UNIVERZITET „DŽEMAL BIJEDIĆ“ MOSTAR

NASTAVNIČKI FAKULTET

SPORTSKA AKADEMIJA

SEMINARSKI RAD

SOCIOMETRIJSKO ISTRAŽIVANJE I ISTRAŽIVANJE PUTEM SKALERA

Mentor: Student:

Doc.dr.Asim Peco Šantić Emir

Mostar,15.11.2007.

1

SADRŽAJ

1.Uvod................................................................................................................................3.

2.Naučno-metodološke osnove u sociologiji sporta..........................................................7.

3.Tehnika skaliranje.........................................................................................................11.

4.Sociometrijska tehnika..................................................................................................13.

5.Literatura.......................................................................................................................14.

2

UVOD

Sociologija sporta je mlada empirijska nauka koja ima za cilj istraživanje društevnim pojava

koje su vezane za fizičku kulturu , sport i njihove društvene funkcije. Kao društvena nauka

fizičkoj kulturi prilazi kao bitnom društvenom segmentu , ima za cilj da objasni njenu

društvenu stranu tj. da objasni fizičku kulturu kao društveno kulturnu pojavu. Dakle sa

sociološkog aspekta čovjek nije samo homo economicus( čovjek proizvodnje, potrošnje),

homo faber ( čovjek koji radi), homo sociologicus ( čovjek društvenih odnosa), to je i homo

ludens( čovjek koji se igra). U ovom konteksu igra se shvata kao društvena aktivnost. Iz

ovoga proizilazi i zaključak da je sociologija sporta naučna disciplina koja se bavi

proučavanjem, istraživanjem zakonitosti društvenih odnosa i procesa koji utiču na sport,

fizičko vaspitanje, sportsku rekreaciju uopće, a posebno na strukturni razvoj i antropološke

karakteristike od kojih direktno ovisi efikasnost ne samo pojedinca nego i različitih ostalih

oblika u sklopu društvenih odnosa. Tako npr. Teoretičar K. Petrović definiše sociologiju

fizičke kulture kao empirijsku i teorijsku naučnu disciplinu koja se bavi analizom društvenih

pojava i stanja u fizičkoj kulturi. Dakle sport kao fenomen u strukturi društvenih odnosa u

formi igre, formi djelatnosti, sport kao medijski spektakl, postao je dominantna pojava u

savremenim društvenim odnosima. U sociološkoj literaturi prvi put se pojavljuje studija koja

sa naučnog aspekta obrađuje sport kao društveni fenomen. To je studija ''Sport i kultura ''

izdata 1910 godine njemačkog teoretičara H. Steinzera. Međutim, studija A. Rissea-

Sociologija sporta izdata 1921 godine smatra se širom naučnom studijom. Međutim

sociologija sporta značajniji razvoj doživljava zadnjih godina kada joj se ukazuje na važnije

mjesto u društveno teorijskoj praksi, kada se aktualizira teorijska misao o sportu kao

društvenom fenomenu. Sociološkim istraživanjima nastoje se utvrditi zakonistosti koje su

prisutne na području fizičke kulture, ocjeniti uticaj fizičke kulture , na društvene pojave i

suprotno, uticaj društva na fizičku kulturu. Pošto je sport jedan aspekt sportskih aktivnosti ,

sportskih sadržaja a sociologija sporta je onaj dio sociologije koji proučava fenomen sporta i

istražuje zakonistosti društvenih odnosa i procesa u samom sportu. Iz teorijske analize koju

smo pokušali obrazložiti možemo reći da je sociologija sporta ili sociologija fizičke kulture

teorijska i sociološka naučna disciplina koja proučava fizičku kulturu kao društveno –

kulturnu pojavu, istražujući zakonitosti društvenog razvoja fizičke kulture, njenu strukturu i

bitne karakteristike koje mogu da utiču na njeno funkcionisanje u strukturi društva da bi se

3

zadovoljile potrebe ljudi. Ili to je znanost koja proučava zakonitosti društvenih odnosa i

procesa koji utiču na tjelesni odgoj, sport i sportsku rekreaciju općenito, a posebno njihov

uticaj na strukturu i razvoj onih antropoloških karakteristika od kojih direktno ili indirektno

zavisi efikasnost pojedinaca u tim djelatnostima. Sociologija sporta je usko vezana u

dijalektičkom odnosu sa; psihologijom, sociologijom kulture, sociologijom nasilja,

sociologijom porodice, antropologijom, sociologijom politike, sa ekonomijom, etikom,

historijom, biologijom, pedagogijom, fiziologijom, androgogijom itd.

