TAJUK: SEJARAH DAN PERKEMBANGAN SILAT SENI GAYONG DI

TERENGGANU

PENGENALAN

Seni silat adalah sejenis ilmu bela diri yang diakui umum sebagai hak asli kepunyaan

bangsa Melayu sebagai perisai diri. Perguruan seni silat adalah satu institusi pendidikan di

mana manusia dibentuk dan dididik untuk memiliki ketahanan mental dan fizikal yang

maksimum. Dulu, hanya segelintir sahaja yang dapat menamatkan pengajian seni silat

mereka dengan sempurna kerana mereka ini memiliki sifat-sifat terpuji dan keikhlasan yang

tinggi sehingga sanggup berkorban untuk agama, bangsa dan negara tanpa mengutamakan

kepentingan diri sendiri. Pada zaman ini wujud beratus-ratus perguruan seni silat. Pada

umumnya, asas seni silat ini boleh dibahagikan kepada dua iaitu 'bunga' dan 'buah'. Seni

bunga adalah gerak tari yang lembut dan gemalai sebagai gerak untuk mengelirukan lawan.

Manakala buah pula adalah gerak langkah yang keras, padu dan padat untuk menumpaskan

lawan. Tetapi ada perguruan yang tidak menghiraukan seni bunga dan hanya mengajar buah,

contohnya seperti Seni silat Cekak. Anak muridnya dikehendaki berdiri tegak menghadapi

lawan, pukul balas digunakan hanya ketika diserang dan itupun apabila pukulan sudah berada

seinci dua dari badan. Setiap perguruan mempunyai sejarah dan perkembangannya yang

tersendiri. Silat Seni Gayong mempunyai kronologi penubuhan yang tiada tolak bandingnya

dengan seni silat yang lain.

PERKEMBANGAN SILAT SENI GAYONG

Selepas merdeka, terdapat ratusan aliran Perguruan Silat di Malaysia. Satu arahan telah

dikeluarkan agar pengamal silat mewujudkan persatuan silat dan didaftarkan dengan tujuan

untuk membina dan meyusun pengurusan silat menjadi lebih baik. Oleh itu, wujud pelbagai

nama aliran penguruan silat kerana setiap pendaftar mestilah mempunyai nama kumpulan

masing-masing. Pada tahun 1978, Kementerian Kebudayaan Belia dan Sukan Malaysia ketika

itu berusaha untuk mewujudkan satu badan atau gabungan peringkat negara yang boleh

membangunkan silat secara lebih berkesan, maka wujudlah Majlis Seni Silat Malaysia

(1983). Kemudiannya ditukar kepada nama baru iaitu Persekutuan Silat Kebangsaan

Malaysia atau PESAKA Malaysia, dan lulus pendaftarannya pada 1986. Pesaka malaysia

telah dianggotai oleh empat anggota bertaraf badan pendiri Pesaka Malaysia iaitu Seni

Gayung Fatani Malaysia, Silat Seni Gayong Malaysia, Silat Lincah Malaysia dan Silat Cekak

Malaysia. Lain-lain perguruan silat menjadi anggota PESAKA Negeri yang diwujudkan di

setiap negeri di Malaysia. Bermakna seluruh silat telah bersatu di bawah PESAKA Malaysia.

Pada 11hb Mac, 1980, Persekutuan Pencak Silat Antarabangsa (PERSILAT) telah

rasmi ditubuhkan sebagai badan induk silat di peringkat antarabangsa dan Jakarta, Indonesia

menjadi ibupejabat PERSILAT. Indonesia, Malaysia, Brunei dan Singapura telah diiktiraf

sebagai anggota pendiri PERSILAT. Badan induk kebangsaan untuk silat dikenali sebagai

Ikatan Pencak Silat Indonesia (IPSI) di Indonesia, Persekutuan Silat Kebangsaan (PESAKA)

di Malaysia, Persekutuan Silat Brunei (PERSIB) di Brunei dan Persekutuan Silat Singapura

(PERSISI) di Singapura. Pencak Silat telah diiktiraf sebagai Seni Bela Diri Asli bangsa

