Editör: Prof. Dr. Leyla KÜÇÜKAHMET

SINIF YÖNETİMİ

ISBN 978-605-5885-99-1

Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© 2015, Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti’ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

10. Baskı: Eylül 2009, Ankara14. Baskı: Eylül 2015, Ankara

Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül EroğluDizgi-Grafik Tasarım: Didem Kestek

Kapak Tasarımı: Gürsel AvcıBaskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Sti

İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/AYenimahalle/ANKARA

(0312-394 55 90)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 13987

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.netE-ileti: pegem@pegem.net

iii

SON BASKIYA ÖNSÖZ 1997 yılında Yüksek Öğretim Kurulu eğitim fakültelerinin yeniden yapı-

lanmaları çerçevesinde ders programlarında da önemli değişiklikler yapmıştır. Bu fakültelerin öğretmenlik meslek bilgisi dersleri arasına "SINIF YÖNETİMİ" adı al-tında bir ders konmuş olması bu önemli değişikliklerden biridir.

Sınıf yönetimi dersi; öğretmenin öğretimi sırasında, öğrencisini daha iyi ta-nımasına, onu daha iyi motive etmesine, onunla daha iyi iletişim kurmasına, zamanını daha iyi kullanmasına, sınıfta çıkabilecek disiplin olaylarına daha iyi çözümler getirmesine, sınıf ortamını daha iyi düzenlemesine, sınıf içi etkinliklerini planlamasına yardımcı olacak bilgiler vermektedir. Öğretmen adayının bu ders aracılığıyla edindiği bilgileri ileride sınıf ortamında mesleki sorumluluklarını daha iyi yerine getirme becerisi ile birleştirmesi beklenmektedir.

Bu derste, öğrenilen bilgiler öğretmenin alan bilgisini daha iyi öğretmesi için bir köprü vazifesi görecektir. Bu bilgilerini sınıf ortamına transfer edebilen öğret-men mesleki sorumluluklarını tam olarak yerine getirme şansına sahip olacaktır.

Sınıf yönetimi dersi eğitim fakülteleri programlarına ayrı bir ders olarak konu-luncaya kadar bu dersin muhtevası değişik derslerde değişik üniteler halinde iş-lenmekteydi. Bu ders aracılığıyla bu bilgiler bir sistematiğe bağlanmıştır. İşte bu kitap da bu dersin ders kitabı olarak hazırlanmıştır.

Bu kitapta verilen bilgiler doğrudan doğruya ilk, orta, yüksek öğretim kurum-larında kullanılabileceği gibi, özel eğitim kurumlarında ya da bir hizmet içi eğitim programında da kullanılabilecek geniş anlamlı bilgilerdir. Bu bilgilerin etkin kul-lanımı yalnızca öğretmenin sınıfını iyi yönetmesini değil, tüm sistemin başarısını etkileyecektir.

Sınıf yönetimi dersinin başarısı için bir diğer önemli husus bu kitapta yer alan muhtevanın değişik yöntemlerle işlenmesine özen gösterilmesidir. Bu amaç-la her ünitenin sonuna "beyin fırtınası" denilen bir etkinlik konmuştur. Bu ders kitabından yararlanan öğretim elemanlarının, her bölümün sonunda 5-10 daki-kasını bu etkinliğe ayırması yararlı olacaktır.

Kitabın ilk baskısından itibaren pek çok ilgili (müdür, veli, öğretmen, öğrenci vs.) disiplin konusundaki ilginç anılarını bizimle paylaşmak istemiştir. Bu tepki, eğitim fakültelerinde sınıf yönetiminin bir ders olarak okutulmasının, nasıl bir ihtiyaç olduğu gerçeğinin bir göstergesidir. Bu anılardan, bir kısmı sınıf ortamın-da tartışılmak üzere kitabın her bölümünün arkasına konulmuştur. Anılarını bi-zimle paylaşan tüm ilgililere minnet duygularımızı iletiriz.

