Seminarski rad OPINA CENTAR

SADRAJ

UVOD.......................................................................................................................... 2

1. PRIRODNI USLOVI..................................................................................................4

1.1. GEOPROMETNI POLOAJ..................................................................................4

1.2. ZEMLJITE...........................................................................................................4

1.3. KLIMA....................................................................................................................4

1.4. MINERALNI RESURSI..........................................................................................5

1.5.PRIRODNE VRIJEDNOSTI....................................................................................5

1.6. GEOLOGIJA I SEIZMINOST..............................................................................5

2. STVORENE VRIJEDNOSTI.....................................................................................6

2.1.STANOVNITVO.................................................................................................. 6

2.1.1. NASELJA.......................................................................................................... 82.2. PRIVREDA........................................................................................................... 8

2.2.1. ZAPOSLENOST............................................................................................. .9

2.2.2. POLJOPRIVREDA...........................................................................................9

2.3. DRUTVENE DJELATNOSTI........................................................................... 10

2.3.1.OBRAZOVANJE.................................................................................... 10

2.3.2.ZDRAVSTVO.................................................................................................... 11

2.3.3.KULTURA..........................................................................................................112.4. INFRASTRUKTURA..........................................................................................14

2.4.1. SAOBRAAJ..................................................................................................142.4.2. VODOPRIVREDA...........................................................................................15

2.4.3. ENERGETIKA................................................................................................162.4.3.1. GASOVOD...................................................................................................172.5. ZATITA OKOLINE...........................................................................................17

2.5.1. OTPAD...........................................................................................................172.5.2. UGROENOST..............................................................................................17

2.5.3. VODA.............................................................................................................18

2.5.4. VAZDUH ........................................................................................................18

2.5.5. TLO................................................................................................................19

3. SWOT ANALIZA OPINE....................................................................................20

4. CILJEVI.................................................................................................................21

4.1. OPI CILJEVI....................................................................................................21

4.2. POSEBNI CILJEVI.............................................................................................22

5. VIZIJA...................................................................................................................24

LITERATURA ..........................................................................................................26

UVOD

Opina Centar jedna je od devet opina Kantona Sarajevo i ujedno urbani, administrativni, poslovni, kulturni, obrazovni, zdravstveni, trgovinsko-usluni centar Grada, kantona Sarajevo, Federacije obih i drave BiH. Prostire se u sredinjem dijelu gradskog podruja, na povrini od 3.313 hektara. Od toga su 16,7% naseljene povrine. Oko 1.600 hektara zemljita je u privatnom, a 1.713 hektara u dravnom vlasnitvu.U Kantonu Sarajevo granii na istoku sa Opinom Stari grad, na zapadu sa Opinama Novo Sarajevo i Vogoa, a na sjeveru jednim manjim djelom sa Opinom Ilija. Na jugu granii sa Republikom Srpskom. Organizaciju vlasti Opine Centar ini OPINSKO VIJEE u iji sastav se biraju vijenici na redovnim opinskim izborima koji se organizuju svake etiri godine. Neposrednim odluivanjem biraa, bira se opinski naelnik koji rukovodi jedinstvenim organom uprave (218 stalno zaposlenih) sa timom koji ine: sekretar organa dravne slube i 12 pomonika Naelnika.

U Opini, na osnovu Pravila mjesne zajednice djeluje 15 mjesnih zajednica, umjesto ranijih 26.

U ovim osnovnim jedinicama lokalne samouprave graanima se pruaju sve bitne informacije, a izdaju im se i pojedini dokumenti iz nadlenosti Slube za opu upravu. Predstavnici svih mjesnih podruja (30) ukljueni su u savjete mjesnih zajednica koji su nakon nestranakih izbora konstituisani u septembru 2006. godine i imaju etverogodinji mandat.Sve opinske slube i mjesne zajednice raspolau kompjuterima i namjenskim softverima to doprinosi brem ostvarivanju prava i izvravanju obaveza graana.

GRB I ZASTAVA, DAN OPINE CENTAR

Grb opine Centar

Grb i zastavu Opine Centar zvanino je usvojilo Opinsko vijee Opine Centar prolog saziva 21. oktobra 1999. godine.

DAN OPINE CENTAR je 2. maj, u znak sjeanja na herojsku obranu od napada agresora zgrada Predsjednitva BiH i Opine Centar 2. maja 1992. godine.

1. PRIRODNI USLOVI

1.1.GEOPROMETNI POLOAJOpina Centar i njeno administrativno, kulturno i obrazovno sredite smjeteno je na prostoru Sarajevskog polja. Sarajevsko polje se nalazi u unutargorskoj depresiji, okruenoj planinama Bjelanicom i Igmanom na jugozapadu, Trebeviem na jugoistoku i srednjim planinama i meudolinskim rtovima na sjeveru i sjeverozapadu. Prosjena nadmorska visina Sarajevskog polja je oko 500 m. Najmanja nadmorska visina je na prostoru Reljeva, dok se prema jugoistoku nadmorska visina poveava. Najzapadnija taka polja je na 180 16' istone geografske duine, to odgovara poloaju naselja Blauj. Krajnja istona taka je na 180 27' istone geografske duine, a najsjevernija taka je u naselju Reljevo na 430 53' sjeverne geografske irine. Najjunija taka se nalazi juno od Vojkovia na 430 47' sjeverne geografske irine.1.2.ZEMLJITE

Obzirom na geoloku grau, reljef i klimatske uslove na prostoru Opine Centar i Sarajevskog polja i obodnih uzvienja mogu se nai razliiti tipovi tla. U osnovi su dominantna hidromorfna aluvijalna tla, koja su mjestimino zamovarena. Ova aluvijalna krenjaka zemljita koriste se za poljoprivredu, a pored ovih zemljita zastupljena su i raznolika zemljita vlanih panjaka. Nii dijelovi su sastavljeni od tercijarnih sedimenata sa kvartarnim trasama. Zemljite ima veliki znaaj za cjelokupan ivot na planeti, opstanak ovjeka i razvoj ljudske civilizacije. Izvor je energije, brojnih minerala, mikroelemenata i makroelemenata. Ono je izvor vode za biljni pokriva, a preko njega i za ostali ivi svijet.

Na podruju opine Centar ima ukupno 3.313 ha zemljita. Od toga je 359 ha naseljene povrine. U privatno vlasnitvo spada 1.600 ha zemljita, a u dravno vlasnitvo spada 1. 700 zemljita.1.3.KLIMA

Opina Centar i region Sarajeva odlikuje umjereno kontinentalnom planinskom klimom sa toplim ljetima i hladnim zimama. U viim predjelima ljeta su hladnija i kraa dok je zima otra. Prosjena godinja temperatura je +9.2C sa dugim periodom mjesenog prosjenog minimuma od 2C u januaru i maksimumom od +18.9C u augustu. Prevladavajue smjer vjetra je sa sjeverozapada (21%) a bezvjernine je u izobilju (59%). Prosjene godinje padavine iznose do 938 mm i ravnomjerno su rasporeene tokom godine. Snijeg pada prosjeno 41 dan u godini, a maglovito vrijeme prevladava u prosjeku 87 dana.

ire podruje Sarajeva pokazuje dva klimatska tipa. Do 600 m nadmorske visine zastupljena je kontinentalna, a iznad te visine postupno prelazi u planinski tip klime, tako da ire podruje grada ima kontinentalno planinsku klimu. Temperaturni reim, kako je vidljivo iz priloene tabele, je tipian kad temperatura dostie ili prelazi 25 C u ljetnim mjesecima. Takoer, zimi se minimalne temperature sputaju ispod -15 C. Najvlaniji mjeseci su novembar, decembar i januar, to odgovara mjesecima sa najveim brojem dana sa maglom i sumaglicom. Odlike klime kotline su stvaranje jezera hladnog vazduha, porast temperature sa nadmorskom visinom, tj. na dnu kotline je hladnije nego na viim planinskim predjelima gdje je obino sunano i vedro vrijeme, znaajna razlika u osunanosti i osvijetljenosti padavina, pojava lokalnih vjetrova. U sluaju stabilnih vremenskih situacija taj se sloj puni produktima zagaenja ( ai, dimom, sumpor dioksidom ), to dovodi do veoma velikih koncentracija zagaenja opasnih po zdravlje ljudi, takoer, u tim periodima je i smanjena vidljivost to utie na normalan tok saobraaja.1.4.MINERALNI RESURSINa podruju Opine Centar nema podataka o mineralnim resursima. Jedini registrovani izvor su biljni ostaci povra.

