НОБЕЛОВА Н А ГРА Д А ЗА Л ИТЕРАТУРА

СОЛ БЕ ЛОУНе изпускай деня

2012

Saul Bellow

Sieze The Day

Copyright © Saul Bellow 1956, 1974Copyright renewed © Saul Bellow, 1984

All Rights Reserved.

c/o Anthea Agency, Sofia

© 2011 SKYPRINT 04

© Èðèíà Êàëîÿíîâà-Âàñèëåâà – ïðåâîäÈðà Êîëîâñêà – ðåäàêòîð

© SKYPRINT 04 – îôîðìëåíèå íà êîðèöàòà

Âñè÷êè ïðàâà çàïàçåíè. Íèêàêâà ÷àñò îò òîâàèçäàíèå íå ìîæå äà áúäå âúçïðîèçâåæäàíà èðàçïðîñòðàíÿâàíà áåç ïðåäâàðèòåëíî ïèñìåíî

ðàçðåøåíèå íà SKYPRINT 04 Ltd.

ISBN 978 - 954 - 390 - 081 - 7

www.skyprintbg.com

www.skyprintbooks.com

ÏÎÙÀÒÀ. ×ÈÍÎÂÍÈÊÚÒ, êîéòî ìó ÿ ïîäà-

äå, íå ñå èíòåðåñóâàøå îò âèäà ìó òàçè ñóòðèí.

Òîé ñàìî ãî ïîãëåäíà èçïîä âåæäè, äîêàòî ïúõàøå

ïèñìàòà â ðúöåòå ìó. Çàùî ìó å äà ñè õàáè ëþáåç-

íîñòèòå ñ íåãî? Âñè÷êè â õîòåëà ãî çíàåõà êîëêî

ñòðóâà. Íà âñè÷êè èì áåøå èçâåñòíî, ÷å çàåäíî ñ

ïèñìàòà ïîëó÷àâà è ìåñå÷íàòà ñè ñìåòêà.

Óèëõåëì ëåïíà íà ëèöåòî ñè èçðàæåíèåòî, ñ

êîåòî ñå èçäèãàøå íàä äðåáîëèèòå. Ñòàíà ìó íå-

ïðèÿòíî. Çà äà ñè ïëàòè õîòåëà,òðÿáâàøå äà èçòåã-

ëè ïàðè îò áîðñîâàòà ñè ñìåòêà, à òÿ áåøå ïîñòà-

âåíà ïîä íàáëþäåíèå çàðàäè ïîåâòèíÿâàíåòî íà

ñëàíèíàòà. Ñïîðåä âåñòíèê „Òðèáþí“ öåíàòà íà

ñëàíèíàòà âñå îùå áåøå ñ äâàéñåò ïóíêòà ïî-íèñ-

êà ñïðÿìî ìèíàëàòà ãîäèíà. Íî ïúê íàëè èìàøå

ñóáñèäèè… Óèëõåëì íå çíàåøå êàêâî å òîâà, íî ìó

áåøå ÿñíî, ÷å ôåðìåðèòå ñå ïîêðîâèòåëñòâàò îò

äúðæàâàòà è ÷å SEC12 ñëåäè îòáëèçî ïàçàðà, ñëåäî-

âàòåëíî öåíàòà íà ñëàíèíàòà îòíîâî ùå ñå ïîâèøè.

3 7

12 SÅÑ (Securities and Exchange Commission) – Êîìèñèÿ çà âàëóòà èöåííè êíèæà. – Á.ïð.

À ìåæäóâðåìåííî áàùà ìó áè ìîãúë äà ïðåäëîæè

äà ïîåìå ðàçíîñêèòå çà õîòåëà… Çàùî íå? Àìà ÷å

ñåáè÷åí ñòàðåö! Âèæäà, ÷å ñèíúò ìó å â çàòðóäíå-

íèå – êîëêî ìó å äà ïîìîãíå! Çà íåãî òîâà å íèùî,

à çà Óèëõåëì å îò îãðîìíî çíà÷åíèå! Íÿìà ëè ñúð-

öå òîçè ÷îâåê? „Ìîæå áè íàâðåìåòî ñúì áèë òâúð-

äå ñàíòèìåíòàëåí – ìèñëåøå ñè Óèëõåëì – è ñúì

ãî ñìÿòàë çà ïî-ñúðäå÷åí. Òîïëèÿò áàùèí äîì…

ìîæå áè íèêîãà íå å ñúùåñòâóâàë.“

Íåîòäàâíà áàùà ìó ñå îáúðíà êúì íåãî ñ îíçè

ñâîé ëþáåçåí, ïðèâåòëèâ òîí:

– Å, Óèëêè, åòî ÷å îòíîâî ñìå ïîä åäèí ïîê-

ðèâ! Ñëåä âñè÷êèòå òåçè ãîäèíè!

