećensa procentom oko 80% što je govoriloda se proizvodnja i nije mogla brzopokrenuti. Krajem septembra 1945. go-dine počela je izgradnja dalekovodaprema Đurđeviku što je bio jedan odbitnih preduslova za daljnju obnovurudničke proizvodnje. U cilju utvrđi-vanja rezervi uglja vrše se intenzivnageološka bušenja za preorjentaciju na-čina proizvodnje uglja, prvenstveno napovršinsku eksploataciju. Tako je npr.


prilikom geološkig bušenja u jami „Ka-žalj Potok“ ustanovljeno da se svegana 35-om metru dubine nalazi izu-zetno kvalitetan ugalj što je bio signalda se na tom lokalitetu može vršiti ek-spoatacija uglja metodom površinskogotkopavanja. Tako je već 30. 6. 1946.godine obustavljen rad u jami „KažaljPotok“ da bi se već 1. 8. 1946. godinepristupilo pripremnim radovima na ot-varanju površinskog kopa. Prvu pos-tratnu, proizvodnu, godinu Rudnik„Đurđevik“ je obilježio sa proizvod-njom od 10.128 tona uglja, da bi većnaredne 1947. godine bilo proizvedeno90.863 tona uglja, a 1948. godine101.341 tona.

Tokom 1949. godine počinje pro-izvodnja uglja i na lokalitetu površin-skog kopa „Živčići“ i uz „Kažalj Potok“Rudnik „Đurđevik“ dostiže proizvod-nju od 129.316 tona uglja.

Kako se tržište uglja širilo tako sui potrebe za većom proizvodnjom bilesve više zahtjevnije. Iz tih razloga jebilo nephodno i širiti kapacitete zapovećanu proizvodnju uglja.

Sa razvojem rudnika stvoreni su ipreduslovi za razvojem infrastrukturnihobjekata. Tako na primjer, u periodu do1955.godine niču značajni infrastruk-turni objekti na području općine Živi-nice. Gradi se asfaltni put prema Dub-ravama u dužini od 4 kilometra, upravnazgrada Rudnika „Đurđevik“, sa garda-robom i kupatilom, a dvije godine poslije(1957) u Đurđeviku počinje se graditi

zdravstvena ambulanta. Intenzivniji raz-voj kako općine Živinice, tako i Mjesnezajednice Đurđevik odvijat će se unarednim desetljećima.

U organizacijskom pogledu Rud-nik „Đurđevik“ posluje u sastavu rud-nika uglja „Tito“ Banovići, a od oktobra1959. godine postaje pogon tog rud-nika. Tom prilikom je i izabran prvipogonski Radnički savjet kao neposre-dan oblik upravljanja Rudnikom. Zna-čajni koraci ka proširenju kapaciteta ipovećanju proizvodnje uglja u Rudniku„Đurđevik“ preduzimaju se tokom 1960.godine. Ležište sa oko 60 miliona tonaveoma kvalitetnog uglja pružalo je realnemogućnosti, da uz određena ulaganja,dostigne povećanje proizvodnje uglja ukapacitetu od 2.000 tona dnevno. U tompravcu početkom šezdesetih godina XXstoljeća na području Đurđevika po-činje izgradnja kapitalnih objekata a uvezi sa ovim Rudnikom. To se prven-stveno odnosi na prerađivačke kapa-citete, zatim izradnja vertikalnog oknaJame „Đurđevik“, kojim će se obavljaticjelokupni transport kako uglja, repro-materijala tako i ljudstva. Počinje grad-nja seperacije na principu teškoteku-ćinskog pranja uglja. Planirana je i iz-gradnja pruge normalnog kolosijeka narelaciji Đurđevik-Živinice. Pomenutiobjekti su završeni tokom 1967. go-dine da bi naredne 1968. godine bilaostvarena, do tada, rekordna proiz-vodnja u iznosu od 453.651. tone ug-lja.


Uporedo sa povećanjem proizvod-nje uglja u to vrijeme se intenzivno radii na novom načinu ustrojstva rudnika. Utom pravcu se vrši integracija Radnih or-ganizacija „Tito“ Banovići i „Kreka“Tuzla u jedinstven rudarski kolektiv. In-tegracija ovih Radnih organizacija ujedinstven rudarski kolektiv, Titovi rud-nici „Kreka-Banovići“ počinje 1969. go-dine. Rudnik „Đurđevik“ u okviru ovogjedinstvenog preduzeća posluje kao os-novna organizacija udruženog rada. Uovakvoj organizacionoj šemi Rudnik„Đurđevik“ egzistira sve do 1977. go-dine. Tokom, te godine, izvršene su zna-čajne organizacione promjene u skladusa važećim Ustavom i Zakonom o udru-ženom radu. Naime, tada dolazi doudruženja radnih organizacija „Kreka-Banovići“ sa srednjobosanskim rudni-cima i transformacijom u složeni sistem„Titovih rudnika uglja“ u Tuzli. U tomsloženom organizacijskom sistemu Rud-nik „Đurđevik“ prerasta iz OOUR-a uRadnu organizaciju sa OOUR-ima Povr-šinski kop „Višća“, Jama „Đurđevik“ iRadna zajednica „Zajedničke službe“ sa1320 zaposlenih radnika.

I upravo tih godina započinje pra-va ekspanzija rudnika. Nabavkom sa-vremene mehanizacije proizvodnja ugljase drastično povećava. Tako izvoz ugljana inostrano tržište raste sa simboli-čnih 6.243 tone na zamašnih 108.002tone uglja raznovrsnog asortimana.Tada počinje i izgradnja suhe sepera-cije uglja u Donjoj Višći. Također na

istom lokalitetu niče nova zgrada velikeservisne radionice čija će namjena bitiservisiranje uslužnih djelatnosti za odr-žavanje i remontovanje visokoproduk-tivne mehanizacije za potrebe eksploa-tacije uglja na površinskim kopovima.Proširenjem obima djelatnosti stvorenisu uslovi formiranja još tri OOUR-a.Riječ je o: OOUR-a Seperacija „Višća“,„Rudarsko-građevinski i istražni rado-vi“ i „Održavanje i remont“ kao i Radnezajednice „Društveni standard i ishranaradnika“ i odmaralište „Đuro Salaj“-Gradac na moru.

Godine 1981. otvara se novi povr-šinski kop na drugom lokalitetu koji ćeposlovati u sastavu Rudnika „Đurđevik“.Naime, te godine se počinje sa eksploat-acijom uglja na Površinskom kopu „Baši-govci“. Proizvodnja uglja na ovom loka-litetu će se odvijati sve do 1985. godine.

Svoj jubilej pedeset godina rada ipostojanja, Rudnik „Đurđevik“ je do-čekao kao Radna organizacija u velikojporodici SOUR-a „Titovi rudnici uglja“u Tuzli. U Radnu organizaciju, Rudnicimrkog uglja „Đurđevik“, udružene sučetiri proizvodne osnovne organizacijeudruženog rada, i to: Površinski kopovi„Višća“, Jama „Đurđevik“, „Održava-nje i remont“ i Seperacija „Đurđevik“,a za obavljanje poslova od zajedničkoginteresa formirane su dvije radne za-jednice i to: Radna zajednica „Zaje-dničke službe“ u okviru koje su i po-slovi Društvene ishrane radnika i Rad-na zajednica Odmaralište „Đuro Salaj“


– Gradac na moru. Tada je u Rudniku„Đurđevik bilo uposleno preko 2.300radnika, a godišnja proizvodnja je bilaoko 1,5 miliona tona mrkog uglja.

Ovakav način organizovanja Rud-nika „Đurđevik“ ostaje sve do 1989.godine kada je izvršeno brisanje iz ev-idencije RO Rudnik mrkog uglja „Đur-đevik“ u Đurđeviku a registruje se kaoDruštveno preduzeće Rudnici mrkoguglja „Đurđevik“ u Đurđeviku.

RUDNIK „ĐURĐEVIK“ U VRIJEME AGRESIJE I POSTRATNI PERIOD

Početak agresije na Bosnu i Hercegov-inu 1992. godine način organizovanjaRudnika „Đurđevik“ ostaje isti kao upredratnom periodu, sve do 1994. go-dine kada se osniva Društveno pre-duzeće Rudnici uglja Tuzla u čiji ćesastav ući i Rudnik „Đurđevik“. Rješen-jem Kantonalnog suda Tuzla od 31.12.1998. godine izvršen je upis organizo-vanja preduzeća nastalog podjelomD.O.O. Rudnici uglja Tuzla, tako danaziv glasi Rudnici uglja „Kreka-Đur-đevik“ d.o.o. Tuzla. Međutim, zbogteškog načina organizovanja ponovodolazi do razdvanja đurđevičkog uglje-nokopa od rudnika „Kreka“ tako daRudnik „Đurđevik“ ponovo egzistirakao samostalni privredni subjekat kadase registruje kao Rudnik mrkog uglja„Đurđevik“ d.o.o. Živinice.

Svoj jubilej sedamdeset i pet god-ina postojanja i rada Rudnik „Đurđe-vik“ dočekuje kao Zavisno društvoRudnik mrkog uglja „Đurđevik“ d.o.o.Đurđevik u sastavu Javnog preduzećaElektroprivreda BiH d.d. – Sarajevo. Uvremenu agresije na Bosnu i Hercegov-inu od strane Vlade, Odlukom broj 02-111-343/99., mnoga tadašnja preduzećasu proglašena od posebnog značaja zaodbranu Republike Bosne i Herce-govine. I Rudnik „Đurđevik“ je pro-glašeno preduzećem od posebnog zna-čaja za odbranu Republike Bosne iHercegovine.

Od 1985. godine pa naredne četirigodine proizvodnja uglja u ovom uglje-nokopu počinje da opada da bi se 1989.godine ista došla do nivoa od preko 1,5miliona tona mrkog uglja. Početak rat-nih dejstava i raspadom bivše državnezajednice mnogi rudari su stali u re-dove Armije Bosne i Hercegovine dabrane svoju domovinu. Skoro svi pro-izvodni kapaciteti staju. Proizvodnjauglja na površinskim kopovima pre-staje u potpunosti a nešto proizvodnjese ostvaruje podzemnom eksploataci-jom. Najkritičniji period za đurđe-vičke rudare jeste 1994. godina. Te go-dine iz Jame „Đurđevik“ proizvedenoje svega 10. 523 tone uglja. Tek po za-vršetku ratnih dejstava uz konsoli-daciju Rudnika počinje i da se povećavaobim proizvodnje, da bi u 2010. godinitaj obim dosegao nivo od 523004 tonemrkog uglja.


Dosadašnji neprekidni razvojni putpodzemne eksploatacije uglja, kao na-jstarijeg oblika rudarenja na pros-torima sjeveroistočne Bosne i šire,hronološki gledano, proteže se oddruge polovine XIX stoljeća, kada seosnovni rudarski alat svodio na primi-tivna oruđa i transport uglja obavljao

konjskom vučom i ručno, pa do danaskada se cjelokupni transport uglja oba-vlja mehanizovano. Jamski način pro-izvodnje uglja, po načinu i uslovima nakoji se vrši, kao i po opasnostima, kojaga i danas prate, ostao je specifičan.

Otkopavanje uglja na područjuđurđevičkog lokaliteta, putem podze-

29 Podzemna eksploatacija

ŠEFIK SARAJLIĆ, DIP. INŽ. RUD.

PODZEMNA EKSPLOATACIJA UGLJA

5. Ulaz u jamu “Đurđevik”

mne (jamske) eksploatacije počinje saotvaranjem jame „Suhodanje“ 1936.godine te jame „Frëlih“ tokom 1938.godine. Otkopavanje je vršeno putemprečnih metoda i time je iz sloja va-đeno svega 40% ugljene supstance, doksu velike količine ležišta uglja ostaleneiskorištene.

Prema podacima iz knjige „Rudar-stvo i topioničarstvo u Bosni i Herce-govini“ od L. Đakovića u 1939. godiniiz ugljenokopa „Đurđevik“, tj. jamama

„Suhodanj“ i „Frëlih“ proizvedeno jeukupno 135.973 tone mrkog uglja. Izistog izvora saznajemo da je u nared-noj, 1940. godini iz istih jama proizve-deno 150.667 tona uglja i tom prilikomje bilo zaposleno 523 radnika.

U prvim godina poslije Drugog sv-jetskog rata otkopavanje uglja se vršilona isti način kao i ranije, tj. metodomprečnih otkopa. Međutim, ovakav na-čin otkopavanja nije imao neku vidnuperspektivu pa se već 1956. godine


6. Prostorijama šire pripreme do novih kapaciteta

počelo razmišljati o osavremenjavanjumetoda otkopavanja uglja u podzem-noj eksploataciji. Tako je uvedena, utom vremenu savremenija metoda ot-kopavanja, tzv. metoda „širokog čela“ili kako se drugačije nazivala „radinskaotkopna metoda“. Ovaj metod otkopa-vanja uglja svoju praktičnu primjenu jedoživio 1961. godine, koja se zadržalau đurđevičkim jamskim revirima svedo 1973. godine. Otkopavanje se vršilou pojasevima po padu sloja. Ovaj

metod će potom smijeniti metoda sakombinacijom širokog čela i brazdi.Široko čelo je bilo podgrađeno hidra-uličnom podgradom i tada se stičuprva iskustva u primjeni i radu sa meh-anizovanom hidrauličnom podgradom.

Tokom 1976. godine u podzemnojeksploataciji uglja u Rudniku „Đurđe-vik“ uvodi se nova otkopna metodasa natkopnim dobijanjem uglja tzv.„Đurđevička otkopna metoda“ uz pri-mjenu hidrauličnog kompleksa (Hydro


7. Rudari u jami

-Marell). Za razliku od ranijih ovo jesasvim nova otkopna metoda.

Međutim, usljed određenih nedo-stataka u tehničkom smislu, ova pod-grada se vremenom zamjenjuje novimhidrauličkim kompleksom (Woest-Al-pina) austrijskog proizvođača koji seotklanjanjem nekih tehničkih nedosta-taka u potpunosti prilagođava za nat-kopno dobijanje uglja u jami „Đur-đevik“. Princip otkopavanja se sastoji utome da se ugljeni sloj moćnosti do 19mi nagibom od 30 stepeni podijeli nahorizontalne etaže od 7,5 m. Svaka eta-ža se otkopava širokim čelom sa visi-nom otkopnog dijela 2,5 m i natko-pnom visinom 5 m.

Obaranje natkopa se vrši od kro-vine prema podini sloja. Horizontalneetaže otkopavanja se sukcesivno sameđusobnim razmakom od 30 m. Du-žina čela zavisi od mogućnosti sloja iiznosi od 35 do 45 m.

Eksploataciono područje jamezauzima istočni dio basena. Jama vršieksploataciju dijela ugljenog sloja kojise nalazi dublje od dijela koji je ranijeotkopavan sa Površinskim kopom “Ži-včići”.

Dužina eksploatacionog polja ja-me “Đurđevik” iznosi cca 800 metaraa širina u prosjeku 700 m. U regionujame smještena su sela: Šahići, Beši-revići, Ožak, Brnjica, Alići, Musići,Živčići i drugi manji zaseoci.

Jama ''Đurđevik II'' je prirodninastavak eksploatacionog polja jame

''Đurđevik'' i zauzima središnji produk-tivni dio ukupnog polja Rudnika ''Đur-đevik'' između područja jame ''Đur-đevik I'' i područja PK ''Potočari'' i PK''Višća''.

Pravac prostiranja ugljenog sloja(ležišta) je SZ-JI a generalni pravac za-lijeganja ugljenog sloja je J-Z smjera(azimuta) sa promjenjivim padni ug-lom od 12° do 30º. Debljina ugljenogsloja je promjenjiva i kreće se od 12 mdo 25 m.

Sagledavajući dotadašnji razvoj ja-me od njenog početka rada, pa do2011. godine, isti bi se mogao podijelitiu nekoliko perioda i to:• Prvi koji obuhvata razdoblje od

1936. do 1948. godine, gdje se rad, kako na otkopavanju, tako isto i na pripremama odvijao isključivo ručnim putem Osigu-ranje radilišta, podgrađivanje vr-šilo se isključivo drvenom podgradom. Karakteristika ovog pe-rioda svodi se na težak manuelni rad i veoma nisku produktivnost.

• Drugi period razvoja jamske proizvodnje je razdoblje od 1948. do 1961. godine kada se ulažu znatna sredstva za daljni razvoj jamske eksploatacije. Tada se uvode grabuljarski transportni sistemi za prevoz uglja, počinje da se primjenjuje čelična pod-grada na otkopima, a uporedo se radi na poboljšanju uslova rada i


standarda radnika. U to vrijeme upotrebljavaju se i najsavremeniji uređaji za zaštitu radnika.

• Treći period počinje sa 1961-om godinom i traje narednih godina (do 1973. godine). Ovaj period je veoma značajan za jamu „Đur-đevik“. Naime, uvodi se nova metoda otkopavanja sa širokim čelima. Na otkopima se podgra-đivanje vrši čeličnom frikcionom podgradom, a transport uglja je u potpunosti mehanizovan. Proiz-vodnja uglja ima stalni rast, a razvoj jame je znatno ubrzan.

• Četvrti period razvoja jame „Đurđevik“ je od 1973. do 1985. godine i karakteriše se dinami-čnijim razvojem u kome dolazi do znatnijih investicionih ula-ganja u opremu, kako za otkopa-vanje, tako i za izradu jamskih pripremnih prostorija. Modern-izuje se prevoz uglja ali i ljudi. Uvodi se novi sistem za prevoz repromaterijala i ljudi „gornjom šinom“. Ovaj period razvoja jam-ske eksploatacije karakteriše i to što se u potpunosti izbacuje ručni rad na širokim čelima. Najteže radne operacije se izvode pomo-ću hidraulike, tako da je sama sigurnost na otkopavanju znatno povećana.Uvođenjem visokomehanizovane i savremene jamske tehnologije, Jama „Đurđevik“ je stekla sve

preduslove za veću proizvodnju mrkog uglja. Od samog početka podzemne eksploataciju uglja od 1936. do 1985. godine proizvedeno je ukupno 5.659.168 tona uglja.

• Peti period je od 1985. godine pa do pred sam rat, 1990. godine kada proizvodnja uglja u jam-skoj eksploataciji bilježi poste-peni pad. Naime, te godine proiz-vodnja ulja se svela na nivo od oko 150.000 tona uglja.

• Šesti period proizvodnje uglja putem jamske eksploatacije je i najteži period. To je period agresije na Bosnu i Hercegovinu, tj. period od 1992. do 1995. godine. Utom vremenskom rasponu proiz-vodnja u jami „Đurđevik“ se svela na minimum. Zapravo proizvodnje skoro i nije bilo ili je bila mini-malna. Uspijevalo se uz maksi-malne napore osoblja održati Jama kao proizvodni podzemni objekat u stanju sigurnosti.

• Sedmi period jamske eksploat-acije je period od završetka ratne kataklizme pa do 2010. godine. Ovaj period je karakterističan po tome što poslije pokretanja proiz-vodnje dolazi do znatnog pove-ćanja same proizvodnje da bi 2010. godine proizvodnja iz jame skoro dosegla onaj proizvodni kapacitet koji je imala devedese-tih godina XX stoljeća. Osim toga u podzemnoj eksploataciji se


uvode nove metode otkopavanja ali se vodi briga i o osavremenja-vanju načina proizvodnje uglja putem jamske eksploatacije, kao i humanizaciji rada i podizanja

lične i kolektivne zaštite i sig-urnosti na radu. Tako su i instal-isana dva moderna sistema:

- Mjerno-nadzorni sistem za ko-ntrolu gasnih parametara jame

- Sistem za prevoz ljudi i repro-materijala u jami dizel-hidrau-ličnom lokomotivom.

METODE OTKOPAVANJAUGLJA U JAMSKOJ EKSPLOATACIJI

Danas otkopavanje uglja u jamskojeksploataciji se vrši komornom meto-dom sa lepezom dubokih minskihbušotina. Komore zauzimaju horizon-talan položaj po pružanju ugljenogsloja (u kontaktu sa podinom) i otko-pavaju cijelu moćnost sloja.