1.5.PRIRODNE VRIJEDNOSTIDominantna vegetacija ovog prostora je vezana za klimatske i pedoloke karakteristike. Tako je prvenstveno bila razvijena hidrofilna vegetacija, sa zajednicama hrasta, topole, johe, vrbe i drugog, te zeljasta, ibljasta i bunasta hidrofilna vegetacija. Danas je ova vegetacija iskrena i pretvorena u njive, livade i vonjake.

1.6.GEOLOGIJA I SEIZMINOST

Prema geolokim i geomorfolokim karakteristikama ovaj prostor karakteriu dvije cjeline i to planinski obod i zaravnjena depresija sa Sarajevskim poljem.

Zaravnjenu depresiju sa Sarajevskim poljem karakterie slatkovodni tercijarni kompleks, sa dominacijom ljunkovito-pjeskovitih sedimenata razliite monosti. Prema geolokoj starosti, ovaj prostor se moe podijeliti na dvije karakteristine cjeline. Mlai dio predstavlja oblast od podnoja planina koji se prostire na istok. Na ovome prostoru je karakteristina pojava termalnih voda i kiseljaka, iji izvori nastavljaju prema sjeverozapadu. Opina Centar pripada starijem dijelu Sarajevskog polja jer se sastoji od trijskih naslaga na veim dubinama, dok su kvartarne naslage manje i iznose oko 10m. Sarajevsko polje geoloki je veoma mlado. Njegov nastanak se objanjava stvaranjem depresije uzrokovane topljenjem sumpornih jedinjenja termomineralnih vrela i akumulacijom aluvijalnih nanosa na tom prostoru.Zemljotres, kao prirodna pojava, stohastiki proces koji se javlja sporadino u vremenu i prostoru i da je nezavistan od prolih i buduih seizmikih pojava na odreenoj teritoriji. Trajanje razorne snage zemljotresa je od nekoliko sekundi do najvie jedne minute. Teritorija opine Centar spada u seizmiku relativno aktivnu zonu. Generalno gladano ovo podruje je tektonski vezano za veliki rasjed Zemljine kore koji od sjeverne Indije ( Himalaji ) preko teritorije Irana, Turska I Grke ( istono Mediteran ) te prelazi junim dijelom teritorije gdje skraa ka sjeverozapadu. Pored ovog globalnog rasjeda postoji nekoliko znaajnih regionalnih rasjeda (Bugojanski, Viegradski, Neretvanski, Banjaluki ). Du svih ovih rasjeda mogu se renerirati zemljotresi razorne jaine. Pored toga, na podruju planine Treskavice ( koja je zbog toga i dobila ime ) registrovana je epicentralna zona veoma snanih zemljotresa. Na svim ovim podrujima, prema naoj historijskoj arhivi, javljali su se zemljotresi magnitude vee od 3,0 Richtera ili vie od V Merkalijeve skale u epicentru. Takoer na teritorijama Dubrovnika, Makarske, Knina i Crne Gore javljaju se zemljotresi razrorne snage koji mogu imati znaajan efekt i na teritoriji opine Centar. Uzimajui u obzir ove tektonske i seizmotektonske karte ( podloge ) kao i kasnija prouavanja seizminost teritorije BiH utvreno je da se predmetno podruje opine Centar nalazi u zoni VII stepena MCS ( Mercali Cancani Siebergova skala, skraeno: Merkalijeva skala ) koji ujedno i osnovni stepen seizminosti ze datu lokaciju. Prema raspoloivim podacima, najjai zemljotres koji se osjetio na podruju opine Centar ( a koji je instrumentalno zabiljeen ) se desio 1962. godine. U narednih 50. godina na teritoriji opine Centar mogu se oekivati zemljotresimaksimalnog intenziteta do VII Merkalijeve skale, a narednih 100. i vie godina, prema prognozama moe doi razornih zemljotresa koji mogu izazvati ogromne materijalne tete na graevinskim objektima na podruju opine Centar i odnijeti mnogo ljudskih ivota.

2. STVORENE VRIJEDNOSTI2.1.STANOVNITVO

Prema popisu stanovnistva prema popisu 1991.godine, Opina Centar je imala 79.005 stanovnika: 39.686 (50,23%) Muslimana, 16.632 (21,05%) Srba, 5.411 (6,85%) Hrvata, 12.960 (16,40%) Jugoslovena i 4.316 ( 5,47%) ostalih.

U etiri ratne godine od agresorskih djejstava snajperima i artiljerijom ranjeno je ili poginulo oko 7.000 stanovnika Opine. Prema procjenama, Opinu je tokom rata napustilo 26.000 stanovnika, meu kojima oko 2.700 strunjaka. Procjenjuje se da ratne tete na podruju Opine Centar prelaze 6,500.000.000 2005. procjena zvanine statistike Kantona bila je da Opina Centar ima 68.067 stanovnika.Nadleni organi za izbjeglice i raseljena lica registrovali su na podruju Opine 4.037 raseljenih lica - Bonjaka 3.906, Hrvata 47, Srba 36 i ostalih 48 - najvie sa podruja Rogatice, Foe, Viegrada, itd.). Primjena Sarajevske deklaracije doprinosi intenziviranju povratka stanovnitva u Opinu. Do danas se (od 1998. godine), po podacima opinskih i kantonalnih slubi definitivno vratilo 3.061 porodica sa 7.310 lanova. Ukupno ima 700 porodinih zahtjeva za povratak koje treba realizirati. Danas u optini Centar ivi 67,316 stanovnika, koje predstavlja 18,7% stanovnitva Kantona i 23,2% stanovnitva Grada.

POPIS STANOVNITVA PO MJESNIM PODRUJIMA (30.06.2007. godine)MJESNO PODRUJEUKUPNO

BARDAKIJE3.520

BETANIJA- IP2.660

DONJI VELEII360

DIDIKOVAC- KOEVO I4.470

HRASTOVI- MRKOVII5.000

MARIJIN DVOR-CRNI VRH7.050

MEJTA- BJELAVE5.530

PARK-VINJIK3.800

PIONIRSKA DOLINA-NAHOREVO2.260

SOUKBUNAR3.120

TRG OSLOBOENJA-CENTAR6.020

DOBNA STRUKTURA STANOVNITVA

STAROSNA DOB STANOVNIKABROJ STANOVNIKA

0-14 godina10.370

15-65 godina46.763

65 i preko godina13.030

U prethodnoj tabeli je prikazana starosna dob stanovnika u Opini Centar prema jo uvijek najaktuelnijoj evidenciji, stanju 30.06.2007. godineU opini Centar 2004. godine - po procjeni nadlenih opinskih slubi (Sluba za opu upravu i lokalnu samoupravu), u oko 25.700 domainstava ivi 67.316 stanovnika (8.025 (11,92%) do 15 godina, 44.793 (66,54%) od 15 do 65 godina i 11.728 (17,42%) starijih od 65 godina), i to: 52.221 (77,58%) Bonjaka, 6.956 (10,33%) Srba, 4.880 (7,25%) Hrvata i 3.259 (4,84%) ostalih.

Bonjaci su 2004.godine bili zastupljeniji sa vie od polovine opinske populacije.

2.1.1.NASELJA

Optina Centar raspolae sa oko 3,313 ha zemlje, odatle je 359 ha naseljene povrine, 1,600 ha je u privatnom vlasnitvu a 1,700 ha u dravnom vlasnitvu.