Indonesia. Manakala di Malaysia, Kerajaan Malaysia telah mengiktiraf bahawa Silat sebagai

Seni Bela Diri Rasmi Malaysia dan diwartakan dibawah Akta Warisan Negara semasa

Konvensyen Silat yang dianjurkan pada 3hb hingga 4hb Disember 2006. Pada 23hb hingga

24hb September, 1979, ketika Sukan Asia Tenggara ke-14, IPSI telah memperkenalkan

Olahraga Pencak Silat. Peraturan pertandingan ini telah disusun pada tahun 1973. Silat

sekarang adalah secara rasmi termasuk sebagai sebahagian daripada Sukan Asia Tenggara.

Kini, Silat seni gayong adalah pertubuhan silat paling popular dan menjadi pemangkin

kepada silat lain, kerana memiliki cawangan PSSGM di seluruh negara, seperti di Amerika

Syarikat, England, Perancis, Sepanyol, Kuwait dan Australia.  Maka cabaran yang dihadapi

pada hari ini, tidak lagi domestik sifatnya, bahkan juga di peringkat antarabangsa. Dengan

perkembangan ini, pentadbiran pertubuhan perlu berwibawa untuk menangani isu-isu yang

timbul dengan bijak dan berkesan. Malah, selain memiliki cawangan di seluruh negara, Silat

Seni Gayong juga diambil sebagai kurikulum di hampir semua institusi pengajian tinggi

awam (IPTA). Sistem pengajaran dan pembelajaran dijalankan selaras dengan pendidikan

masa kini. Bahkan, seni silat kini bukan sahaja diaplikasikan untuk mempertahankan diri atau

dipelajari di gelanggang-gelanggang tertentu semata-mata, namun seni silat juga dijadikan

sebagai seni persembahan di majlis-majlis keraian tertentu seperti Hari Kemerdekaan, majlis

penyampaian anugerah, perkahwinan dan lain-lain. Selain itu, terdapat juga pertandingan-

pertandingan seni silat yang dianjurkan tidak kiralah diperingkat dalam mahupun di luar

negara. Dalam pada itu, sistem organisasi yang teratur dan sistematik melancarkan lagi

pengurusan persatuan Silat Seni Gayong.

SEJARAH SILAT SENI GAYONG

Silat Seni Gayong dikatakan telah wujud sejak zaman Kesultanan Melayu Melaka lagi, iaitu

sewaktu pemerintahan Sultan Mansor Syah. Selepas kejatuhan Melaka ke tangan Feringgi

(Portugis) pada tahun 1511, hulubalang Melaka yang diketuai oleh Tun Biajid (anak

Laksamana Hang Tuah) telah berundur ke dalam hutan dan seterusnya melakukan serangan

gerila terhadap angkatan Portugis. Ilmu Silat Seni Gayong inilah yang telah digunakan oleh

Tun Biajid dan orang-orangnya ketika menentang Portugis. Walaupun terpaksa berundur ke

dalam hutan, hulubalang-hulubalang Melaka ini masih mampu menyusun suatu barisan

penggempur (boleh disamakan dengan gerakan gerila) yang berpegang kepada tekad iaitu

"berimau-rimau, berimba-rimba dan bergayong". Disebabkan kedudukan Portugis terlalu kuat

ketika itu, Tun Biajid dan orang-orangnya terpaksa berundur hingga ke negeri Pahang, untuk

mencari perlindungan. Di Pahang, ilmu Silat Seni Gayong ini terus hidup diwarisi oleh

generasi demi generasi sehinggalah ke Tuan Syed Zainal Al-Attas, iaitu seorang hulubalang

Pahang yang hidup sezaman dengan Dato’Bahaman dan Mat Kilau.