Dosadašnje analize rezervi ugljaukazuju da se one dosta izrasjedane ida se radi o sistemu manjih blokova ukojima nije moguća primjena mehani-zovanih širokočelnih metoda zbogmalih dužina otkopnih zahvata.

Zbog toga i eksploatacija uglja uovakvoj strukturi zahtjeva primjenuneke fleksibilnije metode kao što je ko-morna metoda sa lepezom dubokihminskih bušotina. Širina otkopne je-dinice se kreće oko 10 m. Visina komorenije posebno određena, i nije jednaka zasve komore (zavisno od položaja komoreu sloju) ali se može navesti da je ufunkciji debljine ugljenog sloja.


8. Metoda otkopavanja

Metoda koja je u određenom vre-menu, uvedena kao dopunska metodaza otkopavanje manjih dijelova ležištakoji nisu bili dostupni za otkopavanješirokim čelom, kasnije je modificirana idanas je osnovna metoda otkopavanja.

Ova metoda je prilagodljiva uslo-vima koji vladaju u ležištu (mali blo-kovi tektonski poremećeni u horizon-talnom i vertikalnom smislu sa razli-čitim uglovima zalijeganja), zbog malihdužina otkopnih zahvata i prisustva va-likog broja rasjeda. Faze otvaranja,

razrade, pripreme i eksploatacije ugljau složenoj geotejktonskoj strukturi za-htjevaju prilagođavanje tim uslovimakao i primjenu neke fleksibilnije meto-de kao što je komorna metoda sa lepe-zom dubokih minskih bušotina.

Širina otkopne jedinice se kreće od9 do 10 m.

Visina komore nije posebno odre-đena, i nije jednaka za sve komore (za-visno od položaja komore u sloju) ali semože navesti da je u funkciji debljineugljenog sloja.


Površinska eksploatacija uglja u Rud-niku „Đurđevik“ započinje neposrednoposlije II svjetskog rata, tačnije 1946.godine. Taj početni period površinskeproizvodnje uglja karakteriše ručnootkopavanje ali i otkopavanje dostaprimitivnim mašinama. Prvi lokalitet urudniku „Đurđevik'' gdje se počelapovršinska eksploatacija uglja jeste„Kažalj Potok“. Na ovom lokalitetupovršinska eksploatacija uglja se vršilaod 1946. do 1950. godine i u tom pe-riod s ovog lokaliteta je iskopano16.490 tona uglja. Tokom 1947. godinepovršinskom metodom otkopavanjapočinje proizvodnja uglja na lokalitetu„Živčići“ i traje do 1960. godine. U tomperiodu eksploatisano je 1.625.626tona uglja, a otkrivka je bila u ka-pacitetu 5.694.282 m3 jalovine. Novilokalitet površinskog kopa otvara se1961. godine i to na lokalitet „Potočari“(prvi zahvat) i traje sve do 1967. godinegdje je proizvedeno 4.726.581 tonauglja. U potrazi za novim nalazištimalokaliteti su se iz godine u godinu mi-jenjali. Tako poslije zatvaranja „Poto-čara“ u ovom zahvatu počinje otko-pavanja na Površinskom kopu „Višća“ i

traje do 1971. godine, zatim lokalitet„Brezje“. U periodu od 1981. do 1985.godine otvara se sasvim novi lokalitetza površinsku eksploataciju. Riječ je olokalitetu „Bašigovci“ gdje je u četve-rogodišnjem periodu proizvedeno 2.330.292 tone uglja a približno isto to-liko i otkrivke. Potom se otvara Povr-šinski kop „Suhodanje“ u kome se zadvije godine iskopava 736.879 tonauglja, da bi od 1985. godine počelaproizvodnja na lokalitetu „Višća II“ itraje sve do danas. Zbog ratnih deša-vanja površinska eksploatacija uglja uRudniku „Đurđevik prestaje da bi senastavila neposredno po završetkurata. Zbog sve manje novih lokaliteta zapovršinsku eksploataciju i zahvaljujućimodernizaciji površinskih kopova,koja je u mogućnosti da na većim du-binama vrši površinsku eksploataciju,iskopavanje počinje na ranijim lokalite-tima. Tako će na lokalitetu Površinskogkopa „Potočari“ godine 1981. početiponovno otkopavanje jalovine da bidvije godine kasnije s tog lokalitetapočela proizvodnja uglja koja traje idanas. Do sada je sa tog lokalitetaproizvedeno 8.645.024 tone uglja.

39 Površinska eksploatacija uglja

JASMIN RAHIMIĆ, DIP. INŽ. RUD.

POVRŠINSKA EKSPLOATACIJA UGLJA

Danas ovaj način eksploatacije uglja uRudniku „Đurđevik“ vrši se sa loka-liteta „Potočari“ i „Višća II“ sa kojihtreba da se ostvari godišnja proizvod-nja od 500.000 tona uglja.

Dosadašnja tehnologija na Površin-skim kopovima uglavnom se svodi naslijedeće:

Dobijanje otkrivke miniranjem idiskontinuiranim utovarom u trans-portna sredstva i DTO sistem, dobijanjeotkrivke stripovanjem uz potrebno mi-niranje, i dobijanjem uglja miniranjemi diskontinuiranim utovarom u damperkamione.

Bušačko-minerski radovi: Razvojovih poslova prešao je put od ručnogbušenja i bušenja sa malom geometri-jom – do bušenja sa bušilicama savre-menih, velikih kapaciteta i mogućnostigeometrije 8x8 metara, te dubine do 30metara. Geometrija i dubine bušenjamijenjale su se tokom vremena zavisnood utovarnih i transportnih kapaciteta,odnosno prečnika bušotine.

Bagerovanje i utovar iskopine:Prvi bageri, koji su počeli sa radom nađurđevičkoj površinskoj eksploatacijibili su strojevi dobijeni putem ratnereparacije, i to su uglavnom bile is-


9. Faza otvaranja Površinskog kopa “Višća II”

lužene parne i dizel mašine – malih za-premina utovarne kašike od 0,5 do 1 m3.Na samom početku 1951. godine na-bavljena su tri nova dizel bagera, tipa „Ph“,sa kašikom zapremine od 1 do 1,7 m3 ibager „Damag“ sa zapreminom utovar-ne kašike 2 m3. Prvi bager na električnipogon sa visećom kašikom (dreglajn)zapremine od 2,7 m3 bio je „Marion M-7200“, koji je uključen u proizvodniproces 1952. godine.

Povećanje proizvodnje uglja i dra-stično povećanje odnosa jalovina-ugalj,zahtijevalo je uvođenje mašina za uto-var izuzetno velikih kapaciteta i mogu-ćnosti. Početkom 1970. godine u Rud-niku „Đurđevik“ počinje se sa naba-vkom najsavremenijih utovarnih ka-paciteta i prateće opreme bagera tipa:''EKG- 5A'', „Bis-Aires RB-195'', „Ph-1900“, „Ph-2300“, „Marion M-210“ sazapreminom od 5-17,5 m3, zatim neko-liko dreglajn bagera (kašikara) tipa „EŠ“sa zapreminom od 5,6 m3 do 10 m3.

Pored bagera na utovaru otkrivke iuglja rade različiti tipovi utovarivača, čijiće se kapaciteti mijenjati prema potre-bama, analogno bagerskim jedinicama,odnosno transportnim sredstvima.

Transport iskopine: Transport ot-krivke i uglja do osamdesetih godinaXX stoljeća se, uglavnom, obavljaodiskontinuiranim transportnim sred-stvima vagonetima i kamionima. Sa-mo kratak period korišten je kombi-novani transport uglja prilikom plićegzahvata PK „Potočari“. Međutim, pre-

laskom na dublji zahvat radi nepo-voljnog odnosa otkrivka-ugalj i velikeudaljenosti odlagališta, nametnula sepotreba uvođenja kombinovanog tra-nsporta iskopine.

Diskontinuirani transport: U pr-vom periodu površinske eksploatacijeod 1946. do 1963. godine, transportotkrivke i uglja vršen je prugama uskogkolosjeka u drvenim vagonetima za-premine od 1 do 12 m3, a za vuču suslužile male parne lokomotive. Šezde-setih godina kamionski transport do-nosi preokret u načinu transporta. Odrabljenih ''Krup'' kamiona, ''Mazova''nosivost od 25 tona se povećava prekodampera tipa ''Haulpak – 65B'' na 59 t– da bi od 1975. godine pa do danasrad na transportu otkrivke i uglja pre-uzele damperske jedinice velike nosi-vosti ''Unit Rig 120 – 15'', ''Unit RigMark- 36'', ''Euclid R-170'' i ''Bellaz'' od110 do 155t.

Kombinovani transport: Projekt-nim rješenjima PK '' Potočari ''(dubokizahvat) predviđena je eksploatacija ugljapod veoma nepovoljnim uslovima – odkojih su najizraženiji odnos otkrivka –ugalj 13 : 1, nagib ugljenog sloja je rela-tivno veliki i kreće se od 28° do 33°, va-njska odlagališta jako su udaljena odPK, visinska razlika transporta otkrivkei uglja je velika i dr. tako da su sve ovekomponente nametale potrebu uvođenjakombinovanog transporta iskopine. Ko-mbinovanim sistemom transporta omo-gućuje se transport otkrivke varijantno:


samo damperima, damperima i trans-porterima sa gumenom trakom, i pre-bacivanjem (stripovanjem otkrivke).

U sistemu kombinovanog trans-porta (koji treba da preveze oko 300miliona m3 čvrste mase) za vijek tra-janja od 25 godina – damperske jedinicese kreću po horizontalnim etažnim rav-nima od bagera do drobilice, koje supostavljene na obodu otkopnog kraterapo visini uzduž transportera sa gu-menom trakom. U drobiličnom postro-

jenju otkrivka se usitnjava i transpor-tnim trakama otprema do odlagalištagdje se pomoću odlagača odlaže. Kom-binovani sistem: damper – drobilica –traka – odlagač je veoma velikog ka-paciteta i mogućnosti, a ilustracije radi– samo jedno drobilično postrojenje (uukupnom sistemu predviđen je rad 4drobilice) je kapaciteta 2.300 t/h. Tran-sporteri sa gumenom trakom su širinegume 1.800 mm, brzinom od 4,5 m/seci kapacitetom od 9.150 t/h maksimalna


10. Tračni transporter

dužina transportnog puta koji se sastojiod 6 traka iznosi 4.400 metara. Dro-bilična postrojenja su polustacionarnai premještaju se sa napredovanjem PK.Za premještanje drobiličnih postro-jenja služi prenosna platforma speci-jalne namjene, koja se koristi još priprenosu pogonskih i povratnih stanicatransportera. Za normalno odvijanjetehnološkog procesa – uključuje se isistem centralnog upravljanja prekokojeg se vrši upravljanje i praćenje radakombinovanog transportnog sistema.

POVRŠINSKI KOP ''SUHODANJ''

Ležišta uglja su bile konstatovane jošprije II svjetskog rata a na izdancimakao što je “Suhodanj”, otvoreni su prvirudnici u “Đurđeviku”. Prvi podaci oovom području potiču iz 1948. godine,kada su izvršena prva istraživanja cje-lokupnog basena Đurđevik. Na osnovuovih istraživanja i ranijih poznavanja iz-danaka, uočene su glavne karakteristikeugljenog sloja i basena uopće.

Ostvareni rezultati na otkrivci naPK ''Suhodanj'' u periodu od 1986 –1990. godine iznose 1.922.070 m3 č.m.,a ostvareni rezultati na uglju za perid1986 – 1990. godine iznosi 736.879 tk.u. tako da imamo Ko 2,6.

Pojedini dijelovi područja ''Suho-danj” istraživani su u nekoliko navrata usklopu istraživanja cjelokupnog bazena

Đurđevik. Prvi podaci potiču iz 1958.god. zatim 1962. godine a od 1972 –1979. godine izvedena su zadnja bušenja.

Prvi podaci s ovog dijela ležišta us-mjeravali su ostala istraživanja na dru-ge oblasti sa povoljnijim uslovimazalijeganja ugljenog sloja, tj. na pliće re-jone od kojih su neki kasnije istraženi.Glavna istraživanja na ovom lokalitetuostvarena su (Živčići, Brezje, Potočari)pomoću istražnih bušotina.

Do sad je urađena 100 metarskamreža istražnih bušotina što je omogu-ćilo da se približnije urade profili i izd-voje pojedine cjeline.

Sve pozitivne bušotine nisu nabu-šile istu debljinu ugljenog sloja, štogovori da je jedan sloj približno istedebljine, naknadnim, naročito tekton-skim uticajima poremećen, kako u hor-izontalnom tako i u vertikalnom po-gledu sa čestim isklinjenjem različitihdimenzija, pa je i nabušena debljinarazličita.

U geološkoj građi Đurđevičkogbazena učestvuju:

• kompleks stijena od Paleozoika do Krede

• limničko-terestrička serija sa ugljem

• pliocenski konglomerati• kvartarni sedimenti

Osnovno gorje mlađim stijenamačini paleozojski kompleks ultrabazit,anfibolita i serpentinita, zatim trijaskaserija pješčara, krečnjaka i rožnaca.


Kompleks starijih stijena ima zajed-nički pad prema jugu, eroziono su jakozaravnjene i zauzimaju relativno niskekote terena. Ostali dijelovi ove serije, dužsjevernog oboda su tektonski potonuli iprekriveni su mlađim stijenama.

Preko starijeg kompleksa leži ero-ziono tektonski-diskordantno mlađaterestričko-limnička serija sa ugljem.Ova serija je ekonomski najinteresant-nija jer je u njoj u vidu sloja koncen-trisana ugljena supstanca. Podinskaserija je ovde nepoznate debljine i imaulogu nivelisanja reljefa u osnovnomgornjem formiranju baze za kasnijetaloženje ugljenog sloja. Zajedno sanižim stijenama podinske naslage suizvedene iz prvobitnog horizontalnogpoložaja.U sastav podinske serije ulazeviše litoloških varijateta koji se među-sobno mijenjaju. Pješčari čine osnovumlađoj seriji. Preko njih su glinovito –laporoviti pješčari, gline, ugljevite gli-ne, tanji sloj uglja i dr.

Ugljeni sloj je dio ugljenog slojaĐurđevika i ovde je na dosta velikojdubini, ograničen sa više strana rasje-dom, koji su i uslovili ovaj revir.

Debljina ugljenog sloja ovdje vari-ra po bušotinama, a razlike po bloko-vima iznose 0,5 -15 m.

Ugljeni sloj u ovom dijelu imapružanje sjever – zapad – jug – istok sapadom prema jugo–zapadu od 17 – 30stepeni.

Krovinu čini debela serija lapora-ca, laporovitih krečnjaka i gline sa

proslojcima drugih ili po sastavu slič-nih varijeteta. Čitava krovinska serijamože se podijeliti po visini u tri dijela ito neposredna, srednja i viša krovina.

Prelaz iz ugljenog sloja u nepo-srednu krovinu je oštar i jasan što nijeslučaj sa podinom.

Na ugljenom sloju leži sloj pijeskai pješčara mjestimično silifikovan de-bljine od 2 do 27 m.

Srednja krovina je izgrađena odsivih laporaca, koji se smjenjuju satamnim laporcima i pojedinim vrstamatanko-slojevitih laporaca.

Viša krovina je nastavak srednjekrovine i po kvalitetu i po rasporeduslojeva.

Završni sedimenti su mlađi i imajuulogu da nivelišu tektonske neravnineu laporovitom materijalu. Serija jeizgrađena od pjeskova, konglomerata iglinovito – pjeskovitog humusa de-bljine do 15 m.

POVRŠINSKI KOP “POTOČARI”

Površinski kop “Potočari” pokrivasjeveroistočni i srednji dio đurđevičkogbasena na površini oko 116 hektara. Naovom području se nalazi zaseok Alićikao i manji broj negrupisanih naselja iseoskih objekata.

Na ovom blago zatalasanom te-renu nalaze se komunikacije (seoskiputevi) neophodne za osnovne potrebemještana. Ovi putevi se povezuju sa


širokom saobraćajnicom koja povezujePK “Višća” sa Separacijom u Đurđe-viku i preko nje na asfaltni put Živinice- Sarajevo i Živinice-Banovići.

Reljef terena je blago zatalasan inagnut ka sjeveru, tj. dolini rijeke Os-kove. Pravac pružanja svih površinskihkopova je približno jug – sjever i graviti-raju ka slivnom području rijeke Oskove.

U rudarsko–geološkom pogleduovo su plići dijelovi sjevernog i južnogkrila đurđevičke sinklinale, to je diojužno od već otkopanog dijela PK“Potočari” kojim je bio zahvaćen samonešto širi pojas sjeverne izdanačke zone.

Prema ovome, sjevernu granicupredstavlja završna kosina starog kopai neotkriveni izdanački dio sloja.Istočni dio ležišta je velikim rasjedomrazdvojen od bivšeg kopa “Brezje”,južna i zapadna granica su uslovljenedislokacijom linija duž kojih je ugljenisloj spušten u veće dubine.

PK “Potočari” počeo je sa radom,prema Glavnom rudarskom projektu,1981. godine. Po ovom projektu pro-jektna rješenja otkopavanja rađena suu šest varijanti.

Prihvaćena varijanta eksploatacijePK “Potočari” je III A-2 sa slijedećimosnovnim karakteristikama:

• ukupne ograničene eksploata-cione rezerve 15.230.000 t r.u.

• ukupne ograničene količine otkrivke 180.800.000 m3 č.m.

• prosječni koeficijent otkrivke 11,9 m3 č.m/t r.u.

Puni kapacitet rada Površinskogkopa “Potočari”, po ovoj varijanti, pla-niran je u periodu 1986.- 1995. godini. Sobzirom da radovi predviđeni Glavnimrudarskim projektom Površinskog ko-pa “Potočari”, nisu tekli planiranom di-namikom, a prema usvojenoj varijantieksploatacije, prišlo se izradi Tehničkogprojekta I i II razvoja PK "Potočari".

Tehničkim projektom I i II fazerazvoja Površinskog kopa “Potočari”predviđen je razvoj rudarskih radovana otkrivci do kote 104, a na ug1ju dokote 80. Po ovom projektu u I periodueksploatacije koeficijent otkrivke ke = 15 m3 č.m./t za količinu otkrivkeod 37.980.000 m3 č.m. i 2.500.000 t r.u.,a u II periodu ke = 11,75 m3 č.m./t zakoličinu otkrivke 45.850.000 m3 č.m. i3.900.000 t r.u.

Otkopavanjem masa u zapadnomdijelu Površinskog kopa "Potočari"stvorio bi se prostor za smještaj većihkoličina otkrivke u unutrašnje odlagal-


11. Kamionski transport

ište, čije je formiranje i predviđenodopunskim rudarskim projektom. Uunutrašnje odlagalište odložile bi semase nastale proširivanjem i razvojemjugoistočnog dijela Površinskog kopa"Potočari" koji je takođe planiran Teh-ničkim projektom I i II faze razvojaPovršinskog kopa "Potočari".

Dopunskim rudarskim projektomunutrašnjeg odlagališta Površinskog kopa"Potočari" predviđeno je da se kamionimau zapadni dio odlagališta odloži 9.563.087m3 č.m. Nakon završetka eksploatacije za-padnog i dijela istočnog dijela PK "Po-točari" stvorili bi se uslovi za proširivanjeunutrašnjeg odlagališta i odlaganje jošvećih količina otkrivke.

Razvoj rudarskih radova u Povr-šinskom kopu “Potočari” tekao je ne-planiranom dinamikom. Ogromno ka-šnjenje u otkrivci, veliki problemi sapodinskim masama, povećanje grani-čne dubine kopa i dužina transpo-rtnih trasa uslovljavaju odustajanje odplaniranog razvoja površinskog kopa.Zaostatak u otkrivci prouzrokovan je ne-dostatkom transportnih kapaciteta, po-moćne opreme, velikih dužina transporta

kao i ranijim načinom otvaranja površin-skog kopa po pružanju što je imalo zaposljedicu veću investicionu otkrivku.

Otvaranje površinskog kopa popružanju i ranije kipanje jalovinskihmasa po podini je uslovilo kretanjepodinskih masa koje su nestabilne i kojeonemogućavaju izvođenje rudarskihradova do projektovanih dubina, a oneugrožavaju i postojeće rudarske objekte.