NAUČNO METODOLOŠKE OSNOVE U SOCIOLOGIJI SPORTA

Svaki naučni metod i pristup i u prirodnim i u društvenim naukama temelji se na dijalektičkoj

metodi. Dakle nauka je skup i oblik društvenih odnoa, specifičnih grupa, institucija,

organizacija, sistema vrijednosti, ona je društvena djelatnost. Svaka naučna disciplina preko

provjerenih naučnih metoda u procesu istraživanja postavlja određeni cilj istraživanja. Ciljevi

istraživanja polaze od toga da je naučno istraživanje usmjereno na što više saznanja. Ciljevi

istraživanja su:

- naučno otkriće.

- naučno objašnjenje.

- naučno predviđanje.

- Pored predmeta, značajan je metod u istraživanju. On predstavlja veoma važan

elemenat nauke. To je put, način istraživanja u cilju dolaska do istine. U opće naučne

metode saznanja spadaju: statistika metoda i kibernetika metoda.

Statistika metoda je usmjerena na kvantitativnu stranu pojava u stvarnosti a kibernetička

metoda služi za objašnjenje pomoću provjere. Ona polazi od sistema cjeline, uzajamno

povezanih elemenata stanja sistema i strukture sistema.

Metode istraživanja su:

- historijska metoda.

- deskriptivna metoda.

4

- eksperimentalna metoda.

Pored navedenih metoda u sociologiji se primjenjuju i pomoćne tehničke metode koje su

integralni dio metoda uopće,a to su:

- Posmatranje- najstarija metoda, prikupljanje direktnim putem o pojedinim pojavama i

procesima, ( posredno posmatranje, pojedinačno posmatranje, masovno posmatranje).

- Anketa , ( prikupljanje podataka od ispitanika pismenim putem).

- Intervju-( razgovor)je tehnika organizovanog razgovora da bi se prikupili određeni

podaci. Pitanja moraju biti precizno formulisana radi dobijanja adekvatnog odgovora.

Ispitivanje može biti pojedinačno ili grupno, direktno ili indirektno, sa vezanim ili

slobodnim pitanjima.

- Mjerenje sociometrija se u sociologiji podrazumjeva kao kvantitativno posmatranje

društvenih pojava. Naime sociometrija kao specifičan sociloški metod ima posebno

mjesto u sociologiji jer predstavlja u osnovi metod za mjerenje društvenih

pojava.Zadatak ovog metoda je u proučavanju psihičkih odnosa između pojedinaca u

malim društvenim grupama(porodica, radni kolektiv, sportska grupa, školski razred

itd). Sociometrija na osnovu upitnika izučava interakciju ili međusobne odnose među

članovima pojedinih društvenih grupa. Putem sociometrijskog metoda želi se doznati

da li su pojedinci bliži jedni drugima ili udaljeni jedan od drugih, zatim da li između

njih postoji simpatija i antipatija, ili pak imaju uticaj jedni na druge. Da bi se

sociometrija ostvarila potrebno je da ima određene instrumente , prvenstveno različite

testove. Dobijeni rezultati na osnovu testova predstavljaju se grafički tzv.

Sociogramom. Ovakvim načinom ispitivanja tj. sociogramom mogu se reorganozovati

sve društvene mikro grupe. Za utemeljivača sociometrije smatra se Jakob Moreno,

američki psihijatar, koji je 1938 godine izdao svoju reviju Sociometrija .