Sınıf yönetimi dersinin temel materyali olarak hazırlanan bu ders kitabında, Yüksek Öğretim Kurulunun bu ders için verdiği kur tanımı esas alınmıştır. Dersin kur tanımında her biri uzmanlık gerektiren bölümlerin tek bir yazar tarafından yazılması eskimiş bir yaklaşımdır. Günümüzün çağdaş yaklaşımı, bu tür kitapla-rın her bir bölümün konunun uzmanı kişilerce yazılmasını ve bir editörün bunları birleştirmesini gerektirir. Bu kitapta da bu yaklaşım esas alınmıştır.

iv

Kitapların yazımında her bir bölümün uzmanınca yazılması ve editörünce birleştirilmesi, kitaptan yararlananların fark etmediği pek çok zorluğu berabe-rinde getirmektedir. Örneğin; muhtevanın tekrar edilmemesi, birbiriyle çeliş-memesi, ifade birliği, başlık, alt başlık düzeni gibi. Bu tür zorluklar editör tara-fından giderildiği zaman daha nitelikli, her biri uzmanınca yazılmış bölümlerden oluşan ders kitapları ortaya çıkar. Sonuçta, elde edilen ürün, harcanan emeğe ve zamana fazlasıyla değmektedir. İşte bu kitaplar da harcanan emek ve zamana fazlasıyla değecek bir ürün olarak ortaya konulmuştur.

Bu kitapların hazırlanmasındaki yoğun uğraş içinde en fazla sorumluluğu üstlenen, her bir bölümün yazarına ayrı ayrı teşekkür ederim. Bu kitapların öğ-retmen adaylarına yararlı olması dileğiyle kitapların planlanması, hazırlanması ve yayımlanması sırasında emeği geçenlere, özellikle Pegem Akademi Yayıncılığa teşekkürüm sonsuzdur.

Tabii ki en büyük teşekkürüm, ileride öğretmen olarak sisteme girecek olan öğrencisini bu kitapla yüz yüze getiren, onların "sınıf yönetimi" konusunda en iyi biçimde yetişmesini sağlayan eğitim fakülteleri öğretim elemanlarıdır.

Piyasada, pek çok sınıf yönetimi kitabı mevcuttur. Hepsi birbirinden değerli olan, öğretim elemanları tarafından yazılmış ve kullanıma sunulmuştur. Bu tu-tum, bu dersi okutan meslektaşlarımıza öğrencileri için en iyisini seçme imkanı vermektedir. Eğitim alanında yazılmış kaliteli ders kitaplarının sayısının artması teşvik edilmeli ve onaylanmalıdır. Tek bir kitap devri kapanmıştır. Bu yol, editörleri ve yazarları, en iyisini yapmaya yönlendirmektedir; "en iyisi benim kitabım" demek yerine, "kitabın her baskısında daha iyisini nasıl yapabilirim" yaklaşımının ağır basması gerekmektedir. Elinizdeki bu sınıf yönetimi kitabı da en iyisini yap-ma yolunda bir uğraş sonucunda ortaya çıkmıştır. Bu uğraşta ismini zikredemedi-ğim pek çok kişinin emeği geçmiştir. Hepsine özel teşekkürlerimi iletirim.

