SİGARA BIRAKMA POLİKLİNİKLERİ ALT YAPISI,

ANKETLER

Doç. Dr. Şule AkçayBaşkent Üniversitesi Tıp Fakültesi

Göğüs Hastalıkları AD8 Nisan 2009

Hastasının sigarayı bırakmasını sağlamak her hekimin görevi değil midir? EVET!

Ülkemizde yaklaşık 20 milyon sigara içenYılda 100.000 sigaraya bağlı erken ölümDünyada 5 milyon/yıl ölüm

Hekimlerin %15’inden azı sigarayı bırakma konusunda destek oluyor

MG Goldstein, Arch Intern Med 1997;157

• Sigara bağımlılığı, tedavi edilebilir, kronik, hekim yönetimi gerektiren bir hastalıktır

• Sigara bırakmada etkili farmakolojik tedaviler bulunmaktadır

JE Anderson CHEST 2002;121:923

Sigara Bırakma Polikliniği (SBP) adı ile bir yapılanma gerekli midir?

KESİNLİKLE EVET!

Sigara bırakma uzlaşıları JAMA 2000 Fiore et al. (USA)

Thorax 2000 West et al. (UK)

Chest 2002 Anderson et al. (USA-ACCP)

US Public Health Service 1996, 2000, 2008 Clinical Practice Guideline

Uzlaşılarda davranış tedavisi ile birlikte farmakolojik tedavinin uygulanacağı özelleşmiş sigara polikliniklerinin her merkezde kurulması önerilmekte

Sigara bırakma polikliniklerine başvurularla bırakma oranları yükselmekte

West R, Thorax 2000;55:987US 2008 Report

SİGARA POLİKLİNİKLERİNİN ROLÜ

Sigaranın bıraktırılması bir çok hastalık için mortalite ve morbiditeyi azaltmakta

Sigaraya başlama potansiyeli olan gençler için çevredeki model sayısını azaltmakta

Topluma sigaranın bırakılması gerektiği mesajını vermekte

Ayrıca sigara poliklinikleri sigara mücadelesinin de odak noktaları, simgeleri olmakta

Yüz yüze görüşmenin sigara bırakmada etkileri

6 aydan uzun bırakan olgular: biyokimyasal konfirmasyon

R.West World Conf.on Tobacco, Washington 2006

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

Burling 2001 Molyneux 2003 Ockene 1992 Windsor 1998 Fiore 2004 Total

Dav

ranı

ş de

ğişi

kliğ

i

Grup görüşmelerinin sigara bırakmada etkileri

12 aydan uzun süreli bırakma, biyokimyasal konfirmasyon

R.West World Conf.on Tobacco, Washington 2006

-10-505

10152025303540

Curry 1988 DePaul1989

DePaul1994

Nevid1997

Bakkevig2000

Hall 2002 Romand2005

Total

Dav

ranı

ş de

ğişi

kliğ

i

EUROPEAN RESPİRATORY MONOGRAPH SON SAYI

NELER GEREKLİ?

Bir sigara polikliniğinin kurulabilmesi için çok büyük kaynağa gerek yoktur! ("low resource-low budget")

Nardini S. Monaldi Arch Chest Dis 2000;55

Randevu(Telefon ya da şahsen)

İlk Görüşme

Eğitim Anamnez, FM İstenecek TetkiklerBroşür, kitapçık, görsel vb Fagerström testi CO, EKG, SFT, Akc grafi,

Biyokimya

2.GörüşmeTedavi

İzlem

POLİKLİNİK ÇALIŞMA ŞEMASI

EKİP

Gönüllü eleman

Sigara mücadelesine inanan

Sigara içmeyen

Hekim, tercihen bir psikolog ve bir yardımcı sağlık personeli

HEKİM

Çalışacak hekimin herhangi bir uzmanlık alanından olma zorunluluğu yoktur

Pratisyen- uzman hekim, ama mutlaka gönüllü olmalı

Ülkemizde durum

Ülkemizde en sık Göğüs Hastalıkları Uzmanları

Halk Sağlığı Uzmanı

Pratisyen Hekim

Psikiyatrist

Yardımcı Sağlık Personeli

Yardımcı sağlık personeli olarak da genellikle hemşire

Görevi; randevuları ayarlamak, hastaların ilk başvuruda bilgilendirilmesini sağlamak ve daha sonraları telefon görüşmelerini yürütmek

MEKAN

Sigara polikliniklerinin diğer polikliniklerden ayrılmış özel ve ferah alanlarda olmalı

Arşiv, dosyalar ulaşılabilir olmalı

Hastaların bekleyecekleri bir salonun olması, afiş, TV-video gibi görsel yayınlarla sigara konusunda eğitim yapılmalı

TEKNİK OLANAKLAR

CO ölçüm aletiP-A akciğer grafisiSFTEKGTam kan sayımıKolesterol paneli, KcFT

Bir sigara polikliniği içinileri teknolojik düzen bulunması gerekli değil !