Zbog problema sa nadolazećimpodinskim masama i nemogućnošćunjihovog odlaganja transportnim siste-mom, sporog razvoja rudarskih radovau kopu i nemogućnošću daljeg odla-ganja jalovinskih masa u unutrašnjeodlagalište, velikih dužina transportana vanjsko odlagalište "Višća I" i dr.prišlo se ideji odustajanja od planiranograzvoja površinskog kopa i formiranjujednog novog vanjskog odlagališta.

REZERVE UGLJA U LEŽIŠTU

Stanje rudnih rezervi obrađeno je uElaboratu o kategorizaciji rezervi mr-kog uglja za PK dati su u sljedećimtabelama:


STANJE REZERVI ZA POVRŠINSKI KOP “POTOČARI”

Klasa rezervi Kategorija UkupnoA B C

Bilansne 2.749.537 10.564.748 398.676 13.712.961Vanbilansne - - - -Potencijalne - - - -Ukupno 2.749.537 10.564.748 398.676 13.712.961


PLANIRANE I OSTVARENE KOLIČINE ROVNOG UGLJA ZA 2000 - 2010. GODINU

GODINA PK "VIŠĆA"UKUPNO [t r. u.]

PK "POTOČARI" [t r.u.] PK "VIŠĆA II" [t r.u.]planirano ostvareno % planirano ostvareno % planirano ostvareno %

2000 286.440 157.180 54,87 210.504 53.000 25,18 496.944 210.180 42,292001 259.000 261.970 101,15 125.000 63.980 51,18 384.000 325.940 84,882002 200.000 241.760 120,88 140.000 73.380 52,41 340.000 315.140 92,682003 340.000 237.680 69,91 0 62.080 0 340.000 299.760 88,162004 250.000 270.460 108,18 90.000 56.220 62,47 340.000 326.680 96,082005 170.000 357.240 210,14 190.000 78.630 41,38 360.000 435.870 121,072006 183.462 339.802 185,22 210.000 77.430 36,87 393.462 417.232 106,042007 200.000 182.300 91,15 172.850 147.150 85,13 372.850 329.450 88,352008 180.000 138.070 76,71 205.000 205.230 100,11 385.000 343.300 89,222009 250.000 215.700 86,28 240.754 136.580 56,73 490.754 352.280 71,782010 200.000 270.620 135,31 251.508 117.130 46,57 451.508 522.128 115,644 MJ.2011 93.798 116.710 124,43 65.922 34.350 52,11 159.720 151.060 94,58Ukupno 2.612.700 2.789.492 106,77 1.685.538 1.105.160 65,57 4.168.638 4.029.020 96,65

PK POTOČARI PK VIŠĆA II UKUPNO

Godina

DIREKT. OTKRIVKA m3 DIREKT. OTKRIVKA m3 DIREKT. OTKRIVKA m3

planirana ostvar. procenat planirana ostvar. procenat planirana ostvar. procenat[%] [%] [%]

2000 3414807 727620 27,31 1393175 233045 16,7 4807982 960665 19,982001 1972000 728180 63,93 1100000 342910 31,2 3072000 1071090 34,872002 2050000 1204119 58,74 840000 252230 30,0 2890000 1456349 50,392003 1700000 1516380 89,20 1020000 549310 53,9 2720000 2065690 75,942004 1189297 1389000 116,8 1087030 382640 35,2 2276327 1771640 77,832005 850000 1473510 173,35 1310000 621960 47,5 2160000 2095470 97,012006 1100000 1486695 135,2 1280000 1057690 82,6 2380000 2544385 106,912007 1250000 696810 55,74 1174000 1277370 109 2424000 1974180 81,442008 1105000 902520 81,68 1202500 1146360 95,3 2307500 2048880 88,792009 1500000 1143670 76,24 1444524 862120 59,7 2944524 2005790 68,122010 1400000 962080 68,72 1760556 777450 44,2 3160556 1739530 55,044mj.2011 596515 402740 67,52 461453 258040 55,9 1057968 660780 62,46Σ 18127619 12633324 69,69 14073238 7761125 55,15 41722557 20394449 48,88

I PLANIRANE I OSTVARENE KOLIČINE OTKRIVKE ZA 2000 - 2010. GODINU

POVRŠINSKI KOP “VIŠĆA II”

Površinski kop “Višća II” obuhvatasjeverozapadni dio đurđevičkog base-na, a nalazio se u naselju Donja Višća,koje će biti dislocirano kao i dalekovodikoji napajaju lokalna sela i rekul-tivisano odlagalište Kažalj.

Reljef je blago zatalasan prema ri-jeci Oskovi. Kote terena se kreću od 250do 300 m. Pravac kretanja vodotoka jepribližno sjever i gravitira slivu rijekeOskove. U rudarsko-geološkom pogle-du na sjevernoj strani ležišta nalazi seizdanačka zona, kao i željeznička prugaBanovići - Živinice, željeznička stanicaD. Višća i rijeka Oskova.

Na južnoj strani ležišta nalazi sejama „Potočari“ i odlagališta. Istočnastrana ležišta ograničena je izdanač-kom zonom, industrijskim komplek-som Površinskog kopa “Potočari”.

Na zapadnoj strani ležište je ogra-ničeno izdanačkom zonom te zatvo-renim Površinskim kopom “Višća I” iodlagalištem Kažalj.

Podina ugljenog sloja izrađena je odpjeskovitih glina i zelenkastih serpentin-skih glina debljine nekoliko metara.Glavni ugljeni sloj se odlikuje posto-janom debljinom i ujednačenim kvalite-tom. Preko ugljenog sloja leži krovinskaserija izrađena pretežno od laporovitihmaterijala. Maksimalna debljna krovin-skih naslaga u ovom ležištu je oko 250 m.

Ugalj u Višći predstavlja dio uglje-nog sloja đurđevičkog basena i oštro

odvaja krovinu od podine. Prosječnadebljina ugljenog sloja je 16 m. Po ste-penu metamorfizma, ugalj pripada tvr-dim mrkim ugljevima sa prelazom po-jedinih sastavnih komponenti ka ka-menom uglju. Ugljeni sloj ima pružanjeistok - zapad, a pad prema jugu poduglom od 280 do 330. Krovina je pred-stavljena serijom laporovitih krečnjaka,sivih laporaca, muljevitih laporaca sabiljnim ostacima pored kojih se mogujaviti i glinoviti laporci, bentonitna gli-na, proslojci laporca i dr.

Tokom dosadašnjeg perioda ek-sploatacije uglja i otkrivke na površin-skom kopu "Višća II" produbljavanjekopa je vršeno sa sjeverne strane (odizdanačke zone) udužno po kontaktupodine ugljenog sloja i pravcem napre-dovanja fronta rudarskih radova odsjevera ka jugu. U istočnom dijeluotkopanog prostora najniža dostignutakota je 179,1 m nadmorske visine, a uzapadnom dijelu najniža dostignutakota je 185 m nadmorske visine.

Razvojem kopa su djelimično os-tale formirane etažne berme (prom-jenljive širine) etaža E-248, E-236,E-224, E-212, dok je na ostalim eta-žama vršeno podbijanje-udvajanje eta-žnih kosina.

Pristup na pojedine etaže i dijelovekopa se obavlja postojećim putnimtrasama, čiji su elementi širine i pada-uspona promjenljivi i uklapaju se upostojeće stanje radova, kao i zahtjevetransportne opreme.


Transport i odlaganje otkrivke jevršeno na vanjsko odlagalište "Višća II"koje je locirano jugo-zapadno od projek-tovane završne konture kopa. Procentu-alno mali dio masa je odložen sa sjevernestrane kopa (između postojećeg puta isjeverne završne konture kopa).

Transport uglja se vrši damperimado prihvatnih bunkera klasirnice kojase nalazi na željezničkoj pruzi Tuzla -Banovići.

Odvodnjavanje se vrši višeste-penim centrifugalnim pumpama kojesu locirane u centralnom dijelu-kraterukopa i priključene na cjevovod preč-nika φ 250 mm kojim se voda provodiu rijeku Oskovu. Položaj vodosabirnikaje na PP23A k, 190m i PP 21A k, 176m.

Površinski kop "Višća II" počeo jeda radi polovinom 1985. godine, to subili početni radovi na otvaranju.

U prvoj etapi, tj. fazi razvoja po-vršinskog kopa "Višća II" projektovanoje da se otkopa 7.159.000 m3 čvrstemase otkrivke i 1.819.000 t r.u. (u ovekoličine uključene su mase i iz istra-žnog usjeka - usjeka otvaranja).

U drugoj fazi razvoja površinskogkopa "Višća II" projektovano je da seotkopa 198.017.000 m3 čvrste mase i10.436.000 tona rovnog uglja.

Za održanje potrebnog kapacitetaod 1.300.000 t r.u. nađeno je rješenje uprijevremenom uključivanju u rad PK"Višća II" sa plitkim zahvatom. Tako biPovršinski kop "Višća II" radio do pos-tizanja punog kapaciteta na Površin-



STANJE REZERVI NA PK “VIŠĆA II”

Klasa rezervi Kategorija UkupnoA B C

Bilansne 2.477.558 14.004.687 - 16.482.245Vanbilansne - - - -Potencijalne - - - -Ukupno 2.477.558 14.004.687 - 16.482.245

skom kopu "Potočari", a po završetkueksploatacije na Površinskom kopu "Po-točari" proizvodnju bi preuzeo Površin-ski kop "Višća II". Tekući koeficijentotkrivke projektovan je u granicama od10.92 do 16.31 m3.č.m./t ili prosječnoza cijeli vijek (1986-2010) 13.02 m3.č.m/t.r.u. Prosječni koeficijent otkrivke sastanjem 1.1.1986. god. iznosio je naPovršinskom kopu "Potočari" 10,88m3/t.r.u. a na Površinskom kopu "VišćaII" 16.49 m3/t.r.u.

Površinski kop "Višća II" je trebaobiti u radu samo do početka ulaska upunu proizvodnju površinskog kopa"Potočari". Zbog kašnjenja na površin-skom kopu "Potočari" i radovi na po-

vršinskom kopu "Višća II" su se produžili,tako da je PK "Višća II" bio i dalje uradu. Zbog kašnjenja u dobivanju otk-rivke inoviranim idejnim riješenjimaizvršeno je novo okonturenje Površi-nskog kopa "Višća II", data je nova di-namika otkopavanja sa prethodno izra-čunatim graničnim koeficijentom otkri-vke kao ekonomskom veličinom.

U ograničenju za tzv. "duboki zah-vat" sadržane su i količine iz "plitkogzahvata". Diferencijalno sagledavajućiako bi se prvo izvodio plitki zahvat, paonda duboki zahvat stanje bi bilo ve-oma nepovoljno i Kp bi iznosio: 18.60m3.č.m/t.r.u.

STANJE UKUPNIH REZERVI:

Klasa rezervi Kategorija Ukupno

A B CPK “Potočari” 2.749.537 10.564.748 398.676 13.712.961PK “Višća II” 2.477.558 14.004.687 - 16.482.245Ukupno 5.227.095 24.569.435 398.676 30.195.206


KOLIČINA OSTVARENE PROIZVODNJE OD OTVARANJA DO KRAJA 2010. GOD. POGONA PK “VIŠĆA”

Godina radaPK “Potočari” PK “Višća II” Pogon PK “Višća”Otkrivka Ugalj Otkrivka Ugalj Otkrivka Ugalj [m3 č.m.] [t r.u.] [m3 č.m.] [t r.u.] [m3 č.m.] [t r.u.]

do 1985 29.857.670 2.150.000 780.000 116.600 30.637.670 2.266.6001986 5.933.375 880.000 1.637.000 350.000 7.570.375 1.230.0001987 6.516.345 194.000 2.190.000 448.000 8.706.345 642.0001988 8.585.830 344.290 2.001.000 620.000 10.586.830 964.2901989 7.154.790 477.446 2.789.000 930.870 9.943.790 1.408.3161990 6.157.600 700.000 2.645.000 632.710 8.802.600 1.332.7101991 4.277.200 458.000 869.000 414.000 5.146.200 872.0001992 1.530.800 262.764 421.000 120.000 1.951.800 382.7641993 97.800 32.500 0 0 97.800 32.5001994 0 10.523 0 0 0 10.5231995 156.137 20.386 0 0 156.137 20.3861996 483.750 114.569 0 0 483.750 114.5691997 697.415 177.300 0 0 697.415 177.3001998 1.123.895 242.448 324.135 0 1.448.030 242.4481999 770.425 43.480 882.600 237.730 1.653.025 281.2102000 727.620 146.470 233.675 49.628 961.295 196.0982001 728.180 214.117 342.910 63.104 1.071.090 277.2212002 1.204.119 241.119 252.230 73.186 1.456.349 314.3052003 1.516.380 227.739 549.310 59.483 2.065.690 287.2222004 1.674.390 251.834 483.955 50.729,62 2.158.345 302.563,622005 1.473.510 309.168,9 621.960 66.042 2.095.470 375.210,92006 1.486.695 316.770 1.057.690 72.180 2.544.385 388.9502007 696.810 182.300 1.277.370 147.140 1.974.180 329.4402008 902.520 138.070 1.146.360 205.220 2.048.880 343.2902009 1.143.670 215.700 862.120 136.580 2.005.790 352.2802010 925.170 294.030 751.850 132.000 1.677.020 426.030Ukupno 85.822.096 8.645.023,9 22.118.165 4.925.202,62 107.940.261 13.570.226,5

Zamjenom starog i dotrajalog objektakao i postrojenja stare suhe separacijeuglja u Živinicama, zbog stalno rastućepotrebe za ugljem i razvojem industri-jskih kapaciteta u okolini Tuzle, dolazido izgradnje novog objekta separacije,,Đurđevik''.

Blizina samog ležišta objektu sep-aracije daje izvrstan značaj što se ob-jekat projektuje i izgrađuje za rekordnovrijeme i sa kapacitetom koji za ta-dašnje prilike svrstava separaciju ,,Đur-đevik'' u sam vrh takvih prerađivačkihobjekata u Jugoslaviji. Zbog toga bivajuangažovane tada najbolje firme iz Slo-venije i Francuske. Postojeće postrojenjeseparacije za oplemenjivanje mrkog ug-lja u Đurđeviku pušteno je u rad 1968.godine sa kapacitetom od 180 t/h ro-vnog uglja. Tehnologija oplemenjivanjafrancuske firme ''PIC'' a osnovna op-rema je pro-izvod u kooperaciji sa fir-mama''PIC'' i STT Slovenija, a koja sesastoji od niza tehnoloških operacija odkojih su najbitniji:

• priprema rovnog uglja na gra-nulaciju od (-120+0) mm,

• mokro odsijavanje rovnog ug-lja na 10 mm,

• teško-tekućinska separacija fra-kcije od (-120+10) mm,

• separacija u mašini taložnici frakcija od (-10+0) mm,

• finalno pranje, klasiranje i skla-dištenje proizvoda i

• prečišćavanje tehnološke vode

Svaki od navedenih dijelova pog-ona se sastoji od niza tehnoloških op-eracija i mnoštva opreme i aparata štoovaj tehnološki proces i čini složenimsa mnoštvom opreme i aparata za svepredviđene operacije, što zauzima ve-liki objekat pogona i ogromnu povr-šinu u okolini.

Ovakav tehnološki proces nije pre-trpio neke suštinske promjene, izuzevneznatno u dijelu pripreme rovnog ugljai prečišćavanja tehnološke vode, te jepostrojenje praktično ovih 35 godinarada ostalo isto, da bi se tek poslije 2003.godine nešto ozbiljnije pristupilo izmje-nama u tehnološkom postupku.

Dakle, rovni ugalj se u pogonupredklasirnice drobi i priprema na


FEJZO HODŽIĆ, DIP. INŽ. RUD.

SEPARACIJA I PRERADA UGLJA

granulaciju od -120+0 mm i kao takavdoprema u pogon T. T. Separacije naispirno sito perforacije otvora 10 mmgdje se vrši ispiranje i prosijavanje.

Frakcija od -10+0 mm sa vodom uvidu ugljene suspenzije transportuje seu mašinu taložnicu, gdje se vrši sepa-racija ove frakcije. Frakcija -120+10mm odlazi u teškotekućinske separa-tore, gdje se na bazi razlike specifičnihtežina u kombinaciji teške tekućine iprotiv struje medija u prvom separa-toru vrši izdvajanje jalovine, a u drugomseparatoru se izdvaja međuproizvod-sraslac. Krupni asortimani uglja odlazena sito za klasiranje, gdje se poslijepranja dobijaju komercijalni proiz-vodi: orah, kocka i komad. Kao i u sep-aratorima, u mašini taložnici se uprvom djelu izdvaja jalovina, koja sezajedno sa jalovinom iz prvog separa-tora otprema u bunker jalovine. Naovaj način se dobija nus proizvod ja-lovina koja se dalje kamionskim tran-sportom otprema na odlagalište.

Sraslac iz mašine taložnice se mi-ješa zajedno sa sraslacem iz drugogseparatora i sa dijelom sitnog uglja činikomercijalni proizvod kotlovac. Sitniugalj iz mašine taložnice se u vidu sus-penzije otprema u bazen za sitni ugalj,gdje se vrši proizvodnja komercijalnogproizvoda – sitni prani ugalj.

Otpadna tehnološka voda, kojanastaje u toku tehnološkog procesa,odvodi se u ugušćivače, gdje se pri-marnim prečišćavanjem izbistreni dio

vraća u proces kao prečišćena tehno-loška voda, a ugušćeni dio ide na se-kundarno prečišćavanje. Nekada sedruga faza prečišćavanja otpadne te-hnološke vode vršila pomoću centri-fuga, a danas u prirodnim bazenimavelikih površina prirodnim talože-njem.

U oba ova slučaja nastaje komerci-jalni proizvod sitni ugalj -3+0 mm, kojinalazi svoj plasman i ima vrijednost natržištu. On se nakon taloženja u bazenuskladišti na otvorenom u obliku kupakako bi se vlažnost ocjeđivanjem sma-njila na najmanju moguću mjeru. Takoisušen i kvalitetan ugalj asortimana 0-3 mm. se ponovno počeo isporučivatiTE ''Tuzla'' od 2003. godine.

Ono što još jednom ukazuje na vri-jednost i kvalitetu ovog uglja je či-njenica da je zahvaljujući njemu održanTES BiH u toku agresije (1992 -1995), jerse talog u to vrijeme isporučivao TE''Tuzla'', a potom i do 1997. godine. Upriodu od 1993. do 1997. godine TE“Tuzla” ovog asortimana je isporučeno ukoličini od 574.388 tona. Ponovno in-teresovanje za ovim asortimanom krećeod 2003. godine, kada se u većim ko-ličinama počinje isporučivati potroša-čima. U periodu od 2003 do 2010. go-dine isporučeno je 272.843 tona.

Pored TE '' Tuzla'' kupci ovog asor-timana su bili potrošači iz bliskogokruženja (Hrvatska i Srbija).

Da bi ovaj ugalj našao svoj put nainozemno tržište, potrebno je da se vrši

57 Separacija i prerada uglja

njegovo briketiranje koje bi zadovop-ljavalo potrebe zahtjevnog tržišta za-padne Europe..

U vezi toga rađeno je i laboratori-jsko ispitivanje taloga u laboratorijamaHolandije i Francuske na uzorcimakoličine od 500 kg.

Potvrđeni su očekivani rezultati, aona su potvrđena i ispitivanjima kakotoplotne tako i hemijske analize briketau RGH Inspektu. Ovo je ovlaštena in-stitucija koja se na prostoru naše zemljebavi analizama uglja.

Rezultati ispitivanja su pokazalislijedeće:

Briketi imaju toplotnu moć 17.000kj/kg, što govori da se asortiman koji sedobije u toku redovnog tehnološkogprocesa sijanja uglja na TTS ''Đurđe-vik'' treba i mora briketirati, što biimalo višestruki odjek u Rudniku, a i uokruženju. Naime, takav briket po svo-jim karakteristikama je spreman za za-padno tržište.

