Seminar

“Actualiteiten Openbaarheid van Bestuur”

3 november 2016

Programma

14.30 Ontvangst 15.00 Opening

Godert van der Feltz (Van der Feltz advocaten) 15.10 “Geheimhouding onder de Gemeentewet”

Willem van der Werf (Van der Feltz advocaten)

15.30 “Misbruik van de Wob”

Myrthe Nielen (Van der Feltz advocaten)

15.50 Pauze

16.10 “Wet open overheid”

Godert van der Feltz (Van der Feltz advocaten)

16.30 Afsluiting en vragen

16.45 Borrel

2

“Geheimhouding onder de

Gemeentewet”

Willem van der Werf

Geheimhoudingsregelingen

• Art. 25/55 Gemeentewet

• Pendant: art. 25/55 Provinciewet

• Oplegging geheimhouding van het “behandelde” in raad/college en

op “stukken”

• Bijzondere openbaarmakingsregeling

• Zet Wob/Woo opzij

• Tijdens oplegging geheimhouding kan informatie niet via Wob

openbaar worden gemaakt

4

Art. 23/53 Gemeentewet

• Samenhang met karakter vergaderingen raad en college

• Uitgangspunt Gemeentewet: – besloten vergaderingen college (art. 53)

– openbare vergaderingen raad (art. 23)

• College (art. 53): – geen (verplichting tot) opstellen verslag

– openbare besluitenlijst

– niet openbare besluitenlijst indien geheimhouding ex art. 55 is opgelegd

5

Art. 23/53 Gemeentewet

• Raad (art. 23)

– openbare vergaderingen

– besloten vergadering (1/5 aanwezigen of als voorzitter nodig acht, bekrachtiging raad)

– verplicht verslag (openbaar / niet-openbaar)

– openbare besluitenlijst

– niet-openbare besluitenlijst (t.a.v. aangelegenheden waarop art. 25 Gem.w is toegepast of openbaarmaking ism openbaar belang)

6

Art. 55 Gemeentewet

• College kan op grond van belang ex art. 10 Wob geheimhouding opleggen op:

– “in besloten vergadering behandelde” en

– “inhoud van stukken die aan college worden overgelegd”

• Burgemeester/commissie kan geheimhouding opleggen op stukken die aan college worden overgelegd

– Melding maken op stukken

• Geheimhouding blijft gelden tot betreffend orgaan die opheft

– Maar: als college zich richt tot raad, blijft geheimhouding van kracht totdat raad die opheft (lid 3)

– Oplegging verschiet dan van kleur naar art. 25: http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RVS:2013:705

7

Art. 25 Gemeentewet

• Lid 1

• Raad kan op grond van belang ex art. 10 Wob geheimhouding

opleggen op:

– “in besloten vergadering behandelde” en

– “inhoud van stukken die aan raad worden overgelegd”

• Geheimhouding wordt in acht genomen tot raad die opheft.

8

Art. 25 Gemeentewet

• Lid 2:

College/Burgemeester/Commissie kan op grond van belang ex art.

10 Wob geheimhouding opleggen op stukken die worden overgelegd

aan:

(i) de (volle) raad

(ii) leden van de raad

– Melding maken op de stukken

– Geen exacte vermelding nodig dat college geheimhouding heeft opgelegd bij

voorstel om te bekrachtigen

http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RVS:2016:204

9

Art. 25 Gemeentewet

• Lid 3: stukken aan de (volle) raad:

– Geheimhouding blijft van kracht totdat raad die opheft

– Ook geen herroeping door college mogelijk: http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RVS:2014:1809

• Lid 4: stukken aan leden van de raad (niet de volle raad):

– Geheimhouding blijft van kracht totdat college/burgemeester/commissie die opheft, tenzij:

– het stuk aan de raad is voorgelegd. Dan moet de raad (min. 50% quorum) besluiten over opheffing van de bekrachtiging.

–

10

Complicaties in de praktijk

• Wanneer is sprake van belang ex art. 10 Wob?

• Hoe zit het met persoonlijke beleidsopvattingen?

• Biedt vertrouwelijk ter inzage leggen geen goed alternatief?

• Wanneer is sprake van stukken aan “leden van de raad” of de

“volle raad”?

• Wie kan bezwaar maken/beroep instellen?

11

Belang ex art. 10 Wob

• Absolute uitzonderingsgronden

- eenheid Kroon, veiligheid Staat, vertrouwelijke bedrijfs- en

fabricagegevens, persoonsgegevens art. 2 Wbp

• Relatieve uitzonderingsgronden (bij art. 25/55 Gem.w. geen

afweging vereist)

- int. betrekkingen, economische/fin. belangen overheid,

opsporing strafbare feiten, inspectie/controle/toezicht door

bestuursorganen, eerbiediging persoonlijke levenssfeer, belang om

als eerste kennis te nemen, voorkomen van onevenredige bevoor-

of benadeling

• Na invoering van de Woo: art. 5.1 Woo ipv 10 Wob (minder ruim)

12

Vertrouwelijk ter inzage leggen

• Bijv. “Vertrouwelijk bij de griffier ter inzage”

• Vaak gehanteerde methode om geen geheimhouding te hoeven

opleggen

• Vertrouwelijkheid: heeft geen juridische betekenis, dus niet

voldoende.

