UNIVERZITET U TUZLIEKONOMSKI FAKULTETRAČUNOVODSTVO I POSLOVNE FINANSIJE ŠK. 2011/2012

SEMINARSKI RADFINANSIJSKO UPRAVLJANJE I KONTROLA U

JAVNOM SEKTORUSISTEM TREZORA - RIZNICE

Profesor: Studenti: Dr.sc.Emira Kozarević, docentica Belmina Huseinčehajić, I-2342/09 Mirnesa Jusufović, I-2301/09 Senada Jašarević, I-2143/09

Tuzla, maj 2012.

SADRŽAJ

UVOD.....................................................................................................................................................3

1. TREZOR (RIZNICA)..............................................................................................................................4

1.1. Osnovni elementi trezora (riznice)..............................................................................................4

1.2. Funkcije trezora (riznice).............................................................................................................6

1.3. Zakonski okvir za trezorsko poslovanje.......................................................................................7

1.4. Modeli organizacije trezora (riznice)..........................................................................................8

2. TREZOR U FEDERACIJI BiH................................................................................................................10

2.1.Funkcije i zadaci trezora Federacije BiH....................................................................................10

2.1.1.Planiranje izvršavanja budžeta............................................................................................11

2.1.2.Izvršavanje budžeta............................................................................................................11

2.1.3.Centralizovana isplata plata................................................................................................12

2.1.4.Računovodstvena metodologija.........................................................................................12

2.1.5.Finansijsko izvještavanje.....................................................................................................12

2.1.6.Nadzor nadležnih ministarstava i budžetskih korisnika......................................................13

2.1.7.Otplata duga, novo zaduživanje, izdavanje garancija i upravljanje neangažovanim sredstvima...................................................................................................................................13

2.2. Sistem glavne knjige trezora.....................................................................................................14

2.3. Način vođenja jedinstvenog računa trezora.............................................................................15

3.PLAĆANJA IZ TREZORA BUDŽETSKIH KORISNIKA...............................................................................16

3.1. Centralizovano plaćanje svih izdataka......................................................................................17

3.2. Centralizovani obračun i isplata plaća.......................................................................................17

ZAKLJUČAK...........................................................................................................................................18

LITERATURA.........................................................................................................................................19

UVOD

Tema ovog seminarskog rada je Sistem trezora-riznice. Ovaj seminarski rad je podijeljen na tri dijela. U prvom dijelu date su osnovne odrednice trezora-riznice. Prvi dio je podijeljen na četiri dijela. U prvom su dati osnovni elementi trezora. U drugom dijelu date su osnovne funkcije trezora-riznice. U trećem dijelu navedeni su zakonski okviri za trezorsko poslovanje, a u četvrtom dijelu predstavljeni su modeli organizacije trezora-riznice.

Drugi dio seminarskog rada sadrži osnovne elemente trezora u Federaciji BiH. U okviru drugog dijela predstavljene su funkcije i zadaci trezora u Federaciji BiH, kao i sistem glavne knjige trezora i način vođenja jedinstvenog računa trezora.

Treći dio seminarskog rada sadrži osnovne odrednice plaćanja iz trezora budžetskih korisnika. U okviru ovog dijela takođe je predstavljeno centralizovano plaćanje svih izdataka i centralizovani obračun i isplata plaća.

Na kraju seminarskog rada dat je zaključak koji predstavlja opseg znanja usvojenog istražujući ovu temu. Prilikom obrade ove teme korištena je stručna literatura, kao i zakoni, članci i internet izvori iz oblasti trezorskog poslovanja.

1. TREZOR (RIZNICA)

1.1. Osnovni elementi trezora (riznice)

Riječ trezor potiče od latinske riječi thesaurus i podrazumjeva blagajnu, sef, pretinac ili posebnu prostoriju u kojoj se čuvaju dragocjenosti, vrijednosni papiri i ostale vrijednosti. U savremenim uslovima pod trezorom se podrazumjeva mnogo slojevitiji pojam kojim se označava „javna institucija putem koje se u mnogim zemljama provodi finansijska služba države, a vezana je uz Ministarstvo finansija.“

Zakon o proračunima1 definira riznicu-trezor kao sektor Ministarstva finansija Federacije ili kantona koji se uspostavlja u svrhu planiranja i izvršavanja budžeta Federacije, nadzora budžeta, upravljanja novcem i vođenja jedinstvenog računa trezora te vođenja računovodstva u skladu sa dobivenim ovlaštenjima.