Zato započete aktivnosti oko iz-gradnje briketirnice u krugu Rudnikatreba ubrzati, pogotovu što ovaj ugaljsvakodnevno nastaje tokom procesa si-janja a ima ga i na zalihama. Prečišća-vanje otpadne tehnološke vode, pored


12. Teško tekućinska separacija ’’Đurđevik’’

KARAKTERISTIKE ASORTIMANA UGLJA NA TTS-U

Vrsta analize Jedinice Komad Kocka Orah Sitni I (0-15) TalogGruba vlaga % m/m 3,9 4,41 5,14 12,50 23,5Higro vlaga % m/m 4,68 5,06 5,38 3,57 2,46Ukupna vlaga % m/m 8,58 9,47 10,52 16,07 25,96Pepeo % m/m 18,6 16,46 16,24 12,44 31,12Sagorljive materije % m/m 72,82 75,11 74,61 70,63 42,92Koks % m/m 53,33 53,65 52,49 48,17 50,62Cfix % m/m 34,73 37,19 36,29 35,73 19,49Isparljive materije ( volatili) % m/m 38,09 37,92 38,36 34,9 23,42Gornja toplotna vrijednost kJ/kg 22.195 23.256 22.547 21.826 12.234Donja toplotna vrijednost kJ/kg 21.181 22.219 21.484 20.624 11.133

toga što zauzima veliki prostor, je vrlokomplikovan i obiman proces. Ovakodobijen sitni ugalj se poslije taloženjaskladišti na otvorene deponije, zbognemogućnosti njegovog bunkerisanja,što mu dodatno smanjuje vrijednost, atime i mogućnost plasmana na tržište.Ovakav način pripreme uglja za prodajuza široku potrošnju i industriju je u ve-likoj mjeri uslovljen vremenskim pri-likama pa tako ograničava plasman kakoprema domaćoj industriji tako i premaizvozu. Za razliku od ovog sitnog ugljaostali komercijalni proizvodi se de-

ponuju u bunkere, a otprema svih pro-izvoda moguća je željezničkim i dru-mskim saobraćajem.

KARAKTERISTIKATEHNOLOŠKOG PROCESA SIJANJA KADA NEMA SUHO-ODSIJANOG UGLJA

Osnovna i glavna prednost postojećegtehnološkog procesa je proizvodnja vi-soko kvalitetnih asortimana uglja čiji plas-man i vrijednost na tržištu nije upitna.


Predklasirnica

-120+0mm

-120+25mm

-120+25mm

Poz. 9

Poz. 10

Poz. 11

Poz. 68

Poz. 56

Transporter poz. 65 Transporter poz. 69

Poz. 75

Poz. 14

Prosijavanje

Drewboy

DrewboyBunker jalovine

Bazen za sitni ugalj

Rezonantno sito Sito za klasiranje Sito

Drobilica

Bunkeri za komad, kocku i orahBunkeri za sitni ugalj

Rezonantno sito

Transporter poz. 3 -25+0 mm

Transporter poz. 2

Transporter poz. 74 Transporter poz. 17 AB 17 C

Transporter poz. 1

Transporter poz. 37

Sraslac + UgaljJalovina

Cijeđenje ispiranje

Cijeđenje ispiranje

-120+25mm

-30+25mm -120+30mm

Poz. 38

Elevator poz. 39

13. Karakteristika šema tehnološkog procesa kada imamo suho-odsijani uglj

Nedostatci postojećeg tehnološkogprocesa:

• zastario i glomazan tehnološki proces,

• proizvodnja velike količine sit-nog uglja (-3+0) mm, koji ne-ma veliku vrijednost i konti-nuiran plasman na tržištu,

• nizak stepen iskorištenja rov-nog uglja na komercijalne ug-ljeve,

• proizvodnja velike količine ja-lovine,

• potrošnja velike količine en-ergije i vode,

• proizvodnja velike količine ot-padne tehnološke vode (uglje-ne suspenzije), pri čemu veliki dio pogona radi na njenom pre-čišćavanju i transportu.

1. otpadna tehnološka voda pos-lije primarnog prečišćavanja deponuje se u taložne bazene koji zauzimaju veliku površinu u krugu T.T.Separacije.

2. otpadna tehnološka voda je uzročnik vodenom i aero-za-gađenju, odnosno izlivom u ri-jeku Gostelju i djelovanjem vazdušnih strujanja na istalo-ženi sitni ugalj granulacije-3 mm.

Kako se vidi iz navedenog, potre-bno je zadržati kvalitetu proizvoda inaći veću vrijednost i siguran plasman

na tržištu sitnog uglja od (-3+0) mm.Iskorištenje rovnog uglja sa sadašnjih50-60 % na komercijalne ugljeve pove-ćati na maksimalno moguće iskoriš-tenje, smanjiti upotrebu industrijske itehnološke vode, a time i količinu ot-padne tehnološke vode i sve u smisluekonomske opravdanosti sa postojećomopremom, uz isti kapacitet, sa pojednos-tavljenim tehnološkim procesom postićiveće efekte.

U naučno-istraživačkom radu, saciljem pojednostavljenja, postojećegtehnološkog procesa, povećanja isko-rištenja urađen je elaborat sa predlo-ženim varijantama rekonstrukcije poduslovom minimalnog investicionogulaganja sa iskorištenjem već posto-jeće opreme. Svaka od varijanti rekon-strukcije sa svim bitnim varijablama,interesantnih idejnih rješenja po nave-denom uslovu, u eksperimentalnomdijelu demonstrirana je i ispitana u lab-oratorijskim uslovima, te stručno ob-rađena u elaboratu rekonstrukcije teh-nološkog procesa od januara 2003. go-dine.

Sa minimalnim investicionim ula-ganjima, prednost je dobila i odobrenakombinacija suhog odsijavanja rovnoguglja sa teškotekućinskom separacijomkrupno odsijane frakcije koja skoro upotpunosti može iskoristiti postojećuopremu, puno je jednostavnija od po-stojeće, uz maksimalno iskorištenje ro-vnog uglja i najvećim ekonomskim efe-ktima.


Svakako je bitno istaknuti da sve,od naučno-istraživačkog rada, idejnihrješenja, stručne i eksperimentalne ob-rade do izrade projekta proizvod jepraćenja i analize rada tehnološkogprocesa u pogonu T.T. Separacije saraspoloživim kadrovima.

Cilj projekta je bio da sa minimal-nim investicionim ulaganjima (isko-rištenje postojeće opreme i uređaja) većzastario tehnološki proces pripreme iobogaćivanja rovnog uglja pojedno-stavi sa ciljem smanjenja troškova, po-većanja iskorištenja rovnog uglja, prila-gođenog zahtjevima tržišta, sa što bo-ljom kvalitetom proizvoda i sa zna-čajnim ekonomskim efektima rekon-struisanog postrojenja.

Ova izmjena tehnološkog procesase uradila, metodom suhog odsijavanjai pranja rovnog uglja i ponovo će raditiseparacija na način kao na samompočetku kada je počela sa radom, s tomrazlikom što je postupak suhog odsija-vanja sada osavremenjen i sam postu-pak reducirao opremu i skratio put zakretanje uglja a samim time i održa-vanje strojeva sveo na najmanju mo-guću mjeru. Zbog velike količine vodekoja se upotrebljava u samom pos-tupku oplemenjivanja dolazi do velikihzagađenja sa čvrstim česticama koje seprimarno prečišćavaju i vraća se utehnološki postupak a ona voda koja sene može vratiti u tehnološki postupakodlaže se u taložnom bazenu gdje se


vrši konačno razdvajanje čvrstih česticaod vode. Tako ugušćen talog, koji sa-činjava uglavnom ugalj, ima i drugihmineralnih čestica, koje su pale na dnotaložnog bazena TTS-a bivaju izva-đene uz pomoć PL dizalice i rovoko-pača u onom dijelu koji je nedostupanza PL dizalicu. Sada je sitni ugalj čije sučestice izmiješane sa mineralnim če-sticama obaraju toplotnu vrijednostuglja do gotovo polovice vrijednostikrupnijih asortimana. Postojanje jošdva bazena slučajnog preliva obezbje-đuje siguran rad za postrojenja i zaslučajeve havarija, iznenadnih isklju-čenja struje i druge slučajeve kada senaglo obustavlja proces proizvodnje.Takvim načinom se omogućava da ri-jeka Gostelja u najvećoj mogućoj mjeriostaje nezagađena za vrijeme rada pog-ona TTS-a. Čišćenje tih bazena postajeprioritetna zadaća koja se redovno mo-ra obavljati. Količine uglja i nisu takomale da se takvo što može jednostavnobez velikih posljedica po ekologiju od-ložiti u rijeku Gostelju. Taložni bazen,,Živčići''je u cijelosti očišćen od sit-nog uglja od 0-3 mm koji je odlaganu pregrađeno korito potoka Stupnice,te sada voda čista otiče u rijeku Gos-telju te se i na taj način udovoljavaekolozima i zadovoljavamo standar-de.

Supstitucijom uglja u proizvodnjielektrične energije, kao zagađivača inastavak tendencije u narednom peri-odu za čišćim izvorima energije do-

vodi rudnike u poziciju da traže drugatržišta i druge načine za plasman svo-jih asortimana, kao i druga tržišta zaugalj koji se može kroz druge vidoveprerade naći na tržištima kako doma-ćeg tržišta tako i tržišta u okruženju.

U narednom periodu se planira iz-gradnja briketirnice za sitni ugalj od 0-3 mm, asortiman uglja koji je jakozahtjevan što se tiče samog njegovogodlaganja tako i pripreme za utovar itransport zbog vrlo visokih zahtjevatržišta tako i kupaca koji postaju sve za-htjevniji i probirljiviji. Potreba za ula-ganja u Rudnik i preradu uglja timepostaje neophodna, zbog opstanka sameproizvodnje. Čine se veliki napori kakobi se izgradila briketirnica pa bi se timezaokružio proces proizvodnje i preradesitnih frakcija uglja u ugljeve koji bi natržištu lakše našli kupca, postigli višucijenu a samim time i dohodak Rud-nika kome bi to bio dodatni zamah uproizvodnji povećanje standarda ru-dara. Priprema se, i u fazi je izrade, do-datni dijelovi pogona separacije koji bina izvjestan način još pojednostavilitehnološku šemu za preradu uglja atime uveliko smanjili troškove pro-izvodnje. Pogoni koji bi bili na taj na-čin izbjegnuti uveliko će smanjititroškove oplemenjivanja uglja zbogtoga što bi troškovi pogonske energijebili manji, kao i habanje strojeva a za15% bi bili veći proizvodni rezultati.Iskorištenje jamskog rovnog uglja bi nataj način bio znatno povećan u korist


Rudnika a samo zagađenje rijeke Go-stelje bi bilo gotovo u cijelosti izbjeg-nuto.

Svakako ovakvom opredjeljenju jedoprinijelo i mogućnost plasmana ug-lja za TE ,,Tuzla'' željeznicom koju pos-jeduje rudnik ,,Đurđevik'' od samogosnivanja. Mogućnost plasmana ugljana ovaj način otvara vrata cijeloj indus-triji regiona pa i šire.

I turizam kuca na vrata Rudnika,gdje ljubitelji lokomotiva i željezničkihvagona sve češće posjećuju Đurđevik. Uzbrojnu opremu i svoje fotoaparate po-kušavaju zaustaviti trenutke vremena kaoi vremešne lokomotive koja još uvijekprolazi slikovitim krajem uz rijeku Go-stelju od Đurđevika do Živinica. Pede-setak godina ona slijedi staze, vjernoslužeći zarad uglja zbog koga i postoji.



Dodatni doprinos tome bi bio i tajšto se na insistiranje vodoprivredne za-jednice počelo razmišljati o tome da sevoda koja se pumpa iz jame koristi zapotrebe tehnološkog postupka sijanja ioplemenjivanja uglja na TTS-u. Od-mah se prišlo projektovanju i izvedbijednog takvog rješenja gdje jamskavoda koja se ispumpava iz samog ob-jekta jame i koja je do sada odlazila urijeku Gostelju, počinje da koristi zatehnološki proces sijanja uglja. Postro-jenje se sastoji od rezervoara koji pri-kupljaju vodu u vremenu dok separacijane radi a kada pogon separacije krenes radom, koristi se voda koja bi svakakoodlazila u rijeku. Za ispumpavanje tevode svakako se utroši rad koji bi seutrošio i kada bi se ta voda uzimala iz ri-jeke i slala u tehnološki proces.

Vodom iz vodocrpilišta se snabdi-jeva preko pumpne stanice i filter-stan-ica koja se nalazi u selu Živčići i kojazbog svog položaja snabdijeva potro-šače sa sanitarnom vodom za održa-vanje hidrantske mreže pod vodom ikao alternativni izvor napajanja vodompostrojenja TTS-a za slučaj havarije napumpama i postrojenjima industrijskevode.

Povećanjem potreba za ugljem i iz-gradnjom novog bloka u TE “Tuzla”“javlja se potreba za izgradnjom i klasir-nice “Višća” u Višći. Ova klasirnica jeizgrađena 1978. godine kapaciteta 350tona klasiranog i drobljenog uglja nasat.


14. Lokomotiva za transport uglja za TE i izvoz

14.


15. Crpna stanica16. Postrojenja u crpnoj stanici

15.

16.


17, 18. Filter stanica

17.

18.


19, 20. Klasirnica “Višća” u Višći

19.

20.


21. Tehnološka šema klasirnice “Višća”

OPIS TEHNOLOŠKOGPROCESA KLASIRANJA

Tehnološki tok materijala u objektu''Klasirnica'' u Donjoj Višći ima slije-deći tok:

• Bagerima se kopa ugalj na povr-šinskim kopovima ''Potočari'' i “Višća II'' i doprema do istovarnog mjesta damperima.

• Istovarno mjesto se sastoji iz dvije simetrično postavljene istovarne rampe u čijem se podnožju nalaze dvolančani grabuljari. Ovi grabu-ljari vrše doziranje materijala na rotor drobilice.

• U navedenoj drobilici se vrši drobljenje uglja do granulacije -120 mm.

• Ovako izdrobljeni materijal, preko lijevaka, ide na gumene transpo-rtere T3 i T4. Navedeni gumeni transporteri T3 i T4 su postav-ljeni paralelno i čine duplu transportnu liniju. Kapacitet transpor-tera je Q=420 t/h. Sa ovih trans-portera se materijal presipa-sa T4 na ravni gumeni transporter T6, a sa T3 direktno na jednoetažno re-zonantno sito.

• Transporter T6, presipa ugalj na jednoetažno rezonantno.

• Rezonantna sita prosijavaju ugalj na granulaciju do 50 mm. Ova granulacija pada u bunkere B1 poz. 13. Kapacitet sita je Q=250 t/h.


• Nadrešetna granulacija, do 120 mm, prelazi preko sita i presipa se na transportere T7 i T8. Kapacitet transportera je Q=110 t/h. Trans-porteri T7 i T8, primaju nad-rešetnu granulaciju sa sita i trans-portuju do dvokrakih lijevaka. Po-moću lijevaka ugalj se skreće u udarni granulator ili bunker B2, zavisi od toga da li će ugalj u ter-moelektranu ili će u slobodnu pro-daju. Udarni granulator služi za drobljenje uglja sa granulacije 120 mm na granulaciju od 50 mm. Granulator ima kapacitet Q=150 t/h.

• Iz bunkera B 1 se ugalj granulacije –50 mm pomoću vibrodozera, dozira na gumene transportere T9 i T10. Kapacitet transportera je Q=600 t/h.

• Transporteri T9 i T10, trans-portuju ugalj i presipaju na pokre-tni gumeni transporter T11, koji se nalazi u utovarnoj zgradi iznad vagona. Kapacitet transportera je Q=1.200 t/h. Ukoliko dođe do kvara na transporteru T11, može se direktno sa transportera T 9 i T 10 sipati u vagone.

• Transporter T11 je pokretan i može ravnomjerno da puni vago-ne. Osnovni položaj punjena je iznad vagona koji se nalazi na vagi.

• U tehnološkom procesu droblje-nja, deponovanja i otpreme uglja važnu ulogu igra (vezano za uslove rada) sistem otprašivanja, koji je

postavljen tako da preko svojih usisnih cjevovoda, postavljenim na mjestima gdje se stvara velika ko-ličina ugljene prašine, istu trans-portuje (uz pomoć ventilatora) do mokrog odvajača prašine za njeno eliminisanje pretvarajući je u ug-ljeni talog koji se malim grabulj-arom transportuje na transporter T9a.

Kompletan sistem je urađen sadvije paralelno postavljene linije, počevod utovarne rampe pa do transporteraT9 i T10, postavljenih ispod bunkeraB1.

PROIZVODNI KAPACITET

Klasirnica je projektovana prema po-trebama pete faze TE ''Tuzla''. Ovepotrebe su iznosile oko 900.000 tonauglja godišnje, prosječne DTV od15.500 kJ/kg. Dostava uglja u TE jepredviđena da se obavi u 320 kalen-darskih dana, odnosno, 270 radnihdana u godini. Prema tome, trebalo jeostvariti isporuku od 3.370 t.k.u. podanu. Uzimajući u obzir koeficijentneravnomjernosti dostave uglja sapovršinskih kopova i koeficijent vre-menskog iskorištenja, projektovan jeprosječni časovni kapacitet od 350t.k.u./h.

Danas se dnevno utovari oko 1.000t.k.u. (u III smjeni).



ZD RMU ,,Đurđevik'' u Đurđeviku, d.o.o.

PROIZVODNJA UGLJA PODZEMNA I POVRŠINSKA EKSPLOATACIJA

J A M A K O P UKUPNOGodina t. Godina t. RUDNIK t.1936 286640,0 286640,01946 28.758,00 1946 10.128,00 38.886,001947 197.512,00 1947 694.455,00 891.967,001950 52.445,00 52.445,001951 77.483,00 1947-1951 346.590,00 424.073,001952 472.510,00 472.510,001954 48.728,00 1951-1954 899.736,00 948.464,001956 4.436,00 4.436,001957 20.297,00 20.297,001958 22.806,00 22.806,001959 18.491,00 18.491,001960 21.767,00 21.767,001961 26.050,00 1954-1961 2.726.941,00 2.752.991,001962 38.179,00 38.179,001963 43.947,00 43.947,001964 66.133,00 66.133,001965 73.463,00 73.463,001966 122.616,00 122.616,001967 146.754,00 146.754,001968 122.672,00 1961-1968 1.124.985,00 1.247.657,001969 99.923,00 99.923,001970 151.770,00 151.770,001971 201.718,00 1968-1971 1.757.642,00 1.959.360,001972 255.606,00 255.606,001973 277.688,00 277.688,001974 281.308,00 281.308,001975 273.373,00 1975 471.776,00 745.149,001976 274.037,00 1976 490.560,00 764.597,001977 300.019,00 1977 576.788,00 876.807,001978 311.939,00 1978 768.220,00 1.080.159,001979 332.324,00 1979 1.091.640,00 1.423.964,00


1980 223.898,00 1980 1.176.925,00 1.400.823,001981 263.505,00 1981 1.124.798,00 1.388.303,001982 207.838,00 1982 1.275.194,00 1.483.032,001983 290.987,00 1983 1.255.007,00 1.545.994,001984 269.110,00 1984 1.376.122,00 1.645.232,001985 308.950,00 1985 1.360.375,00 1.669.325,001986 275.011,00 1986 1.242.672,00 1.517.683,001987 196.665,00 1987 1.082.292,00 1.278.957,001988 245.625,00 1988 1.205.054,00 1.450.679,001989 171.629,00 1989 1.224.472,00 1.396.101,001990 150.581,00 1990 1.332.710,00 1.483.291,001991 52.761,00 1991 872.000,00 924.761,001992 27.077,00 1992 276.366,00 303.443,001993 26.626,00 1993 137.853,00 164.479,001994 70.739,00 1994 180.355,00 251.094,001995 79.714,00 1995 210.969,00 290.683,001996 49.795,00 1996 225.512,00 275.307,001997 66.499,00 1997 226.806,00 293.305,001998 35.867,00 1998 264.386,00 300.253,001999 39.132,00 1999 263.665,00 302.797,002000 36.196,10 2000 196.268,02 232.464,232001 46.755,32 2001 276.546,62 323.301,942002 68.578,02 2002 314.312,60 382.890,622003 153.127,00 2003 288.016,80 441.143,802004 144.365,00 2004 305.864,60 450.229,602005 154.563,00 2005 388.447,50 543.010,502006 139.192,70 2006 384.148,40 523.341,102007 161.793,90 2007 330.735,00 492.528,902008 144.386,00 2008 347.932,00 492.318,002009 163.857,80 2009 351.681,30 515.539,102010 169.685,90 2010 395.480,10 565166ΖQ= 9.085.901,74 30.852.426,94 39.938.328,79

Proizvodnja uglja u Rudniku “Đurđevik” od 1936. do 2011. godine izraženo u tonama


P O D Z E M N A E K S P L O A T A C I J A P O V R Š I N S K A E K S P L O A T A C I J A

Jama Jama Jama Jama Sitni Ukup. Kom. PK. PK. PK. PK. PK. PK. PK. PK. Sitni Ukup. Ukup.