- Pomoću sociometrijskog metoda može se snimiti situacija, stanje u jednom sportskom

klubu. Pomoću sociometrisjkog metoda može se dobiti sociogram ili slika stanja,

osjećanja, ponašanja u reprezentaciji, zatim kako se pojedini igrači osjećaju, te kakv

je odnos trenera prema igračima. Ove posljednje pitanje može se prezentovati

sljedečim podpitanjima:

5

1. da li je demokratičan ( misli se na trenera) u svojim postupcima.

2. da li je autoritativan.

3. favorizuje li pojedine igrače.

4. podliježe li uticaju pojedinih igrača ili grupe.

5. sklon je da sa nekim igračima čini klan.

6. nije u stanju da shvati teškoće igrača.

7. korektan je prema svim igračima i trudi se da zajedničkim snagama postigne dobre

rezultate.

Sljedećim pitanjima može se doći do slike stanja uprave kluba:

1. da li je uprava kluba dobra, da li se brine za napredak kluba,

2. da li se miješa u poslove, rad trenera i ekipe,

3. da li pojedinci u upravi kluba prenose svoje ambicije na igrače i iskorištavaju uspjeh

kluba za svoju vlastitu afirmaciju.

4. dio članova kluba je dobar i požrtvovan a dio nema dovoljnog doprinosa.

Veoma interesantnih pitanja dobija se i slika vezanosti igrača za klub.

Tako npr. Može se postaviti pitanje:

1. šta vas najviše veže za klub.

2. da li su to materijalne prednosti koje klub postavlja.

3. mogućnost za ulazak u reprezentaciju.

4. volim da se takmičim.

5. ljubav prema sportu.

Sociometrijski metod za predmet istraživanja ima odnose među članovima grupe,

kohezije grupe, način vođenja grupe, odnosi u klubu i slično.

6

TEHNIKA SKALIRANJA

Skaliranje je istraživačka tehnika koja omogućava da se dosta uspješno odredi stepen

svojstva, kvalitet predmeta ili pojava koje se istražuju. Skaliranjem se omogućava rangiranje,

stepenovanje, klasifikovanje pojave ili predmeta. Instrument ove tehnike je skala za

procjenjivanje ili skaler. Skaliranje daje veoma uspješne rezultate ako se procjenjuje neka

osobina ličnosti sportiste, njegovo znanje i drugi kvaliteti, a to nam dalje omogućava

preciznije kompariranje sa istim kvalitetima kod drugih ispitanika, učenika ili sportista.

Skaliranjem se uspješno mogu prikupiti podaci o porodičnim prilikama učenika i sportista, o

materijalnim uslovima u kojima škola i klubovi rade, o odnosima koji vladaju u pojedinim

mikrosportskim grupama. U fizičkoj kulturi za potrebe istraživanja postoji više vrsta skala za

procjenjivanje, ali mi ćemo uzeti tri.

- numerička ( određuje stepen osobine).

- grafička ( postoje tačke na pravoj liniji).

-deskriptivna(riječima se opisuju stupnjevi posjedovanja osobina, svojstva neke

karakteristike).

Cilj tehnike skaliranja je otkriti karakteristike kolektiva na osnovu karakteristika pojedinca.

Uslov su dobro osmišljena pitanja. Što imamo više parametara to je preciznija ocjena jer su

parametri pokazatelji vrijednosti i karakteristika pojedinca. Ova tehnika se najčešće koristi za

manje kolektive ( ekipe, razredi...). Kada se sakupe podaci vrši se statistička obrada podataka

koja se potom prenosi na skaler.

Naravno u skaliranju su moguće i greške. Najčešće su:

- „Halo efekat“ (impresioniranost jednom osobinom utiče na ocjenu drugih osobina,

i obrnuto).

- Logičke greške (ocjena sličnih osobina sličnim ocjenama).

- Greške prosječnosti (izbjegavanje ekstremnih ocjena).

- Greške kontrasta (subjektivnost ispitivača u odnosu na posjedovanje određenih

kvaliteta).