Trezor se uspostavlja radi boljeg upravljanja finansijama države, javnim novcem, odnosno finansijskim sistemom državne uprave. Temeljna zadaća trezora najčešće se opisuje kao brižljivo planiranje i nadziranje sredstava koja pritječu i odlijevaju se s računa kojima raspolaže država, u cilju osiguravanja budžetskim organizacijama i korisnicima pravodobno podmirenje njihovih izdataka, odnosno ispunjenje obaveza države. Trezor je odgovoran za sva novčana sredstva budžeta i korisnika budžeta. Svi korisnici budžeta prosljeđuju svoje zahtjeve za trošenje sredstava budžeta, zajedno sa svim potrebnim dokumentima prema trezoru, koji nakon potvrde o raspoloživosti sredstava, u skladu sa budžetskom pozicijom, odobrava zahtjev i naređuje odgovarajućim poslovnim bankama da izvrše isplatu.

Trezor, kao osnovna organizaciona jedinica unutar Federalnog ministarstva finansija i ministarstva finansija kantona, u najbližoj vezi je s funkcijama izvršenja budžeta. U izvršavanju državnog budžeta trezor se može ustrojiti tako da ima "pasivnu" ili „aktivnu“ ulogu. Trezor je „pasivan“ onda kada mu se u nadležnost ne stavlja direktno uticanje na izvršavanje budžetskih rashoda i izdataka, već samo praćenje rasporeda sredstava na budžetske korisnike i njihove programe. Trezor ima „aktivnu“ ulogu onda kad mu se daju ovlaštenja na postavljanje ograničenja u raspolaganje novcem i stvaranje obaveza iz budžeta, ili kad se utvrdi da je obavezan davati posebna odobrenja za pojedine izdatke na osnovu prethodno ustanovljenih mjerila.

Organizacija i zadaće riznice razlikuju se od zemlje do zemlje. U pravilu, organizaciju riznice određuju povijesni i kulturni faktori zemlje, struktura privrede, te raspored ovlaštenja dodijeljenih na osnovu utvrđenog ustroja državne uprave. Riznice se osnivaju kao središta reformi fiskalnog sustava, te im se dodjeljuju različite zadaće, stepeni odgovornosti i poslovne funkcije kojima se mogu razriješiti problemi neodgovarajućeg ili usredištenog upravljanja državnim finansijama, nepostojanja ili manjkave kontrole nad nabavkom i upotrebom državne imovine i drugih izvora sredstava, neučinkovitog upravljanja javnim službama ili ulaganjima u infrastrukturu i kapitalne izdatke i rashode, nepostojanjem kvalitetnog sistema izvještavanja za parlament i vladu. 1 Član 5. Zakon o proračunima-budžetima u Federaciji Bosne i Hercegovine

Uloga trezora u dijelu izvršenja budžeta ogleda se u radnjama koje obuhvataju pregled i odobravanje zahtjeva za plaćanje, sa neophodnom dokumentacijom i listom prioriteta koja se u principu utvrđuje u Zakonu o izvršenju budžeta. Sistem trezora podrazumjeva da svi mogu dati nalog za plaćanje ali samo odjel trezora može dati odobrenje da se taj nalog obavi. Trezor putem ovog mehanizma preventivno djeluje na potrošnju.

Korisnici koriste budžetska sredstva samo za namjene koje su određene budžetom, a u skladu sa svojim godišnjim finansijskim planom i po dinamici, utvrđenoj tromjesečnim i mjesečnim planovima koje odobrava ministar finansija na temelju plana novčanih tokova. Na osnovu alokacije budžetskih sredstava i instrukcije Ministarstva finansija, korisnici pripremaju i podnose prijedloge operativnih proračuna Ministarstvu finansija.2

Ključnu kariku u stvaranju preduslova za provođenje efikasnog sistema interne finansijske kontrole jeste uspostavljanje trezora na svim nivoima. Trezor pomaže u ostvarenju glavnih ciljeva upravljanja javnim finansijama, kao što su:3

namjensko korištenje sredstava u skladu sa zakonskim i podzakonskim propisima; transparentnost sistema, pružanje informacija u obliku i na način koji korisnicima omogućava razumijevanje i

daje mogućnost daljnje analize; funkcionisanje sistema odgovornosti.

Efekti trezorskog poslovanja su:4

jasan i zakonit proces izvršavanja budžeta; finansiranje rashoda u skladu s odlukama; odgovorno i efikasno korištenje javnih resursa; sveobuhvatne informacije o finansijskom položaju i kretanjima u općini/

vanbudžetskom fondu; sveobuhvatnu kontrolu potrošnje budžetskih korisnika i efikasniju raspodjelu

sredstava; jeftinije i brže poslovanje; poboljšanje u proceduri donošenja odluka; optimiziranje finansijskog rukovođenja; instrument u borbi protiv korupcije; odgovornost prema građanima.

