82

Rice Market Economicsเศรษฐศาสตรตลาดขาวโดย รศ.สมพร อศวลานนท นกวชาการอาวโส สถาบนคลงสมองของชาต และผประสานงานโครงการ “งานวจยเชงนโยบายเกษตร” ภายใตการสนบสนนของสำานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

ขาวหอมพมา

ในตลาดสงออก

ไมนาจะเปนคแขงของขาวหอมไทย

83

พมาเคยเปนผสงออกขาวลำาดบทหนงเมอประมาณครงศตวรรษทผานมา อยางไร

กตามความขดแยงระหวางกลมเชอชาตตางๆ ทรวมกนเปนประเทศพมา ภายหลงท

ไดรบเอกราชจากองกฤษหลงสงครามโลกครงทสองสงบลงไมนาน ไดมผลกระทบตอ

การผลตและการสงออกขาวของพมาตามมา ความขดแยงในกลมชาตพนธตางๆ ท

ตองการจดตงเปนรฐอสระ ไดทำาใหเกดการยดอำานาจโดยคณะทหารและไดปฏรป

ประเทศไปสการเปนรฐบาลสงคมนยมตามมา

แมนโยบายของรฐบาลสงคมนยมพมาในขณะนนจะใหความสำาคญกบการสงเสรม

การเกษตรไปพรอมๆ กบการใหการอดหนนปจจยการผลต แตการทรฐเปนผเขาไปควบคม

กลไกตลาดขาวในประเทศและตลาดสงออก รวมถงกจกรรมโรงสขาว การขนสง การ

ปรบเปลยนระบบการถอครองทดนจากการทเอกชนหรอเกษตรกรแตละคนมเอกสทธ

ในทดนของตนเองอยางสมบรณ มาเปนระบบการถอครองโดยรฐเปนเจาของทดน

และใหเกษตรกรหรอเอกชนไดสทธเปนเพยงผใชประโยชน ตลอดจนการมนโยบาย

ใหการอดหนนเรองราคาขาวและอาหารใหกบผบรโภคในเมอง ทำาใหภาคการเกษตร

ของพมาตกอยในสภาพชะงกงน

ปจจยสำาคญททำาใหเกษตรกรขาดแรงจงใจในการผลตกคอ การทรฐบาล

สงคมนยมพมาไดออกระเบยบใหเกษตรกรแตละรายตองจดสงขาวใหรฐบาลใน

จำานวนทกำาหนด และหากมสวนเกนทจะขายกใหขายกบรฐในราคาทกำาหนดตายตว

รวมถงการควบคมเอกชนทำาธรกจตลาดขาว ควบคมระบบโรงสขาว ตลาดขายสง

และขายปลก ซงเปนตนทนทสำาคญทกอใหเกดการไมขยายตวในปรมาณผลผลต

และนำาไปสภาวะหดตวของสนคาขาวสงออก ผลของนโยบายดงกลาวไดสรางผลกระทบ

อยางรนแรงกบอตสาหกรรมการผลตและการคาขาวของพมา เพราะนอกจากมผลตอ

การใหผลผลตสวนเกนเพอการสงออกขาวของพมาหดตวและถดถอยลงแลว อกทง

คณภาพขาวทรฐรวบรวมไดกอยในสภาพทตกตำาลงดวยเชนกน

ในอกดานหนงกลบพบวาการขยายตวของประชากรพมาในชวงหลงสงครามโลก

สงบลง จงทำาใหความตองการขาวเพมขนอยางรวดเรวจาก 29.2 ลานคน ในป พ.ศ. 2516

มาเปน 39.3 ลานคนในป พ.ศ. 2531 ความตองการ

บรโภคขาวซงเปนอาหารมอหลกของคนในชาตไดขยาย

ตวเพมขนอยางรวดเรวตามมาดวย

การขยายตวอยางรวดเรวของประชากรไดมผลให

ปรมาณผลผลตขาวทขยายตวเพมขนนนตองจดสรร

ใชไปกบการบรโภคภายในประเทศเปนสำาคญ และม

เหลอเพยงเลกนอยเพอการสงออก ทำาใหการสงออก

ขาวของพมาซงเคยมปรมาณการสงออก 1.75 ลานตน

ในป พ.ศ. 2503 ไดถดถอยลดลงเปน 0.54 ลานตนในป

พ.ศ. 2509 และลดตำาลงเปน 0.15 ลานตนในป พ.ศ.