Terdapat suatu kisah yang menceritakan bahawa pada zaman pemerintahan Portugis

di Melaka, telah diadakan majlis keramaian tiap-tiap tahun yang dihadiri oleh segenap lapisan

masyarakat. Pemerintah Portugis telah mengadakan satu pertandingan seni persembahan

budaya setempat dan memberikan ganjaran yang besar kepada pemenangnya. Bagi

persembahan silat, pesilat yang menunjukkan persembahan yang dikira membahayakan telah

dikumpulkan setempat dan diasingkan daripada pesilat yang mempersembahkan silat pulut

yang diiringi oleh bunyi-bunyian seperti gendang. Pesilat-pesilat yang dianggap membuat

persembahan secara bahaya tadi telah ditangkap secara sembunyi dan dirantai lalu dibawa ke

tengah laut untuk dibunuh. Dengan izin Allah dan berkat ilmu Silat Seni Gayong, rantai tadi

berjaya diputuskan dan hulubalang-hulubalang Melaka ini melawan dan berjaya

menumpaskan pengawal Portugis yang mengawal mereka. Oleh kerana bimbang akan

keselamatan mereka selepas itu, hulubalang Melaka ini mengambil keputusan untuk belayar

ke serata tempat gugusan kepulauan Melayu untuk mencari perlindungan. Sesetengah

daripada hulubalang Melaka ini telah mendarat di Makasar lalu menetap di situ. Di Makasar

ini, ilmu Silat Seni Gayong telah berkembang dengan meluas, terutamannya dalam kalangan

bangsawan Bugis. Orang-orang Bugis inilah yang bertanggungjawab menghidupkan semula

kesenian lama ini di Tanah Melayu.

Dalam pada itu, terdapat suatu riwayat yang masyhur berkenaan tujuh orang anak raja

tanah Bugis yang sangat-sangat ditakuti dan dihormati di seluruh Makasar, Riau, Siak dan

juga pulau-pulau yang berhampiran, kerana kegagahan dan keperkasaan mereka yang tiada

tolok bandingnya ketika itu. Mereka telah belayar meninggalkan tanah Bugis dan menjelajah

ke serata kepulauan Melayu untuk mencari kawasan penempatan yang baru. Salah seorang

dari putera Bugis itu ialah Almarhum Daeng Kuning atau lebih dikenali sebagai Panglima

Hitam. Daeng Kuning ialah moyang kepada Dato' Meor Abdul Rahman, Mahaguru Silat Seni

Gayong. Syed Zainal mempelajari ilmu Silat Seni Gayong daripada Daeng Ambok Solok,

seorang pahlawan berketurunan Bugis dan mempunyai tali persaudaraan dengan Daeng

Kuning.

Mat Kilau, Dato’ Bahaman, Syed Zainal telah diperintahkan oleh Sultan Ahmad

Pahang untuk mencari buah keras di Pulau Bangka, Riau, Indonesia. Di Pulau Temiang, yang

terletak berdekatan dengan Pulau Bangka, mereka telah bertemu dengan Daeng Ambok

Solok. Daeng Ambok Solok telah bermurah hati untuk menurunkan ilmu Gayong kepada

pahlawan Pahang tersebut agar dapat digunakan untuk mempertahankan tanah air mereka

kelak. Oleh kerana kesuntukan masa, mereka mengikat janji untuk kembali lagi ke Pulau

Temiang setelah selesai urusan yang diamanahkan oleh Sultan. Dalam perjalanan pulang ke

Pahang, Mat Kilau diarahkan untuk membeli senapang kopak di Singapura. Mat Kilau, Syed

Zainal dan Dato’ Bahaman telah belayar kembali ke Pulau Temiang seperti yang dijanjikan.

Mereka telah menuntut ilmu Gayong selama kira-kira dua tahun daripada Daeng Ambok

Solok. Syed Zainal Al-Attas ialah nenda kepada Mahaguru Dato' Meor Abdul Rahman Daeng

Uda Hashim. Dato' Meor Abdul Rahman mempelajari Silat Seni Gayong daripada nendanya

sendiri, Tuan Syed Zainal Syed Idris Al-Attas ketika berusia 12 tahun. 