• Eerst vertrouwelijk ter inzage, daarna toch geheimhouding?

http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBNHO:2014:

12268

13

Vertrouwelijk ter inzage leggen

• Relatie met art. 2:5 Awb: geheimhoudingsplicht? “Een ieder die is betrokken bij de uitvoering van de taak van een bestuursorgaan en daarbij de beschikking krijgt over gegevens waarvan hij het vertrouwelijke karakter kent of redelijkerwijs moet vermoeden, en voor wie niet reeds uit hoofde van ambt, beroep of wettelijk voorschrift ter zake van die gegevens een geheimhoudingsplicht geldt, is verplicht tot geheimhouding van die gegevens, behoudens voor zover enig wettelijk voorschrift hem tot mededeling verplicht of uit zijn taak de noodzaak tot mededeling voortvloeit.”

• Op gespannen voet met openbaarheid raad.

• Kies de koninklijke weg: oplegging geheimhouding.

14

Leden raad of volle raad

• Oplegging van geheimhouding aan “leden van de raad” of aan de

“volle raad”?

• Raadsstukken/raadsinformatiebrief: altijd aan de volle raad

• Individuele verzoeken: leden van de raad

• Afhankelijk van invulling informatie- en verantwoordingsplicht

• Raadsleden kunnen voorzitter altijd verzoeken om kwestie te

agenderen en dus stukken naar raad te sturen.

15

Rechtsbescherming?

• Ja, oplegging geheimhouding is altijd besluit

• Bezwaar, beroep, hoger beroep mogelijk

• Schorsing wordt niet snel toegewezen in verband met

onomkeerbaar karakter

• Belanghebbenden:

– geadresseerde van het besluit (college(leden), raad(sleden die het

aangaat)

– anderen die een zodanige betrokkenheid hebben bij stukken dat zij

door die besluiten rechtstreeks worden geraakt

http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RVS:2013:1183

16

Slot

• Oplegging geheimhouding is niet hetzelfde als vertrouwelijkheid

• Oplegging geheimhouding zet de Wob (vaak: tijdelijk) opzij

• Onderscheid “leden van de raad” en “volle raad” is van belang

voor de vraag of bekrachtiging door raad nodig is

• Denk aan de rechtsbescherming: oplegging geheimhouding is een

besluit met mogelijk meer belanghebbenden dan leden van het

gemeentebestuur

• Als het belang ex art. 10 Wob niet meer aan de orde is: opheffen

geheimhouding?

17

Misbruik van de Wob

Den Haag, 3 november 2016

Myrthe Nielen

Programma

• Wanneer is sprake van misbruik van de Wob?

• Sancties bij misbruik – bestuursrechter

• Sancties bij misbruik – civiele rechter

• Wetswijziging per 1 oktober 2016

• Vragen?

19

Wanneer is sprake van misbruik?

• Wob-verzoeker hoeft geen belang te stellen art. 3 lid 3 Wob

• Doel kan wel relevant zijn bij beoordeling misbruik ABRvS 13/07/2016, ECLI:NL:RVS:2016:1950, r.o. 2.2

Artt. 3:13 en 3:15 BW en artt. 3:3, 3:4, 6:15 lid 3, 8:18 lid 4 en 8:75 lid 1 Awb

• Misbruik van de Wob “(…)indien rechten of bevoegdheden zodanig evident zijn aangewend zonder redelijk doel of voor een ander doel dan waartoe zij gegeven zijn, dat het aanwenden van die rechten of bevoegdheden blijk geeft van kwade trouw.” ABRvS 19/11/2014, ECLI:NL:RVS:2014:4129 en :4135

20

Wanneer is sprake van misbruik?

• Aantal verzoeken, omvang en complexiteit onvoldoende ABRvS 18/02/2015, ECLI:NL:RVS:2015:426

• Zwaarwichtige gronden(‘kwade trouw’) vereist Procesgedrag gemachtigde

Verzoeker wil niet specificeren

Kennelijk gaat het alleen om dwangsommen

Taart bij 1000e Wob-verzoek (Rb Oost-Brabant 12/08/2016, ECLI:NL:RBOBR:2016:4384)

21

Sancties bij misbruik - bestuursrechter

• Misbruik bevoegdheid beroep in te stellen Niet-ontvankelijkheid beroep: ABRvS 16/12/2015,

ECLI:NL:RVS:2015:3830

Veroordeling in proceskosten: art. 8:75 lid 1 Awb en Rb Rotterdam 01/05/2015 (publicatie: 22/06/2016), ECLI:NL:RBROT:2015:3165

• Misbruik bevoegdheid Wob-verzoek in te dienen Geen wettelijke grond buiten behandeling laten aanvraag (art. 4:5

Awb) of weigeren verzoek (art. 10/11 Wob)

Zie ook: ABRvS 16/12/2015, ECLI:NL:RVS:2015:3830

Maar: ABRvS 17/02/2016, ECLI:NL:RVS:2016:397, waarin uitkomst van procedure was dat buiten behandeling gelaten aanvraag in stand bleef. Twijfels mogelijk.