2516 และแกวงตวอยในชวง 0.2-0.7 ลานตนในชวง

ป พ.ศ. 2517-2528

หลงจากป พ.ศ. 2531 ไดมการเปลยนแปลง

ทางการเมองครงใหญอกครงหนงในพมา เมอไดมการ

จดตงสภาฟนฟแหงชาต พรอมๆ กบการเปลยนแปลง

ระบบการปกครองของรฐจากการเปนรฐสวสดการ

สงคมนยม กลบมาสการพฒนาระบบเศรษฐกจของ

ประเทศตามแนวทางของเศรษฐกจเสรภายใตกลไกตลาด

โดยไดยกเลกมาตรการบงคบซอขาวในระดบราคาตำา

จากเกษตรกร และเมอผนวกเขากบนโยบายการสนบสนน

ใหเกษตรกรไดเขาไปใชพนทวางเปลาเพอการผลตพช

อาหารเพมมากขน สนบสนนและใหความสำาคญกบการ

ปรบปรงโครงสรางพนฐานทางการเกษตร ไดแก การ

ชลประทาน การคมนาคมขนสง การพฒนาโครงสราง

ทางการตลาด รวมถงการเรงสงเสรมการผลตขาวพนธ

ไมไวแสงทใหผลผลตสง และไดสงผลตอการขยายตว

ของผลผลตขาวและทำาใหอปาทานผลผลตมมากกวา

การใชบรโภคภายในประเทศและมเหลอขาวสวนเกน

เพอการสงออกขยายตวเพมขน

หากพจารณาถงการผลต ขาวทไมใชขาวหอมแลวเปนไปได วาพมาจะเปนคแขงทนากลวเพราะ พมามศกยภาพเชงพนททจะ ขยายการผลตขาวทไมใชขาวหอม ไปส ตลาดการคาขาวระหวาง ประเทศไดเพมมากขน

84

นบจากป พ.ศ. 2531 เปนตนมา พนทปลกขาวของพมาไดขยายตวจาก 30 ลานไร

เพมขนเปน 39 ลานไรในป พ.ศ. 2538 โดยมผลผลตเพมขนจาก 13.2 ลานตน เปน 17

ลานตน ในชวงเวลาเดยวกน และหลงจากนนมาพนทและผลผลตขาวของพมาไดเพม

สงขนอยางตอเนอง โดยในป พ.ศ. 2556 มพนทเพาะปลกเพมขนเปน 50 ลานไรและ

มผลผลต 31 ลานตนขาวเปลอก1 โดยมปรมาณการสงออกเพมขนจาก 0.71 ลานตน

ในป พ.ศ. 2551 มาเปน 1.8 ลานตนในป พ.ศ. 2556

สำาหรบการผลตขาวหอมในพมานน พมามพนธขาวหอมทเปนทรจกของคนในชาต

เรยกวาขาวหอมปอซาน (Paw San) ขาวหอมปอซานนแมจะเปนทนยมในกลมของ

ผบรโภคขาวภายในประเทศพมา แตกลบไมเปนทรจกของผบรโภคในตางประเทศและ

ในตลาดสงออกขาว แตหลงจากทขาวหอมปอซานของพมาไดรบรางวลทหนงเหนอ

ขาวหอมมะลของไทยในการประกวดพนธขาวทมขนในงานการประชมการคาขาวโลก

ทนครโฮจมนห ประเทศเวยดนาม ในป พ.ศ. 2554 แลว ไดทำาใหขาวหอมปอซาน

ไดมชอเสยงเปนทรจกในตางประเทศมากขนในฐานะทเปนหนงในขาวหอมทไดรบ

การยกยองวาดทสดในโลก

ขาวหอมปอซานเปนขาวทมลกษณะเมลดกลมหนา มความยาวประมาณ 5-5.5

มลเมตร เมอหงสกแลวเมลดขาวจะมขนาดยาวมากขนกวาเดม 3-4 เทาตว ขาวหอม

ปอซานของพมามหลายชนด ไดแก ปอซานมย (Paw San Hmwe) ปอซานเบ-คยา (Paw

San Bay Kyar) ปอซานชเวโบ (Paw San Shwe Bo) เปนตน โดยขาวปอซานเปนขาวทม

คณสมบตเปนพนธไวแสงและมคาอะมโลสประมาณ 21% สวนใหญจะปลกไดในฤดนาป

หรอเรยกวาฤดมรสม (Monsoon) ในประเทศพมา โดยจะมชวงเวลาเกบเกยวในราว

เดอนธนวาคมเปนสำาคญ

หากจะวเคราะหถงสถานการณการผลตขาวหอมปอซานในพมา จะพบวาขาวหอม

ปอซานมพนทเพาะปลกในพมาไมมากนกหรอประมาณรอยละ 6 (ประมาณ 3 ลานไร)