Gayong Tersebar di Nusantara

Apabila pemerintahan Jepun tamat sekitar tahun 1945, Meor Abdul Rahman kembali semula

ke Singapura. Tidak beberapa lama kemudian, beliau telah menjadi Penghulu Besar di Pulau

Sudong dan seterusnya pulau itu menjadi pusat Seni Silat Gayong. Dari Pulau Sudong inilah

Seni Silat Gayong berkembang, sehingga merebak ke pulau-pulau lain seperti Pulau Seking,

Pulau Bukum, Pulau Sebaruk, Pulau Sekijang, Pulau Sembilan, Pulau Semakom dan Pulau

Damar. Apabila berita tentang kehebatan Seni Silat Gayong sampai ke pengetahuan orang-

orang di kepulauan Indonesia, mereka telah menghantar seorang wakil mereka yang bernama

Wak Simong, untuk menjemput Meor Abdul Rahman mengembangkan Seni Silat Gayong di

sana. Kebetulan pada ketika itu penduduk di sana sedang diancam oleh lanun. Meor Abdul

Rahman pergi ke Pulau Terong dengan empat orang muridnya iaitu Naning, Mersad, Bendol

(penghulu Pulau Sudong selepas Meor Abdul Rahman) dan seorang lagi yang tidak dapat

dipastikan namanya. Maka dengan ini, Seni Silat Gayong pun berkembang dengan pesat di

Pulau Terong, Pulau Geranting dan seterusnya beberapa pulau yang lain, termasuklah di

kepulauan Riau.

Sekitar tahun 1947, kerajaan British telah menawarkan Meor Abdul Rahman jawatan

sebagai pegawai dalam Jabatan Keselamatan Dalam Negeri Singapura (Malayan Secret

Service). Ketua Polis Singapura telah mendapat tahu rahsia akan kehebatan Mahaguru Meor

Abdul Rahman sewaktu beliau berkhidmat sebagai Guru Kombat di Gillman Barrack. Setelah

empat bulan, beliau memohon dipindahkan ke Jabatan Siasatan Jenayah (CID). Permohonan

beliau diluluskan dan beliau telah ditempatkan di Bahagian Merinyu Timbangan dan

ditugaskan menyiasat sebarang penipuan dalam timbangan. Tidak lama kemudian beliau

ditugaskan pula di bahagian kepolisan yakni di Balai Polis Central, Singapura sebagai

seorang pegawai berpangkat Sarjan.

Pada tahun 1947 juga, atas jasa-jasa beliau menentang keganasan tentera Jepun, beliau

telah dikurniakan pingat keberanian King George VI oleh kerajaan Inggeris. sekitar tahun ini

juga beliau giat mengembangkan ilmu Seni silat Seni Gayong di tanah besar Singapura.

Menjelang tahun 1948, jumlah anak murid Gayong sudah mencapai 100,000 orang, dengan

50,000 daripadanya adalah dari kepulauan Indonesia. Seni silat Seni Gayong mula

berkembang di pulau besar Singapura pada akhir tahun 1949. 7 orang murid pertama yang

menjalani upacara Perlimau Tapak ialah Ahmad Sudi, Mansor Fadal, Ustaz Mansor, Sinwan,

Joned Hanim, Hosni Ahmad dan Salim. Sinwan, Joned Hanim dan Salim merupakan anggota

Jabatan Siasatan Jenayah Singapura yang terawal menjadi murid Gayong. Pusat Latihan Seni

Silat Gayong dalam tahun 1950an di pulau besar Singapura ialah di Bakar Sampah. Dalam

tahun 1954, kumpulan pertama wanita seramai 7 orang telah memasuki Gayong di Singapura.

Mereka ialah Che Kalsom bte. Haji Kechik, Paridah bte. Yusope, Asmah (isteri Joned

Hanim), Aisyah ( isteri Mansor Fadal ), Rafeah Fadal, Hendon dan Intan.

SEJARAH DAN PENGASAS SENI SILAT GAYONG DI TERENGGANU

Kedatangan Silat Seni Gayung di Terengganu

Semasa perang Siam-Pattani, Faqih Ali belayar mencari bantuan kerajaan Sulawesi

pada tahun 1632M, dan kembali tetapi singgah dan tinggal di Semenanjung Tanah Melayu.