Saygılarımla

Editör

Leylâ KÜÇÜKAHMET

ANKARA, 2015

v

BÖLÜMLER ve YAZARLARI

1. Bölüm: Sınıf Yönetimi ile İlgili Temel Kavramlar Prof. Dr. Temel Çalık

2. Bölüm: Sınıf İçi İletişim ve Etkileşim Prof. Dr. Nezahat Güçlü

3. Bölüm: Sınıf Yönetimi Kavramının Sınıfta Disiplin Sağlamadan Farklı Yanları ve Temel Özellikleri

Yrd. Doç. Dr. Yücel Kayabaşı

4. Bölüm: Sınıf Ortamı ve Grup Etkileşimi Prof. Dr. Ayşe Demirbolat

5. Bölüm: Sınıf Yönetimi ve Disiplin Modelleri Doç. Dr. Neşe Tertemiz

6. Bölüm: Sınıfta Kurallar Geliştirme ve Uygulama Prof. Dr. Galip Yüksel

7. Bölüm: Motivasyon (Güdülenme) Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Öncü

8. Bölüm: Sınıfta İstenmeyen Davranışların Yönetimi Yrd. Doç. Dr. Leyla Ercan

9. Bölüm: Sınıfta Zaman Yönetimi Yrd. Doç. Dr. Sevil Büyükalan Filiz

10. Bölüm: Sınıf Ortamında Eğitim Teknolojisinin Fonksiyonel Kullanımı Prof. Dr. Necati Cemaloğlu

11. Bölüm: Sınıf Organizasyonu Yrd. Doç. Dr. Ayşe Korkmaz

12. Bölüm: Öğrenmeye Uygun Olumlu Bir Sınıf Ortamı Oluşturmada Öğretmen Davranışları

Prof. Dr. Yusuf Budak

vii

İÇİNDEKİLER Önsöz ................................................................................................................... iii Bölümler ve Yazarları ........................................................................................... v İçindekiler ............................................................................................................. vii

1. Bölüm

Sınıf Yönetimi ile İlgili Temel Kavramlar (s. 1-16)

Prof. Dr. Temel Çalık SINIF ve ÖZELLİKLERİ ........................................................................................ 2 SINIF YÖNETİMİ .................................................................................................. 3 SINIF YÖNETİMİNİN BOYUTLARI ....................................................................... 5 SINIF YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN DEĞİŞKENLER ............................................... 7

Okul ................................................................................................................. 7 Aile .................................................................................................................. 8 Çevre ............................................................................................................. 10

ETKİLİ SINIF YÖNETİMİ .................................................................................... 11

2. Bölüm

Sınıf İçi İletişim ve Etkileşim (s. 17-55)

Prof. Dr. Nezahat Güçlü İLETİŞİM KAVRAMININ KAPSAMI ve NİTELİĞİ ................................................ 18 İLETİŞİMİN TANIMI ............................................................................................ 19 İLETİŞİM SÜRECİ ve ÖĞELERİ ........................................................................ 20 İLETİŞİM TÜRLERİ ............................................................................................ 23

Sözlü İletişim ................................................................................................. 23 Konuşma .................................................................................................. 24 Dinleme .................................................................................................... 25 Yazılı İletişim ............................................................................................ 27 Yazılı İletişim Araçları ............................................................................... 28

Sözsüz İletişim .............................................................................................. 29 Sözsüz İletişimin İşlevleri ......................................................................... 30 Sözsüz İletişimin Ögeleri .......................................................................... 30

SINIFTA İLETİŞİM SÜRECİNİN İŞLEYİŞİ .......................................................... 33 SINIF İÇİ ETKİLEŞİM ......................................................................................... 36 SINIFTA OLUMLU ETKİLEŞİM ORTAMININ OLUŞTURULMASI...................... 38 ÖĞRETMEN DAVRANIŞLARININ SINIF İLETİŞİMİNDEKİ ÖNEMİ .................. 40 SINIFTA ETKİLİ İLETİŞİMİ SAĞLAMANIN YOLLARI ........................................ 41 İLETİŞİM KORKUSU .......................................................................................... 45 SINIFTA İLETİŞİMİ ENGELLEYEN FAKTÖRLER.............................................. 46 SONUÇ ............................................................................................................... 49 İLETİŞİM ÖLÇEĞİ .............................................................................................. 51

viii

3. Bölüm Sınıf Yönetimi Kavramının Sınıfta Disiplin Sağlamadan Farklı Yanları ve Temel

Özellikleri (s. 57-79)

Yrd. Doç. Dr. Yücel Kayabaşı SINIF YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER ................................................... 60 SINIF YÖNETİMİNİN TEMEL AMAÇLARI .......................................................... 62 SINIF YÖNETİMİNİN İLKELERİ ......................................................................... 63 SINIF YÖNETİMİ BECERİSİ .............................................................................. 65 SINIF YÖNETİMİ AÇISINDAN ETKİLİ ÖĞRETMEN DAVRANIŞLARI............... 67 SINIFTA DİSİPLİNİ SAĞLAMA ........................................................................... 69 SINIF YÖNETİMİNDE DİSİPLİNİN ETKİSİ ......................................................... 71 ÖĞRETMENLERE SINIF YÖNETİMİ - DİSİPLİN KONUSUNDA KÜÇÜK ÖNERİLER .................................................................... 78

