Tiranë, 15 Mars 2007

ShqipëriaNjë rishikim i shpenzimeve

publike dhe i kuadrit institucional

Ristrukturimi i ShpenzimevePublike për të mbështetur

rritjen

Prezantim për sektorin e arsimit

Mesazhet kryesore

1. Arsimi nuk është financuar në nivelin e duhur dhe sidomos arsimi i mesëm.

2. Për të arritur rezultate më të mira dhe për të pakësuar pabarazitë, duhet të ndryshojëpërbërja e shpenzimeve në arsim.

3. … Nevojiten dhe rregullime në kuadrin financiar dhe institucional për planifikimin dhe financimin e ndërhyrjeve në sektor.

Tematika/Përmbledhje

1. Rezultatet e arsimit

2. Niveli, eficienca dhe barazia e shpenzimeve publike

3. Sfidat në të ardhmen

4. Përmbledhje dhe rekomandime

1-Rezultatet arsimore: vitet e arsimit

Niveli i kapitalit njerëzor është i ulet pavarësisht nga përmirësimet e kohëve të fundit

Shkalla e arsimimit të popullsisë në moshë pune

ViteArsimim

Mesatarisht

% që kanëpërfunduar të

paktën arsimine mesëm

% që kanëpërfunduararsimin e

lartë

Shqipëria (2002) 8.5 39.4 7.7Shqipëria (2005) 9.6 40.6 7.8BE 15 (2003) 11.8 62.6 24.0BE 8 të përzgjedhura (2008) 12.0 73.8 13.3Kili * 7.9 49.0 13.0Koreja (1990) 9.3 73 29.0Malajzia * 7.9 42.0 11.0Tailanda * 6.1 21.0 11.0

1- Rezultatet arsimore: regjistrimi

Koeficientë më të ulët regjistrimi në arsimin e mesëm e të lartëNormat e regjistrimit sipas grupmoshës

Mosha në vite 5-14 15-19 20-29

Shqipëria 87 56 13

BE15 100 82 25

BE 8 të përzgjedhura 98 85 20

Republika Ceke 100 90 17

Hungaria 100 83 22

Polonia 94 88 29

Republika Sllovake 97 80 13

Vendet me rritje të lartë 94 70 14

Kili 91 70 3

Irlanda 100 84 19

Koreja 93 82 27

Malajzia1 90 56 8

Tailanda 97 60 14

Sources: Albania: LSMS 2005; EU15 and four recent entrants to the EU: OECD Education at a Glance, 2005.

Sidomos arsimi i mesëm…..

ARM

AZE

BGR

BLR

CHL

CZE

ESP

EST

GEO

GRC

HRV

HUN

IRL

KAZ

KOR

LTU

LVA

MYS

POL

SVK

SVN

THA

TUN

ALB

4.2

4.4

4.6

4.8

Reg

jistri

mib

ruto

nesh

kolle

ne

mes

me

(log)

0 5000 10000 15000 20000 25000

PBB për frymë, PPP, int $ konstante 1995

Burimi: Herrera dhe Pang (2005). Te dhena per 1996-2002.

1- Rezultatet arsimore: Cilësia

• Paraqitje e dobët në testin e PISA• Megjithë përmirësimet në përfitimet nga arsimimi, cilësia e arsimit te

mesëm nuk i përgjigjet nevojave të tregut të punës

PISA 2000 Rezultatet e leximit kundrejt PBB për frymë për vendet pjesëmarrëse

ARG

AUS

AUT

BGR

BRA

CAN

CHE

CHL

CZE

DEU

DNKESP

FIN

FRA

GBR

GRCHUN

IDN

IRL

ISL

ITA

KOR

LUX

LVA

MEX

MKD

NOR

NZL

PER

POL

ROM

RUS

SëE

ALB

300

350

400

450

500

550

Rez

ulta

tiI P

ISA

8 9 10 11Log i PBB për frymë, int $ konstante 1995

2-Shpenzimet per arsimin: NiveletNe pergjithesi shepnzimet jane te uleta nese krahasohen me

vendet me rritje te shpejteShpenzimet Publike per arsimin si % e totalit te PBB

0

1

2

3

4

5

6

7

8

High Grow

th

HGSH Average

Albania

Armen

iaGeo

rgia

Latvi

aLit

huan

iaRom

ania

Thaila

nd

HGBG Ave

rage

Bos I H

erzBulg

aria

Czech

Rep

ublic

Greece

Poland

Slovenia

SEE (exc

l TUR)

Serb &

Mon

tEU8 A

verag

e

Qeveri te vogla me rritje te shpejte

Qeveri te medha me rritje te shpejte

2-Shpenzimet per Arsimin: Nivelet

Shpenzimet per fryme sipas nivelit te arsimit (Parashkollor + baze = 1.0)

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

te gjitha mesme pergj mesme prof larte

Shqiperia (2002) Shqiperia (2005) BE 15 (2002)

Arsimi i mesem i pergjithshem eshte i nen-financuarper sa i perket shpenzimeve per fryme