22

Sancties bij misbruik – civiele rechter

• Verbod om meer dan bepaald aantal Wob-verzoeken per periode per bestuursorgaan in te dienen

• Op straffe van civielrechtelijke dwangmiddelen Dwangsom (artt. 611a-611i Rv), bv. Hof Den Haag 28/01/2014,

ECLI:NL:GHDHA:2014:75

Lijfsdwang (artt. 585-590 Rv), bv. Hof Den Haag 07/06/2016, ECLI:NL:GHDHA:2016:1526

Niet: buiten behandeling laten aanvraag, zie Hof Den Haag

07/06/2016, ECLI:NL:GHDHA:2016:1526

• Wet open overheid: antimisbruikbepaling. Indien misbruik aannemelijk wél buiten behandeling

23

Wetswijziging per 1 oktober 2016

• “Wijziging van de Wet openbaarheid van bestuur in verband met aanvullingen ter voorkoming van misbruik”

• Geen dwangsom bij niet tijdig beslissen Art. 15 Wob laat afdeling 4.1.3.2. Awb buiten toepassing

• Wel beroep bij niet tijdig beslissen (afd. 8.2.4a Awb) Bij gegrond beroep: twee weken de tijd voor beslissing (8:55d Awb)

Bij zeer omvangrijk verzoek eventueel langer (art. 15b lid 2 Wob)

Eventueel op straffe van een dwangsom (art. 8:55d lid 2 Awb)

In afwijking van art. 7:1 lid 1 onder f Awb is bezwaar mogelijk (art. 15a Wob)

24

Wetswijziging per 1 oktober 2016 (2)

• Onmiddellijke werking per 1 oktober 2016

• Geen overgangsrecht

• Onduidelijkheden: wat te doen met lopende dwangsommen? Per 1 oktober afgekapt?

25

Wet open overheid

Den Haag, 3 november 2016

Mr. G.C.W. van der Feltz

WOO: Geschiedenis

• Initiatiefwet Voortman en Schouw

• Stormachtige parlementaire geschiedenis

– Kamerstukken 33 328

• Indringend advies Raad van State (2012)

• Versie vandaag: Eerste Kamer 19 april 2016

– Informatiecommissaris voorlopig in de ijskast

• Stand van zaken:

– Tweede Kamer aangenomen

– Eerste Kamer: onderzoek naar de effecten (“Impact analyse”): eind november 2016

– VNO-NCW, MKB, VNG: fel tegen.

27

Wijzigingen t.o.v. Wob

• Reikdwijdte verruimd

– Meer (bestuurs)organen

– Semi-publieke sector

• Accent zwaarder op actieve openbaarheid => Register

(hfst. 3)

• Ruimte voor “uitsluitend aan verzoeker” met

strafrechtelijke sanctie (art. 5.5 lid 4 + 8.1)

• Elektronische bekendmaking hoofdregel (art. 2.4 lid 3)

• Zorgplicht (art. 2.4 lid2)

28

WOO: passieve openbaarheid

• Mondeling of schriftelijk (art. 4.3)

• Termijn ongewijzigd vier weken (art. 4.4 )

• Uitzonderingen (hfst. 5)

– Bedrijfsgeheimen niet meer absoluut

– Persoonlijke beleidsopvattingen

• Feiten, prognoses beleidsalternatieven, de gevolgen

daarvan etc. met overwegend objectief karakter zijn geen

beleidsopvattingen

• Gewijzigd of niet? Externe adviezen? Van de advocaat?

– Onvenvredig nadeel gehandhaafd (art. 5.1 onder 5)

29

WOO: misbruik

• Weigeringsgrond (art. 4.6: “kennelijk een ander doel”)

– Moet je dus nog wel vaststellen en in een besluit

vastleggen

• Niet tijdig beslissen:

– geen dwangsom (art. 8.2)

– herinvoering bezwaar (art. 8.3 lid 1)

• Kostenvergoeding beperkt tot copieerkosten (art. 8.6)

30

Wet open overheid

• Openbaarheid is een apart vak aan het worden.

Jammer!

• Gaat de wetgever teveel uit van goed vertrouwen in de

verzoeker? In de overheid?

• Als we dit systeem willen, moeten we er ook voor

willen betalen (Impactanalyse).

31

Vragen?