Ovaj test je rađen na borbenom timu MUP HNK- Jedinice operativne podrške. Ova jedinica

je osnovana 1997. godine. Glavni zadatak navedene jedinice je sprečavanje narušavanja

javnog reda i mira u većem obimu, hvatanje počinilaca teških krivičnih djela ( organizovanih

7

kriminalnih grupa koje se bave rasturanjem narkotičkih sredstava, švercom oružja, trgovinom

ljudi, krađom vozila,terorizam i tzv. talačke situacije i u drugim slučajevima kada je to

neophodno radi zaštite života građana kao i zaštita drštvene imovine, na području

Hercegovačko-neretvanskog kantona, a po potrebi i šire, tj. na cijelom području Federacije

Bosne i Hercegovine. Dalje, njeni zadaci su visoko-rizična hapšenja, upadi, spašavanje

unesrećenih i slično. Navedena jedinica se sastoji od 4 borbena tima, koji su obučeni za sve

gore navedene situacije, kao i za posebne vještine kao što su ronjenje, alpinizam i sl. Iza

navedene jedinice stoje mnoge uspješne akcije i nijedan zadatak nije ostao neizvršen.

Dugogodišnje iskustvo i svakodnevni treninzi uticali su na vrhunsku spremu i profesionalnost

svih članova tima.

Pošto gore navedeni zadaci zahtijevaju izuzetnu psiho-fizičku spremu, jake mentalne ličnosti

u ovome testu instruktor za obuku je testirao prvi borbeni tim te davao ocijene od 1 do 5 o

sposobnostima pojedinaca u timu koje su od vitalne važnosti za uspješno obavljanje

postavljenih zadataka. (tabela broj 1)

Poslije statističke obrade podataka dobiveni su rezultati prikazani u tabeli broj 2.

Na kraju su statistički obrađeni podaci prenešeni na skaler, gdje su dijagramom prikazane

ocjene pojedinaca.

8

Tabela br. 1

KARAKTERISTIKE Ocjena

1

Ocjena

2

Ocjena

3

Ocjena

4

Ocjena

5

01. Fizička sprema

02. Taktika upada

03. Taktika JRM

04. Odnos prema kolegama u timu

05. Bojevo gađanje

06. Snalaženje pod stresom

07. Komunikativnost

08. Stabilnost u akciji

09. Agresivnost u akciji

10. Mogućnosti napredovanja

9

Tabela br. 2

Pit.1 Pit2 Pit.3 Pit.4 Pit.5 Pit.6 Pit.7 Pit.8 Pit.9 Pit.10

Sred.

ocjena%

Jovanović 4 5 5 4 4 4 4 4 4 5 43 86%

Alikadić 4 3 4 4 4 5 4 3 3 4 38 77%

Rizvanbegović 3 4 4 3 5 3 4 5 5 4 38 77%

Bošnjak 3 4 4 4 4 4 3 3 4 5 38 77%

Marić 3 3 4 4 5 4 4 4 4 4 39 79%

Kolobara 4 4 4 3 4 5 4 3 3 4 38 77%

Demić 4 4 4 4 4 5 5 5 4 5 44 88%

Ćorić 4 5 5 4 5 5 4 4 4 5 45 90%

Kajan 4 4 4 4 4 4 5 5 4 5 43 86%

10

Zaključak:

Iz dobivenih rezultata možemo zaključiti da se radi o kompaktnoj cjelini, ujednačenom i

homogenom timu. Uzroci tome su dugogodišnji zajednički i sistematski rad. Još uvijek se

radi na usavršavanju pojedinih vještina, sa posebnim osvrtom na ponašanje pojedinca u

stvarnoj situaciji, kada je pod stresom i kada su najveće mogućnosti za pogrešno postupanje.

Sa daljim dobrim radom i zalaganjem navedena jedinica bi trebala ispuniti sve zadatke koji

joj budu namijenjeni.