1.2. Funkcije trezora (riznice)

2 Zakon o izvšavanju budžeta Federacije Bosne i Hercegovine za 2012.godinu, Sarajevo, decembar 2011.3 Efekti uvođenja trezorskog poslovanja u općinama i vanbudžetskim fondovima,Rička Željko, Revicon, maj 2011. 4 Efekti uvođenja trezorskog poslovanja u općinama i vanbudžetskim fondovima,Rička Željko, Revicon, maj 2011.

Trezor je centralni element u finansijskom upravljanju sredstvima budžeta i tijelo koje ima vodeću ulogu u obavljanju sljedećih funkcija:

zakonodavna i regulatoma djelatnost u području prihoda i primitaka, te izdataka države i makroekonomska politika;

priprema proračuna: oblikovanje pravila za izradu i donošenje proračuna, procjene i planiranje rasporeda prihoda, te kapitalnih i tekućih izdataka; priprema i izrada, te podnošenje proračuna parlamentu;

izvršenje proračuna: izvršenje plaćanja i kontrola finansijskog poslovanja središnje države; nadziranje finansijskog poslovanja izvanproračunskih fondova i lokalne uprave i samouprave;

finansijske operacije povezane s izvršenjem proračuna: upravljanje novčanim sredstvima (likvidnost), održavanje evidencija i registara državne imovine potraživanja i obveza, izdavanje državnih vrijednosnica (trezorski zapisi, obveznice i si) i jamstava; upravljanje unutarnjim i vanjskim dugom, te stranim donacijama, pomoćima i zajmovima;

računovodstvo i upravljanje financijskim informatičkim sustavom (DFIS -Državni financijski informacijski sustav, od engl. FMIS - Financial management of information sytems): računovodstvo središnje države, te kontrola i razvoj državnog računovodstva i financijskih informatičkih sustava;

revizija i ocjena financijskog poslovanja države (interna kontrola i revizija u riznici): usklađenost izvršenja proračuna s odobrenim proračunom i zakonodavnom osnovicom proračuna; analiza troškovne učinkovitosti u korištenju javnih resursa.

Druge poslovne funkcije koje su u domeni upravljanja i reguliranja finansijskog sistema i povezni su poslovni procesi prema riznici unutar Ministarstva finansija:

priprema i predlaganje finansijskih zakona, podzakonskih akata i drugih oblika zakonodavnog uređivanja javnih financija,

finansijski nadzor i kontrola preduzeća u državnom i pretežito državnom vlasništvu, regulativa kojom se uređuju radni odnosi i primanja državnih službenika i računovodstveni standardi javnog sektora ili proračuna.

Funkcije riznice u Ministarstvu finansija razlikuju se od zemlje do zemlje, ali, u pravilu, obuhvaćaju pobrojene s time što ustroj riznice odražava posebnosti u institucionalnom ustroju, te političkom uređenju.

1.3. Zakonski okvir za trezorsko poslovanje

Trezorsko poslovanje predstavlja bitan proces u budžetskom sistemu u svim državama, pa tako i u Bosni i Hercegovini, sve do lokalne razine vlasti. Trezorsko poslovanje, kao dio budžetskog sistema, naslonjeno je na značajan pravni okvir koji se odnosi na budžet i budžetsko računovodstvo, a regulisano je, prije svega, Zakonom o budžetu u Federaciji BiH (Službene novine FBiHbroj 19/03 i 10/07), a potom slijede i:

Zakon o trezoru u FBiH (Službene novine FBiH broj 19/03 i 10/07) Pravilnik o finansijskom izvještavanju i godišnjem obračunu budžeta u FBiH

(Službene novine FBiH broj 17/05) Pravilnik o knjigovodstvu budžeta/proračuna u FBiH (Službene novine FBiH broj 15/07) Uredba o računovodstvu budžeta/proračuna u FBiH (Službene novine FBiH broj

10/07) Uputstvo o izvršavanju budžeta sa jedinstvenog računa trezora (Službene novine FBiH

broj 94/07) Ostala akta (međunarodni računovodstveni standardi i kodeksi, budžet, odluka o

izvršavanju budžeta, statut ...) Uputstvo o uspostavljanju i jačanju internih kontrola budžetskih korisnika.

Kako bi trezorsko poslovanje bilo značajno usaglašeno sa pomenutim zakonskim aktima, iste bi sigurno trebalo doraditi kako s više termina tako i nadležnosti općina, čime bi se otklonile eventualne nedoumice koje se javljaju kod onih koji zakone provode. Donošenjem Zakona o trezoru u Bosni i Hercegovini upotpunjen je pravni i regulatorni okvir koji predstavlja temelj za izgradnju savremenog i efikasnog sistema finansijskog upravljanja javnim prihodima i rashodima.