Najnaseljenija podruija, mjesne zajednice Opine Centar su: Bardakije, Breka-KoevoII, , Koevsko brdo, Marijin Dvor-Crni vrh, Skenderija, Trg Osloboenja Centar i Soukbunar. Neto manje naseljeni su Ciglane-Gorica; Didikovac-KoevoI, Betanija-ip, Donji Veleii, Hrastovi-Mrkovii, Mejta-Bjelave, Park-Vinjik i Podekija. Na podruiju Pionirska Dolina-Nahorevo zastupljena su manje naseljena seoska podruija.2.2.PRIVREDA

Pored devastirane kompletne privrede i objekata drutvenog standarda, od 27.157 stambenih jedinica u dravnom vlasnitvu oteeno je tokom agresije oko 64%, dok je od 10.780 stambenih jedinica u privatnom vlasnitvu oteeno znatno vie - oko 72%.

Danas Opina raspolae sa 525 poslovnih prostora u ukupnoj povrini veoj od 40.000 kvadratnih metara. Oko 1.260 poslovnih objekata je u privatnom vlasnitvu. Na podruju Opine registrovano je 5.440 poreskih obveznika. Najvea preduzea su: JP PTTBiH, eljeznice BiH, "Bosna-lijek","Vranica", GP, "Hidrogradnja", GP "Put". U oblasti malog biznisa registrovano je - broj se stalno mijenja oko 380 ugostiteljske, 635 zanatskih, 265 agencijskih, 770 trgovinskih i 400 prevoznikih radnji i firmi. U Centru sjedita i vane filijale ima 12 banaka. Na podruju Opine je registrovano 7 turistikih agencija.

2.2.1.ZAPOSLENOST

Vie od 46.000 radnosposobnih lica, procjenjuje Zavod za zapoljavanje Kantona Sarajevo, ivi na teritoriji Opine Centar. Zaposlenih na podruju Opine jula 2008. je bilo oko 34.000 (73% radno sposobnog stanovnitva). U julu 2008. evidencije kau da je 7.141 lice (4.342 ena) nezaposleno, oko 17 % ukupno radnosposobnog stanovnitva, od kojih vie od 3.000 prvi put trai posao. Meu nezaposlenim je oko 6.000 graana sa srednjim i niim stepenima kvalifikacije i strunosti.

U proteklom periodu vie od 60 visokostrunih mladih kadrova je volonterski radilo u organima i slubama Opine Centar, a 15 od njih je ve zasnovalo stalni radni odnos.

2.2.2.POLJOPRIVREDA

Poljoprivredom se bavi vie od 220 domainstva uzgoj stoke, peradi, pela, voarskih i povrtlarskih kultura. Poljoprivreda predstavlja jedan od znaajnih segmenata za budue intenzivnije zapoljavanje stanovnitva, pa Opina priprema projekt razvoja poljoprivrede sa kvalifikovanim naunim institucijama.

ZAPOSLENOSTBROJ ST.

POLJOPRIVREDA733

RIBARSTVO0

RUDARST O5

PRERAIVAKA INDUSTRIJA2.433

SNADBJEVANJE ELEKTRINOM ENRGIJOM, GAS I SL.24

GRAEVINARSTVO3.565

TRGOVINA5.404

UGOSTITELJSTVO1.587

SAOBRAAJ,SKLADITA I VEZE1.671

FINANSIJSKA POSREDOVANJA 2.602

UKUPNO PRIVREDA18.024

POSLOVANJE NEKRETNINAMA3.491

JAVNA UPRAVA I ODBRANA9.268

OBRAZOVANJE2.875

ZDRAVSTVENA I SOCIJALNA ZATITA5.417

OSTALE JAVNE USTANOVE

PRIVATNA DOMAINSTVA4

EKSTERITORIJALNE ORGANIZACIJE601

UKUPNO NEPRIVREDA24.263

2.3.DRUTVENE DJELATNOSTI

2.3.1.OBRAZOVANJE

Opina Centar, kao ni jedna druga opina u Kantonu Sarajevo, moe se pohvaliti sa velikim brojem obrazovnih institucija koje su smjetene na njenom podruju. Na podruju Opine Centar egzistira oko 49 navedenih institucija i to:

11 vrtia 11 osnovnih kola 14 srednjih kola i 13 visokokolskih ustanovaNa podruju opine Centar smjeteno je 11 osnovnih kola za koje bi se moglo rei da su u relativno dobrom stanju a zbog stalnog porasta stanovnitva na podruju nae Opine grade se i nove kole. Upravo zahvaljujui sredstvima koje Opina svake godine planira u Budetu, svim kolama je vraen stari izgled koji je u dobroj mjeri naruen u ratu uslijed razliitih dejstava.Na podruju Opine egzistira 13 fakulteta i 14 srednjih kola. Jedan dio sredstava iz Budeta Opina Centar svake godine usmjeri kao pomo, odnosno podrku fakultetima i srednjim kolama. Sredstva su uglavnom namijenjena za kupovinu razliite opreme, uila, kao i za obnovu unutranih dijelova objekata.

2.3.2.ZDRAVSTVO

U Centru su i najvanije ustanove zdravstva - ambulante primarne zdravstvene zatite (14), Kliniki centar Koevo, Dravna bolnica, Psihijatrijska klinika, Klinika za plune bolesti, Pedijatrijska klinika, Stomatoloka klinika, Gradsko porodilite i Centar za zdravstvenu zatitu studenata, te tri poliklinika centra.

2.3.3.KULTURA

Na teritoriji Opine Centar se nalaze gotovo sve znaajne kulturne institucije. Samim tim se na ovom podruju organizira najvei broj kulturnih programa i festivala (Sarajevo film festival, Jazz festival, Kids festival, MESS itd.).

Na podruju Opine Centar nalazi se 5 pozorita, 6 galerija, 8 kino dvorana, 4 kulturno umjetnika drutva, 3 filmske produkcije, 1 muzej i 29 drugih raznih ustanova koji afirmiu kulturu i aktivnosti iz oblasti kulture.

Opina Centar je osniva JU Centar za kulturu "Sarajevo" koji kroz svoje segmente kulturnog i obrazovnog djelovanja preferira rad sa djecom, mladima i graanima, afirmie stvaralatvo mladih, uvaavajui i ostale kategorije drutva.

Neki od trajnih projekata su:

Kulturno naslijee na identitet (Uenici osnovnih i srednjih kola sa podruja OC) Poetski teatar mladih (Uenici srednjih kola sa podruja OC) Djeja dramska scena "Imam uiteljicu za istu peticu" (Uenici osnovnih kola (od III do VIII razreda) sa podruja OC) Djeiji BH dramski festival (Uenici osnovnih kola) Alternativna teatarska scena (Mladi umjetnici sa Akademije scenskih umjetnosti) Upoznajmo i zavolimo klasini balet (Uenici osnovnih i srednjih kola) U cilju obnove i rekonstrukcije vjerskih objekata na podruju Opine Centar, ve niz godina izdvajaju se sredstva u iznosu od 250.000 KM za ovu namjenu. Adaptacija kina Imperijal Cilj je izgradnja multimedijalnog Centra za djecu, mlade i sve ljubitelje umjetnosti.

Mnogobrojni arhitektonski objekti koji se nalaze na podruju opine Centar predstavljaju vaan dio kulturno-historijske batine Bosne i Hercegovine. O njegovom znaenju, historijatu i arhitektonskoj vrijednosti najira javnost vrlo malo zna. Radi toga Opina Centar je zapoela realizaciju projekta Oznaavanje znaajnijih objekata u okviru kojeg su posebno dizajnirane tabele biti postavljene na znaajne objekte.

obaniju drveni most je sagradio oban Hasan Vojvoda 1557. godine, a most je rekonstruisala Islamska vjerska zajednica za vrijeme ejha Kaimije, sarajevskog pjesnika. Stoga, ljudi ovaj most zovu i "ejhanija most" kao i "ejtanija most". Godine 1886. eljezni most je sagraen na mjestu starog ali zbog loeg oslonca most je propao. Na njegovom mjestu je sagraen novi 1888. godine. Evangelistika crkva (zgrada u kojoj je smjetena Akademija likovnih umjetnosti BiH),

crkva Sv.Vinka u Titovoj ulici,

crkva Sv.Josipa na Marijin Dvoru,

Ali-paina damija sa neposrednom okolinom.