4. Bölüm Sınıf Ortamı ve Grup Etkileşimi

(s. 81-107) Prof. Dr. Ayşe Demirbolat

GRUP ................................................................................................................. 82 GRUPLARIN ÖZELLİKLERİ ............................................................................... 83

Kişilik, Rol ve Statü ........................................................................................ 83 Normlar .......................................................................................................... 84 Bağlılık (Bütünlük) ......................................................................................... 85 Gruba Katılma ............................................................................................... 85 Grubun İletişim Biçimi ................................................................................... 86

GRUP TÜRLERİ ................................................................................................. 86 GRUP ve LİDER ................................................................................................. 87 LİDERLİK TÜRLERİ ........................................................................................... 87 LİDERLİKTE ETKİLİLİK ...................................................................................... 88 BİREY-GRUP ETKİLEŞİMİ ................................................................................. 89 TOPLUMSAL SİSTEM YAKLAŞIMI ve GRUP ................................................... 89 TOPLUMSAL SİSTEM YAKLAŞIMI ve GRUP ETKİLEŞİMİ ............................... 90 SINIF ORTAMLARI ve GRUP ETKİLEŞİMİ ........................................................ 91 SINIF ORTAMLARI ve ÖĞRENCİ-ÖĞRETMEN ETKİLEŞİMİ ........................... 92 GRUP İÇİ ETKİLEŞİMİN HEDEFLERİ: ETKİLİLİK, YETERLİLİK ve DOYUM .................................................................. 93 ETKİLEYEN ve ETKİLENEN KİŞİ OLARAK ÖĞRETMEN ................................. 93 ETKİLENEN ve ETKİLEYEN KİŞİ OLARAK ÖĞRENCİ ..................................... 97 GRUP SÜRECİNDE ÖĞRENCİ-ÖĞRETMEN ETKİLEŞİMİNİN ÜÇ TEMEL BOYUTU ............................................................. 100 SINIF ORTAMINDA GÜVEN DUYGUSUNUN OLUŞTURULMASI .................. 101

ix

SINIF ORTAMINDA KENDİNİ GERÇEKLEŞTİRME KOŞULLARININ OLUŞTURULMASI ................................................................ 102 SINIF ORTAMINLARINDA BAĞLILIK (BÜTÜNLÜK) DUYGUSUNUN OLUŞTURULMASI................................................................. 104 SONUÇ ............................................................................................................. 105

5. Bölüm Sınıf Yönetimi ve Disiplin Modelleri

(s. 109-135) Doç. Dr. Neşe Tertemiz

SINIF YÖNETİMİNİN ÖĞELERİ ....................................................................... 110 SINIF YÖNETİMİNİN BOYUTLARI ................................................................... 112 DİSİPLİN MODELLERİ ..................................................................................... 113

Davranış Değişikliği Modeli ......................................................................... 114 Sosyal Disiplin Modeli.................................................................................. 116 Gerçeklik Terapisiyle Problem Çözme Modeli ............................................. 119 Kounin Modeli .............................................................................................. 122 Etkili Öğretmenlik Eğitimi Modeli ................................................................. 124 Etkili Disiplin Modeli ..................................................................................... 126 Olumlu Disiplin Modeli ................................................................................. 128

SONUÇ ............................................................................................................ 131

6. Bölüm Sınıfta Kurallar Geliştirme ve Uygulama

(s. 137-157) Prof. Dr. Galip Yüksel

Sınıf Yönetimi ve Kurallar ............................................................................ 138 Sınıf Kurallarının Oluşturulması .................................................................. 139

SINIF YÖNETİMİ ve KURALLAR GELİŞTİRME: BİLİŞSEL YAKLAŞIMLAR ................................................................................ 140

Etkili Sınıf Yönetimi ve Disiplinle İlgili Kuralların Planlaması ....................... 141 İşleyişi Belirleme .......................................................................................... 141 Etkili Kurallar Oluşturma .............................................................................. 141 Kuralların Uygulanması ............................................................................... 143 Okula Başlama ............................................................................................ 143 Kuralların ve İşleyişlerin Öğretilmesi ........................................................... 145 Kurallar ve Uygulanmasını Denetleme ........................................................ 147