 ïúðâèÿ ìèã Óèëõåëì ñå çàðàäâà – íàé-ïîñëå

ùÿõà äà ñè ïîãîâîðÿò çà ìèíàëîòî. Íî ñúùåâðå-

ìåííî çàñòàíà íàùðåê: åòî, ñåãà ùå çàïî÷íå ñ íà-

ìåöèòå. Íå èñêàøå ëè áàùà ìó äà êàæå: „Êàêâî

ïðàâèø â òîçè õîòåë, âìåñòî äà ñè ñåäèø ó äîìà

ïðè æåíà ñè è äâåòå ìîì÷åòà? Íèòî ñè âäîâåö, íè-

òî ñè åðãåí! Íàòðèñàø ìè ñå ñ âñè÷êèòå ñè ïðîáëå-

ìè! Êàêâî î÷àêâàø äà íàïðàâÿ àç ñ òÿõ?“

Óèëõåëì ñå çàìèñëè íàä äóìèòå íà áàùà ñè è

êàçà:

– Äî ïîêðèâà èìà äâàéñåò è øåñò åòàæà. À

êîëêî áÿõà ãîäèíèòå?

– Òîâà òå ïèòàì è àç.

– Îõ, òàòêî, íå ñúì ñèãóðåí. Íå áåøå ëè îò-

êàêòî ïî÷èíà ìàìà? Êîÿ ãîäèíà áåøå?

Òîé íåâèííî ñìðúùè ìàòîâîòî ñè ëèöå, íà-

ïîìíÿùî ÿáúëêà çëàòíà ïàðìåíà. Êîÿ ãîäèíà áå-

С О Л Б Е Л О У

3 8

øå? Êàòî ÷å ëè íå çíàåøå ãîäèíàòà, ìåñåöà, äåíÿ,

äîðè ÷àñà íà ñìúðòòà íà ìàéêà ñè.

– Íå áåøå ëè òðèéñåò è ïúðâà? – ïîäõâúðëè

äîêòîð Àäëúð.

– Î, òîãàâà ëè áåøå… – îòâúðíà Óèëõåëì.

È çà äà ïðèêðèå òúãàòà è íàïèðàùàòà èðîíèÿ,

ïîòðúïíà íåðâíî, ïîêëàòè ãëàâà è äîêîñíà êðàé÷å-

öà íà ÿêàòà ñè.

– Çíàåø ëè – çàãîâîðè áàùà ìó, – àç ñúì ñòàð

÷îâåê è íå ìîæå äà ñå ðàç÷èòà íà ïàìåòòà ìè. Áå-

øå ïðåç çèìàòà, â òîâà ñúì ñèãóðåí. Òðèéñåò è âòî-

ðà?

„Äà, îò âúçðàñòòà å. Ïî-äîáðå äà íå çàäúëáà-

âàì – ñàìîóáåæäàâàøå ñå Óèëõåëì. – Íî àêî íÿêîé

çàïèòà ãîñïîäèí äîêòîðà êîÿ ãîäèíà å çàâúðøèë

ñïåöèàëèçàöèÿòà ñè, òîé ùå îòãîâîðè áåçïîãðåø-

íî! È âñå ïàê… íàé-äîáðå å äà íå çàäúëáàâàì. Äà

íå ñå êàðàì ñ áàùà ñè. Èìàé ìèëîñò êúì ñòàðåöà ñ

íåãîâèòå ñëàáîñòè!“

– Ìèñëÿ, ÷å íàáëèæàâàøå çèìàòà íà òðèéñåò

è ÷åòâúðòà, òàòêî.

À äîêòîð Àäëúð ñè ìèñëåøå: „Ïî äÿâîëèòå, íå

ìîæå ëè äà ñòîè ìèðíî, äîêàòî ñè ãîâîðèì? Èëè

ùå ñè äúðïà ïàíòàëîíà íàãîðå-íàäîëó ïðåç äæîáî-

âåòå, èëè íåïðåñòàííî ùå ñè ìúðäà êðàêàòà. Ñú-

ùèíñêà ãðàìàäà îò íåðâíè òèêîâå!“

Óèëõåëì èìàøå íàâèêà äà ñè äâèæè êðàêàòà

íàïðåä-íàçàä, ñÿêàø ïîñòîÿííî ñè ÷èñòåøå îáóâ-

êèòå íà èçòðèâàëêàòà ïðåä íÿêîÿ êúùà.