U okviru kompleksa se nalazi turbe iz XIX vijeka sa dva sarkofaga, Avde Sumbula i Behdeta Mutevelia, koji su se borili protiv austrougarske okupacije. Damija je bila teko oteena u ratu 1992/95. Ali-paa je izgradio u XVI v. preko Miljacke jedan kameni most na prostoru dananjeg naselja Ali pain most, ali je on kroz historiju bio teko oteivan i popravljan, pa je vjerovatno potpuno poruen krajem XIX vijeka oban Hasanova damija u ulici obanija,

sinagoga na Bjelavama,

zgrada Narodnog pozorita,

zgrada Glavne pote, Plan za Vojni telegraf i potu, najreprezentativniju palatu austrougarskog perioda, projektovao je arhitekt Josip pl. Vanca (1907-1909. godine). Autor brojnih arhitektonskih ostvarenja Sarajeva, Vanca se ugleda na beku Potansku tedionicu, ostajui dosljedan klasicistikom prostornom konceptu. Fasade ralanjuje sistemom pilastara i prozorskih otvora, ukraavajui ih secesionistikim floralnim motivima. Najvrijedniji dio palate bila je alter sala koja se isticala svojim proporcijama i bogatom arhitektonskom plastikom. Pravosudna palata,

zgrada Prve gimanzije,

Muka osnovna kola,

zgrada Uiteljske kole,

zgrada Zemaljskog muzeja.

Simetrina kompozicija etiri paviljona, gdje svaki ima posebnu postavku, formiraju unutranji atrij sa botanikom batom. Ti objekti, iako samostalno, povezuju se terasama i stvaraju vrstu prostornu i harmoniku cjelinu. itav kompleks nosi karakteristike neorenesansnog stila. Teko je oteen tokom agresije 1992/95. zgrada Hravatskog drutva Napredak,

zgrada Zemaljske vlade I (Predsjednitvo),

zgrada Zemaljske vlade II (Uprava BiH eljeznica,

zgrada Zemaljske vlade III (zgrada Kanton Sarajevo i Opina Centar),

zgrada Drutva La Benevolencija (sada MUP Kantona Sarajevo),

zgrada Gradske vatrogasne brigade,

Gradska trnica,

Zemaljska bolnica u Bolnikoj ulici,

nekadanji Grand hotel-Zemaljska banka i

Aenbrenova pivara(zgrada u kojoj je smjetan Radniki dom-Kinoteka).

Projekat izrade i postavljanja informativnih tabli na znaajne objekte se realizuje sa eljom da inicira druge aktivnosti na promociji i zatiti kulturno-historijskog nasljea i predstavit e svojevrstan doprinos unapreenju turistike ponude Opine Centar i Sarajeva.

STANOVI

Znatan broj od 27.000 stanova u dravnom vlasnitvu je otkupljen u procesu privatizacije. U vlasnitvu Opine je 5.500 stanova, a u postupku privatizacije je otkupljeno vie od 2.580. Prema podacima nadlenog kantonalnog organa, 1.329 stanova u vlasnitvu Opine Centar je proglaeno naputenim. Zahtjeve za povrat ovih stanova podnijela je veina prijeratnih nosilaca stanarskog prava.Opina Centar ima 27,157 stambenih jedinica, 5,500 opinskih stanova i 2,580 otkupljenih opinskih stanova.

2.4.INFRASTRUKTURA2.4.1.SAOBRAAJNa podruju Kantona Sarajevo u vlasnitvu graana, preduzea i drugih pravnih lica registrovano je oko 110.000 motornih vozila. Pored toga u podruju kantona nalazi se oko 5.000 motornih vozila vojnih snaga EUFOR-a i drugih meunarodnih organizacija i diplomatsko-konzularnih predstavnitva i vladinih i nevladinih humanitarnih i poslovnih organizacija stranih zemalja, od ega na podruju opine Centar ima oko 12 000 motornih vozila. Prosjena starost vozila u posjedu graana je 16 godina, to direktno i nepovoljno utie na bezbjednost uesnika u saobraaju.

Javni put sainjavaju donji i gornji trup puta, putni i graevinski objekti na njemu, saobraajni znakovi i druga oprema puta. Oni se moraju projektovati, izgraivati, opremati i odravati tako da odgovaraju svojoj namjeni i zahtjevima bezbjednosti saobraaja na njima. Mreu javnih putova zavisno do njihovog drutvenog i ekonomskog interesa ine autoputovi, magistralni, regionalni, lokalni putovi kao i ulice u naseljima.

Saobraanu infrastrukturu Opine Centar ine:

Magistalni put 7,5km

Lokalni putovi 45km

Nekategorisani put 115,50km

Pjeake saobraajnice 82,95m2

Parking prostori 11 kom

Pojedinanih parking mjesta 1,400 mjesta

Saobraajnice su izgraene prema projektnim dokumentacijama o kojima se u opinskim slubama vode posebne evidencije. U uem dijelu opine saobraajnice su opremljene sa svom potrebnom opremom ukljuujui postojanje propisnih saobraajnih znakova, svjetlosnih saobraajnih znakova-semafora, pjeakih prijelaza i drugih oznaka na kolovozima, dok periferni dijelovi opine nisu u potpunosti opremljeni svom potrebnom putno-saobraajnom opremom. S obzirom na broj motornih vozila i tranzitni poloaj opine Centar moe se zakljuiti da kapacitet propusne moi saobraajnica ne zadovoljava kvalitetan standard pa je potrebno izgraditi dodatne zaobilazne putove.U najvanije i najfrekventnije saobraajnice od opinskog, kantonalnog i regionalnog interesa na podruju Opine Centar ubrajaju se ulice Alipaina, Patriotske lige, Marala Tita, Obala Kulina Bana, Hiseta, Hamze Hume, Hamdije Kreevljakovia i ulica Terazija.

Kilometraa vanijih saobraajnica:

R/bNAZIV ULICEKOLOVOZ

Duina (m)

1. Alipaina4.500

2. Patriotske lige2.100

3. Marala Tita1.500

4. Obala K.Bana650

5. H.Kreevljakovia680

6. Zmaja od Bosne400

7. Hiseta400

8. Vrbanja160

9. Kulovia200

10.Dalmatinska170

11.B.Sarajeva750

12.Radieva240

13.Mis Irbina300

14.Musala200

15.Hamze Hume110

16.Terezija520

17.Skenderija380

18.Gradska zaobilaznica2.100

19.Koevo300

20.Kranjevia

UKUPNO:16.260

2.4.2.VODOPRIVREDA

Podruje Sarajeva dreniraju rijeka Bosna i njene glavne pritoke: Miljacka, eljeznica, Zujevina, Dobrinja, Vogoa i Misoa. Glavno izvorite za vodo-snabdijevanje grada i Kantona je Baevo u Sarajevskom polju, koje direktno ovisi o infiltraciji voda rijeke eljeznice u podzemlje. Radi toga je za poboljanje kvaliteta ivota grada i Kantona od kapitalnog znaaja ureenje i regulacija rijeke eljeznice u dijelu toka kroz Sarajevsko polje. Procijenjene ukupne potrebe za vodom na podruju grada i Kantona Sarajevo do 2040. godine iznose oko 7 m3/s. S tim ciljem je iniciran idejni projekat (trenutno u zavrnoj fazi) "Vienamjenski vodoprivredni podsistem Crna Rijeka". Realizacijom ovog projekta rijeit e se problem dugoronog snabdijevanja vodom grada i Kantona, a takoer i osigurati uvjeti za rekreaciju i sportove na vodi.

Na podruju opine Centar znatno je razvijen sistem za odvoenje otpadnih i kinih voda. Kanalizacioni sistem Sarajeva je prije rata opsluivao oko 70% stanovnitva. Izgraeno je i postrojenje za preiavanje otpadnih voda, kapaciteta 600.000 ES, koje trenutno nije u funkciji.