SINIF YÖNETİMİ ve KURALLAR GELİŞTİRME: DAVRANIŞÇI YAKLAŞIMLAR .......................................................................... 150

Davranışın Sonuçları ................................................................................... 152 Sınıfta İletişim ve Disiplinle İlgili Kurallar Geliştirme .................................... 153 Kurallar Oluştururken Ayırt Edici Uyaranları Kullanma ................................ 154

x

7. Bölüm Motivasyon (Güdülenme)

(s. 159-182) Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Öncü

GÜDÜLEMENİN TANIMI VE NİTELİGİ ............................................................ 160 GÜDÜLENME KURAMLARI ............................................................................ 161

Davranışçı Yaklaşım ................................................................................... 162 İnsancıl Yaklaşım ....................................................................................... 163 Bilişsel Yaklaşım ........................................................................................ 163 Sosyal Öğrenme Yaklaşımı ........................................................................ 164

KATILIMA GÜDÜLEME ................................................................................... 165 İçten ve Dıştan Güdülenme ........................................................................ 165

GÜDÜLEMEYİ ETKİLEYEN KİŞİSEL FAKTÖRLER ....................................... 168 Kaygı, Güdülenme ve Uyarılma ................................................................. 168 Güdülenme ve İhtiyaçlar ............................................................................. 169 Güdülenme ve İnançlar .............................................................................. 173 Güdülenme ve Amaçlar .............................................................................. 174

ÖGRENCİLERİ GÜDÜLEME YOLLARI .......................................................... 175 GÜDÜLENME YAKLAŞIMLARININ SINIFTA UYGULANMASI ....................... 178

8. Bölüm Sınıfta İstenmeyen Davranışların Yönetimi

(s. 183-210) Yrd. Doç. Dr. Leyla Ercan

İSTENMEYEN DAVRANIŞ NEDİR? ................................................................. 187 İSTENMEYEN DAVRANIŞLARIN NEDENLERİ ............................................... 191 İSTENMEYEN ÖĞRENCİ DAVRANIŞLARINA NEDEN OLAN KAYNAKLAR ............................................................................ 194

Öğrenciden Kaynaklanan Nedenler ............................................................ 194 Okuldan Kaynaklanan Nedenler .................................................................. 195 Evden Kaynaklanan Nedenler ..................................................................... 195 Sınıftan Kaynaklanan Nedenler .................................................................. 195 Öğretmenden Kaynaklanan Nedenler ......................................................... 195

İSTENMEYEN ÖĞRENCİ DAVRANIŞLARININ AMACI ................................... 197 SINIFTA İSTENMEYEN DAVRANIŞLARIN ÖNLENMESİ................................ 199 EK 1 .................................................................................................................. 204 EK 2 .................................................................................................................. 205 EK 3: SINIF İÇİ DAVRANIŞLARI KONTROL LİSTESİ ..................................... 206

xi

9. Bölüm Sınıfta Zaman Yönetimi

(s. 211-241) Yrd. Doç. Dr. Sevil Büyükalan Filiz

ZAMAN YÖNETİMİ ........................................................................................... 212 ZAMAN YÖNETİMİ YAKLAŞIMLARI ................................................................ 214 SINIF İÇİNDE ZAMAN KULLANIMI .................................................................. 216 ETKİLİ ZAMAN YÖNETİMİ İÇİN DERSİ PLANLAMA ...................................... 222 HERBARTIN BASAMAKLARINA GÖRE DERS PLANI .................................... 225 ETKİLİ ZAMAN YÖNETİMİ İÇİN ÖĞRETMENLERE ÖNERİLER .................... 229 SINIFTA DİSİPLİN SORUNLARI ve ZAMAN YÖNETİMİ ................................. 231

10. Bölüm Sınıf Ortamında Eğitim Teknolojisinin Fonksiyonel Kullanımı

(s. 243-264) Prof. Dr. Necati Cemaloğlu

EĞİTİM TEKNOLOJİSİNİN KAVRAMSAL BOYUTU ........................................ 244 GÖRSEL-İŞİTSEL ARAÇLARIN ÖNEMİ .......................................................... 245 EĞİTİM TEKNOLOJİSİNİN KAPSAMI .............................................................. 246