– Äà, òîâà áåøå íà÷àëîòî íà êðàÿ. Íàëè, òàòêî?

Н Е И З П У С К А Й Д Е Н Я

3 9

„Íà÷àëîòî íà êðàÿ?! Êàêâî èñêà äà êàæå?

Íàêúäå áèå? ×èé êðàé? Êðàÿ íà ñåìåéñòâîòî?“ –

Ñòàðåöúò áåøå îçàäà÷åí, íî çíàåøå, ÷å å ïî-äîáðå

äà íå ñå ïîääàâà íà ïðîâîêàöèÿòà – íå èñêàøå Óèë-

õåëì îòíîâî äà ïî÷íå ñ îïëàêâàíèÿòà ñè. Òàêà ÷å

òîé ïðîñòî ñå ñúãëàñè ëþáåçíî (çàùîòî âëàäååøå

äî ñúâúðøåíñòâî äîáðèòå îáíîñêè) è êàçà:

– Áåøå óæàñíî íåùàñòèå çà âñè÷êè íè.

À ñè ìèñëåøå: „Êàêâî å ñåäíàë íà ìåí äà ìè

ñå îïëàêâà çà ñìúðòòà íà ìàéêà ñè?“

Çàñòàíàëè ëèöå ñðåùó ëèöå, âñåêè îò òÿõ èç-

êàçâàøå áåçãëàñíî èñòèíñêèòå ñè ìèñëè. „Íå, íå

áåøå íà÷àëîòî íà êðàÿ. Áåøå ñè êðàé.“

Áåç äà ñè äàâà ñìåòêà, ÷å èìà íåùî íåðåäíî â

òîçè æåñò, Óèëõåëì èç÷èñòè îâúãëåíèÿ êðàé íà öè-

ãàðàòà ñè è ïóñíà óãàðêàòà â äæîáà, ïðè äðóãèòå.

Ïîñëå âïåðè î÷è â áàùà ñè; êóòðåòî íà äÿñíàòà ìó

ðúêà ïîòðåïåðè è çàèãðà. Òîâà ñúùî áåøå íåñúçíà-

òåëíî.

È âñå ïàê áåøå íàïúëíî óâåðåí, ÷å àêî âíèìà-

âà, ìîæå äà èìà áåçóêîðíè, äîðè èçèñêàíè ìàíèå-

ðè. Ãîâîðíèÿò ìó äåôåêò ñå ïðåâðúùàøå ïî÷òè â

çàåêâàíå, êîãàòî Óèëõåëì ïîäõâàùàøå åäíà è ñúùà

äóìà ïî íÿêîëêî ïúòè, çà äà îòñòðàíè íåÿñíèòå

íîòêè – íî âúïðåêè òîâà òîé ìîæåøå äà ïðèêàçâà è

ãëàäêî, èíà÷å êàê ùåøå äà ñòàíå òàêúâ äîáúð ïðî-

äàâà÷! Ñìÿòàøå ñå è çà äîáúð ñëóøàòåë. Êîãàòî

ñëóøàøå, ñòèñêàøå óñòíè è âúðòåøå çàìèñëåíî

î÷è. Ñêîðî ìó îìðúçâàøå è ïî÷âàøå äà äèøà áúð-

çî, øóìíî è íåòúðïåëèâî. Îò âðåìå íà âðåìå âìúê-

С О Л Б Е Л О У

4 0

âàøå ïî åäíî: „Î, äà… Äà, äà! Íàïúëíî ñúì ñúãëà-

ñåí!“ À êîãàòî áåøå íà äðóãî ìíåíèå, êàçâàøå:

„Õì, íå ñúì ñèãóðåí. Àç íå âèæäàì íåùàòà òî÷íî

òàêà. Âñúùíîñò ñúì ðàçäâîåí ïî òîçè âúïðîñ.“

Ñòàðàåøå ñå íèêîãî äà íå îáèäè.