G. Frolih Kažalj Živčići Đur. 0-3mm jam t. Kopovi Kažalj Živčići Potoč. Višča I.Brezje Bašig. Višča Ii. Suhod. 0-3 mm kop t. rudnik

1936/74 286640 193790 105588 2573702 3159700 0 325283 1625626 2726941 1124985 1757642 0 0 0 0 7560477 10720177

1975 273373 273373 471776 471776 745149

1976 274037 274037 342260 148300 490560 764597

1977 300019 300019 495358 81430 576788 876807

1978 311939 311939 768220 768220 1080159

1979 332324 332324 1091640 1091640 1423964

1980 223898 223898 1176925 1176925 1400823

1981 263505 263505 1124798 1124798 1388303

1982 207838 207838 865515 409679 1275194 1483032

1983 290987 290987 367857 186000 701150 1255007 1545994

1984 269110 269110 723882 652240 1376122 1645232

1985 308950 308950 965595 286340 108440 1360375 1669325

1986 275011 275011 702372 121800 325500 93000 1242672 1517683

1987 196665 196665 254612 417430 410250 1082292 1278957

1988 245625 245625 390925 577500 236629 1205054 1450679

1989 171629 171629 358772 865700 1224472 1396101

1990 150581 150581 529691 803019 1332710 1483291

1991 52761 52761 340927 531073 872000 924761

1992 27077 27077 276366 276366 303443

1993 2477 24149 26626 108928 28925 137853 164479

1994 RAT 70739 70739 95624 84731 180355 251094

1995 RAT 79714 79714 115488 95481 210969 290683

1996 4397 45398 49795 103784 54378 158162 207957

1997 25132 41367 66499 125946 49506 175452 241951

1998 33472 2395 35867 261519 2867 264386 300253

1999 38810 322 39132 248345 248345 287477

2000 32023 4173 36196 183043 1812 283222 232464

2001 41.355 4.721 46.076 5.326 277.253 643 277.896 323.972

2002 63.050 5.235 68.285 0 314.307 0 314.307 382.592

2003 90.461 60.950 151.411 4.793 282.649 0 282.649 434.060

2004 104.399 28.288 132.687 8.720 294.044 26.104 320.148 452.835

2005 111.139 28.558 139.697 25.539 349.664 25.547 375.211 514.908


2006 75.371 23.977 99.348 49.853 312.495 21.507 334.002 433.350

2007 95.736 18.044 113.780 20.548 302.145 12.155 314.300 428.079

2008 92.628 55.956 148.584 19.747 313.996 21.799 335.795 484.379

2009 78.509 27.649 106.158 30.029 299.610 6.357 305.967 412.125

2010 105.922 28.660 134.582 12.298 377.293 3.630 380.923 515.505

2011 29.682 3.725 33.406 224 112.866 2.462 115.328 148.735

Σ 286.640 193.790 105.588 7.773.593 554.017 8.913.610 10.119 325283 1.625.626 9.754.8267.175.701 2.459.148 2.171.209 3.628.662 739.879 437.903 28.297.044 36.215.459

Tokom dugogodišnjeg razvoja Rud-nika odvijao se i proces poboljšanjauslova rada radnika, kako na planuproizvodnje, tako i na planu ishraneradnika i poboljšanja standarda. Ob-jekti društvene ishrane sagrađeni su1981. godine i iste godine su počeli saradom, a to su:

• Restoran Đurđevik• Restoran Višća• Glavna kuhinja Đurđevik• Banket sale-sale za goste (Đur-

đevik i Višća) i• Kafe kuhinje po pogonima

U ovim objektima se vrši pripremai distribucija toplih i hladnih obroka za


FAIK OMAZIĆ, PROF.

DRUŠTVENI STANDARD I REKULTIVACIJA

21. Restoran za ishranu radnika

potrebe uposlenika te usluge u kafekuhinjama i banket salama kako za up-oslenike Rudnika tako i za goste iposlovne partnere. Trenutno u ovimrestoranima se vrši priprema i dis-tribuiranje oko 350 toplih i oko 600hladnih obroka dnevno, što zadovo-ljava potrebe svih uposlenika Rudnika.

Paralelno sa razvojem i modern-izacijom Rudnika, pogotovo površin-ske eksploatacije rudnog bogatstva,tekao je i proces oštećenja znatnihpovršina poljoprivrednog i šumskogzemljišta. Uvođenjem savremene meh-anizacije u tehnološki proces proizvod-nje, odnosno primjenom progresivnogkombinovanog transporta otkrivke,ova oštećenja postaju sve veća. Naplaniranom prostoru površinske ek-sploatacije, rudarski radovi negativnoutiču na prirodnu životnu sredinu, go-tovo na sve njene elemente, a najvećiuticaj rudarskih radova osjeća se nazemljištu i svim objektima na površinii blizini eksploatacionih polja. Zbog svevećih zahvata u površinskoj ekploatacijii degradiranja zemljišta godine 1979.počelo se sa praktičnim zahvatima re-kultivacije, počev od oblikovanja odla-gališta do niza bioloških mjera kojeimaju za cilj da degradiranom zemljištuponovo daju oblik prvobitnog ekosis-tema. Od te, sad već davne, 1979. pa do1992. godine rekultivacija oštećenihpovršina se kontinuirano odvijala uzstručnu i naučnu saradnju mnogih in-stitucija, a na prvom mjestu „Instituta

za rudarska istraživanja“ iz Tuzle,„Poljoprivrednog fakulteta“ iz Sara-jeva i drugih stručnih i naučnih insti-tucija.

79 Društveni standard i rekultivacija

22.Pogled na rekultivaciju23.Voćni zasadi šljive

22.

23.

U procesu biološke rekultivacijepojedinim kulturama privedeno je 75hektara zemljišta. Dio odlagališta nakome se trenutno odvija rekultivacijapredstavlja zaokruženu prirodnu cje-linu čija je površina 37,50 hektara kojaje podijeljena na sljedeće parcele:• parcela voćnjaka 9,50 hektara sa

3.160 sadnica (2.300 šljiva, 700 ja-buka, 80 trešanja i 80 oraha),

• parcela pod zasijanom travom 6,70 hektara,

• parcela livada 4,30 hektara i• ostale površine 17,00 hektara

Na pomenutom rekultivisanomzemljištu izgrađeni su objekti za uzgoji tov junadi, pilića i ćurki. Za potrebeove proizvodnje sagrađeni su i slijedećiobjekti:• farma za tov pilića kapaciteta

15.000 komada,• farma za tov junadi kapaciteta 200

komada,• farma za ćurke kapaciteta 400 ko-

mada.Takođe je nabavljena sušara za

sušenje voća (šljiva) kapaciteta 1.000 kgdnevno.

Od 2011. godine počelo se i saplasteničkom proizvodnjom (paradajzi paprike) za potrebe ishrane zapo-slenika Rudnika uz mogućnost pro-širenja kapaciteta i proizvodnje drugeplasteničke kulture.

24. Farma za tov junadi25. Farma pilića26. Farma za tov ćurki

24.

25.

26.

27. Plastenik na rekultivaciji

Društveni standard i rekultivacija

OD DEGRADIRANIHPOVRŠINA POVRŠINSKOGKOPA „BAŠIGOVCI“ DOETNO-TURISTIČKOGNASELJA

Površinski kopovi u svom životnomciklusu prolaze kroz fazu pripreme, ek-sploatacije i zatvaranja. U svakoj fazirudnici imaju mogućnost ali i obavezuda svojim aktivnostima djeluju na re-dukciju štetnih uticaja na užu i širu živ-otnu okolinu. Prije obavljanja konačnesanacije, rudnici su dužni provestimjere zaštite koje bi isključile opasnostipo život i zdravlje ljudi odnosno otk-lonile evantualne uzročnike zagađenjate šteta na okolnim objektima i okolišu.

Dakle, Zakon o rudarstvu nalaže rud-nicima koji su vršili eksplataciju min-eralnih sirovina da trebaju u etapamaili najkasnije po završetku rudarskihradova degradirane površine nastaleoštećenjem rudarskih radova konačnozaštititi, sanirati i tehnički urediti anakon toga biološki rekultivirati ili iz-vršiti njegovu prenamjenu u skladu saodobrenim projektima.

Rudnik „Đurđevik" opredijeljen dapostane moderna korporacija nastojine samo ispoštovati zakonom utvrđeneobaveze nego svoje poslovanje dubokotemeljiti na poštivanju principa poslo-vne etike i društvene odgovornosti.Općina Živinice je prepoznala opredjel-jenost Rudnika „Đurđevik“ i njegova


28. Površinski kop Bašigovci poslije završetka eksplatacije uglja

ograničenja u pogledu izvršenja obave-za po osnovu rekultivacije i postala part-ner na rješavanju zajedničkih problemarekultivacije degradiranih površina.

Partnerstvo vođstva općine Živinice(načelnika i vijeća) vođstva Rudnika(uprave i nadzornog odbora) svesrdnopodržano relevantnim akterima iz okru-ženja a prije svega od Federalnog min-istarstva energije, rudarstva i industrijerezultiralo je konkretnim projektom„Etnoturističkog naselja“ Bašigovci, pomnogo čemu jedinstvenim u Bosni iHercegovini i regionu. Zato Vam s pono-som predstavljamo ovaj projekt čije di-rektne i indirektne benefite osjećaju ovea iskreno se nadamo i mnoge budućegeneracije građana općine Živinice.

Površinski kop Bašigovci je bio ak-tivan u periodu od 1981. do 1985. go-dine. Prilikom zatvaranja ovog povr-šinskog kopa izvršena je samo djeli-mična tehnička rekultivacija od straneRudnika dok se biološka rekultivacijaodvijala stihijski pod dejstvom prirodepri čemu su prirodno rasprostranjenebiljne vrste vršile završno oblikovanjeprostora. Na površinskom kopu su senalazili i rudarski objekti koji su u kas-nijoj fazi bili potpuno napušteni. Uku-pna površina ovog kompleksa iznosi44,97 hektara u horizontalnoj projekciji.

Aktivnostima lokalne uprave, op-ćine Živinice, započeta je intenzivna bi-ološka rekultivacija dijela površinskogkopa i uređenje prostora oko vješta-


29. Površinski kop Bašigovci poslijedjelimične biološke rekultivacije


31. Regulacioni plan „Jezera Bašigovci“ čija

realizacije je u toku

30. Detalj obale „Rajskog jezera“ na bivšem površinskom

kopu Bašigovci

čkog jezera na površinkom kopu. Ure-đen pristup protočnom vještačkom je-zeru površinskog kopa RMU „Đurđe-vik“ u naselju Bašigovci, jezero je po-stalo ljetna atrakcija za izletnike i ku-pače, a van ljetne sezone mirna mjestaza ribolovce.

Načelnik općine mr.sc. Hasan Mu-ratović je pokrenuo inicijativu na izra-di Regulacionog plana “Jezero Baši-govci” na širem komleksu bivšeg povr-šinskog kopa RMU Đurđevik. Regula-cioni plan je utemeljen na Prostor-nom planu Tuzlanskog kantona za pe-riod od 2000. do 2025. godina, Proje-katu rekultivacije cijelog kompleksaizrađenog od strane RMU Đurđevikd.o.o. i Studija prirodnih uslova za po-trebe regulacionog plana „Ciljuge II“Živinice iz 2004. godine.

Plan predviđa zadržavanje vodenepovršine jezera u površini od 74 km2,uređenje obale jezera u vidu plaže, iz-gradnju otvorenih i zatvorenih bazena,vodoskoka, 24 kuće u etno stilu, igral-išta za djecu, bazene za djecu, zanat-sko-poslovni centar, farma konja, povr-šine za voćnjake i jagodičasto voće, sta-dion, tvrđava i imitacija starog grada“Jasičak”, fudbalski stadion, kapacitetiza preradu voća i drugi sadržaji.

Regulacioni plan stvara značajnemogućnosti za razvoj biznisa iz pod-ručja poljoprivrede, voćarstva, stočar-stva, industrije, trgovine, ugostiteljstva,starih zanata, rekreacije, sporta, zabavei turizma.


Obrazovanje kadrova za razvoj i po-trebe, kako ostalih privrednih sub-jekata na području općine Živinice ta-ko i Rudnika, bio je veoma bitan čini-lac. U periodu između dva svjetska ratakvalifikovanu radnu snagu u Rudniku„Đurđevik“ činili su radnici iz Hrvat-ske i Slovenije, dok se nekvalifikovanaradna snaga crpila sa područja općineŽivinice. Takav trend obrazovne struk-ture se dugo zadržavao u Rudniku„Đurđevik“.

Prva osnovna škola na područjuopćine Živinice je otvorena u Đurđe-viku (Stari Đurđevik), 1911. godine.Dvije godine kasnije otvara se i os-novna škola u Dubravama. U perioduizmeđu dva svjetska rata na područjuopćine Živinice otvorene su još četve-rorazredne osnovne škole u Podgajevi-ma (1929), Tupkoviću (1930) i GornjimŽivinicama (1931).

Odmah po završetku Drugog sv-jetskog rata počinje renoviranje, tokomrata, oštećenih osnovnih škola, ali se upojedinim privrednim subjektima (Ru-dnik „Đurđevik“ i „Konjuh“) stvarajudvogodišnje radničke škole koje vrše

edukaciju radnika za svoje potrebe.Ovaj period predstavlja najturbulent-niju fazu u razvoju sistema obrazovanjai stručnog usavršavanja kadrova u dje-latnosti rudarstva, koji je započeo ne-posredno po završetku Drugog svjetskograta. Zbog potrebe da se što prije dođedo stručnih kadrova, na školovanjuputem tečajeva se obrazuje veliki brojljudi. Počinje da se otvaraju i osnovneškole u naseljenim mjestima gdje ih dotada nije bilo. Tako se na područjuĐurđevika (1964) otvara još jedna čet-verorazredna osnovna škola (Nevren-ča), te u Višći (1967) ali i drugim na-seljenim mjestima općine Živinice.

Zbog velikog broja neobrazova-nog radno sposobnog stanovništva for-mirana je Sekcija za obrazovanje ivaspitanje radno sposobnog stanovni-štva. Najveći broj u kategoriji tog sta-novništva je završilo osmogodišnjeobrazovanje u Osnovnoj školi Đurđe-vik. To osmogodišnje obrazovanje, ug-lavnom, je obuhvatilo radnike Rudnika„Đurđevik“, koji su ranije bili uposleniu rudniku ali bez završene osnovneškole.


MUJO BUTKOVIĆ, DIPL. ECC.

OBRAZOVANJE I ZAPOŠLJAVANJE KADROVA

Kontinuirano povećanje obimaproizvodnje, usljed naraslih potreba natržištu energenata, zahtijevalo je stalnoupošljavanje novih rudarskih radnika,koji su dolazili, uglavnom, sa sela, inisu imali ni minimalno obrazovanjejer su demografske sredine iz koje supoticali bile izvan gradskog kulturno-prosvjetnog domašaja. Da bi se prevaz-išao ovaj problem, odnosno da bi se štoveći broj novoprimljenih radnika os-posobio za eventualni nastavak školo-vanja u srednjim školama 1948. godinepočinje sa radom škola učenika u pri-vredi (ŠUP) integralnog tipa – Strojnipromet i seperacija Živinice. Ova školaje, uglavnom, pripremala učenike i po-laznike za rudarsku proizvodnju. Zbogsve veće potrebe za eksploatacijom ug-lja, a time i kvalifikovane radne snageova škola je premještena u Banoviće,odakle je jedan dio svršenih sred-njoškolaca (zanatlija) posao pronašlo iu đurđevičkim ugljenokopima. Skoro is-tovremeno zbog svojih vlastitih potrebaza kvalifikovanom radnom snagom iRudnik „Kreka“ otvara Rudarsko-nad-zornu školu koja je 1966. godine pre-rasla u Školu za visokokvalifikovaneradnike. I iz ove obrazovne ustanovejedan dio svršenih učenika nalazi up-oslenje u Rudniku „Đurđevik“.

Ovim se završava jedan period urazvoju srednjeg obrazovanja jer dolazido reforme srednjoškolskog obrazo-vanja i izmjene obrazovnih profila.Pogotovo se to odnosi na općinu Ži-

vinice. Naime, 1964. godine u Živini-cama se otvara gimnazija općeg smjera,a učenici sa završenom osnovnom ško-lom, a koji su imali namjeru se upisatiu radnička zanimanja, nastavak školo-vanja su morali potražiti u Tuzli iliBanovićima, što je iziskivalo veće ma-terijalne troškove ali i više provedenogvremena na putovanju od kuće do ško-le. Tek će se deset godina poslije u ovu(u Živinicama) obrazovnu ustanovupočeti upisivati i učenici za radničkazanimanja. Zbog sve većih potreba zaobrazovanjem mladih ljudi na podru-čju općine Živinice se otvaraju osnovneškole u mjestima gdje ih do tada nijebilo. To je zahtijevalo i gradnju novihobjekata kako za osmogodišnje tako iza srednjoškolsko obrazovanje. Tako se1977. godine gradi objekat za učenikesrednje škole kapaciteta 1200 učenika.Nešto prije toga se ukida gimnazijskoopće obrazovanje, a otvaraju se novazanimanja za potrebe privrede na pod-ručju općine Živinice. Riječ je o trogo-dišnjem ili četverogodišnjem školovanjuza elektro, mašinska, drvna, poljopri-vredna i druga zanimanja. Jedan dio ovihzavršenih učenika svoje zaposlenje nalazii u Rudniku „Đurđevik“. Međutim, ško-lovanje kadrova za eksploataciju uglja uovim školama nije bilo, tako da su mnogisa područja općine i dalje svoje obrazo-vanje sticali u susjednim opštinama(Tuzla i Banovići).

Savremena tehnološka dostignućau eksploataciji uglja su ubrzala i po-

87 Obrazovanje i zapošljavanje kadrova

trebu za otvaranjem visokoobrazovnihustanova za ova zanimanja. Tako je1960. godine u Tuzli otvoren Rudarskifakultet (Viša rudarska škola je preraslau Rudarski fakultet), na kome su seobrazovali stručni kadrovi za podze-mnu i površinsku eksploataciju uglja teprimjenjenu geologiju. Stručno izraslikadar sa ove visokoškolske ustanovesvoj radni agažman su pronašli i u Rud-niku „Đurđevik“.

Iako je neposredno pred rat, tetokom rata, a posebno u postratnomperiodu došlo do velike promjene ukadrovskoj strukturi uposlenika, Rud-nik „Đurđevik“ je sa velikim uspjehomprebrodio tu kadrovsku krizu.

Uvođenjem u proces proizvodnjenovih tehnologija, a samim time i sku-pih tehničkih investicija, zahtijeva pot-puno novu organizaciju, te novu, sav-remeniju edukaciju kadrova za pravilnuprimjenu, upravljanje i korištenje tihtehnologija i sredstava za eksploatacijui transport uglja. Samim time i broj up-oslenika se mijenjao.

Tako 1990. godine u svim pogo-nima (Višća, Đurđevik, Restoran, Re-kultivacija) u Rudniku „Đurđevik“ biloje uposleno 2.278 radnika, a 1995. go-dine bilo ih je 1620, da bi 2000. godinebroj uposlenih se znatno smanjio (1214).

