MAGMATIZAM

Endogeni procesi vezani za kretanje magme

MAGMA – rastop sastavljen of silikata i alumosilikata uz ogromne mase vodene pare i gasova

LAVA - magma izlivena na površinu Zemlje

sastav i gustina magme

TEŠKOISPARLJIVE KOMPONENTE (90-95%) Oksidi Si, Al, Fe, Mg, Ca, Na, K

LAKOISPARLJIVE KOMPONENTE H2O, HCl, HF, H2S, CO2, CO, SO3, SO2

NA OSNOVU SADRŽAJA SILICIJUMA:

Kisele (>64% SiO2) - GRANIT

Intermedijarne (64-53% SiO2) - DIORIT

Bazične (53-44% SiO2) - GABRO

Ultrabazične (<44% SiO2) - PERIDOTIT

Magmatska diferencijacija: likvaciona i kristalizaciona

PLUTONIZAM (INTRUZIVNI MAGMATIZAM)

BATOLITI – krupne intruzije nepravilnog oblika

NEKOVI – cilindrično subvertikalno telo, dovodni kanal

SILOVI – relativno tanka, tabularna, konkordantna, subhorizontalna tela

HONOLITI – sasvim nepravilna intruzivna tela

DAJKOVI – tabularna, diskordantna, subvertikalna tela

APOFIZE – magmatske žice iznad plutonskih tela, najčešće lakolita

ŠTOKOVI – male diskordantne intruzije nepravilnog oblika

LAKOLITI – konkordantna tela, ravna donja i izdignuta gornja površina obično sa sopstvenim dovodnim kanalom

FAKOLITI – konkordantna sočivasta tela, obično u temenu antiklinale ili u dnu sinklinale

LOPOLITI - konkordantna tela kašikastog oblika, obično sa sopstvenim dovodnim kanalom

BISMALITI – cilindrična intruzivna tela

ETMOLITI – levkasta intruzivna tela

Batoliti

Batoliti

Lakoliti

Silovi

Silovi

Dajkovi

Nekovi

VULKANIZAM (EFUZIVNI MAGMATIZAM)

Vulkani Vulkanologija

PRODUKTI VULKANSKE AKTIVNOSTI

lava

gasovi i pare

homogeni fluidni silikatni rastop – 900-1200°

vodena para, CO, SO2 , H2S, HCl, CH4, Ar, N, H, O, hloridi i fluoridi teških metala...

vulkanski pesak, pepeo i prašina - tuf

lapili vulkanske bombe vulkanski blokovi

piroklastični materijal

PIROKLASTIČNI TOK

IGNIMBRIT

lučenje magmatskih stena

pločasto

kuglasto

stubasto

prizmatično

poliedarsko

PODELA VULKANA

PREMA AKTIVNOSTI aktivni privremeno ugašeni ugašeni

PREMA SASTAVU MAGME monogeni poligeni

PREMA SREDINI POJAVLJIVANJA kopneni (kontinentalne riftne zone) priobalski (subdukcione zone) podmorski (srednjeokeanski grebeni) + vruće tačke

PREMA MORFOLOGIJI KRATERA

Vulkani pukotinskog tipa (vulkanski štitovi/platoi)

Vulkani centralnog tipa

Vulkani centralnog tipa

Razaranjem vulkanskih kupa

baranko

vulkanska kupa glavni kanal, ždrelo, krater, parazitski krateri magmatski rezervoar magmatsko ognjište

kaldera

Satelitski snimak Topografska karta

Izgled vulkana

Supervulkani

Jezero Toba, Sumatra, Indonezija

Jezero Taupo, Novi zeland Jezero Taupo, Novi zeland

Jeloustoun kaldera, Amerika

PODELA VULKANA PREMA KARAKTERU ERUPCIJE

Vulkani izlivnog tipa

havajski tip

strombolski

Vulkani eksplozivnog tipa

Plinijski vezuvski

pelejski

Kilauea Kilauea

Reka lave Kilauea

pahoehoe a'a

Hawaii

Sveta Helena

Sveta Helena

Sveta Helena Sveta Helena

Sveta Helena

Costa Rica

Pacaya

Stromboli

'Erta 'Ale (Ethiopia), East African Rift Zone Oldoinyo Lengai, East African Rift Zone