Íî ïðè ðàçãîâîð ñ áàùà ñè ÷åñòî ãóáåøå ñàìî-

îáëàäàíèå. Ñëåä âñÿêà ñðåùà ñ äîêòîð Àäëúð Óèë-

õåëì ñå ÷óâñòâóâàøå íåäîâîëåí – è íåäîâîëñòâîòî

ìó ñòàâàøå íàé-îñòðî, êîãàòî ðàçèñêâàõà ñåìåéíè

âúïðîñè. Ñåãà óæ ñå ìú÷åøå äà íàêàðà ñòàðåöà äà

ñè ñïîìíè åäíà äàòà, íî â äåéñòâèòåëíîñò ñå îïèò-

âàøå äà ìó êàæå: „Çà òåá ñìúðòòà íà ìàìà áåøå

îñâîáîæäåíèå. Òè áè èñêàë äà ÿ çàáðàâèø. Áè èñ-

êàë äà ñå îòúðâåø è îò Êàòðèí. È îò ìåí ñúùî èñ-

êàø äà ñå îòúðâåø. Íî íå ìîæåø äà ìå çàáëóäèø!“

Óèëõåëì ñå îïèòâàøå äà êàæå òîâà, à ñòàðåöúò ñå

èçïëúçâàøå. Óèëõåëì óïîðñòâàøå, íî ñòàðåöúò áå-

øå íåïîêëàòèì.

Òîãàâà Óèëõåëì îòíîâî ñè êàçà: „Äà íå ñúì äå-

òå! Äîðè òîãàâà íå áÿõ äåòå…“ Ïîãëåäíà íàäîëó

êúì ñâîåòî íàåäðÿëî, çàíåìàðåíî òÿëî. Èìàøå

òëúñò êîðåì, ïðèëè÷àøå íà õèïîïîòàì. Ïîë, ìàë-

êèÿò ìó ñèí, ãî íàðè÷àøå „õîìîñïîòàì“… Çàùî

ñåäåøå òóê äà ñå çàÿæäà ñúñ ñòàðèÿ ñè áàùà? Âìåñ-

òî äà êàæå: „Ñáîãîì, ìëàäîñò! Ñáîãîì, ïðîïèëåíè

ãîäèíè…“ Ïëàòè òâúðäå ñêúïî çà ñâîèòå ãðåøêè.

Æåíà ìó Ìàðãàðåò îòêàçâàøå äà ìó äàäå ðàçâîä è

òîé ïðîäúëæàâàøå äà èçäúðæà è íåÿ, è äâåòå äåöà.

Òÿ òó ñå ñúãëàñÿâàøå äà ñëîæàò êðàé íà òîâà, òó

ðàçìèñëÿøå è ïîñòàâÿøå íîâè è âñå ïî-òðóäíè óñ-

Н Е И З П У С К А Й Д Е Н Я

4 1

ëîâèÿ. Íèêîé ñúä íå áè îïðåäåëèë òàêàâà èçäðúæ-

êà! Åäíî îò ïèñìàòà, êîèòî ïðèñòèãíàõà äíåñ, áå-

øå îò íåÿ. Çà ïðúâ ïúò áåøå ïîëó÷èëà ÷åêà ñè ñúñ

çàêúñíåíèå è ñåãà íåäîâîëñòâàøå. Ïðèëàãàøå ñú-

ùî ðàçïèñêè çà îñèãóðèòåëíèòå ïîëèöè çà îáðàçî-

âàíèå íà äåöàòà, ñ ïàäåæ èäíàòà ñåäìèöà. Òúùàòà

áåøå ñêëþ÷èëà äîãîâîð çà òåçè îñèãóðîâêè â Áå-

âúðëè Õèëñ, íî ïðåäè äâå ãîäèíè òÿ ïî÷èíà è âíîñ-

êèòå ñå ïîåõà îò Óèëõåëì. Äà ñè áåøå ãëåäàëà

ñâîÿòà ðàáîòà! Òîâà áÿõà íåãîâèòå äåöà, òîé ñè ñå

ãðèæåøå çà òÿõ è ùåøå âèíàãè äà ñå ãðèæè, áåøå

ñè íàóìèë äà èì âíåñå ïàðè â ïîïå÷èòåëñêè

ôîíä… Å, òîâà áÿõà ìèíàëè ïëàíîâå. Ñåãà òðÿáâà-

øå äà ïðåìèñëè íåùàòà îòíîâî, à ìåæäóâðåìåííî

òðÿáâàøå äà ïëàòè òåçè ïîëèöè.