Poslije toga pa sve do 2010. godine brojuposlenika se smanjivao da bi te 2010.godine u Rudniku „Đurđevik“ bilo up-osleno 1147 radnika. Uzrok ovakosmanjenjenog broja uposlenika jesteuvođenje novih tehnoloških procesa iosavremenjavanje što površinske, štojamske eksploatacije uglja, ali i odlaskaradnika iz Rudnika po raznim osno-vama. Jedan dio uposlenika Rudnika jeotišao u zasluženu mirovinu, drugi dioje otišao samovoljno ili sporazumno,dok je treći dio napustio ovaj ugljeno-kop uz otpremninu i sporazumni ras-kid radnog odnosa.

U posljednje vrijeme menadžmentRudnika upozorava da nije dovoljnosamo prihvatiti nove radnike, novutehnologiju u procesu proizvodnje ug-lja, već da treba novu radnu snagu ieducirati za rukovanje sa tehnološkisavremenom opremom.

Informatička ekspanzija, zbog svogglobalnog dosega, nije zaobišla ni ru-darsku djelatnost. Danas u razvijenimzemljama upravljanje mašinama za ot-kop, prevoz, ventilaciju i druge pos-love u rudnicima se vrši na savremenijinačin i stoga je i neophodna edukacijakadrova kako bi se proizvodnja ugljaodvijala na humaniji i savremeniji na-čin.


89 Obrazovanje i zapošljavanje kadrova

TABELARNI PREGLED ZAPOSLENOSTI PO POGONIMA

Stanje 31.12. Pogon UkupnoVišća 1.098Đurđevik 1.093

1990 Restoran 65Rekultivacija 22Ukupno 2.278Višća 714Đurđevik 840

1995 Restoran 44Rekultivacija 22Ukupno 1.620Višća 598Đurđevik 574

2000 Restoran 28Rekultivacija 14Ukupno 1.214

R.br. Pogon Brojno stanje na dan 31.12.2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010.

1. Površinski Kopovi “Višća” 491 485 527 494 512 491 462 440 445 4532. Jama '”Đurđevik” 299 275 367 369 368 370 362 350 362 3453. Separacije 133 135 151 139 137 141 135 124 129 1324. Dsir 43 50 67 46 43 47 42 44 42 435. Direkcija 163 165 172 167 172 147 135 160 170 174Ukupno RMU ''Đurđevik'' 1.129 1.110 1.284 1.215 1.2321.196 1.1361.1181.148 1.147

BROJNO STANJE ZAPOSLENIH PO POGONIMA NA KRAJU GODINE PO GODINAMA OD PERIODA SAMOSTALNOG POSLOVANJA (OD 01.01.2001.G.)


Step OPIS 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010VII BR. RADNIKA 49 48 62 55 62 68 67 69 78 74

% UČEŠĆA 4,3 4,3 4,8 4,5 5,0 5,7 5,9 6,2 6,8 6,5VI BR. RADNIKA 20 19 19 14 13 10 8 8 8 6

% UČEŠĆA 1,8 1,7 1,5 1,2 1,1 0,8 0,7 0,7 0,7 0,5V BR. RADNIKA 150 150 142 137 127 121 100 93 120 117

% UČEŠĆA 13,3 13,5 11,1 11,3 10,3 10,1 8,8 8,3 10,5 10,2IV BR. RADNIKA 203 208 249 242 257 267 279 278 338 345

% UČEŠĆA 18,0 18,7 19,4 19,9 20,9 22,3 24,6 24,9 29,4 30,1III BR. RADNIKA 568 552 648 613 626 597 565 562 492 498

% UČEŠĆA 50,3 49,7 50,5 50,5 50,8 49,9 49,7 50,3 42,9 43,4II BR. RADNIKA 49 48 46 42 38 24 22 18 20 21

% UČEŠĆA 4,3 4,3 3,6 3,5 3,1 2,0 1,9 1,6 1,7 1,8I BR. RADNIKA 90 85 118 112 109 109 95 90 92 86

% UČEŠĆA 8,0 7,7 9,2 9,2 8,8 9,1 8,4 8,1 8,0 7,5Ukupno BR. RADNIKA 1.129 1.110 1.284 1.215 1.2321.196 1.136 1.118 1.148 1.147

% UČEŠĆA 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100

BROJNO STANJE ZAPOSLENIH PO KVALIFIKACIJAMA NA KRAJU GODINE POGODINAMA OD PERIODA SAMOSTALNOG POSLOVANJA (OD 01.01.2001.G.)

Početkom dvadesetog vijeka u tuzlan-skoj regiji je počela eksploatacija rudnesupstance. Istraživanjima rudnog bo-gatstva vlast u Bosni i Hercegovini jepoklanjala posebnu pažnju. Začeci or-ganizovanja i klasnog djelovanja radni-čke klase se javljaju krajem XIX i po-četkom XX vijeka. U proljeće 1905. go-dine u Bosni i Hercegovini je počeo širiproces strukovnog organizovanja rad-nika. Poslije većeg broja štrajkova for-mirani su radnički odbori. Tako je -maja 1905. godine formirana sindi-kalna organizacija rudarskih radnikaRudnika „Kreka“. Sindikalna organi-zacija vodi pregovore oko skraćenjaradnog vremena na osam sati, pove-ćanja plaća, regulisanje penzija za rad-nike koji zbog bolesti nisu sposobni zarad u rudniku. Poslodavci i vlasti su svezahtjeve odbili te su rudari stupili uštrajk. Suočeni sa velikom odlučnošćurudara poslodavci su bili prisiljeni napovećanje plaća i uvođenje devetoča-sovnog radnog vremena. Pravila Gla-vnog radničkog saveza predana suvlastima u septembru 1905. godine aodobrena su u julu 1906. godine. Na-

kon što su bile legalizovane radničkeorganizacije, otpočela je agitacija zastvaranje sindikalnih podružnica u svimmjestima Bosne i Hercegovine. Među-strukovni odbor tuzlanskih radnika jeosnovan 1. februara 1907. godine i ob-jedinjavao je rad pet podružnica i četiripovjerenstva u kojima je bilo 677 čla-nova sindikata.

Prva proslava radničkog praznikaPrvog maja održana je u Tuzli i Kreki1907. godine. Učestvovalo je 1.500 rad-nika a najbrojniji su bili rudari. Na tomprvomajskom okupljanju istaknuti suzahtjevi za slobodno udruživanje, slo-bodu štampe, za opće pravo glasa iuvođenje osmosatnog radnog vreme-na. Kako u roku od 48 sati nisu dobiliodgovor rudari su stupili u štrajk. Ne-posredan povod je bila odluka o prot-jerivanju predsjednika sindikalne po-družnice rudara koji je sa još nekolikosindikalnih funkcionera protjeran izBosne i Hercegovine.

Da bi izbjegli štrajk Uprava rud-nika je izdala oglas u kojem je zapri-jetila da će svi radnici koji izostanu sposla više od 8 dana izgubiti posao a

91 Društveno i sindikalno organizovanje radnika

NEVRES MEŠIĆ, PREDSJEDNIK SINDIKATA

DRUŠTVENO I SINDIKALNO ORGANIZOVANJE RADNIKA


takođe radnici koji stanuju u rudarskojkoloniji biti istjerani iz stanova.

Takođe je stavljena u pripravnostpolicija, žandarmerija i jedna četa vo-jnika. Nakon što je dio zahtjeva ost-varen štrajk je okončan 21. jula 1907.godine. Snažnu podršku rudarima dalisu sindikati drugih grana.

Najveći broj sindikalno organizo-vanih radnika bili su rudari koji su pri-padali Savezu tvorničkih i nadničarskonekvalifikovanih radnika. Od kraja 1907.do proljeća 1909. godine političke prilikesu bile nepovoljne za razvitak radničkogpokreta.

Početkom rata 1914. veliki brojradničkih i sindikalnih funkcionera jemobilisan u vojsku.

Poslije kapitulacije Austro-Ugarskemonarhije rudari i ostali radnici Tuzlesu 10. novembra 1918. godine održaliskupštinu na kojoj su usvojili rezolu-ciju, koju su dostavili Narodnom vijećuu Tuzli, u kojoj je traženo: da se odobrirad rudarskoj podružnici u Kreki, da sesvim radnicima koji su bili na frontu ilisu bili otpušteni isplate svi doplatci i daim se vrijeme provedeno u ratu priznakao da su radili. Pošto se Vlada nije iz-jašnjavala rudari su 6. decembra 1918.stupili u štrajk.

ŠTRAJK RUDARA I HUSINSKA BUNA

Nezadovoljstvo rudara je prisililoVladu da povede pregovore o postavl-

jenim zahtjevima. U ovim pregovorimaučestvuju i rudarski predstavnici izZenice, Kaknja, Vareša i Breze. Dogov-oreno je da se radnicima povećaju nad-nice. Vlada se obavezala da će rudarimau proizvodnji davati 16 kg brašna mje-sečno, a članovima njihovih porodica po7 kg. Uvedeno je i osmosatno radno vri-jeme. Iako su povećanjem nadnica živ-otni uslovi radnika poboljšani, to nijebilo dovoljno za pokriće osnovnih živ-otnih potreba.

Godina 1919. protiče u znaku ve-likih radničkih akcija. Jedna takva akcijaizvedena je 21. februara 1919. u kojoj jeučestvovalo oko 30 hiljada radnika izSarajeva, Tuzle, Travnika, Mostara, BanjaLuke, Zenice i Bosanskog Broda.

Na skupštini u Tuzli koja je odr-žana 21. februara 1919. učestvovali sugotovo svi radnici, a njima su se pri-družili mnogi seljaci.

Aktivnost radničke klase u ovojgodini se nastavlja. Zaključni kongresGlavnog radničkog saveza BiH održanje 17. aprila 1919. i na njemu je do-nešena odluka o ujedinjenju sindikal-nog pokreta. Kongres ujedinjenja jeodržan od 20. do 23. aprila 1919. go-dine u Beogradu i nova ujedinjena par-tija dobila je ime Socijalistička radničkapartija Jugoslavije. Nakon toga je izvr-šeno ujedinjenje klasnog sindikalnogpokreta i osnovano je Centralno rad-ničko sindikalno vijeće Jugoslavije.

Za proslavu Prvog maja 1919. go-dine Ministarski savjet u Beogradu je

donio odluku o zabrani proslave uBosni i Hercegovini. Zbog ove zabraneu mnogim mjestima u Bosni i Herce-govini je izbio štrajk.

Pored proslave Prvog maja 1920.godine, u kojoj je učestvovalo blizu 7hiljada rudara i ostalih radnika iz Tuzlei okoline, održan je prvi kongres rudaraJugoslavije u Slavonskom Brodu i nanjemu je izvršeno ujedinjenje rudara Ju-goslavije. Novi kolektivni ugovor izmeđuSaveza rudarskih radnika i Rudarskogodsjeka Zemaljske vlade sklopljen je 21.jula 1920. godine. Njime se ukidaju sveprijašnje odredbe, ugovori i naredbe.Pošto su cijene životnih namirnica zaposljednja tri mjeseca, te godine, poraslesavez rudarskih radnika je tražio da sepovedu novi pregovori radi usklađivanjarudarskih nadnica. Zahtjevi radnika suodbijeni i radnici 20. decembra iste go-dine stupaju u štrajk. Vlasti su pokušaleda na silu uguše štrajk. Počeli su hapsitirudare te je 27. decembra žandarmerijaposlata u pravcu Husina ali su dočekaniod seljana i rudara koji su uzvratili va-trom. U gušenju štrajka koji je završendogađajima na Husinu učestvovala sudva bataljona vojske, oko pedeset žan-dara i dvadeset gardista. Nakon gušenjaHusinske bune rudari i seljani Husina iLipnice i drugih sela su bili izloženineviđenom teroru. Mnogi organizatorištrajka su osuđeni na tamnicu a JureKerošević je bio osuđen na smrtnukaznu. Pod pritiskom javnosti kralj gaje pomilovao i smrtna osuda je zami-

jenjena kaznom od dvadeset godinateške tamnice.

SINDIKALNI POKRETIZMEĐU DVA SVJETSKARATA

Donošenjem Obznane (decembra 1920.godine) završava se period djelovanjaujedinjenog sindikalnog pokreta. Pos-lije donošenja Zakona o zaštiti državeavgusta 1921. godine, rad na formiranjunezavisnih sindikata je nailazio na te-škoće, kako zbog otpora vladajućihkrugova tako i zbog politike reformistau radničkom pokretu. Iako Nezavisnisindikati nisu okupljali veliki dio rad-ničke klase njihova uloga u radničkompokretu je bila značajna. Oni su odr-žavali borbeni duh radničke klase, bo-rili se za veće nadnice i za poštivanjekolektivnih ugovora i poštivanje rad-nog zakonodavstva.

Prvi kongres Nezavisnih sindikataodržan je u januaru 1927. godine. Uvo-đenjem monarhističke diktature, 6. ja-nuara 1929. godine, zabranjen je radNezavisnih sindikata. Svjetska eko-nomska kriza koja je trajala od 1929.do 1933. godine u Bosni i Hercegovinise počinje osjećati 1930. godine. Brojzaposlenih je prepolovljen, radni statusradnika je bio ugrožen stalnim stra-hom da mogu biti otpušteni s posla.Početkom 1935. godine u rudnicimau Bosni i Hercegovini vršeni su izboriza radničke povjerenike. Ekonomski


po-ložaj radnika bio je težak, zbog in-flacije, velikog porasta cijena i padanadnica.

ULOGA SINDIKATA KRAJEMXX I POČETKOM XXISTOLJEĆA

U drugoj polovini sedamdesetih god-ina prošlog stoljeća, sindikat je organi-zacija koja preuzima odgovornost zarazvoj samoupravljanja. Koncept sin-dikata se isticao i u inicijativnoj ulozi.Da je sindikat imao krupan značaj udruštveno-političkom životu državeuopće, pa sve do OOUR-a, odnosnoosnovne organizacije sindikata, vidi sei po tome što su predsjednička mjestapovjeravana afirmativnim kadrovima.U tom periodu rasta inicijative ulogesindikata u oblasti samoupravljanja,isto tako jačaju i klasične zaštitnefunkcije sindikata.

Kao organizovana radnička klasa,sindikati su bili najaktivniji učesnik ve-likog historijskog napora na vođenju irazvoju samoupravljanja. To se teme-ljilo na osnovama Ustava i Zakona oudruženom radu. Na tim temeljima seostvarivalo idejno političko organizo-vanje osnovnih organizacija udruženograda (OOUR) te radne organizacijeRudnik „Đurđevik“ u Đurđeviku. Beznamjere da se sindikati programskiprezentiraju, ipak je značajno istaći dasu osnovna područja djelovanja sin-

dikata, ustvari, osnovna pitanja ostvari-vanja položaja radnika i interesa radnihljudi, kako su i u ustavima utvrđeni iuvijek po prioritetima potreba isticani.

Ta područja sindikalne aktivnostiu novim uslovima organizovanjasindikata u Rudniku „Đurđevik“ su:

• ostvarivanje ustavnog položaja ra-dnika i odlučujuće uloge udru-ženih radnika u upravljanju dru-štvenom proizvodnjom od OOUR-a do SOUR-a,

• razvijanje proizvodnih snaga RO i podizanje produktivnosti rada,

• samoupravno povezivanje i udru-ženog rada, integrisanje u oblasti društvenog rada,

• samoupravno povezivanje i orga-nizovanje udruženog rada od OO-UR-a do Radne organizacije

• samupravno izražavanje i uskla-đivanje posebnih i različitih inte-resa te ostvarivanje zajedničkih in-teresa,

• obezbjeđenje ravnopravnosti rad-nika i udruživanje rada i sredstava u sticanju i raspodjeli dohotka u utvrđivanju zajedničkih mjerila za raspodjelu prema rezultatima rada,

• neposredno i odlučujuće učešće organizovanih radnika u uprav-ljanju OOUR-a, RO i SOUR-a i društvom u cjelini,

• ostvarivanje interesa radnika u kadrovskoj politici ostvarivanjem delegatskog sistema u praksi,


• rast standarda zaposlenih, razvi-janje samoupravne solidarnosti i socijalne sigurnosti i

• obrazovanje radnika za samoup-ravljanje, jačanje klasne svijesti kao preduslova ostvarivanja društvene uloge sindikata i dr.

Polazeći od osnovnog opredjeljenja4. kongresa sindikata Bosne i Herce-govine da je osnovna organizacija temeljcjelokupne organizacije sindikata i da odnjenog sadržaja i metoda rada i organi-zacione izgradnje zavisi sposobnost radaorganizacije sindikata u cjelini, nespornaje činjenica da je sindikat u Rudniku„Đurđevik“ bio dobro organizovan iprilagođen samoupravnom organizo-vanju. Sve osnovne organizacije sindikatasu akciono povezane u konferencijusindikata na nivou radne organizacijeRudnika mrkog uglja „Đurđevik“. Te ak-cione konferencije iz svih radnih organi-zacije su takođe bile uvezane, u akcionukonferenciju sindikata složene organi-zacije udruženog rada u koju su biliudruženi svi rudnici uglja u BiH- SOUR“Titovi rudnici uglja”.

Sindikalno organizovanje rudaraRudnika „Đurđevik“ je omogućilo po-litičku i klasnu borbu za bolje usloverada i života.

Akcija na sprovođenju zakona oudruženom radu uz masovno mobil-isanje članova sindikata, doprinijela jeda se iznađu rješenja za samoupravnoorganizovanje radnika, te ostvare us-

lovi za uspostavljanje dohodovnih od-nosa.

U značajnoj mjeri je izvršeno kad-rovsko jačanje organizacije sindikata,uz stalni proces idejno političkog ospo-sobljavanja članstva i rukovodstva, jerje djelovanje sindikata u udruženomradu u kvalitativnom smislu novo. Te-žište je na osnovnoj organizaciji sindi-kata i njenom svestranom osposo-bljavanju za izvršenje brojnih društ-venih i političkih zadataka i funkcije uudruženom radu. Nezamjenjiva je, pri-je svega, uloga sindikata u tome da sekroz razvoj samoupravnih dohodovnihodnosa izbori za raspodjelu premaradu, i uvijek se zalagalo za izuzetnonagrađivanje radnika u jamskoj proiz-vodnji. Većina OOUR-a je zagovaralazajednički, a uporno izgrađivala vlastitisistem raspodjele i sve više se pro-dubljivala razlika u ličnim dohocima.Zatvaranje osnovnih organizacija su po-dsticale i općine koje su u rudnicima iliuz pomoć rudnika, prije svega, nastojalerazriješiti neka svoja pitanja: nezapo-slenost, materijalne i druge probleme.

Rudari Rudnika „Đurđevik“ agresi-jom na Bosnu i Hercegovinu dobro-voljno se prijavljuju za odbranu do-movine. U radnoj obavezi ostaju samooni koji će održavati proizvodnju zaočuvanje energetskog sistema na slo-bodnoj teritoriji.

Kroz jedinice Oružanih snaga Ar-mije Republike Bosne i Hercegovine,koje su branile zemlju od agresora,


prošlo je oko 600 rudara iz Rudnikamrkog uglja “Đurđevik”.

Braneći Bosnu i Hercegovinu po-ginulo je 32 rudara a veliki broj ih jeranjavanjem postao ratni vojni invalid.

Sindikat je u ovim teškim ratnimvremenima preregistrovan u Samostal-ni sindikat Rudnika mrkog uglja„Đurđevik“. Pored obezbjeđenja mini-malnih uslova rada i preživljavanja sin-dikat je opskrbljivao radnike u radnojobavezi koji nisu imali novčanu nakna-du nego mjesečne prehrambene pake-te. Isti paketi su obezbjeđivani poro-dicama poginulih boraca, bivših za-poslenika Rudnika “Đurđevik”.

SINDIKAT RUDNIKA„ĐURĐEVIK'' U POSTRATNOM PERIODU

U novim, poslijeratnim uslovima pri-vređivanja Samostalni sindikat u rud-nicima dobio je jedan novi politički,statusni kvalitet. Iako na nivou državejoš nisu bile konstituisane ovakve orga-nizacije, nisu postojala akta, ovaj Sa-mostalni sindikat se programski us-mjerava i priprema svoj rad samo-stalno, izvan politike, a u interesu Rud-nika i zaposlenih radnika i svojestatutarne odredbe prilagođava kon-vencijama Međunarodnih sindikalnihorganizacija. Sa takvom orjentacijom,glavni i osnovni cilj je bio sačuvatiRudnike kako bi radnici imali gdje da

rade i politikom solidarnosti sačuvati izaštititi svakog radnika. Danas, u Sa-mostalnom sindikatu Rudnika Đurđe-vik i u Samostalnom sindikatu rudarau FBiH, odgovrno tvrde da se ovi sin-dikati nisu suprotstavili, da bi se rud-nici već davno raspali i uništili, odno-sno privatizovali. To se posebno odnosina male i loše stojeće rudnike.