Öğretim Teknolojisi, İletişim ve Öğrenme Arasındaki İlişkiler ...................... 247 Görsel-İşitsel Araçların Öğretim Ortamındaki İşlevleri................................. 248

ÖĞRETİMDE KULLANILAN GÖRSEL- İŞİTSEL ARAÇLAR .......................... 250 Ortam Özellikleri ve Görsel-İşitsel Araç Seçimi ........................................... 253 Öğretmen Tutumları, Yeterlikleri ve Görsel-İşitsel Araç Seçimi .................. 254 Görsel-İşitsel Araçların Sınıfta Etkin Kullanımı ............................................ 256

11. Bölüm Sınıf Organizasyonu

(s. 265-282) Yrd. Doç. Dr. Ayşe Korkmaz

ORGANİZASYONUN TANIMI ve ÖNEMİ ......................................................... 266 SINIF ORGANİZASYONU ................................................................................ 266 DERS DÖNEMİ ÖNCESİ SINIFIN HAZIRLANMASI ........................................ 267 FİZİKİ ORTAMIN DÜZENLENMESİ ................................................................. 268 ÖĞRETİM ETKİNLİKLERİNİ PLÂNLAMA ........................................................ 274 ÖĞRENCİ DAVRANIŞI İÇİN REHBERLİK SAĞLAMA ..................................... 275 SINIFTA ÖĞRENCİLERİN GELİŞİMLERİNİN İZLENMESİ .............................. 276 EĞİTİM TEKNOLOJİSİNİN KULLANILMASI .................................................... 277 SINIF ORTAMINDA ZAMAN YÖNETİMİ .......................................................... 278 EĞİTİM ORTAMINDA ÜÇÜNCÜ KİŞİLERDEN FAYDALANMA....................... 279

xii

12. Bölüm Öğrenmeye Uygun Olumlu Bir Sınıf Ortamı Oluşturmada Öğretmen

Davranışları (Örnekler ve Öneriler) (s.283-319)

Prof. Dr. Yusuf Budak

GİRİŞ ................................................................................................................ 286 ÖĞRENMEYE UYGUN ORTAMIN TEMEL FAKTÖRLERİ .............................. 287

Fiziksel Değişkenler .................................................................................... 288 Sosyo – Psikolojik Değişkenler ................................................................... 289 Öğrenci ........................................................................................................ 291 Öğrenme – Öğretme Süreci ........................................................................ 291 Öğretmen ve Rolleri .................................................................................... 295

Sınıf Yönetimi ile İlgili Temel Kavramlar

1. Bölüm

Prof. Dr. Temel Çalık

Sınıf Yönetimi 2

SINIF ve ÖZELLİKLERİ

Sosyal bir kurum olan okul, bireyin ve toplumun ihtiyaçları-nın bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Okul, belli bir yeri olan, belli bir süre devam eden, öğrenci ve öğretmeni değişen, geniş bir çevreye hitap eden, eğitim sürecini planlı ve programlı bir şekilde sürdüren, genel ve mesleki çeşitler içerisinde şekillenen bir kurumdur. Okul ve sınıf, eğitim sisteminin temel işlevsel öğe-leridir.

Sınıf, öğretim etkinliklerinin gerçekleştirilmesi için öğrenci-lerin ve fiziksel kaynakların etkileşim içinde olduğu sosyal bir ortamdır. Başka bir anlatımla sınıf, eğitim ve öğretim etkinlikle-rinin gerçekleştiği bir yaşama alanıdır. Sınıf ortamı, öğrenme-öğretme etkinliklerinin gerçekleştiği, öğrencilerin etkileşim için-de olduğu, kendine özgü havası ve iklimi olan sosyal bir çevredir. Farklı kişilik özeliklerine, beklenti ve ihtiyaçlara sahip öğrenci-ler, sınıfta ortak toplumsal bir yapı oluştururlar.