Êàòî âèäÿ äâåòå ñóìè, îò÷åòëèâî ïåðôîðèðàíè

íà êàðòîíèòå, Óèëõåëì èçðóãà êîìïàíèÿòà è íåé-

íèòå åëåêòðîííè èç÷èñëèòåëè. Ñúðöåòî ìó ïðàùå-

øå îò ãíÿâ. „Êàêâî ñè âúîáðàçÿâàò òèÿ – ÷å õîðàòà

ñà ïúëíè ñ ïàðè ëè? Àìè àêî ñà â çàòðóäíåíèå?

Êàêâî ÿ çàñÿãà êîìïàíèÿòà, òÿ ñè ïóáëèêóâà ñíèì-

êè îò ïîãðåáåíèÿ ïî ðàçíè ñïèñàíèÿ, òà äà ïëàøè

ìóõëüîâöèòå, à ïîñëå ñè ïðîáèâà äóï÷èöè ïî êàð-

òîíèòå! È æåðòâèòå º ñúí íå ãè õâàùà, äîêàòî íå

ñúáåðàò ìàíãèçèòå. Íå ìîæåø äà áàëàìîñâàø òà-

êàâà ñèëíà êîìïàíèÿ! Åäíî âðåìå äëúæíèöèòå ñà

ëåæàëè â çàòâîðà, à ñåãà èìà ìíîãî ïî-õèòúð íà-

÷èí, ñåãà å ñðàìíî äà íÿìàø ïàðè è âñåêè ñå íàïú-

âà äà ïå÷åëè!“

Êàêâî äðóãî ìó ïðàùàøå Ìàðãàðåò? Òîé äî-

С О Л Б Е Л О У

4 2

ðàçêúñà ïëèêà ñ ïàëåö è ñå çàêëå íàóì, ÷å àêî èìà

îùå íÿêîÿ ñìåòêà, ùå º ÿ âúðíå îáðàòíî.

Çà ùàñòèå, íÿìàøå íèùî ïîâå÷å. Óèëõåëì

ìóøíà ïåðôîðèðàíèòå êàðòîíè â äæîáà ñè. Íå çíà-

åøå ëè Ìàðãàðåò, ÷å íîæúò å îïðÿë âå÷å äî êîêàëà?

Çíàåøå, åñòåñòâåíî. Íî èíñòèíêòúò º ïîäñêàçâà-

øå, ÷å ñåãà º å ïàäíàëî äà èçñòèñêà ìúæà ñè äî

êàïêà.

Ðåñòîðàíòúò íà Ãëîðèàíà ñå ðúêîâîäåøå îò àâ-

ñòðèéöè è óíãàðöè. Êóõíÿòà áåøå êàòî íà åâðîïåé-

ñêî çàâåäåíèå, ñëàäêèøèòå áÿõà ÷óäåñíè, îñîáåíî

ùðóäåëúò. Ñëåäîáåä Óèëõåëì ñè ïîðú÷âàøå ÿáúë-

êîâ ùðóäåë ñ êàôå.

Åäâà ïðåêðà÷èë ïðàãà, òîé çúðíà ãëàâàòà íà áà-

ùà ñè â ñëúí÷åâàòà íèøà â îòñðåùíèÿ êðàé íà çà-

ëàòà è ÷ó îòìåðåíèÿ ìó ãëàñ. Òîãàâà ñ íÿêàêâî

ñòðàííî çàïëàøèòåëíî èçðàæåíèå ïðåêîñè öåëèÿ

ðåñòîðàíò. Äîêòîð Àäëúð îáè÷àøå äà ñåäè â úãúëà,

îòêúäåòî ñå ðàçêðèâàøå ãëåäêà ïðåç Áðîäóåé ÷àê

äî ðåêà Õúäñúí è Íþ Äæúðñè. Îò äðóãàòà ñòðàíà

íà óëèöàòà èìàøå ñóïåðìîäåðíà çàêóñâàëíÿ ñ ìî-

çàå÷íè êîëîíè â çëàòíî è òúìíî÷åðâåíî. Íà âòîðèÿ

åòàæ ñå ïîìåùàâàõà: ÷àñòíî ó÷èëèùå, çúáîëåêàð-

ñêà ëàáîðàòîðèÿ, ñàëîí çà îòñëàáâàíå, êëóá çà âå-

òåðàíè è åâðåéñêî ó÷èëèùå.