2-Shpenzimet për arsimin : Nivelet dhe eficienca

….Por edhe për sa i përket financimit të shpenzimeve korrente jo paga

Shperndarja ekonomike e shpenzimeve publike per arsimin% korrente % kapitale Paga si %e

korrentesKorrente te tjera

si %e korrenteve

Shqiperia (2005)Parashkollor dhe bazë 88.2 11.8 89.4 10.6I mesëm I përgjithshëm 78.1 21.9 96.6 3.4Arsimi I mesem profesional 73.4 26.6 76.6 23.4I larte 90.8 9.2 72.4 27.6Te gjithe nivelet 85.6 14.4 85.8 14.2Krahasues per arsimin bazë e të mesëm educationShqiperia (mesatare 2002-05) 86.3 13.7 88.5 11.5EU15 (2002) 92.7 7.3 81.5 18.5Të pranuarit rishtaz ne EU(‘02) 92.5 7.6 72.9 27.1

2- Sektori i përdor burimet e tij relativisht me eficience

• Raportet student/mësues janë në nivele të pranueshme

• Nivele të ulëta të braktisjes

• Raportet student/klasë janë gjerësisht stabël megjithëuljen ne grupmoshat e arsimit bazë

• Përdorimi i kapitaleve është relativisht eficient (turnet, mirëmbajtja)

2- Shpenzimet për arsimin: Pabarazi tëmëdha

• Hendeqe në regjistrime nëpër rajone të ndryshme dhegrupime sipas të ardhurave, sidomos në arsimin e mesëm e të lartë

• Pabarazitë në regjistrime janë rritur ndër kuantilet e konsumit, sidomos në zonat urbane

• Variacione domethënëse në rezulatet e arsimit në rajone tëndryshme

• Shpërndarja e subvencioneve për arsimin është regresive

2-Shpenzimet për arsimin: Pabarazi tëmëdha

Shpërndarja e subvencioneve për arsimin është regresivesidomos për arsimin e lartë

0.2

.4.6

.81

Pje

saku

mul

ativ

ee

perfi

timit

0 .2 .4 .6 .8 1Pjesa kumulative e marresve te subvencioneve

E mesme ProfesionalI larte Vija e barazise

3- Sfidat në të ardhmen: Përballimi i ndryshimeve demografike

Nëse treguesi i regjistrimeve për arsimin e mesëmvazhdon të permiresohet, mund të ketë rritje të

kërkesës për arsim të mesëm

0

100000

200000

300000

400000

500000

600000

200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201620172018201920202021

Year

No.

3-5 vjec6-14 vjec15-18 vjec19-25 vjec

3- Përballimi i sfides : Rishpërndarja e burimeve

• Të sigurohen fonde shtesë për shpenzime korrente jo pagaper te rritur cilësinë

• Zhvendosje afatmesme e kapaciteteve mësimdhënese ngaarsimi bazë ne ate mesëm nderkohe qe regjistrimet ne temesmen rriten, si dhe racionalizim i investimeve fizike nesektor sipas rajoneve

1. Te shihet mundesia e uljes se numrit te mësuesve të arsimit bazë (ulja e natyrshme, ulje e moshës së pensionit, dhe/ose aplikimi i kërkesave mëtë forta për kualifikim)

2. Rregullime graduale të pagave të mësuesve të arsimit të mesëm3. Të mbahet numër relativisht i lartë i nxënësve në klasat e arsimit të

mesëm, për ta bërë këtë të përballueshëm

• Kahja e përpjekjeve për investime të ridrejtohet nga arsimi i mesëm

3- Përballimi i sfidës: Mobilizimi i financave private

1. Të përdoret rekuperimi i kostove për shërbimet qëfinancohen nga financat publike në arsimin e lartë

• Rritja e tarifave të regjistrimit, ku të jetë e mundur• Krijimi i sistemeve që mbrojnë të varfërit: bursat…

2. Ndryshimi i kuadrit rregullator financiar që tënxiten universitetet për rritjen e të ardhurave tëtyre

3. Lehtësimi i zgjerimit të arsimit privat me mekanizmat e duhura që sigurojnë arsim cilësor

3-Përballimi i sfides: Reformimi i kuadrit rregullator institucional dhe financiar

1. Të ndryshohet sistemi financiar i tanishëm, i cilibazohet tek inputet

– Të rishikohet dhe zhvillohet me tej financimi me formulëper capita ( për fryme)

2. Të përmirësohet koordinimi dhe planifikimi midis niveleve të qeverisjes

– Të planifikohet e të ekzekutohet buxheti për investimeduke përdorur projeksionin e ndryshimeve të pritshmedemografike

– Të përdoret efektivisht sistemi i hartave të shkollave nëbashkëpunim MASH-in e Qeverine

4- Përmbledhje e rekomandimeve• Të rriten shpezimet për sektorin

• Të fillojnë rregullimet për shpërndarje funksionale dhe rajonale për t’iu përgjigjur ndryshimeve demografike

• T’i jepet përparësi përdorimit të finacimeve korrente shtesë për • rritjen e shpenzimeve korrente jo paga per arsimin e mesëm• permirësimi i aftësive dhe pagave të mësuesve ne arsimin e mesëm në

mënyrë të qëndrueshme nga pikëpamja fiskale

• Të shpërndahen subvencione për arsim midis familjeve të varfëra dhe fshatare

• Te rishikohet dhe zhvillohet me tej financimi me formule për-nxënës për shpenzimet korrente

• Të rritet rikuperimi i kostove dhe pjesmarrja private në arsimin e lartë sëbashku me autonominë buxhetore dhe përgjegjshmërine e universiteteve publike