Randevu

Hasta yığılmalarını önler Ciddiyeti sağlarRandevu süresinde hastaların kararlılıklarının

pekişmesi, kararsızların elenmesi

Yoğun Klinik Görüşmeler

Sigarayı bırakmak isteyen tüm sigara içicilere yoğun bir tedavi programı uygulanmalı

Klinisyen, hastalık riskleri ve bırakmanın yararları konusunda bilgi vermeli, gerektiğinde farmakoterapi uygulamalı

Hekim dışı sağlık personeli ise psikososyal yardım veya davranış eğitimi açısından yardımcı olmalı

Programın Yoğunluğu

Program 4 veya daha fazla seanstan oluşmalı

Görüşme süreleri 10 dakikadan az olmamalı

Toplam görüşme süresi 30 dakikanın üstünde olmalı

Programın Formatı

Görüşmeler, hem bireysel hem de grup görüşmeleri şeklinde yapılabilir

Ayrıca telefon görüşmeleri etkili bir uygulama

İZLEM

Hastalar bırakma gününden sonraki ilk 15 gün içinde en az bir kez

İzleyen 3 ay, ayda bir kez görülmeli

Daha sonra 3 ayda bir görüşmelerle 1 yıllık izlem tamamlanmalı

ANKETLERFagerströmDSM: Diagnostic Interview Schedule

TDS: Tobacco Dependence Screener

CDS: Cigarette Dependence Scale

EMASH: European Medical Association Smoking or Health

NIDDS: Nicotine Dependence Sydrome Scale

WISDM-68: Wisconsin Inventory of Smoking Dependence Motives

Bağımlılık Ölçütü

Tolerans

Yoksunluk

Relaps

Yöntem Yapı Çalışmalar Güvenirlik Ağırlık Çekilme Relaps

FTQ, 1978 8 soru Sayısız 0.41-0.58 Evet Hayır Bilinmiyor

FTND, 1991 6 soru Sayısız 0.56-0.70 Evet Hayır Evet

DIS, 1981 Klinik görüşme Sayısız K=0.78 Evet Hayır Bilinmiyor

TDS, 1999 10 soru 2 çalışma 0.74-0.81 Evet Hayır Bilinmiyor

CDS-5, 2003

CDS-12, 2003

5 soru

12 soru

2 çalışma

2 çalışma

0.77-0.84

0.90-0.91

Evet

Evet

Bilinmiyor

Bilinmiyor

Hayır

Bilinmiyor

NIDSS, 2004 19 soru 3 çalışma Evet Evet Evet

WISDM-68, 2004 68 soru 1 çalışma Evet Bilinmiyor Evet

ANKETLER

Fagerström 6 soruluk anket

1. Günde ne kadar sigara içiyorsunuz?o < 10 0o 11- 20 1o 21-30 2o 31> 3

2. İlk sigaranızı sabah kalktıktan ne kadar sonra içersiniz?o İlk 5 dk içinde 3o 6- 30 dk 2o 31- 60 dk 1o 1 saatten > 0

3. Sigara içme yasağı olan yerlerde zorlanıyor musunuz?o Evet 1o Hayır 0

4. En fazla vazgeçmek istemediğiniz sigara hangisi?o Sabah ilk sigara 1o Diğerleri 0

5. Günün ilk saatlerinde daha sonraki saatlere göre daha sık mı içiyorsunuz?o Evet 1o Hayır 0

6. Günün büyük bölümünü yatakta geçirmenize yol açan bir hastalığınız olsa da içer misiniz?o Evet 1o Hayır 0

SKORLAMA

0-2 Çok düşük3-4 Düşük5 Orta6-7 Yüksek8-10 Çok yüksek

Fagerström

Skor İçici oranı (%)0-1 %202-3 %304-5 %306-7 %15

8-10 %5

Fagerström, Eur Respir Mon 2008; 42: 44-50

EMASH: European Medical Association Smoking or Health, 1997

Günde ne kadar sigara içiyorsunuz? > 15 adet

İlk sigaranızı sabah kalktıktan ne kadar sonra içersiniz? Uyandıktan sonra 30 dk içinde

SORUNLAR

Sigara bırakma poliklinikleri son 10 yılda artıyor, ancak yeterli değil!

Sağlıklı kişinin SBP’ne gelmesi olanaklı, ancak diğer kliniklerden de refere edilebilecek bir sistem kurulmalı

Tıp fakültelerinde hekim eğitiminin zorunlu bir komponenti olmalı

Yardımcı sağlık elemanı bulmak zor 

Enfeksiyon kontrol komitesi gibi bir sigara kontrol komitesi kurulabilir mi?

Birinci basamakta sigara bıraktırma hizmetleri yaygınlaşabilmeli, performans sisteminde yeri olmalı

Sorun kısıtlı olanaklar değil, kısıtlı ilgi Sigara bıraktırmada kullanılan ilaçlar geri ödeme kapsamına alınmalı

Sigara bıraktırma poliklinikleri standardize edilmeli, denetlenmeli