Faqih Ali bin Wan Muhammad bin Syeikh Shafiyuddin ( Tok Raja Faqih) adalah saudara

kandung kepada Ibrahim Datu Kelantan IV bergelar Ong Chai Nyek Ong Brohim Po Nrop

(1632-1637M) di Campa. Menjadi raja di Campa pada tahun 1637-1684M. Wan Muhammad,

ayah kepada Faqih ‘Ali juga dikenali sebagai Syeikh Abdul Muzaffar Waliullah di Tanah

Melayu. Keturunan mereka inilah ramai yang menjadi ulama-ulama dan tokoh-tokoh utama

di Kerajaan Pattani, Kelantan dan Terengganu. Keturunan mereka ini termasuklah ulama

Melayu Nusantara seperti Syeikh Daud bin Abdullah Al-Fathani, juga merupakan Panglima

Besar kerajaan Melayu Pattani di zaman itu. Selain itu nama ulama dan tokoh hebat lain ialah

Syeikh Abdul Qadir bin Abdur Rahim dari Pattani berhijrah ke Bukit Bayas, Terengganu

yang kemudian juga menjadi Ulama di negeri Terengganu. Syeikh Abdul Muzaffar Waliullah

di Tanah Melayu dikatakan bersaudara kandung dengan Syarif Hidayatullah / Sultan

Babullah yang dikenali sebagai Sunan Gunung Jati di Indonesia. Jadi Ulama-ulama dan

Sultan-sultan Banten di Indonesia adalah keturunan mereka jua. Syeikh Abdul Muzaffar

Waliullah di Tanah Melayu dan Sunan Gunung Jati di Indonesia adalah keturunan Sultan

Abu Abdullah ‘Umdatuddin atau nama lain ialah Wan Abu Alias atau Wan Bo (Bo Teri Teri)

atau nama lain Maulana Israil ( Raja Campa yang memerintah pada tahun 1471M). Ayahnya

ialah ‘Ali Nur Alam.

Pengasas Silat Seni Gayong di Terengganu

Cikgu Haji Omar atau lebih dikenali sebagai Pok Omar oleh Anak Gayong

(PSSPGM) di Terengganu. Beliau merupakan orang nombor satu PSSPGM di Negeri

Terengganu dan berpusat di Bukit Tunggal, Kuala Terengganu.

Ustaz Zubaidillah bin Sulaiman di lahirkan di Terengganu, merupakan salah seorang zuriat

para Guru Silat dahulukala. Bapanya, Datuknya semuanya Tok Guru Silat. Ibunya

Allahyarhamah Rokiah bt Jaafar juga merupakan pendekar. Keluarga Bapa dan Ibunya

mewarisi ilmu daripada Tok Janggut , Jeram, Pasir Puteh, Kelantan (Pejuang Kemerdekaan).

Nenekandanya Mek Kechik bt Wonik mewarisi ilmu Persilatan Puteri Saadong, Cik Siti Wan

Kembang dan Keilmuan Laksamana HangTuah, Panglima Melaka dari Guru Awang Senik

Pendekar Dollah. Datuk sebelah ibunya juga Tok Guru Silat yang menyebar ilmu silat di

Bukit Bading, Bukit Diman, Kuala Berang, Kuala Terengganu, di kenali sebagai Tengku

Putera berasal keturunan Kesultanan Melayu Pattani, Selatan Thailand. Setelah Pendekar

pendekar angkatannya tewas kepada Siam, terus berhijrah ke Terengganu.