Montserrat

MtCleveland Aljaska

Fuji Kawaguchiko

Etna

Br žrtava Vulkan Datum Glavni uzrok smrtnosti

92,000 Tambora, Indonesia 1815 Glad

36,417 Krakatau, Indonesia 1883 Cunami

29,025 Mt. Pelee, Martinique 1902 Tokovi pepela

25,000 Ruiz, Colombia 1985 Tokovi blata

14,300 Unzen, Japan 1792 Kolaps vulkana, cunami

9,350 Laki, Iceland 1783 Glad

5,110 Kelut, Indonesia 1919 Tokovi blata

4,011 Galunggung, Indonesia 1882 Tokovi blata

3,500 Vesuvius, Italy 1631 Tokovi blata, tokovi lave

3,360 Vesuvius, Italy 79 Tokovi pepela

2,957 Papandayan, Indonesia 1772 Tokovi pepela

2,942 Lamington, Papua N.G. 1951 Tokovi pepela

2,000 El Chichon, Mexico 1982 Tokovi pepela

1,680 Soufriere, St Vincent 1902 Tokovi pepela

1,475 Oshima, Japan 1741 Cunami

1,377 Asama, Japan 1783 Tokovi pepela, Tokovi blata

1,335 Taal, Philippines 1911 Tokovi pepela

1,200 Mayon, Philippines 1814 Tokovi blata

1,184 Agung, Indonesia 1963 Tokovi pepela

1,000 Cotopaxi, Ecuador 1877 Tokovi blata

800 Pinatubo, Philippines 1991 Rušenje kuća i bolesti

700 Komagatake, Japan 1640 Cunami

700 Ruiz, Colombia 1845 Tokovi blata

500 Hibok-Hibok, Philippines 1951 Tokovi pepela

NAJSMRTONOSNIJE ZABELEŽENE ERUPCIJE

vulkanoklastiti: vulkanski aglomerati vulkanske breče tufovi ignimbriti bentonitske gline plovućac

piroklastične stene:

Lava – pećine i pećinski nakit

POSTVULKANSKE POJAVE

solfatare – isparavanje H2S i CO2

fumarole

mofete – emisija CO2 kroz pukotine

gejzeri

termalni izvori

blatni vulkani

OFIOLITI

Fosilni delovi okeanske litosfere Koji se nalaze na površini zemlje

Ofioliti Mediterana

Ofioliti dela Balkanskog poluostrva

Okeanska litosfera

obdukcijom ili nagurivanjem okeanske ploče na pasivnu kontinentalnu marginu tokom kolizije

cepanjem dela subdukujuće okeanske ploče i obdukovanjem na ostrvski ili vulkanski luk;

pripajanjem kriški okeanske kore akrecionom klinu u sistemu ostrvskog luka.

Smeštaj ofiolita

VULKANSKE OBLASTI U SVETU

Tihookeanska vulkanska oblast Vulkanska oblast Sredozemnog mora

Atlanska vulkanska oblast

Oblast Indijskog okeana

Oblast istočne Afrike i Arabijskog poluostrva

VULKANSKE OBLASTI U CENTRALNOM DELU BALKANSKOG POLUOSTRVA

Timočka eruptivna oblast

Rudničko-kopaoničko-kosovska vulkanska oblast

Južnomoravska vulkanska oblast

Radansko-toplička vulkanska oblast

IZVORI GEOTERMALNE ENERGIJE – ENDOGENI

– EGZOGENI

NALAZIŠTA GEOTERMALNE ENERGIJE

PALEOGEOTERMALNE I SAVREMENE GEOTERMALNE POJAVE

TOPLOTNI TOK,

GEOTERMALNI GRADIJENT 300C/km

GEOTERMALNI STEPEN 33m/0C

GEOTERMALNA ENERGIJA

MAGMATSKI PROCESI I ORUDNJENJA

FAKTORI ORUDNJAVANJA

- temperatura

- pritisak

- cirkulacija mineralizovanih rastopa

(poroznost, hemijski sastav, strukturne karakteristike)

ENDOGENA, EGZOGENA I METAMORFOGENA LEŽIŠTA

PROCESI ORUDNJAVANJA

magmatska diferencijacija

kontaktna mineralizacija

hidrotermalni proces

metasomatoza