Ñòàðåöúò ðúñåøå çàõàð âúðõó ÿãîäèòå â ÷èíè-

ÿòà ñè. Âîäíèòå ÷àøè õâúðëÿõà ìàëêè ïðúñòåíî-

âèäíè îòáëÿñúöè âúðõó áÿëàòà ïîêðèâêà, ìàêàð ÷å

ñëúí÷åâàòà ñâåòëèíà áåøå ëåêî ïîìðà÷åíà. Áåøå â

íà÷àëîòî íà ëÿòîòî è âèñîêèÿò ïðîçîðåö çååøå îò-

Н Е И З П У С К А Й Д Е Н Я

4 3

êðåõíàò íàâúòðå; åäíà ïåïåðóäêà ïúðõàøå ïî ñòúê-

ëîòî; òóê-òàì ìàäæóíúò áåøå èçïîïàäàë, à ïî áÿ-

ëàòà ðàìêà ñå çàáåëÿçâàõà áåçáðîé âäëúáíàòèíêè.

– À, Óèëêè! Òè ìàé íå ïîçíàâàø ñúñåäà, ãîñ-

ïîäèí Ïúðëñ îò ïåòíàéñåòèÿ åòàæ.

– Äîáðî óòðî – êàçà Óèëõåëì. Íå ñå çàðàäâà

íà ãîñòà, èçãëåäà ãî ñ íåîäîáðåíèå.

Ãîñïîäèí Ïúðëñ èìàøå òåæúê áàñòóí, áîÿäè-

ñàíà êîñà, ìúðøàâî ÷åëî… êîåòî íå áåøå ïðè÷èíà

çà íåïðèÿçúí, ïúê è ÷îâåêúò íå áåøå âèíîâåí çà

òîâà, ÷å äîêòîð Àäëúð ãî èçïîëçâà, çà äà íå çàêóñâà

íàñàìå ñúñ ñèíà ñè, íî Óèëõåëì ñå çàïèòà ñ íåñ-

âîéñòâåíà ãðóáîñò: „Êîé å òîÿ ñêàïàí øàðàí ñ ðè-

áåøêè çúáè è ïðîñêóáàí ìóñòàê? Îùå åäèí îò òàò-

êîâèòå íåìñêè ïðèÿòåëè? Îòêúäå ãè íàìèðà òèÿ

òèïîâå? È êàêâî å òîâà ÷óäî ïî çúáèòå ìó? Íå áÿõ

âèæäàë òàêèâà îñòðè êîðîíêè. Äàëè å íåðúæäàåìà

ñòîìàíà? Èëè å íÿêàêâî ñðåáðî? Êàê ìîæå ÷îâåê

äà ñå ïîõàáè ÷àê òîëêîâà… Óô!“ Âïåðèë â íåãî

ðàçäàëå÷åíèòå ñè ñèâè î÷è, Óèëõåëì ñåäåøå ïðè-

âåäåí, ñ ðúöå, ñêëþ÷åíè âúðõó ìàñàòà êàòî çà ìî-

ëèòâà. Ïî åäíî âðåìå âçå äà îìåêâà êúì ãîñïîäèíà.

Êàòî ñå èìà ïðåäâèä, ÷å âñÿêà åäíà îò òåçè êîðîí-

êè å ñâúðçàíà ñúñ çúáîáîë… Àêî òîâà ñòðàäàíèå

âúçëèçà íà äâà ïðîöåíòà îò öÿëàòà ìó ÷îâåøêà ìú-

êà è êúì òîâà ñå ïðèáàâÿò áÿãñòâîòî îò Ãåðìàíèÿ è

âåðîÿòíèÿò ïðîèçõîä íà ìíîãîáðîéíèòå áðú÷êè

(áåç îíåçè, êîèòî ñà îáðàçóâàíè îò óñìèâêè), ïðå-

æèâÿíîòî îò ãîñïîäèí Ïúðëñ ïðèäîáèâàøå âíó-

øèòåëíè ðàçìåðè.

С О Л Б Е Л О У

4 4

– Ãîñïîäèí Ïúðëñ å áèë àíãðîñèñò íà òðèêî-

òàæ – ïîÿñíè äîêòîð Àäëúð.

– Òîâà ëè å ñèíúò, çà êîãîòî ðàçïðàâÿõòå, ÷å å

â òúðãîâñêèÿ áðàíø? – ïîèíòåðåñóâà ñå ãîñòúò.

À äîêòîðúò îòãîâîðè:

– Àç èìàì ñàìî åäèí ñèí. È åäíà äúùåðÿ. Òÿ

áåøå ñïåöèàëèñò àíåñòåçèîëîã, ïðåäè äà ñå îìúæè.