Beliau berkahwin dengan Hairani bt Haris, zuriat (piut) kepada Panglima Mamat Che

Tambah, Panglima Bugis, yang terlibat dengan Perang Saudara Klang, Selangor menyebelahi

Raja Mahadi. Setelah Tengku Kudin mendapat bantuan ketenteraan British, Panglima Mamat

dan Nakhoda Taib Andak memasuki Sungai Dinding dan Membuka Perkampungan, Kg

Baharu, Ayer Tawar, Lumut, Perak. Nakhoda Taib Andak pula ke Segari dan diberi hak

mengutip cukai di perairan pelabuhan Manjung- Segari dan Lumut. Panglima Mamat dan

Nakhoda Taib Andak telah berkhidmat kepada Baginda Sultan Perak, telah Berjaya

menghalau lanun-lanun disekitar Sungai Dinding, Perak. Ramai penduduk Kg. Baharu,

Telaga Nenas, Pulau Pangkor dan Segari merupakan zuriat dan keluarga mereka berdua dan

ahli-ahli rombongan pelayaran kapal mereka.

Ustaz Zubaidillah bin Sulaiman Berjaya menggabungkan ilmu persilatan dari sebelah

keluarganya dan sebelah keluarga isterinya lalu mengembangkan khazanah ilmu persilatan

yang dikenali “ Perguruan Pencak Silat Sri Gayong Panglima Ulung” yang baru didaftar

dengan Pesuruhjaya Sukan pada tahun 2010. Walaupun perguruan ini baru didaftarkan secara

berpersatuan dengan Pesuruhjaya Sukan, beliau telah menyebarkan ilmu persilatan dalam

kehidupannya lebih daripada 30 tahun yang lalu. Kini murid-murid silatnya berada di seluruh

Malaysia, di Perak, Selangor,Terengganu, Perlis, Pahang,Kelantan, Wilayah Persekutuan

Kuala Lumpur, Sabah, Johor dan lain-lain lagi. Semasa beliau belajar di Universiti

Kebangsaan Malaysia, beliau telah diminta oleh Unit Kebudayaan mengajar Seni Silat dan

dibayar elaun pada usia muda, iaitu 20 tahun bersama-sama arwah Cikgu Anuar Wahab

( Guru Utama Persatuan Seni Silat Gayong Fatani). Beliau pernah menjadi AJK Persatuan

Seni Silat Negeri Terengganu (PERSILAT) yang juga sebagai PESAKA Negeri Terengganu

sebelum berhijrah dan menyebar ilmu silat di Negeri Perak. Beliau kini bergiat cergas

mengembangkan silat melalui Kementerian Pendidikan Malaysia di sekolah-sekolah, di

Daerah Manjung, Perak.Kini beliau dilantik sebagai Exco PESAKA PERAK (baru) sebagai

Naib Yang Dipertua 2. Seterusnya beliau dilantik sebagai pensyarah di IPGM bagi

memperkembangkan ilmu silatnya kepada para Guru Pelatih, Kementerian Pelajaran

Malaysia. Beliau juga mempunyai sijil dan pernah bertugas sebagai wasit dan Juri Pencak

Silat di Kementerian Pelajaran Malaysia. Pernah menjadi Pengurus Pasukan Jabatan

Pelajaran Negeri Terengganu dan Negeri Perak ke peringkat Kebangsaan.

Jejak Ulung Chalet, merupakan rumah perguruan Persatuan Pencak Silat Sri Gayong

Panglima Ulung yang dibina dengan modalnya sendiri di Kampong Baharu, Ayer Tawar,

Lumut, Perak, merupakan lokasi strategik untuk membangunkan perguruan ini.

Mengumpulkan anak-anak tempatan, bahkan menjadikan Jejak Ulung Chalet sebagai tempat

berkursus kem pencak silat, tempat penilaian kenaikan bengkung tahunan perguruan, tempat

semua murid ( ahli-ahli Persatuan Pencak Silat Sri Gayong Panglima Ulung) di seluruh

Malaysia berkumpul, berhimpun dan belajar secara “pondok moden bermusim” mampu

membantu pihak kerajaan mendidik para remaja dan menentukan hala tuju strategik

warganegara secara sihat dan berwawasan

LAMPIRAN

ZUBAIDILLAH BIN SULAIMAN

Pengasas seni silat Gayung di Terengganu

Semasa beliau tamat dalam latihan ilmu persilatan (BERLIMAU)

Beliau bersama guru dan anak-anak didik gurunya

Antara majalah seni beladiri yang menjelaskan tentang silat seni gayung

RUJUKAN