Još 1996. godine država je odlučilaprivredu transformisati u mala i sred-nja preduzeća i već je bila objavila pro-daju kroz certifikate i dionice, i u tomesu rudnici bili prvi.

Sindikati ovih rudnika su pri svo-joj odluci ostali sve do ovih dana, što jegeneralno imalo uticaja i sačuvalo rud-nike od privatizacije. U postratnom pe-riodu veliku ulogu u organizovanjuSindikata rudara Federacije Bosne iHercegovine, posebno u zaštiti rudar-skih prava i vlasništva, finansijske kon-solidacije i ulazak u Koncern, imao jeFikret Suljić, trenutno predsjednik Sa-mostalnih sindikata rudara FederacijeBosne i Hercegovine.

Dok se u FBiH još nisu poznavali niosnovni elementi privatizacije, prvi ljudisindikata Đurđevika odnosno Sindi-kata rudara u FBiH su organizovalikonferenciju sindikata rudara u Zlači1998. godine. Na ovom savjetovanju jeučestvovalo 50 sindikalnih organizacijaiz Evrope. Na temu privatizacija u svi-jetu su iznosili svoja neslavna iskustva,a o privatizaciji su govorili i domaćiafirmisani stručnjaci u ovoj oblasti.


Sindikat rudara FBiH održao jeKongres u aprilu 2000. godine, zatim ufebruaru 2004. godine, kada je, uz os-novne zadatke na podizanju radnih iživotnih uslova rudara, osnovna temarasprave bila privatizacija. Na ovimKongresima, posebnu ulogu je daladelegacija iz Slovenije i veliku potporupravilnom orijentacijom u ovim pos-lovima. Tako je Sindikat, na drugomKongresu u usvojenoj rezoluciji, usvo-jio i stav da privatizacije u rudarstvuFederacije BiH neće biti dok država nedonese zakone koji će finansijski obe-zbijediti prestrukturiranje.

Rudari, odnosno Sindikat Rudnika''Đurđevik'' je svih posljednjih godinaradio na izjednačavanju pozicija rud-nika uglja, odnosno u stavljanju uravnopravan tretman sa Elektroprivre-dom.

U Federaciji Bosne i Hercegovine,u martu 2000. godine potpisan jekolektivni ugovor kojim se regulišuodnosi između radnika i poslodavca.Rudnici, odnosno zaposlenici Rudnika„Đurđevik“ su u Federaciji BiH pot-pisali kolektivne granske ugovore, štoje, velika zasluga sindikata koji je vodioovu aktivnost.

Sindikat Rudnika „Đurđevik“, od-nosno Sindikat rudara FBiH je danasugledna organizacija od koje se uči nesamo naprednom sindikalnom usm-jerenju već i u sindikatu u Bosni iHercegovini uopće. Svojom dobromprogramskom orjentacijom i svestra-

nom brigom za dobrobit Rudnika u ko-jima rade kao i njihovi komorati, izbo-rili su se za ravnopravan tretman u pro-gramima s poslodavcem - menadžme-ntom odnosno državom.

Rudari Rudnika mrkog uglja “Đur-đevik” sve svoje probleme rješavaju uokviru Sindikata na zvaničnim sindi-kalnim sastancima. Nije bilo ovih sin-dikata na ulicama i u protestnim sku-povima u poslijeratnom periodu. Oniimaju redovne plaće, koje se kreću uokviru prosjeka FBiH. To nije za težakrudarski rad dovoljno, ali je to cijenasolidarnosti i istrajavanja na tome daniko ne ostane bez posla.

Rudari Rudnika Đurđevik imajudobro organizovan topli obrok, pri-jevoz na posao, zaštitu na radu, lije-čenje, banjsko klimatski oporavak.

U toku 2006. godine Sindikat Rud-nika „Đurđevik“, koji je u sastavu Sin-dikata rudara FBiH, vodio je intenzivneaktivnosti oko povećanja cijene uglja pre-

97

31. Sa III kongresa sindikata rudara Federacije BiH

Društveno i sindikalno organizovanje radnika

ma Elektroprivredi. Upornost se isplatilate je Vlada prihvatila prijedlog Sindikatai cijena uglja se povećala sa 4 KM/GJ na4,50 KM/GJ. Iste godine Sindikat rudaraFBiH je primljen u Savez Sindikata Ev-rope energetskih radnika (EMCEF-a).

Krajem 2006. godine u parlamen-tarnu proceduru dat je Nacrt Zakona ofinansijskoj konsolidaciji rudnika uFBiH. Na svakoj sjednici Parlamentaprisustvovali su predstavnici SindikataFBiH. Rasprava o Zakonu o finansi-jskoj konsolidaciji je trajala dosta dugo(dvije godine). Krajem 2008. godineZakon o finansijskoj konsolidaciji jeusvojen. Usvajanjem ovog Zakona Vla-da Federacije Bosne i Hercegovine pre-uzima dugovanja rudnika za PIO/ MIOi zdravstveno osiguranje, a samim timse stvaraju povoljni uslovi za ulazak uzajednicu sa Elektroprivredom Bosnei Hercegovine. Septembra 2009. go-dine stvorena je zajednica Elektro-

privreda i Rudnici u čiji sastav je ušlosedam rudnika kao Zavisna Društva uKoncern.

Rudnik mrkog uglja «Đurđevik» jemjeseca novembra 2008. godine uskla-dio svoje interne akte vezane za isplateplaća, naknada i ostalih primanja za-poslenika sa odredbama Kolektivnogugovora o pravima i obavezama poslo-davaca i zaposlenika u oblasti rudarstvau FBiH (Sl. novine 53/07 od 08.08.2007.godine).

Kao bitnu činjenicu važno je istaćida je Skupština Društva na XIII sjedniciodržanoj 30.12.2009. godine donijelaOdluku o davanju saglasnosti na tekstSporazuma o načinu izmirenja potraži-vanja zaposlenika po osnovu prava izkolektivnog ugovora .

Na osnovu navedene odluke Direk-tor JP Elektroprivreda BiH d.d. – Sara-jevo, Zavisno društvo Rudnik mrkoguglja "Đurđevik" d.o.o. – Đurđevik iPredsjednik Sindikata Rudnika mrkoguglja "Đurđevik" su zaključili predmetnisporazum br.03-2431/2010 od 30.04.2010, na koji je data Saglasnost br.06-34-1394/10 od 26.05.2010.g. od strane Fed-eralnog ministarstva energije, rudarstvai industrije.

Sporazumom o načinu izmirenjapotraživanja zaposlenika po osnovuprava iz kolektivnog ugovora obuhva-tio se obračun potraživanja za period16.08.2006. – 16.08.2007. godine. Ok-virni pokazatelji su ukazivali da bi po-traživanja zaposlenika po ovom Spo-


33. Sindikalni odbor RMU ''Đurđevik''

razumu sa porezima i doprinosimamogla iznositi oko 22 miliona KM,čijim priznavanjem bi se stvorile do-datne obaveze, a efekti takvog prizna-vanja bi se negativno odrazili i na samustrukturu kapitala. Treba napomenutida su aktivnosti Sindikata rezultirale napostizanju sporazuma čime je utvrđenplanirani iznos sredstava za izmirenjepotraživanja zaposlenika Rudnika mr-

kog uglja ''Đurđevik'' d.o.o.-Đurđevikpo zaključenom Sporazumu o načinuizmirenja potraživanja zaposlenika poosnovu prava iz Kolektivnog ugovorabroj 03-2431/2010. od 30.04.2010. go-dine.

Početak 2011. godine je u znakupregovora o poboljšanju standarda up-oslenika odnosno povećanju plaća rad-nika.


Politička previranja devedesetih god-ina XX stoljeća imala su uticaja i nastanje u Rudniku „Đurđevik“. Sve seviše osjećala napetost u Jugoslaviji atenzije u političkom i društvenom živ-otu sve više dolazile do izražaja. Raz-buktavanje ratnih dejstava u Hrvatskojosjetilo se i u Bosni i Hercegovini,pogotovo na području Tuzlanske regije.

U ljeto 1991. godine, po Odluci Savjetaza narodnu odbranu opština Tuzlanskeregije, regruti sa područja sjevero-istočne Bosne su odbili odazvati sepozivu tadašnje JNA za odlazak naratište u Hrvatsku (Vukovar). Što se sveviše rat razbuktavao sve je bilo više par-avojnih formacija na teritoriji Bosne iHercegovine.

Od ljeta 1991. godine kada je napodručju sjeveroistočne Bosne formi-ran Štab Patriotske lige, otpočinje i or-ganizovana priprema od agresije naBosnu i Hercegovinu. Prvi sastanak Pa-triotske lige za područje sjeveroistočneBosne, upravo se, održao u Živinicama.Tada su i formirane prve jedinice Patri-otske lige (25.11.1991.) u Živinicama.Početkom 1992. godine sve je više pa-triota koji se priključuju u aktivnos-tima oko nastupajuće agresije. U svimMjesnim zajednicama dolazi do formi-ranja mjesnih straža, koje su bile slabonaoružane, ali s velikom hrabrošću iodlučnošću da se suprotstave agresoruna njihovu domovinu. U svim ovim ak-tivnostima veliku ulogu su imali i ru-dari. Kod njih je još više dolazila do


RUDARI RUDNIKA „ĐURĐEVIK“ U ODBRANI BOSNE I HERCEGOVINEOD AGRESIJE

izražaja poznata rudarska solidarnostali i hrabrost da se stane na branik do-movine. Već početkom aprila 1992. go-dine počinju da se formiraju i prvejedinice Armije Republike Bosne i Her-cegovine u čiji sastav ulazi i veliki brojrudara. Rudari Rudnika „Đurđevik“ suse dobrovoljno prijavljivali u jediniceArmije BiH. U radnoj obavezi su ostalisamo oni koji su bili potrebni za održa-vanje proizvodnje za očuvanje energet-skog sistema na slobodnoj teritoriji.

Kroz jedinice Oružanih snaga Bos-ne i Hercegovine, koje su branile ze-mlju od agresije (Armija i MUP) prošloje oko 600 rudara Rudnika „Đurđevik“.Braneći Bosnu i Hercegovinu poginuloje 32 rudara Rudnika „Đurđevik“, aveliki broj ih je ranjavanjem postaloratnim vojnim invalidima, odnosnoinvalidima rada. Njih trideset i dva supoložili svoje živote za odbranu do-movine i nikada više neće dolaziti ukrug Rudnika na posao u jamu , kop iliseperaciju. Kao skromni znak zahval-nosti na samom ulazu u krug Rudnika(Đurđevik-Višća) postavljena je spo-men ploča poginulim rudarima u od-brani Bosne i Hercegovine od straneagresora. I u ovoj Monografiji njihovaimena će biti zapisana kao trajni znakda se nikada ne zaborave.

101 Rudari Rudnika “Đurđevik”u odbrani BiH od agresije

34. Spomen obilježje u Đurđeviku

35. Spomen obilježje u Višći36. Spomen pano u direkciji u Đurđeviku

SPISAK POGINULIH RUDARA

1. Jagodić Salih2. Jagodić Šahim 3. Salkanović Rahman 4. Imamović Nevres 5. Memagić Zijad 6. Vejzović Bećir 7. Andrić Milenko 8. Selimović Taib 9. Hamzić Hajraga

10. Mahmutbegović Imšir 11. Mahmutbegović Izet 12. Mustafić Nusret 13. Arslanović Sinan 14. Džinić Said 15. Ikanović Nurdin 16. Pavić Šiman 17. Ćejvanović Mehmedalija18. Muminović Šahbaz19. Sakić Sakib20. Zenunović Refik21. Halilović Said22. Hodžić Mevludin23. Gutić Hariz24. Iličić Ivica25. Fejzić Samir26. Hasanović Asif27. Aljić Hazim28. Delić Mumin29. Hasić Salkan30. Rahimić Ramiz31. Hodžić Salko32. Jagodić Esed

35.

36.

Na svom 75-togodišnjem putu, od1936. godine, poslovao je pod različitimnazivima i različitim organizacionimformama. Pod nazivom Rudnik mrkoguglja “Đurđevik”, d.o.o. u Đurđeviku,općina Živinice posluje od 01. 01. 2001.godine, a nastao je podjelom Rudnikauglja “Kreka-Đurđevik” u Tuzli. Od tadapočinje nova faza životnog puta Rudnikao kojoj ću zapisati, po meni najvažnije,događaje koji su trasirali njegov razvoj.

Gledano sa ove vremenske distan-ce možemo konstatovati da je tadašnjiupravni odbor RU “Kreka” na inicija-tivu menadžmenta RMU “Đurđevik”donio ispravnu odluku na čemu im ovomprilikom izražavam dužno poštovanjei zahvalnost. Ovaj period bi uslovnomogli podijeliti na dvije faze. Prva fazavremenski traje od 1.1.2001.-17.11.2009.godine u kojoj rudnik posluje kao sa-mostalno preduzeće, a druga faza po-činje od završetaka prve faze u kojoj rud-nik postaje članica Konzorcija na čijemčelu se nalazi JP Elektroprivreda BiH.

Na čelu uprave RMU “Đurđevik”od 2001. do 2008. godine bio je direk-tor Adnan Šabić, od aprila do oktobra

2008. godine v.d. direktor Fikret Mekić,a od oktobra 2008. do danas na čelurudnika je Husein Trumić. U ovom pe-riodu Rudnik je imao tri saziva Nad-zornih odbora kojima su presjedavaliHusein Džihanović do aprila 2004. iBahrija Umihanić od 2004. do danas(dva mandata).

Prve godine samostalnog radaRudnika bile su bremenite u svakompogledu, a ogledale su se u nedostatkuopreme, materijalno-tehničkih sred-stava, sumnja značajnog broja ključnihzaposlenika u mogućnost opstanka inevjerica u prosperitet neke su od obi-lježja poslovnog ambijenta. Ipak up-rava i nadzorni odbor uvjereni u uspjehpredano rade i donose ključne odlukekojima stabiliziraju poslovanje i što jevažnije kreiraju povoljan ambijent zapostepeni razvoj rudnika.

Kretanje ukupnih prihoda, u ovomperiodu predstavlja jedan od ključnihkvantitativnih pokazatelja rada Rud-nika. U prvoj godini samostalnog radaostvaren je ukupan prihod u iznosu od20.374.000 KM a deset godina kasnijenarastao je na 47.051.000 KM. Poseban

103 Rudnik “Đurđevik” danas

HUSEJIN TRUMIĆ, DIPL.ING.MAŠINSTVA

RUDNIK „ĐURĐEVIK“ DANAS

izražen rast ukupnih prihoda bio je u2004. godini od kada do 2009. godineraste postepeno da bi u 2010. godiniponovo zabilježio najveći rast u ovomdesetogodišnjem periodu, rastući za ci-jelih 11.511.000 KM što iznosi više odpolovine ukupnog prihoda ostvarenogu prvoj godini samostalnog rada.

Kretanje ostvarene neto dobiti/ gu-bitka, predstavlja još jedan važan poka-zatelj, po mnogima ključni pokazateljuspješnosti poslovanja. Rudnik “Đur-đevik” je u periodu od 2001. do 2010. petgodina poslovao sa dobiti a pet godinasa gubitkom. Zanimljivo je da je u prvojgodini samostalnog rada Rudnika zabil-ježen dobitak u poslovanju da bi naredne

tri godine poslovao sa gubitkom. Periodod 2005. do 2008. godine je bio periodpozitivnog poslovanja da bi pod utica-jem globalne financijske krize u narednedvije godine zabilježio gubitak u poslo-vanju. Posebno je važno istaći da je u2010. godini zabilježena dobit u poslo-vanju što zajedno sa rastom ukupnogprihoda stvara dobru osnovu za budućirazvoj rudnika.

Sa stanovišta vlasnika, veoma zna-čajan pokazatelj je veličina kapitala. Uovom periodu vrijednost kapitala u RMU“Đurđevik” se gotovo udvostručila štoznači da je vlasnik kapitala u našem slu-čaju država bogatija za cca. 12 miliona KM.

Rast obaveza sa 17.375.000 KM na32.837.000 KM svakako zaslužuje po-jašnjenje. Njihov uzrok rasta najbolje semože sagledati kroz prikaz kretanja vri-jednosti aktive, odnosno njenih sastav-nica stalnih i tekućih sredstava. Rastvrijednosti stalnih sredstva sa 24.036.000KM na 42.336.000 KM je značajno većiod rasta obaveza, što govori da su stvo-rene obaveze uzrokovane nabavkomnove opreme i investiranjem čiji su prviefekti bili vidljivi u 2010. godini a još suizraženiji u prvom kvartalu 2011. godine.

U ovom periodu nije izostala brigaza standard zaposlenika o čemu svjedočepokazatelji kretanja prosječnih bruto ineto zarada zaposlenika uz napomenuda smo jedan od dva Rudnika u Fed-eraciji BiH koji uredno od 2004. godineisplaćuje obaveze za doprinose i porezepo osnovu zarada zaposlenika. Iako su u


Dijagram 1. Kretanje ukupnih prihoda RMU Đurđevik

u periodu od 2001-2010. godine

Dijagram 2. Kretanje neto dobiti/gubitka RMU Đurđevik u

periodu od 2001-2010. godine

D1

D2

ovom periodu prosječne bruto zaradezaposlenika porasle za više od 100% nemožemo biti zadovoljni činjenicom da jeprosječna zarada rudara niža od prosje-čne plaće u Federaciji BiH.

Rješenjem Općinskog suda u Tuzlibroj: 032-0-Reg-09-001475 od 17.11.2009.godine u sudskom registru kod sub-jekta upisa JP Elektroprivreda BiH d.d.-Sarajevo, Zavisno društvo Rudnik mr-kog uglja ''Đurđevik'' d.o.o.-Đurđevikupisani su podaci od značaja za pravnipromet i to: podaci o upisu promjeneosnivača (prenos udjela) i promjenefirme (imena društva). Shodno napri-jed navedenom, novi naziv firme glasi:JP Elektroprivreda BiH d.d.-Sarajevo,Zavisno društvo Rudnik mrkog uglja''Đurđevik'' d.o.o.-Đurđevik, a skraćenaoznaka firme: JP Elektroprivreda BiHd.d.-Sarajevo, ZD RMU ''Đurđevik''d.o.o.-Đurđevik. Sjedište firme je: Đur-đevik bb, Živinice. Novi osnivač jefirma Javno preduzeće ElektroprivredaBiH d.d. Sarajevo, sa sjedištem Sara-jevo, ul. Vilsonovo šetalište broj 15.Cjelokupan osnovni kapital Društva jeu vlasništvu: Javno preduzeće Elektro-privreda Bosne i Hercegovine d.d.-Sarajevo.

105 Rudnik “Đurđevik” danas

Dijagram 3. Kretanje vrijednosti kapitala i obavezaRMU Đurđevik u periodu od 2001-2010. godine

Dijagram 4. Kretanje vrijednosti stalnih i tekućih sred-stava RMU Đurđevik u periodu od 2001-2010.

Dijagram 5. Kretanje prosječnih bruto i neto zaradazaposlenika RMU Đurđevik u periodu od 2001-2010.

D3

D4

D5


Usvajanjem stateškog dokumenta „St-rategija razvoja RMU 'Đurđevik' za pe-riod od 2010. do 2030. godine“ pos-tignuta je saglasnost o budućim prav-cima razvoja Rudnika „Đuđrevik“. Ref-erentnost ekspertnog tima sačinjenog odvodećih eksperata iz podučja podzemnei površinske ekploatacije uglja, strateškogplaniranja, na jednoj stani, primijenjenaznanstvena metodologija u procesuizrade i usvajanja dokumenta, na drugojstrani, dobra su garancija da su vizija,strateški ciljevi, mjere, programi i pro-jekti definirani u strateškom dokumentuostvarivi u budućnosti.