VODOVODNA INFRASTRUKTURA OPINE CENTAR

REZERVOARI I UREAJI

Opina Centar ima 7 rezervoara,

3 pumpne stanice i

1 vodozahvatni objekat.

Distributivna mrea je 147,9km a primarna mrea 44,5km.

TOPLOVODNA MREA

Ureaji 41 kotlovnica

Toplovodi 8km

KANALIZACIONA MREA

Atmosferska 79,2km

Fekalna 103km

Mjeovita kanalizaciona mrea 17 km

Septike jame 457 km

Ureaji: slivnika 3.500

ahtova 3.950

ulivne graevine 2

zasvedna vodotoka 2

prelivna graevina 1

2.4.3.ENERGETIKAU Opini Centar se ne moe raunati na vlastite energetske izvore veih kapaciteta, nego se mora bazirati na koritenje sistema za kontinuiranu nabavku energije, koji su u funkciji ire regije, Federacije BiH i drave. Mogunost energetske opskrbe iz alternativnih izvora energije svodi se na, do sada nedovoljno izraene potencijalne mogunosti koritenja geotermalnih potencijala, izgradnju malih hidroelektrana na vodotocima u irem okruenju Sarajeva, energije vjetra i sunca, takoer u irem okruenju grada.

Izgraeni kapaciteti primarnih napojnih taaka za kontinuirano snabdijevanje elektrinom energijom (TS 400/110kV Sarajevo 10) nisu dovoljni da do 2015. godine mogu preuzeti potrebne, odnosno raspoloive koliine elektrine energije. Kapaciteti elektroprenosne mree i transformacije 110/10(20) kV ne mogu obezbijediti snabdijevanje elektrinom energijom novih gradskih naselja, zbog toga je potrebno to prije obezbjediti nove kapacitete.ELEKTROENERGETSKA MREA

Elektroenergetski objekti 264 trafostanice

visoki napon 10kV kablovski i zrani

Elektroenergetski vodovi

visoki napon 0,4kV kablovski i zrani

2.4.3.1.GASOVOD

Ureaji: Mjeroregulacioni setovi 18.504 km

Rejno redukacione stanice 22

Prijemno regulacione stanice 28

Mjerno regulacione stanice 7

Mjernih linija 148

Distributivna mrea 97.856,50 km

Primarna mrea 21.446,50 km2.5.ZATITA OKOLINE

2.5.1.OTPADOtpad i ostalo smee predstavljaju opasan problem na podruju Sarajeva jer ih je svakim danom sve vie . Mali je broj kontejnera, odlagalita gdje se moe odloiti i razvrstavati smee iz domainstva. U drugim gradovima plastika, aluminij, konzerve od hrane, papir, ljepenka i kartonska ambalaa za mlijeko imaju posebne kante koje se redovno prazne i iste. U Opini otpad i smee se sakupljaju na glavnim podrujima svakog jutara, dok u ostalim dva puta sedmino. Problem je i taj to se dosta smea nalazi oko kontejnera, dok staklo, plastika i papir bacaju u kante za smee bez obzira o naznaci i gomilaju ih na smetlitima. U Opini su rijetke akcije prikupljanja otpada.

2.5.2.UGROENOST

Ugroenost Opine Centar u ogleda su u:

-brojnim klizitima na mnogim podrujima opine (ipu, Soukbunaru i dr.)

-slaboj regulaciji kanalizacione mree na podruju svih mjesnih zajednica;

-ugroenost pjeaka od strane saobraajnog prometa jer se deavaju vee saobraajne nesree ak i sa traginim posljedicama.

-ugroenost javnog reda i mira. Kad je rije o vrsti prekraja prijave se odnose na noenje opasnih predmeta po javnim mjestima, pranje prozora na automobilima i prodaju novina kod semafora, za preglasnu muziku u ugostiteljskim objektima, za postupanje sa ivotinjama koje uznemiruju graane itd. Problem je to se prekraji i dalje kontinuirano ine, jer izreene kazne nisu ostvarene, pa nisu ni mogle ostvariti svrhu kanjavanja.

-uestalost nasilnikog ponaanja, kraa i kriminaliteta

-bespravna sjea i potkresivanje stabala, opasnosti od poara.

2.5.3.VODA

Radi se o sastojcima goriva: ugljikovodici, organski i neorganski ugljik, jedinjenja azota. Posebnu grupu elemenata predstavljaju teki metali kao to su olovo, bakar, cink, gvoe, nikl.

Kada je u pitanju ugroenost od poplava, moe se konstatirati da je stepen zatite visok. Jedinu pravu opasnost moe predstaviti rijeka Miljacka. Dakle, moe se se zakljuiti da stepen zatite od poplavnih voda rijeke Miljacke i njenih pritoka u urbanom dijelu grada, visok. Moe se rei da treba raditi na hidraulinim i drugim aktivnostima (projekti zatite, izrada novih i odravanje postojeih zatitnih objekata, razvijanje sistema prognoze i upozorenja na opasnost od poplava), kako bi se poveao stepen zatite od poplava rijeke Miljacke i njenih pritoka. Glavni zagaiva su i otpadne vode iz kanalizacije.

2.5.4.VAZDUH

Zagaenju vazduha najvie je doprinio industrijski sektor. Zbog razaranja tokom rata zagaenost je znatno smanjena. Grijanje domainstava je loenjem je poboljano tokom posljednjih godina koritenjem goriva sa niskom emisijom (prirodni gas), te modernizovanom opremom. Poveanje cestovnog saobraaja

ine trenutno emisiju iz vozila glavnim relevantnim izvorom zagaenja zraka. Veliki broj vozila rabljenih vozila uvezenih nakon rata pridodaje se ovom faktoru. Raspoloivi podaci o kvalitetu zraka pokazuju da su SO2, NO2 i PM10 prekoraeni u Opini u kratkim vremenskim periodima. Znatno je nii nivo zagaenja kao ruralnih podruja.

Najvii izvori zagaivanja zraka na podruju opine Centar su:

Neodgovarajuim konstrukcijama loita ( sobne pei itd. )

Nepostojanje oplemenjavanja uglja za potrebe malih loita.

Poveana emisija iz mobilnih izvora automobila ( preteno starijih godita )

Zrak je mjeavina gasova sljedeeg sastava: azot 78%, kiseonik21% i raznih inertnih gasova 1%. Ako nije zagaen, zrak je proziran, bezbojan i zauzima prostor iznad Zemlje. Zrak ima velike vanosti za ovjeka. Ako ovjek moe bez hrane oko 50 dana, bez vode 5 dana, a bez zraka moe samo oko 5 minuta. Polazne osnove za upravljanje kvalitetom zraka, znai uspostavljanje kontrole i mjerenja na mjestima gdje nastaju emisije gasova koji se isputaju u atmosferu.

Briga o zatiti zraka javila se na podruju Sarajeva 70 tih godina. Saobraaj, naroito na uim dijelovima grada kao na raznim opinama, je znaajan zagaiva zraka, zato to se kreu veoma malim brzinama, esta zaustavljanja, saobraaj predstavlja veliku opasnost po zdravlje ljudi.

2.5.5.TLO

Najvei zagaivai na podruju opine Centar su saobraajnice. U tlu neposredno uz saobraajnice prisutan je niz tetnih materija. Radi se o ugljenovodicima, organskim i neorganskim ugljikom, jedinjenjima azota zatim tekim metala kao to su: olovo, bakar, cink, iva, gvoe, nikl i sl. Poseban oblik zagaivanja predstavljaju organske i neorganske materije koje s posljedica odbacivanja potronih dobara uesnika u saobraaju.

Najvie istraena problematika zagaivanja tla odnosi se na prisustvo olova.

Drugi problem koji znatno doprinosi zagaenosti tla su cestice iz zagaene atmosfere koje padaju na tlo, a proizvoai tih cestica su industrijski centri, fabrike i automobili. Dalji problem su kanalizacijske vode koje dolaze u tlo putem septikih jama.