Ders programları, öğretim araç ve gereçleri, öğrenci toplu-luğu ve okulun genel havası, bunların tümü öğrencilerin yetişme-si bakımından çok önemli olmakla birlikte, eğitim sürecinde en etkili unsurun öğretmen olduğu tartışılmaz bir gerçektir. Öğret-men, okul ve sınıf ortamını canlandıran, öğretim için uygun, ilginç ve zevkli bir duruma getiren kimsedir. Yönettiği öğretim etkinlikleri sırasında dolaylı ve dolaysız olarak öğrencileri üze-rinde izler bırakır. Akademik ve mesleki bakımdan geleceklerine yön verir. Ayrıca onların kişilik kazanmalarına ve bir hayat görü-şü edinmelerine yardımcı olur.

Öğretim etkinlikleriyle ilgili araştırmalar, bugünkü okul or-tamında öğretmene eskisine göre daha önemli sorumluluklar düştüğünü ortaya koymaktır. Öğretim, öğrenmeleri şansa bırak-madan öğrenmenin hızlandırılmasıdır. Öğretim, davranış değiş-tirmeyi kolaylaştırma ve amaçlı bir uğraştır. “Öğrenme en iyi nasıl hızlandırılabilir?” ve “Öğrenme nasıl etkili kılınabilir?” sorularının cevaplarını bulmak için yapılan çalışmalar, öğretme-nin beş temel alanda beceri sahibi olması gerektiğini ortaya çı-karmaktadır. Bu temel beceriler; zamanı iyi kullanma, öğrenci davranışlarını yönetme ve sınıf yönetimi, sunuya yer verme, öğre-timi değerlendirme ve öğrencilerine dönüt verme olarak belir-lenmiştir.

Okul ve sınıf, eğitim sisteminin temel işlevsel öğeleridir.

Sınıf Yönetimi ile İlgili Temel Kavramlar 3

Çağdaş eğitim ve öğretim ilkelerine göre görev yapan bir öğ-retmen, sadece ders veren, ders anlatan, sınav yapan ve not ve-ren biri değildir. Aynı zamanda bir organizatör, bir yönetici, bir rehber, bir izleyici ve bir değerlendiricidir. Öğretmen, öğrencile-rinin davranışları üzerinde çalışır. Eğittiği her öğrencisinin önce-den belirlenmiş amaçlara ulaşmasına yardım eder ve onların istenilen davranışlara sahip birer kişi olmasını sağlar. Öğrenim için elverişli bir ortam hazırlanmadıkça, öğrenmenin sağlıklı bir biçimde gerçekleştirilmesi söz konusu olamaz. Öğrenme ortamı sınıfın içi ve dışı ile bir bütündür. Bu nedenle öğretmen, öğren-me ortamını hazırlarken yalnız sınıf içini değil, sınıf dışı etkileri de dikkate almak zorundadır.

Öğrenme ortamını hazırlamada, hem öğrenme için gerekli çevreyi hem de psikolojik koşulları iyi düzenlemek gerekir. Çev-re koşulları okul, sınıf, okul çevresi ve eğitim araç ve gereçlerini; psikolojik koşullar ise öğrenme için hazırlanacak duygusal ve toplumsal ortamı, sınıf yönetimini ve disiplini kapsamaktadır.

Yaşanan hızlı toplumsal değişmeler, bilginin yaygınlaşması ve öğretmenin bilgi otoritesi rolünün zayıflaması, aile yapısında-ki değişmeler ve öğretmenlerin disiplin sorunlarıyla nasıl baş edecekleri konusunda yeterli bilgiye sahip olmamaları gibi ne-denlerden dolayı sınıf yönetimi ve disiplini, güncelliğini ve öne-mini korumaya devam etmektedir.