Učesnici u izradi i usvajanju strate-gije (eksperti, stručnjaci iz preduzeća,zaposlenici, uprava, nadzorni odbor iprestavnici resornog ministarstva) us-kadili su svoja viđenja budućnosti rud-nika i odredili je kroz viziju, koja glasi:Rudnik uglja „Đurđevik”, modernodruštveno odgovorno rudarsko predu-zeće, respektabilan proizvođač kvali-tetnog uglja i pouzdan oslonac sta-bilnosti bosanskohercegovačkog elek-troenergetskog sistema u narednih dva-deset godina i dalje, te pokretač i no-cilac harmoničnog rasta i razvoja novih

djelatnosti i izvor rasta standarda ru-dara i stanovništva lokalne zajednice išire.“ Dakle, određena je opšta du-goročna orijentacija, koja se temelji nauvažavanju modernih principa i zahtjevaposlovanja u oblasti rudarstva, čime seosigurava, ekološki korektan i harmoni-čan rad, rast i razvoj Rudnika “Đurđe-vik” u okviru Koncerna, lokalne zajedni-ce i šire. To podrazumijeva i aktivnosti narazvoju novih (zamjenskih) djelatnostikoje će, tokom i nakon okončanja rudar-skih aktivnosti, na ovom području omo-gućiti život i rad stanovništva na nivouevropskih standarda.

Pored vizije usvojena je i izjava omisiji „Efikasnim iskorištavanjem ge-oloških rezervi uglja i drugih mineral-nih sirovina iz ležišta Đurđevik, osi-gurati u dužem periodu, pouzdanu isigurnu proizvodnju kvalitetnog uglja,i na taj način doprinositi zadovolja-vanju energetskih potreba Bosne i Her-cegovine, utvrđenih energetskim bi-ansom i potrebe izvoza.“ Na ovaj načinpred nadzorni odbor, menadžment izaposlenike rudnika stavalja se obavezada u budućnosti aktivno rade na uvo-đenju inovacija u proizvodnju uglja kako

PROF. DR. BAHRIJA UMIHAMIĆ

PERSPEKTIVE RAZVOJA RUDNIKA“ĐURĐEVIK”

bi se primjenom savremenih metodapostigla ekonomski održiva proizvodnjauglja, uz uvažavanje ekoloških standardakoji prate evropsko rudarstvo uglja, i iztog osnova podizanje socijalnog nivoazaposlenih primjerno realnim životnimpotrebama. Na taj način će se omogu-ćiti dugoročno sigurno, konkurentno,ekonomski i ekološki održivo snabdije-vanje TE Tuzla i drugih potrošača ug-ljem na otvorenom energetskom tržištu.Pri tome je posebna odgovornost namenadžmentu rudnika koji svoje ukup-no znanje i kreativnu energiju treba us-mjeriti na ostvarivanje efikasnosti kori-štenja energije u svim bitnim aktivnos-tima organizacije i na taj način dopri-nositi izgradnji efektivnog i efikasnog,stabilnog, nezavisnog i izvozno sposo-bnog energetskog sistema FederacijeBosne i Hercegivine i države u cjelini.

Na temelju usvojene izjave o viziji imisiji definisan je i usvojen generalnirazvojni cilj Rudnika „Đurđevik“, u peri-odu obuhvata strategije podizanjem teh-ničko-tehnološkog nivoa opremljenosti,optimizacijom i revitalizacijom postoje-ćih i izgradnjom novih kapaciteta, pro-duktivnim zapošljavanjem uz održivekološki razvoj, osigurati stabilnu i eko-nomičnu proizvodnju kvalitetnog ugljaod minimalno 700.000 tona godišnje.

Na temelju analize dinamike pos-lovanja, temeljnih indikatora uspješ-nosti poslovanaj u periodu od 2000-2010. godine, SWOT analize, usvojenevizije, misije i postavljenog generalnog

cilja definirana i detaljno su razmo-trena tri moguća scenarija razvojaRudnika „Đurđevik“ za period 2011-2030. godina. Izuzetno je važno napo-menuti da se scenariji razvoja temeljena količinama uglja, prihodima i ras-hodima od prodaje uglja, što znači dane uključuju ostale prihode i ostalerashode koji će biti ostvareni po osnovuobavljanja drugih poslova u RMU „Đur-đevik“ zasnovanih na planiranoj real-izaciji investicija za projekte ulaganja unerudarske aktivnosti kao i investicijaza nove kapitalne projekte (izgradnjacementare, izgradnja briketarnice, ot-varanje kopa „Brezovi dani“ i sl.). Svatri scenarija pretpostavljaju prosječnuprodajnu cijenu od 4 KM/GJ što se ucjelosti uklapa u koncept jačanja ek-sterne konkurentnosti Koncerna i svatri scenarija obezbjeđuju ostvarenjeneto dobiti koja zajedno sa sredstvimaamortizacije omogućava veći ili manjiobim investiranja. Polazna prosječnaprodajna cijena uglja je manja od pro-sječne prodajne cijene uglja, koja je u2010. godini iznosila 4,81 KM/GJ.

Korištenjem savremenih metodaekonomske analize posebno senzibil-nošću prema mogućim statičkim i di-namičkim rizicima, eksperti su odab-rali drugi scenarij koji se čini realnoostvarivim. Odabrani scenarij ima dos-ta sličnosti sa prvim scenarijem, a nji-me se pretpostavlja prosječna godišnjaproizvodnja od 700.000 tona rovnoguglja prosječne kalorične vrijednosti

107 Perspektiva razvoja Rudnika “Đurđevik”

17,8 GJ/toni. Ovaj scenarij osiguravaukupne prihode za 20 godina od blizumilijardu konvertibilnih maraka(996.800.000 KM) i dobit od 101.673.600KM i sredstva amortizacije u iznosu od74.760.000 KM što ukupno iznosi176.433.600 KM ili 8.821.680 KM pro-sječno godišnje. Prodajna cijena po

ovom scenariju je 4 KM/GJ, cijena koš-tanja 3,59 KM/GJ, a produktivnost rada824 tone po radniku, pri čemu se pla-nira da prosječno godišnje radi 850 za-poslenika, čija bi mjesečna prosječnabruto zarada iznosila 2.199 KM. Kom-parirajući ga sa prvim scenarijem, mo-žemo konstatovati da jednako kao i prvi


OSNOVNI INDIKATORI TRI MOGUĆA SCENARIJI RAZVOJARMU „ĐURĐEVIK“ ZA PERIOD 2011 –2030. GODINA

Elementi i parametri Mj.jedinice i odnosi I. scenarij II. scenarij III. scenarijPROIZVODNJA UGLJA tona 15.610.000 14.000.000 13.000.000

GJ/toni 17,80 17,80 17,30Giga džula (GJ) 277.858.000 249.200.000 224.900.000

PRIHODI OD PRODAJE KM 1.111.432.000 996.800.000 899.600.000Materijalni troškovi 26,0% 28,0% 30,0% 288.972.320 279.104.000 269.880.000Amortizacija 8,0% 7,5% 7,0% 88.914.560 74.760.000 62.972.000Troškovi zaposlenih 42,0% 45,0% 50,0% 466.801.440 448.560.000 449.800.000Razni troškovi poslovanja 4,0% 4,0% 4,0% 44.457.280 39.872.000 35.984.000Operativni rashodi 1,0% 1,0% 1,0% 11.114.320 9.968.000 8.996.000Finansijski rashodi 3,0% 2,5% 2,0% 33.342.960 24.920.000 17.992.000Ostali rashodi 1,5% 1,8% 2,0% 16.671.480 17.942.400 17.992.000RASHODI PRODAJE 85,5% 89,8% 96,0% 950.274.360 895.126.400 863.616.000NETO DOBIT KM 161.157.640 101.673.600 35.984.000NETO DOBIT+AMORTIZACIJA KM 250.072.200 176.433.600 98.956.000Prosječan broj zaposlenih za jednu godinu KM 800 850 950Prosječna mjesečna brutozarada po zaposlenom KM 2.431 2.199 1.973Produktivnost rada (godišnje) tona/radniku 976 824 684

GJ/radniku 17.366 14.659 11.837Prodajna cijena tona 71,20 71,20 69,20

Giga džula (GJ) 4,00 4,00 4,00Cijena koštanja tona 60,88 63,94 66,43

Giga džula (GJ) 3,42 3,59 3,84

osigurava ostvarenje dobiti, nešto manjiinvesticioni potencijal uz povećani brojzaposlenika za 50 u odnosu na prvi sce-narij, povećano učešće zarada zaposle-nika u ukupnim prihodima i nešto ma-nju prosječnu zaradu po zaposleniku.

Strateški razvojni ciljevi smatrajuse sveobuhvatnim razvojnim okvirom,čijim bi se ostvarenjem učinio značajankorak na realizaciji generalnog cilja.Prilikom izbora strateških ciljeva vodili

smo računa o identifikovanim potre-bama i njihovoj usklađenosti sa klju-čnim sektorima djelovanja, odnosnostrateškim usmjerenjima zajedničkimza elektroenergetski sektor FederacijeBosne i Hercegovine. Kako bi se osig-uralo dostizanje generalnog razvojnogcilja, a sukladno zahtjevima znanstvenemetodologije, definisana su i usvojenačetiri strateška razvojna razrađena pla-na kroz prioritetne ciljeve:

109

Prvi strateški cilj Revitalizacija i modernizacija kapaciteta Rudnika radi podizanja proizvodnje na nivo od 700.000 tona godišnje

Prioritetni cilj 1.1. Održavanje, revitalizacija i modernizacija postojeće i izgradnja nove pouzdane infrastrukture za potrebe kontinuirane proizvodnje

Prioritetni cilj 1.2. Sigurno, kvalitetno i pouzdano dobivanje uglja u cilju uravnoteženja isporuka i zahtjeva kupaca

Prioritetni cilj 1.3. Usklađivanje dinamike proizvodnih pogona, investicija radi postizanja ekonomski održive proizvodne cijene uglja

Drugi strateški cilj Razvoj i implementacija zamjenskih i novih kapaciteta RudnikaPrioritetni cilj 2.1. Nastavak geoloških istraživanja uglja u širem basenu uključujući i

ležište „Brezovi dani“ (Novi Šeher) i studijskog rada na iskorištavanju prednosti mineralnih sirovina

Prioritetni cilj 2.2. Izgradnja novih proizvodnih kapaciteta baziranih na raspoloživim mineralnim sirovinama ležišta RMU „Đurđevik“ (Cementara, Briketarnica i drugi kapitalni projekti)

Treći strateški cilj Produktivno zapošljavanje i podizanje uslova rada i standarda zaposlenikaPrioritetni cilj 3.1. Obezbjeđenje adekvatne kvalifikacione strukture i broja

zaposlenika usklađene sa razvojnim ciljevima RudnikaPrioritetni cilj 3.2. Trajno rješavanje invalida rada druge kategorije uz podršku sindikata,

Koncerna i nadležnih državnih organaPrioritetni cilj 3.3. Tehnološke viškove zaposlenika rješavati programiranom politikom

zapošljavanja i prestrukturiranja organizacije uz podršku sindikata,Koncerna i nadležnih državnih organa

Četvrti strateški cilj Održiv ekološki razvoj RMU „Đurđevik“Prioritetni cilj 4.1. Smanjenje štetnog uticaja na životnu sredinu tehnološkim

osavremenjavanjem proizvodnih sistemaPrioritetni cilj 4.2. Usklađivanje normativnih akata Rudnika sa okolinskim standardima

Perspektiva razvoja Rudnika “Đurđevik”

U „Strategiji“ je prezentiran detaljanopis strateških i pripadajućih prioritetnihciljeva sa preciznim imenovanjem, spe-cificiranjem i opisom prioritetnih ak-tivnosti, očekivanih rezultata indikatorai mjera što će u velikoj mjeri pomoćimenadžmentu Rudnika, Nadzornomodboru i skupštini u njihovoj reali-zaciji.

Od posebne koristi će biti preciznodefinirani konkretni projekti, kojima sepodržava ostvarenje konkretnog prior-itetnog i strateškog cilja, sačinjeni nanačin da pružaju informacije o: nazivuprojekta, suštini projekta kroz njegovkratak opis, ciljne grupe koje će imatikoristi od njegove realizacije, očekivanidugoročni rezultati i njihovi indikatorimjerenja, očekivani kratkoročni rezul-

tati i indikatori mjerenja, glavni i drugipotencijalni nosioci projekta, predu-slovi za realizaciju, faktori rizika real-izacije projekta, potrebna sredstva, vri-jeme realizacije projekta i početak real-izacije projekta. Vrijednost svih plani-ranih projekata iznosi 131.515.000 KM.Imajući u vidu da razvoj rudnika poodabranom scenariju u periodu od2010. do 2030. godine osigurava dobitzajedno sa sredstvima amortizacije uiznosu od 176.443.600 KM sasvim jeizvjesno njihovo finansiranje. Preostalasredstva će biti usmjerena u realizacijukapitalnih projekata, a prije svega u Ce-mentare i Briketarnice uglja čime će seosigurati nova zapošljavanja ali i stva-rati perspektiva disperzije poslovanja unove privredne grane.


Implementacija strategije presta-vlja nastavak realizovanih i započetihstrateških aktivnosti koja će osiguratijoš bolje pozicioniranje Rudnika „Đur-đevik“ u odnosu na ostale rudnike ubližem i daljem okruženju. Najvećupromjenu implementacijom nove stra-tegije doživljavaju: strateško usmjere-nje, postojeća tehnologija i ključni pro-izvodni kapaciteti (dominacija pod-zemene eksploatacije), načini imple-mentacije i osobe odgovorne za njenuprovedbu, te ostali materijalni resursipotrebni za realizaciju planiranih cil-jeva, projekata i zadataka.

Postizanje definiranih strateških cil-jeva zahtijeva efikasno angažiranje svihresursa i ljudskih potencijala RMU „Đur-đevik“ i organiziranje i angažman svih

zainteresiranih učesnika (nadležnog Fed-eralnog ministarstva, organizacija u ok-viru Koncerna, lokalne zajednice, VladeKantona i njenih ministarstava, potenci-jalnih stranih partnera, odgovarajućihrazvojnih agencija, finansijskih i naučnihinstitucija i dr.). Strategiju treba impleme-ntirati na način koji odgovara sagledanojsituaciji u SWOT, analizi ključnih prilikai prijetnji, te jakih i slabih strana Rudnika,pri čemu nosioci konkretnih ciljeva,mjera i projekata (Nadzorni odbor, Up-rava, Sindikat, srednji i operativni nivoimenadžmenta i svi zaposleni), treba dauzmu u obzir prirodu strategije te dasagledaju količinu uključenih strateškihpromjena, u odnosu na prethodni odnosprema identifikovanim ključnim prob-lemima, te da planiraju i provode pot-

111 Perspektiva razvoja Rudnika “Đurđevik”

rebnu dinamiku promjena. Sve to morabiti podložno kontinuiranoj evaluacijipostignuća i monitoringu, odnosno nad-zoru. Pri tome bi monitoring trebaloprovoditi u dva pravca: monitoring ak-tivnosti, rezultata i efekata i monitoringprogresa u upravljanju projektima.

U osnovnim programskim doku-mentima, na bazi definirane, odnosnoredefinirane dinamike prioriteta, RMU„Đurđevik“ će involvirati određene ak-tivnosti koje će biti u funkciji spro-vođenja njegove razvojne strategije. Tosvakako treba podržati i kroz gener-alnu politiku Koncerna, kroz politikuRudnika usmjerenu na razvoj novih za-mjenskih kapaciteta, politiku ener-getike, politike sindikata, lokalne zaje-dnice i slično, koje će sve skupa osigu-ravati kontinuitet sprovođenja ove raz-vojne strategije do 2030. godine i osi-gurati kvalitetan rad i život na tomširem lokalitetu i nakon isteka vremen-skog horizonta ove strategije.

Pored toga, RMU „Đurđevik“ ćepreko svojih organa i menadžmenta, testvorenog ugleda i javnog imidža, kon-tinuirano povećavati svoj utjecaj na or-gane lokalne zajednice, Tuzlanskogkantona, Federacije i države Bosne iHercegovine, kod donošenja i efika-snog provođenja propisa, donošenjarazvojnih strategija i uspostavljanja efi-kasne administracije i kontrolnih meh-anizama za njihov rad. Poseban zada-tak je „lobiranje na svim nivoima“ radipoboljšanja odnosa prema RMU „Đur-đevik“ radi privlačenja stranog kapitalaza finansiranje nevedenih i drugih mo-gućih projekata.

Na kraju, RMU „Đurđevik“ sasvimizvjesno uz nastavak dobrog vođenjaima sigurnu perspektivu razvoja koja ćeosigurati dobre poslovne rezultate nazadovoljstvo zaposlenika, energetskogsektora, privrede i lokalne zajednice.


37. Prvi red slijeva na desno: Faik Omazić, Fikret Mekić - izvršni direktor za tehničke poslove, HuseinTrumić - direktor, Kemal Trumić - član Nadzornog odbora, Bahrija Umihanić - predsjednik Nad-zornog odbora, Safer Mušanović - član Nadzornog odbora, Nevres Mešić - predsjednik sindikata,Adnan Softić, Faik Hadžić, Stjepan Grbić.Drugi red slijeva na desno: Šefik Sarajlić, Mujo Butković - izvršni direktor za ekonomsko-pravneposlove, Mirsad Taletović, Jasmin Rahimić, Belmin Tabučić i Fejzo Hodžić.


RIJEČ REDAKCIJE

Husein Trumić, direktor RudnikaUVODNA RIJEČ - O RUDNIKU I RUDARIMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Bahrija Umihanić, predsjednik Nadzornog odboraUVODNA RIJEČ - PERSPEKTIVE UPRAVLJANJA RUDNIKOM . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Nevres Mešić, predsjednik sindikataUVODNA RIJEČ - SNAGA SINDIKATA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Mr. sc. Hasan MuratovićSARADNJA RUDNIKA “ĐURĐEVIK” SA LOKALNOM ZAJEDNICOM . . . . . . . . . . . 12

Dr. sc. Redžo ButkovićLOKALITET ĐURĐEVIKA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Dr. sc. Redžo ButkovićHISTORIJSKI RAZVOJ RUDNIKA „ĐURĐEVIK“ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Šefik Sarajlić, dip. ing.PODZEMNA EKSPLOATACIJA UGLJA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

Jasmin Rahimić, dip. ing.POVRŠINSKA EKSPLOATACIJA UGLJA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

Fejzo Hodžić, dip.ing.SEPARACIJA I PRERADA UGLJA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

Faik Omazić, prof.DRUŠTVENI STANDARD I REKULTIVACIJA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

Mujo Butković, dipl. ecc.OBRAZOVANJE I ZAPOŠLJAVANJE KADROVA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

Nevres Mešić, predsjednik sindikataDRUŠTVENO I SINDIKALNO ORGANIZOVANJE RADNIKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

Nevres Mešić, predsjednik sindikataRUDARI RUDNIKA „ĐURĐEVIK“ U ODBRANI BOSNE I HERCEGOVINE OD AGRESIJE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

Husein Trumić, dip.ing.RUDNIK „ĐURĐEVIK“ DANAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

Prof. dr. Bahrija UmihanićPERSPEKTIVE RAZVOJA RUDNIKA „ĐURĐEVIK“ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

SADRŽAJ

CIP - Katalogizacija u publikacijiNacionalna i univerzitetska bibliotekaBosne i Hercegovine, Sarajevo

061.5:662.012](497.6 Đurđevik)”1936/2011”

RUDNIK mrkog uglja ĐurđevikSedamdeset pet godina Rudnika Đurđevik :

1936-2011 / [glavni i odgovorni urednik RedžoButković]. - Tuzla : PrintCom ; Đurđevik : Rudnik mrkog uglja “Đurđevik”, 2011. - 115 str. : ilustr.;25x21 cm

Tekst štampan dvostubačno.

ISBN 978-9958-13-059-5 (PrintCom)

COBISS.BH-ID 18928646

Documents

SEDAMDESET PET GODINA - Rudnik Djurdjevik godina rudnika djurdjevik.pdfuloga u oružanom otporu protiv oku-patora u Drugom svjetskom ratu, ali i u vrijeme agresije na Bosnu i Herce-govinu