3. SWOT ANALIZA OPINE

Potencijali

-Dobre telekomunikacije

-Solidna infrastruktura-Dobar geoprometni poloaj

-Visoka stopa stanovnitva

-Razvijena infrastruktura

-Centar glavnih politikih i manifestacija

-Veliki broj obrazovnih ustanova-Duga historija

-Politiki i kulturni centar BiH

-Finansijski centar-Obrazovni centar-Relativno dobra eksternasaobraajna povezanost

Ogranienja

-Gaelje velikih sistema

-Nedostatak velikih i srednjih preduzea

-Neravnomjerna naseljenost-Prostorni limiti

-Relativno visoka nezaposlenost

-Nedostatak kapitala

-Proizvodni sektor zanemarljiv

-Trend pada uea u obimu trgovine (veleprodajno i maloprodajno u svim segmentima)

Mogunosti

-Prepoznavanje projekata ija implementacija bi djelovala na stabilan i odriv razvoj Opine Centar i uinila je prostorom atraktivnim za nova ulaganja-Iskoritavanje konkurentnih prednosti Opine

-Struno, ekspertno prepoznavanje svih resursa Opine Centar teritorijalnih, ljudskih, kulturno-historijskih u cilju breg lokalnog ekonomskog razvoja, novog zapoljavanja i potreba graana.

Opasnosti

-Problemi u infrastrukturi-Ekoloki problemi-Odlazak trgovine u periferne dijelove Grada,-Nedostaju veliki investicioni projekti koji e dugorono generisati razvoj Opine Centar

-Problemi internog saobraaja u pokretu i stacionarano

-Nedovoljno energino iskoritavanje postojeih resursa

-Nedostatak osmiljenih programa za privlaenje stranih investicija

-kanjenje u vremenu sa implementacijom programa i projekata koji e stvoriti preduslove za ubrzan privredni razvoj i novo zapoljavanje

-Kanjenje u donoenju propisa koji poboljavaju poslovni ambijent-Sporost i nekoherentnost u planiranju i programiranju niza subjekata

-Orjentisanost postojeih investitora na sektore u kojima se ne stvara nova vrijednost

-Nedostatak precizno isplaniranih mjera koje e stimulisati investiranja u MSP proizvodnog tipa

4. CILJEVI

4.1.OPI CILJEVI Na odranom sastanku u Centru za podrku biznisu, tanije Programu lokalnog ekonomskog razvoja Opine za period do 2010. predloena je strategija razvoja kroz 25 objekata iz razliitih sektora privredni razvoj u urbanom i ruralnom dijelu ukljuujui turizam i trgovinu, razvoj lokalne infrastrukture, zatitu prirodnog okolia i dr. U smjernicama o osnovnim pravcima obnove i razvoja Opina Centar, izmeu ostalih ciljeva, planirano da se urbani dio razvija kao administrativno-poslovno, obrazovno-nauno, zdravstveno, trgovako-ugostiteljsko i kulturno-sportsko sredite Grada, Kantona, Federacije i Bosne i Hercegovine, a primjerene lokalitetu gradske periferije, padinska naselja kao podruje male privrede. Realizacija projekata koji su bili pripremljeni za izgradnju objekata kakvih dosad nije bilo u gradu u okviru Regulacionog plana Marindvora (Svjetski trgovinski centar, Koncertna dvorana, Muzej savremene umjetnosti) su zapoeti u ovoj godini, dakle u 2008-oj .To e, uz modernizirane privredne subjekte, poput Bosna-lijeka, izgradnju manjih proizvodnih pogona po zahtjevnim ekolokim standardima, atraktivno i po svjetskim normama ureivanje postojeeg i gradnju novog poslovnog prostora, dati eljeni izgled Opini city i business-centar Sarajeva, doprinosei veem zapoljavanju. Za strane donatore ima nekoliko desetina projekata u cilju breg povratka, zapoljavanja, obnove i saniranja ogromnih ratnih teta, posljedica agresorskih djelovanja u vrijeme 1.400 dana opsade Sarajeva.

U okviru osnovnih stratekih ciljeva razvoja, naznaeni su projekti iz oblasti privrede, turizma, poljoprivrede i komunalne infrastrukture. U kreiranju povoljnijeg poslovnog ambijenta znaajan je dalji razvoj saobraajne i ostale komunalne infrastrukture, to je osnovni preduvjet za razvoj konkurentnosti ekonomije. U tom okviru predlau se projekti Sjeverni ulaz u opinu Centar, put Nahorevo-Mrkovii, izgradnja podzemnih garaa.

Iz oblasti unapreenja i zatite okoline naznaeni su projekti Kolektor i ureenje Koevskog potoka, Kanalizacija u svakom domu i izgradnja velikog gradskog parka na Betaniji.

U cilju breg privrednog razvoja i novog zapoljavanja naznaeni su prioritetni projekti podrke malim i srednjim preduzeima, otvaranja Inkubacionog centra i formiranje uslunih i proizvodnih zadruga.

U oblasti razvoja trgovine naznaeni su projekti BBI centar i Supermarketi u opini Centar. Cijenei da je urbani dio opine prostor atraktivan za ulaganja i otvaranje novih biznisa, naznaen je projekat City koji podrazumjeva ambijentno ureenje, razvoj lokalne infrastrukture, zatitu okolia, donoenje odluka o stimulisanju investicija i priprema lokacije za zainteresovane investitore. Cilj projekta Vratimo se rijeci Miljacki je proirenje poslovno-turistike zone na lijevu obalu Miljacke (podruju izmeu Drvenije i Vrbanje) i predlae se ureenje korita i obala Miljacke.Projekti iz oblasti turizma kako na urbani tako i na ruralni dio Opine. U cilju promocije i koritenja turistikih resursa akcenat se daje na ambijentalno ureenje, unapreenje infrastrukture, sajamski turizam i podrku kulturnim i sportskim manifestacijama . Od znaajnih projekata navedeni su Arheoloki park Debelo brdo i spomenik prirode Skakavac. Sa obzirom na to da ruralna podruja Opine pruaju mogunosti za razvoj seoskog i planinskog turizma, u tom cilju neophodno je unapreivanje smjetajnih kapaciteta kao i obnova planinskih domova.

Jedan o stratekih ciljeva Opine je da razvija i kulturni i sportski centar. Kad je rije o sportu planirana je rekostrukcija bazena na Fakultetu sporta i tjelesnog odgoja . Zajedno sa Gradom i Kantonom Sarajevo Opina Centar uestvuje u finansiranju izrade glavnog projekta modernizacije olimpijskog stadiona na Koevu, jer ovaj objekat je znaajan za grad i dravu.

4.2.POSEBNI CILJEVIU iduem periodu znatan dio budetskih sredstava bit e utroen na projekte komunalne infrastrukture. Oko pet miliona planirano je za izgradnju, sanaciju i rekonstrukciju lokalnih i nekategorisanih cesta te dodatnih 550.000 KM za zimsko odravanje cesta i 605.000 KM za sanaciju stepenita i ograda; 650.000 KM za rekonstrukciju, sanaciju i izgradnju vodovodne i kanalizacione mree i 270.000 KM za zamjenu azbestnih vodovodnih cijevi u ulici Patriotske lige; 910.000 KM za sanaciju klizita; 220.000 KM za javnu rasvjetu; 150.000 KM za izgradnju gasne mree itd.

U opinskom budetu za ovu godinu planirano je vie od 4 miliona za projekte iz oblasti zatite okolia. Bit e nastavljeni radovi na ureenju manjih javnih povrina, izgradnji i ureenju parka Jezero, ureenje zemljita na Betaniji za planiranu izgradnju gradskog parka, hortikulturno ureenje spomen-obiljeja Mala kula na Grdonju. Za infrastrukturno ureenje podruja u obuhvatu Regulacionog plana ip predvieno je 3,150.000 KM.

Od ostalih znaajnijih projekata za narednu godinu planirano je 1,500.000 KM za projekt izgradnje pjeakog mosta Radieva-Likovna akademija, te 1,000.000 KM za izgradnju stambene zgrade na mjestu ruevnog objekta u ulici Sepetarevac 21 za potrebe smjetaja socijalno ugroenih porodica.