SINIF YÖNETİMİ

Sınıf yönetimi, öğrencilerin öğrenmelerine yardımcı olan düzenli ve güvenli bir sınıf ortamının oluşturulmasını ifade eder. Sınıf yönetimi, etkili bir öğretim ve öğrenmeye ilişkin stratejile-rin geliştirilmesini ve uygulanmasını konu alır. Sınıf yönetimde amaç, öğrencilerin öğrenme motivasyonunu geliştirecek olumlu, düzenli ve güvenli bir sınıf ortamı oluşturmak ve sürdürmektir. Ayrıca, sınıf yönetimi sürecinde öğrencilerin sorumluluğunu geliştirmek ve onlara davranışlarını nasıl düzenleyeceklerini öğretmek de amaçlanır. Etkili bir sınıf yönetiminde öğrenci dav-ranışı güç, baskı ya da zorlama ile değil, öğrencilerin katılımı ve istekliliği sağlanarak onlara kendi öğrenme ortamlarını oluştur-mayı ve kontrol etmeyi öğreterek düzenlenir. Böylece, sınıf yö-netimi sürecinde öğrencilerin sorumluluk almaları ve öğrenmeyi öğrenmeleri önemli bir beceri olarak görülür.

Sınıf Yönetimi 4

Sınıf yönetimi, eğitim yönetiminin ilk ve temel basamağıdır. Sınıf, öğrencilerle öğretmenin buluştukları bir yerdir. Eğitimin amacı olan öğrenci davranışının oluşması burada başlar. Eğitim için gerekli birincil kaynaklar olan öğrenci, öğretmen, program ve diğer unsurlar sınıfın içindedir. Eğitim ve okul yönetiminin başarısı ve kalitesi büyük ölçüde sınıf yönetiminin başarı ve kali-tesine bağlıdır. Sınıf yönetiminin doğru anlaşılması için sınıf kavramına açıklık kazandırmak gerekir. Sınıf ortak özelliklerin-den dolayı bir araya getirilen öğrenci gruplarına, önceden belir-lenmiş ortak davranışların kazandırılması için öğretimin yapıldığı dersliktir. Sınıf denilince derslik kadar, derslikte yer alan araç ve gereçlerle öğretmen ve öğrenci de anlaşılmaktadır.

Sınıf yönetimi başlangıçta öğretmenin otoritesinin sınıfta hakim kılınması anlamında kullanılmaktaydı ve disipline daya-nan bir anlayış hakimdi. Bu anlayışa göre öğretmen ve öğrenci ilişkilerinde aşırı bir kuralcılık vardır. Öğrencinin katılımına pek yer verilmez. Öğretim etkinliklerinde öğretmen aktif, öğrenci pasif durumdadır. Öğretmen oldukça otoriter ve kuralcıdır. Bu yaklaşım daha çok öğretmenin otorite olarak algılandığı gele-neksel toplumlarda söz konusudur.

Günümüzde, sınıf yönetimi daha çok, öğrenmeyi sağlayıcı bir sınıf ortamının sağlanmasıyla açıklanmaktadır. Diğer bir an-latımla, sınıfta öğrenme için olumlu bir havanın sağlanması, öğ-retmenin alan bilgisine çok iyi hakim olması ve genel kültür ile öğretmenlik meslek formasyonu kazanmasıyla sağlanabileceği belirtilmektedir. Bu yaklaşım öğrencinin duygusal, zihinsel ve bedensel gelişimine uygun bir modeldir. Burada, eğitim ve öğre-tim etkinliklerinin merkezinde öğrenci yer alır. Sınıfta uyulması gereken kurallar, öğretim yöntemleri, dersin amacı gibi etkinlik-ler öğrencilerle tartışılır.

Geleneksel anlayışta sınıf yönetimi öğretmen merkezlidir. Böyle bir anlayış, sınıf içi yaşantılarda ve öğretim etkinliklerinde öğretmenin aktif olması, öğrencinin ise pasif bir konumda ken-dine verilenleri alması düşüncesini yansıtır. Geleneksel sınıf yö-netimi anlayışı tepkisel bir yaklaşım içerir, sorunlar ortaya çıkın-ca müdahale edilir, sınıf içi kurallar katıdır ve öğretim sürecinde öğrencinin katılımı yetersizdir. Çağdaş sınıf yönetimi ise, katı-lımcı ve esnek bir özellik gösterir. Çağdaş sınıf yönetimi modeli, öğrencinin duygusal, düşünsel ve zihinsel gelişimine uygun ola-rak insancıl bir anlayışı temsil eder. Çağdaş yaklaşımda,

Sınıf yönetimi, eğitim yönetiminin ilk ve temel basamağıdır.