ของพนทเพาะปลกขาวของพมาจำานวน 50 ลานไร และมผลผลตประมาณ 1.4 ลานตน

ขาวเปลอก (ประมาณ 0.75 ลานตนขาวสาร) หรอรอยละ 4.5 ของปรมาณผลผลตขาว

ทงประเทศจำานวน 31 ลานตน อกทงในชวงเวลาทผานมา การสงออกขาวหอมปอซาน

ของพมามจำานวนนอยมากเพยง 5,000 ตนจากปรมาณการสงออกทงหมด 1.8 ลานตน

ในป พ.ศ. 2556

ในขณะทความตองการขาวหอมปอซานนนมาจากความตองการของผบรโภค

ภายในประเทศพมาเปนสำาคญโดยเฉพาะกลมผมรายไดปานกลางและรายไดสง อกทง

ดวยความจำากดของผลผลตขาวหอมปอซานหากเทยบกบความตองการภายในประเทศ

พมาทมมากทำาใหราคาของขาวหอมปอซานมระดบราคาสงกวาขาวสารเจาทวไปถงหนง

เทาตว และถาหากเปนขาวหอมปอซานมยทเปนขาวคณภาพดทสดในกลมขาวหอม

ปอซานดวยแลว ราคาขาวหอมปอซานมยจะมระดบราคาสงกวาราคาขาวหอมปอซาน

ชนดอนๆ ขนไปอก

แมวาขาวหอมปอซานจะมระดบราคาสงกวาขาวสารเจาธรรมดาทวไป แตการ

ขยายการผลตขาวหอมปอซานในพมานนกลบอยในพนทจำากด สาเหตสำาคญเปนเพราะ

ความเหมาะสมของสภาพภมนเวศในการปลกขาวพนธดงกลาวมจำากด ขาวพนธปอซาน

จงมการเพาะปลกกนในพนทของจงหวดอระวด สะกาย และมอญ เปนสำาคญ โดย

ในจงหวดอระวดจะมสดสวนของพนทเพาะปลกขาวหอมปอซานมากทสดประมาณ

รอยละ 53 รองลงไป ไดแก สะกายรอยละ 30 และมอญรอยละ 13 สวนการปลก

ขาวหอมปอซานทจงหวดพะโคและยะไขมเพยงเลกนอย

ขาวหอมปอซานหากเทยบกบขาวหอมมะลไทย

แลวจะมความตางกนอยอยางมากและไมนาจะเปนสนคา

ททดแทนกนไดด เพราะขาวหอมมะลไทยมระดบอะมโลส

ท 15% ซงตำากวาขาวหอมปอซาน ทำาใหขาวหอมมะลม

ความนมและเหนยวมเมลดทใสและเรยวยาว มกลนหอม

ในขณะหงหรอเมอหงสกแลวและขาวสกยงรอนหรอ

อนอย สวนขาวหอมปอซานนนจะมเมลดสนและกลมหนา

มกลนหอมจางๆ ไมคงทน อกทงการมคาอะมโลสทสงกวา

ของขาวปอซาน จงทำาใหขาวปอซานเมอหงสกแลวจะ

ออนนมแตไมนมเหนยวเหมอนขาวหอมมะลไทย ในชวง

เวลาทผานมา การแพรกระจายของขาวหอมมะลไทย

ในตลาดการคาขาวระหวางประเทศมอยในวงกวาง เปน

ทรจกของผบรโภคในตางประเทศ โดยเฉพาะการจดเปน

สนคาพรเมยมในกลมของขาวหอมดวยกน ในแตละป

ประเทศไทยผลตขาวหอมมะลไดไมตำากวา 8 ลานตน

ขาวเปลอกหรอประมาณ 4 ลานตนขาวสาร ในจำานวนน

ครงหนงสงออกไปในตลาดการคาขาวโลก

จากสถานการณทกลาวถง ทำาใหคาดไดวาโอกาส

ทขาวหอมปอซานของพมาจะกาวมาเปนคแขงของขาว

หอมมะลไทยในตลาดการคาขาวหอมโลก จงเปนไปได

ยากและไมอาจจะทดแทนกนได แตหากพจารณาถงการ

ผลตขาวทไมใชขาวหอมแลว เปนไปไดวาพมาจะเปน

คแขงทนากลว เพราะพมามศกยภาพเชงพนททจะ

ขยายการผลตขาวทไมใชขาวหอม ทงขาวสารเจา 5%

และ 25% ไปสตลาดการคาขาวระหวางประเทศไดเพม

มากขน อกทงการมตนทนการผลตทตำายอมจะทำาให

พมามความไดเปรยบสงในตลาดการคาขาวโลก

1Myanmar Paddy Producers Association