Ñòèãíà äî äîñòà âèñîê ïîñò â „Ìàóíò Ñèíàé“13.

Íå ìîæåøå äà ñïîìåíå äåöàòà ñè, áåç äà ñå

ïîõâàëè!

Ñïîðåä Óèëõåëì íàèñòèíà íÿìàøå ñ êàêâî

òîëêîâà äà ñå õâàëè. Êàòðèí áåøå åäðà è ðóñîêîñà.

Îìúæè ñå çà ñúäåáåí ðåïîðòåð è ìó ïî÷åðíè æèâî-

òà. Èìàøå ñè àðòèñòè÷åí ïñåâäîíèì – Ôèëèïà. Íà

÷åòèðèéñåò ãîäèíè âñå îùå õðàíåøå àìáèöèÿòà äà

ñòàíå õóäîæíè÷êà. Óèëõåëì íå ñìååøå äà êðèòèêó-

âà êàðòèíèòå º. „Íå ìè äîïàäàò êîé çíàå êîëêî“ –

êàçâàøå òîé, íî ïîä÷åðòàâàøå, ÷å íå å èçêóñòâî-

âåä. Íå ñå ðàçáèðàøå ñúñ ñåñòðà ñè è ðÿäêî óñïÿâà-

øå äà âèäè êàêâî ðèñóâà. Òÿ ðàáîòåøå ìíîãî óïî-

ðèòî, íî â Íþ Éîðê ïîíå ïåòäåñåò õèëÿäè äóøè ñå

çàíèìàâàõà ñ òîâà è âñåêè ñëåäâàøå íÿêàêâè ñâîè

çàêîíè. Ñúùèíñêî âàâèëîíñêî ñòúëïîòâîðåíèå îò

ìàçà÷è!

Äîêòîð Àäëúð îòáåëÿçà, ÷å òàçè ñóòðèí ñèíúò

ìó èçãëåæäà òâúðäå íåñïðåòíàò, à è íåîòïî÷èíàë

ñúùî òàêà – ñúñ çà÷åðâåíè êëåïà÷è. Óèëõåëì äè-

Н Е И З П У С К А Й Д Е Н Я

4 5

13 „Ìàóíò Ñèíàé“ – ìíîãîïðîôèëíà áîëíèöà â Íþ Éîðê, îñí. ïðåç1852 ã. – Á.ð.

øàøå ïðåç óñòàòà, áåøå ìíîãî ðàçñåÿí è âúðòåøå

êðúâÿñàëèòå ñè î÷è êàòî íÿêîé äèâàê. ßêàòà íà ñà-

êîòî ìó îòíîâî áåøå âäèãíàòà, ñÿêàø å èçëèçàë íà-

âúí â äúæäîâíî âðåìå. Âÿðíî, òðúãíåøå ëè íÿêúäå

ïî ðàáîòà, òîé ñå ïðèâåæäàøå â ïðèëè÷åí âèä, íî

â îñòàíàëîòî âðåìå èçãëåæäàøå óæàñíî.

– Êàêâî òè å, Óèëêè, íå ñè ëè ñïàë íîùåñ?

– Íå ìíîãî.

– Òîëêîâà ëåêàðñòâà âçåìàø, ïúðâî ñòèìóëàí-

òè, ïîñëå ñåäàòèâè… Ãîðêèÿò òè îðãàíèçúì íå ìî-

æå äà ðàçáåðå êàêâî ñòàâà! Ïðè òîâà ïîëîæåíèå íè-

òî ëóìèíàëúò òè ïîìàãà äà çàñïèø, íèòî ïåðâè-

òèíúò è áåíçåäðèíúò òè ïîìàãàò äà ñå ñúáóäèø. Áî-

ãà ìè, âñè÷êè òåçè íåùà ñå ïðåâðúùàò â îòðîâà…

è âúïðåêè òîâà õîðàòà ñëÿïî âÿðâàò â òÿõ!