SOCIOMETRIJSKA TEHNIKA

Sociometrijskom tehnikom istraživanja dolazimo do činjenica o odnosima koji vladaju unutar

grupe ili kolektiva ( grupa, tim, razred, odjeljenje...).Instrument ove tehnike je sociometrijski

upitnik gdje se postavi određeni broj pitanja i nudi se više odgovora. Dijeli se na zatvoreni i

otvoreni. Zatvoreni se smatra kvalitetnijim jer je ispitanik anoniman pa će samim tim dati

iskrenije odgovore. Mana mu je u tome što istraživač ne zna da li su odgovori dati zbog

trenutnog raspoloženja, da li je ispitanik dovoljno ozbiljno shvatio test. Kada se dođe do

odgovora ( činjenica ) onda se pristupa statističkoj obradii prikazivanju rezultata.

SOCIOMETRIJSKI UPITNIK ISTRAŽIVANJA ODNOSA POLICAJAC-

INSTRUKTOR

Upitnik popunjavaju policajci (upitnik je anoniman )

1. Kvalitet instruktora kao trenera (pokazivača vježbi):

a) Loš..........................................................................................................0

b) Dobar......................................................................................................1

c) vrlo dobar................................................................................................6

11

d) odličan.....................................................................................................2

2. Stručni kvaliteti instruktora:

a) Loši.........................................................................................................0

b) Dobri.......................................................................................................2

c) vrlo dobri................................................................................................3

d) odlični.....................................................................................................4

3. Stepen ostvarene komunikacije sa policajcima:

a) Loš...........................................................................................................0

b) Dobar.......................................................................................................4

c) vrlo dobar.................................................................................................4

d) odličan......................................................................................................1

4. U akciji mu je najvažnije:

a) Uraditi po svaku cijenu.......................................................................…..0

b) Profesionalno izvršiti zadatak...................................................................7

c) Najvažnija je uraditi posao.......................................................................0

d) Osobna sigurnost……..............................................................................2

5. Briga za policajce:

a) Uopšte ga ne interesuje privatni život policajaca......................................0

b) Djelimično je zainteresovan za stanje u porodici……..............................0

c) Interesuje se i pomaže koliko može.......................................................…7

d) Maksimalno je uključen u svaki segment života policajaca......................2

6. Stil rukovođenja je:

a) Demokratski (uvažava prijedloge i primjedbe policajaca).....................0

b) Liberalni (odnosi se prema policajcima kao sebi ravnim)......................0

c) Autoritativni (čvrsta ruka).................................................................….9

d) Tiranski (galami, vrijeđa, psuje, kažnjava...)..........................................0

12

7. Treninzi su:

a) dosadni, monotoni, uvjek isti..................................................................0

b) relativno zanimljivi, raznovrsni..............................................................0

c) Dobri s obzirom na uslove......................................................................9

d) Odlični, vrhunski.....................................................................................0

8. Prema policajcima se odnosi:

a) Hvali i kritikuje prema zaslugama...........................................................7

b) Hvali i kritikuje prema simpatijama........................................................0

c) Samo hvali...............................................................................................0

d) Samo kritikuje..........................................................................................2

9. Poslije akcije:

a) Zasluge pripisuje sebi..............................................................................0

b) Zasluge pripisuje pojedinim policajcima.................................................5

c) Zasluge pripisuje kolektivu (i sebi i policajcima)....................................4

Analiza: Analizom odgovora policajaca dolazimo do zaključka o karakteristikama insruktora

tj. dolazimo do odgovora na postavljena pitanja. Pošto je na pitanja odgovaralo devet

policajaca prvog tima test se može smatrati dovoljno pouzdanim.

13

LITERATURA

1.Doc.dr.Asim Peco,Skripta Sociologija i sociologija sporta

2.K.Petrović-Prilozi za sociologiju sporta,Fak.za fiz.kul.Sveučilišta Zgb.1996.

3.Z.Žugić-Uvod u sociologiju sporta,Fak.za fiz.kul.Sveučilišta Zgb.1996.str.68.

4.K.Petrović,A.Hošek:Prilozi za sociologiju sporta ,Zgb.1986.str.3.

14