Za investiciono odravanje stambeno-poslovnih objekata odnosno sanaciju zajednikih dijelova stambenih zgrada i hitne intervencije bit e izdvojeno 920.000 KM.

Za izgradnju zgrade osnovne kole na ipu bit e izdvojeno 50.000 KM, a za rekonstrukciju i opremanje prostorija biveg kina Romanija 100.000 KM za potrebe Javne ustanove Centar za kulturu.

Za rekonstrukciju i adaptaciju objekta za potrebe MZ Hrastovi-Mrkovii, gdje e biti smjeteni ambulanta i pota izdvojeno je 250.000 KM, dok je 100.000 KM planirano za izradu projektne dokumentacije za sanaciju objekta Panjina kula, a za rekonstrukciju opinske alter sale 150.000 KM.

Kad je rije o planskom ureenju prostora Opine, predvieno je oko 587.870 KM za izradu ili izmjene i dopune regulacionih planova: Bjelave-Nemanjina, Bjelave-Mejta, Podgaj-Tekija, ZETRA, Crni vrh, Breka i Koevsko brdo kako bi se planovi usaglasili sa postojeim stanjem i stvorili uvjeti za buduu gradnju.

Za podrku borakoj populaciji u narednoj godini bit e izdvojeno 461.200 KM, od kojih 305.000 za projekte borakih udruenja, a ostatak za jednokratne novane pomoi, prilagoavanje stambenih objekata potrebama ratnih vojnih invalida - paraplegiara, obiljeavanje znaajnijih datuma iz novije historije itd.

Za pomo socijalno najugroenijim kategorijama graana, planirano je 298.000 KM za urgentne socijalne pomoi, trokove privremenog smjetaja, lijeenje teko oboljelih, ake uine, zdravstvenu zatitu za stare i iznemogle itd.

Pruajui finansijsku podrku obrazovanju, prije svega osnovnom, Opinaje izdvojila 439.600 KM za poboljanje uvjeta rada u osnovnim kolama u Centru, opremanje biblioteka, takmienja osnovaca iz mnogih nastavnih predmeta i kulturno-umjetnikog stvaralatva, nagraivanje kola, pomo uenicima romske narodnosti, besplatan prevoz za uenike O Alija Nametak, podrku radu ekolokih sekcija i drugo.

Osim toga, za stipendiranje srednjokolaca i studenata u 2008. godini planirano je 119.600 KM.

Znaajna suma 456.000 KM bit e izdvojena za ostvarivanje javnog interesa u oblasti sporta. Tako je za podrku projektima sportskih organizacija planirano 205.000 KM, potom 80.000 KM za finansiranje rada Centra za sport i rekreaciju (iji je osniva Opina) i 90.000 KM za odravanje sportskih terena i objekata. Za sportske aktivnosti za uenike osnovnih kola i predkolsku djecu obezbijeeno je 66.000 KM.

Za projekte iz oblasti kulture planirano je 214.500 KM, od kojih 85.000 KM Centru za kulturu, a ostatak za izdavanje i nabavku knjiga, podrku teatarskim projektima za uenike osnovnih kola i drugo. U okviru kontinuirane brige o mladima, za finansiranje rada i projekata Centra za mlade na Gorici bit e izdvojeno 73.760 KM, te 20.000 KM za podrku projektima omladinskih organizacija.

U okviru podrke nevladinom sektoru, u narednoj godini iz Budeta e biti izdvojeno 400.000 KM za finansiranje projekata oko 150 udruenja i fondacija za rjeavanje potreba graana opine Centar iz oblasti zdravstvene i socijalne zatite, obrazovanja, kulture, ekologije itd.

Za zatitu i spaavanje ljudi i materijalnih dobara u sluaju prirodnih i drugih nesrea planirano je 1,079.000 KM (za opremanje slubi zatite i spaavanja; opremanje i obuku Opinskog taba civilne zatite i tabova u mjesnim zajednicama; nabavku i odravanje sistema za uzbunjivanje i obavjetavanje; podrku radu specijalizovane jedinice Dobrovoljnog vatrogasnog drutva Bjelave i Policijske uprave Centar i drugo). Osim toga, planirano je 112.000 KM za sanaciju i ureenje sklonita te 70.000 KM za kupovinu protupoarnih aparata za stambene zgrade.

Od ostalih programa, planirano je 330.000 KM za pomo nerazvijenim opinama odnosno odrivom povratku porodica. Grant vjerskim institucijama u 2008. godini iznosi 250.000 KM.5. VIZIJA ( KONCEPCIJA) Opina Centar predstavlja centralno mjesto kako kulturnih tako i ekonomskih zbivanja. Ona predstavlja, kao to i njen naziv govori, centar tj. iu grada Sarajeva, tanije Kantona Sarajevo. Opina Centar je svojim dugim i zaista mukotrpnim radom postala najrazvijenija opina u Kantonu. To dokazuje i certifikat ISO standarda kojeg je Opina dobila 16. aprila 2003, a koji je potvren 2004 godine.

Opina Centar koncepciju svoga razvoja zasniva na cjelokupnom razvoju svih podruja ljudskih djelatnosti. Opina takoe namjerava da razvija Informacione Tehnologije, koje su osnova za koraanje u modernu i sigurnu budunost.

Koncepcija razvoja opine zasnovana na ulaganja u gradnju i rekonstrukcije, doraivanje te modernizaciju objekata koji su bili podloni oteenjima u toku agresije 1992-1996. Ka rjeavanju ovakvih problema usresreene su mnoge organizacije koje rade unutar opine Centar.

Vizija razvoja Opine data je u pretodno navedenim ciljevima, tu su nabrojana su neka od finansijskih ulaganja u izgradnju i razne vrste rekonstrukcija. U narednom periodu Opina planira, kao to se moe vidjeti iz ve pobrojanih ciljeva Opine, da velika novana sredstva uloi u razvoj i unaprijeenje komunalne infrastrukture (saobraaj, saobraaj u mirovanju, vodosnabdijevanje i kanalizacija, regulacija vodotoka, javna rasvjeta, povezanost Opine sa irim prostorom).

Opina planira uvoenje trinog sistema i poveanja efikasnosti koritenja gradskog zemljita primjenom instrumenata zemljine politike. Teie se ka tome da se obezbijedi planska dokumentacija cijelog podruja Opine usaglaene sa planovima vieg reda.

Turizam, kao jedna od privrednih grana kojoj se u zadnje vrijeme pridaje veliki znaaj, predstavlja bitnu kriku za cjelokupan razvoj Opine. Stoga,e se uloiti znaajna sredstva za razvoj turizma tj. turistike infrastrukture. Jedan od bitnih koraka u razvoju turizma jeste i promocija kulturnih, sportskih, privrednih, sajamskih i kongresnih manifestacija.

Zaista, Opina se moe pohvaliti mnotom raznih manifestacija te kulturnih dogaaja. Jedan od ovakvih dogaaja sigurno bi bio Sarajevo Film Festival koji je postao veoma poznat kako u regionu tako i u cijelom svijetu. Ova manifestacija je privukla mnoge svjetske poznate linosti,te predstavila mnoga filmska ostvarenja.

Jedan od takoe, bitnih koraka u razvoju turizma jeste i valorizacija kulturno - historijske batine i prirodnog nasljea, zaista cijela Bosna i Hercegovina moe pohvaliti.Opina e raditi i na valorizaciji potencijala ruralnog podruja /poljoprivreda, seoski i planinski turizam. Posebno e se bazirati na razvoj etno zanata sa posebnim osloncem na "Spomenik prirode Skakavac".Opina e pokuati napraviti veoma kvalitetan ambijent,u tom smislu da on postane atraktivan za strana ulaganja, te da posjeduje sve mogunosti potrebne za profitabilno poslovanje.

Opina e raditi i na to boljoj zatita ivotne sredine kroz realizacija okolinskih ciljeva iskazanih u EMS-u po normi ISO 14001 i dokumentu LEAP-a. Dakle,opina e se voditi standardima te tenjom da se sve radnje u okviru opine Centar odvijaju po standardizaciji koja zapravo i predstavlja jedini siguran cilj do uspjeha.