– Íå, òàòêî, íå å îò ëåêàðñòâàòà. Ïðîñòî âå÷å

ñúì îòâèêíàë îò Íþ Éîðê. Ñòðàííî, íàëè? Êàòî ñå

èìà ïðåäâèä, ÷å òóê ñúì ðîäåí… Íî ïðåäè íîùè-

òå íå áÿõà òîëêîâà øóìíè, ïúê è âå÷å âñÿêà äðåáî-

ëèÿ ìå íàïðÿãà. Äà âçåìåì íàïðèìåð ïðàâèëíèêà

çà ïàðêèðàíå. Òðÿáâà äà òè÷àø íàâúí â îñåì ÷àñà

ñóòðèíòà, çà äà ïðåìåñòèø êîëàòà ñè. È êúäå äà ÿ

äåíåø? Ìèíóòêà çàêúñíåíèå è òè ÿ îòíàñÿò íàíÿ-

êúäå. Íà òîâà îòãîðå ðàçíè èäèîòè òè ìóøêàò ðåê-

ëàìíè ëèñò÷åòà ïîä ÷èñòà÷êèòå! Òàêà ìîæå äà òè

ñå ïðúñíå ñúðöåòî – îòäàëå÷ èçãëåæäàò êàòî ôèøî-

âå çà ãëîáè! À ëåïíàò ëè òè ãëîáà, íå ìîæåø äà

ñïîðèø! È íÿìàø íèêàêúâ øàíñ äà ñå îïðàâèø â

ñúäà – íàëè ãðàäúò èìà íóæäà îò ïðèõîäè…

– À âúâ âàøèÿ áðàíø áåç êîëà ñòå çàíèêúäå,

С О Л Б Е Л О У

4 6

íàëè? – ïîäõâúðëè ãîñïîäèí Ïúðëñ.

– Ñàìî ëóä ÷îâåê ìîæå äà èñêà êîëà â ãðàä êà-

òî òîçè, àêî íå ìó òðÿáâà, çà äà ñè èçêàðâà íàñúù-

íèÿ!

Ñòàðèÿò ïîíòèàê íà Óèëõåëì ñåãà áåøå ïàðêè-

ðàí íà óëèöàòà. Åäíî âðåìå, êîãàòî ðàçíîñêèòå áÿ-

õà çà ñìåòêà íà ïðåäïðèÿòèåòî, êîëàòà âèíàãè íî-

ùóâàøå â ãàðàæ, íî ñåãà Óèëõåëì ñå áîåøå äà ÿ

ìðúäíå, çà äà íå ìó çàåìàò ìÿñòîòî, è øîôèðàøå

ñàìî â ñúáîòíèòå äíè, êîãàòî „Äîäæúðñ“ èãðàåõà â

„Åáåòñ Ôèéëä“14 è òîé âîäåøå ñèíîâåòå ñè íà ìà÷.

Ìèíàëàòà ñúáîòà îòáîðúò èãðà äðóãàäå è òîé îòè-

äå äà ïîñåòè ãðîáà íà ìàéêà ñè.

Äîêòîð Àäëúð îòêàçà äà ãî ïðèäðóæè, íå ïî-

íàñÿøå äà ãî âîçè ñèíúò ìó – êàðàë ïî íÿêîëêî ìè-

ëè íà âòîðà, ñúíóâàë ñ îòâîðåíè î÷è èëè ïúê ñïî-

ðåë è ðúêîìàõàë, ðÿäêî ñïàçâàë ìàðêèðîâêàòà, íè-

êîãà íå ïîäàâàë ìèãà÷, íå ïîãëåæäàë è ñâåòîôàðè-

òå, êóïåòî íà ïîíòèàêà áèëî ìðúñíî, åäíà öèãàðà

ãîðÿëà â ïåïåëíèêà, âòîðà – â ðúêàòà íà Óèëõåëì,

òðåòà – íà ïîäà, ñðåä ïúòíè êàðòè, êíèæíè îòïàäú-

öè è áóòèëêè îò êîêà-êîëà… Ñòàðåöúò êàòåãîðè÷íî

îòêàçâàøå äà ñå êà÷è â íåãîâàòà êîëà.

Òîãàâà Óèëõåëì ñå âúðíà îò ãðîáèùåòî ÿäîñàí,

çàùîòî íàìåðè êàìåííàòà ïåéêà ìåæäó ãðîáîâåòå

íà ìàéêà ñè è áàáà ñè ïðåêàòóðåíà è íàòðîøåíà.

Н Е И З П У С К А Й Д Е Н Я

4 7

14 „Åáåòñ Ôèéëä“ – áåéçáîëåí ñòàäèîí â Íþ Éîðê, ôóíêöèîíèðàù îò1913 ã. Íà íåãî èãðàå äîìàêèíñêèòå ñè ìà÷îâå îòáîðúò íà „ÁðóêëèíÄîäæúðñ“. – Á.ð.