Javni red i mir predstavlja takoe jedan od bitnih koraka ka razvoju opine Centar.LITERATURA

1. Bublin Mehmed, Saobraaj i prostor, Univerzitetska knjiga, Sarajevo, 2000 god.

2. Bublin Mehmed, Prostorno planiranje,

3. Statistiki podaci:

Centra za zapoljavanje

Bussiness centra Opine Centar

Mapa Kantona Sarajevo

Centara za planiranje

KPJ Vodovod i kanalizacija

4. Ostali izvori:

Internet:

www.google.com

www.centar.ba www.bbs.bund.de/centar

asopisi:

Mjeseni informativni bilteni Opine Centar Sarajevo

KARTA

UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET ZA SAOBRAAJ I KOMUNIKACIJE

Seminarski rad iz predmeta

Saobraaj i prostor

Prostorni razvoj

OPINA CENTAR

PROFESOR: STUDENT:

Van. prof. dr. Mehmed Bublin Kaliman Alisa

Decembar, 2008

EMBED PBrush

EMBED PBrush

INCLUDEPICTURE "http://www.centar.ba/images/ISO-medjunarodni.gif" \* MERGEFORMATINET

Opina Centar je, kao prvi organ u oblasti dravne uprave u BiH, 16. aprila 2003. godine, dobila certifikat ISO 9001:2000 meunarodnog standarda kvaliteta za usluge koje opinske slube pruaju graanima u oblasti lokalne uprave i samouprave. Certifikat je potvren 26. aprila 2004. godine.

To je meunarodni standard koji specificira zahtjeve sistema upravljanja kvalitetom. ISO je meunarodna organizacija za standardizaciju (skraenica od International Organization for Standardization).

Ovo je grb Opine Centar, koji su vijenici Opinskog vijea odabrali u julu 1999. godine, nakon to je Konkursna komisija za grb i zastavu ponudila za odabir nekoliko prijedloga prispjelih na javni konkurs.

Autor grba i zastave Opine Centar je mlada dizajnerka Semka Guo.

Grbom dominira neobino stablo - vjerno prikazani motiv sa steka u Zemaljskom muzeju - simbolizirajui rast Opine i sigurnost, a plava traka predstavlja rijeku Miljacku. Donja crvena povrina je zemlja iz koje stablo izrasta, a zelena povrina je simbol zdravog prirodnog prostora za ivot...

EMBED Excel.Chart.8 \s

Skender-paa je sagadio ovaj drveni most u XV stoljeu, koji spaja poboni miraz na desnoj i lijevoj strani rijeke Miljacke. eljezni most je sagraen umjesto starog 1883. godine.

HYPERLINK "http://images.google.com/imgres?imgurl=http://www.worldroom.com/pages/cg_sarajevo/sarajevopic.jpg&imgrefurl=http://www.worldroom.com/pages/cg_sarajevo/sarajevo_main.phtml&h=174&w=236&sz=12&tbnid=OTOTbo-ZzBsJ:&tbnh=76&tbnw=104&hl=hr&start=407&pr INCLUDEPICTURE "http://images.google.com/images?q=tbn:OTOTbo-ZzBsJ:www.worldroom.com/pages/cg_sarajevo/sarajevopic.jpg" \* MERGEFORMATINET

Damiju je izgradio Hadim Ali-paa, budimski begler-beg 1560/61.U vrijeme kada je upravljao Bosanskim paalukom. Damija je izgraena u klasinom istanbulskom stilu. Kupolu pokriva prostor za namaz, a tri kupolice trijem. Zbog svojih plemenitih proporcija stoji u vrhu ljestvice svih izgraenih potkupolnih dmija.

Zemaljska Vlada osnovala je Zemaljski muzej 1888. godine, a ije su zbirke prenesene u novu zgradu 1912. koju je projektovao Karlo Parik. Ovaj uvaeni arhitekt Sarajeva, plasirajui historijske stilove na javnim i stambenim objektima, ostvaruje kompleksom zgrada Zemaljskog muzeja objekat sa posebnim vrijednostima.

HYPERLINK "http://images.google.com/imgres?imgurl=http://www.farrail.net/bilder/jugo/2003/sarajevo-tramdepot-fz-samml.jpg&imgrefurl=http://www.farrail.net/pages/trip-reports-engl/trip-report_yugoslavia-03.html&h=446&w=700&sz=56&tbnid=lBIJ6OHC8uUJ:&tbnh=87 INCLUDEPICTURE "http://images.google.com/images?q=tbn:lBIJ6OHC8uUJ:www.farrail.net/bilder/jugo/2003/sarajevo-tramdepot-fz-samml.jpg" \* MERGEFORMATINET

Na podruju Opine Centar-Sarajevo mreu javnih puteva sa savremenim kolovoznim zastorom-asfaltom ine ulice u naseljima, lokalni putovi u rubnim dijelovima opine i dijelovi magistralnih putova (M-18 Tuzla- Sarajevo od Kobilje glave do Koevskog brda i M-5 Pale-Sarajevo gradskom zaobilaznicom na podruju opine) sa izgraenim objektima na saobraajnicama kao to su mostovi na rijeci Miljacki, nadvonjak i tunel Ciglane i ureena parkiralita za vozila na podruju opine, kao i tramvajska pruga i elektro instalacije za trolejbuski saobraaj.

HYPERLINK "http://images.google.com/imgres?imgurl=http://img1.travelblog.org/Photos/4037/15578/f/70349-Sarajevo-tram-0.jpg&imgrefurl=http://www.travelblog.org/Photos/70349.html&h=450&w=600&sz=52&tbnid=fmTxvbit5RUJ:&tbnh=99&tbnw=133&hl=hr&start=149&prev=/i INCLUDEPICTURE "http://images.google.com/images?q=tbn:fmTxvbit5RUJ:img1.travelblog.org/Photos/4037/15578/f/70349-Sarajevo-tram-0.jpg" \* MERGEFORMATINET

Najvei zagaiva vode na ovom podruju je saobraaj. Taloenje tetnih materija na povrini saobraajnica i u njenom neposrednom podruju. Radi se o taloenju izdunih gasova, ulja, maziva, habanja guma, elinih naplataka, tramvaja i ina, kolovoza i habanja ostalih dijelova vozila. Povremeni zagaivai su nafta i njeni derivati, kao i opasne hemikalije koje se transportuju.

U vodama koje se slijevaju sa kolovoznih povrina prisutno je niz tetnih materijala u koncentacijama koje su esto iznad maksimalno dozvoljenih za isputanje u vodotoke.

INCLUDEPICTURE "http://www.geocities.com/a6_sarajevo/sarajevo.jpg" \* MERGEFORMATINET

Rijeka Miljacka

Zastava opine Centar

PAGE 1

_945122516.xlsChart2

52221

6956

4880

3259

STRUKTURA STANOVNITVA 2004 GODINE

Sheet1

MUSLIMANI52,221

SRBI6,956

HRVATI4,880

OSTALI3,259

Sheet1

0

0

0

0

STRUKTURA STANOVNITVA 1991 GODINE

Sheet2

0

0

0

0

STRUKTURA STANOVNITVA 1991.GODINE

Sheet3

_1292624073.xlsChart2

43712843

ene

mukarci

Registovana nezaposlenost lica po spolu

Chart1

43712843

Sheet1

enemukarci

4,3712843

Sheet1

00

ene

mukarci

Sheet2

Sheet3

_945123364.xlsChart2

62913617263

demobilisani vojni obveznici

lanovi porodica poginulih boraca-ehida

ratni vojni invalidi

ostali invalidi

Registovana nezaposlenost

Chart1

62913617263

Sheet1

demobilisani vojni obveznicilanovi porodica poginulih boraca-ehidaratni vojni invalidiostali invalidi

62913617263

Sheet1

0000

demobilisani vojni obveznici

lanovi porodica poginulih boraca-ehida

ratni vojni invalidi

ostali invalidi

Sheet2

Sheet3