1.4. Modeli organizacije trezora (riznice)

Upravljanje aktivom i pasivom koja se drži u trezorima i obavljanje transakcija s tim u vezi, posebno ubiranje i trošenje novca, obično se naziva „operacije trezora“ ili „funkcije

trezora“. Izraz „operacije trezora“ se odnosi na upravljanje i vršenje svih finansijskih transakcija vlade. Takvim aktivnostima upravljalju ljudi u posebnom dijelu ministarstva finansija koji se uglavnom naziva „Trezor-riznica“ ili „Računi vlade“. Obično postoji zakon, propis ili odluka kojima se određuju funkcije trezora i ovlaštenja neophodna da bi trezor mogao efikasno obavljati sve svoje fukcije uključujući zaštitu prihoda, osiguranje porezne discipline, upravljanje finansijama i računovodstvenim kontrolama.

Osnovni cilj trezora je osiguranje pravovremenog podmirenja izdataka nadležnih ministarstava i budžetskih korisnika tj.ispunjenje obaveza vlade. Osnovni cilj, trezor, nastoji ispuniti brižljivim planiranjem i nadziranjem sredstava koja pritječu i odlijevaju se sa računa kojima raspolaže vlada. Glavni faktori koji određuju organizaciju i zadatke trezora su faktori historijske i kulturne prirode, struktura privrede, razvoj u sektoru javnih finansija.

Organizacija trezora se može posmatrati kroz dva osnovna modela:

MODEL 1

Kod modela 1 sektor trezora se formira kao dio Ministarstva finansija i u njemu se obavljaju sljedeće aktivnosti:

Upravljanje novčanim sredstvima Izvršenje budžeta Računovodstvo i izvještavanje Upravljanje dugom.

Slika br.2: Organizacija trezora: Model 15

MODEL 2

Kod modela 2 sektor trezora se formira kao dio Ministarstva finansija i u njemu se obavljaju sljedeće aktivnosti:

Upravljanje novčanim sredstvima5 Grupa autora, PRORAČUN – BUDŽET, Revicon, Sarajevo, 2001.

Ministarstvo finansija

Trezor Priprema budžeta Ostali sektori

Upravljanje dugom

Upravljanje novčanim sredstvima

Izvršenje budžeta

Računovodstvo i izvještavanje

Upravljanje dugom.

Slika br.3: Organizacija trezora: Model 16

Međunarodni monetarni fond preporučuje Model 1 jer je potrebno trezoru dati širi opseg odgovornosti u finansijskom upravljanju u zemljama koje su suočene sa:

značajnim problemima u ekonomskom i finansijskom prilagođavanju brzim institucionalnim promjenama.

Trebalo bi naglasiti kako ne postoji model koji bi jednoznačno sugerisao organizacijsku strukturu trezora koja je primjenjiva za sve. U zavisnosti od potreba svake pojedine zemlje određuje se broj i funkcije pojedinih organizacijskih dijelova (uprava, odjela i sl.). S tim u vezi treba napomenuti da će se svaki trezor tokom vremena razvijati i mijenjati.

2. TREZOR U FEDERACIJI BiH

2.1.Funkcije i zadaci trezora Federacije BiH

Trezor (riznica) Federacije BiH sastoji se od Centralnog ureda i Ureda u Mostaru. Federalno ministarstvo može, po potrebi, otvoriti van sjedišta Ministarstva i druge urede. Trezor (riznica) ne oduzima korisnicima budžeta nijedan dio odgovornosti vezanih za upravljanje - on im obezbjeđuje bolju informisanost, tako da mogu da bolje upravljaju

6 Grupa autora, PRORAČUN – BUDŽET, Revicon, Sarajevo, 2001.

Ministarstvo finansija

Trezor Budžet Računovodstvo i izvještavanje

Ostali sektor

Upravljanje novčanim sredstvima

Upravljanje dugom

Priprema budžeta

Izvršenje budžeta

sredstvima. Ako se dobro vodi, riznica (trezor) može poboljšati kredibilitet budžeta kroz efikasno i racionalno upravljanje gotovinskim sredstvima.

Trezor je odgovoran za pripremu budžeta institucija BiH i međunarodnih obaveza BiH u kojima će biti iskazano koliko se prihoda i ostalih primitaka planira prikupiti i na koji način, kao i detalje o tome koliko će se utrošiti i kako će se sredstva rasporediti između korisnika budžeta. Odgovoran je da pripremi budžet na osnovu politike i propisa Parlamentarne skupštine BiH i Vijeća ministara BiH u skladu sa njihovom odgovornostima i nadležnostima.

Svoje financijske transakcije Trezor vodi putem Jedinstvenog računa trezora (JRT). Jedinstveni račun Trezora predstavlja račune otvorene kod Centralne banke, jedne ili više poslovnih banaka, sa kojih se izvršavaju transakcije i na kojima se drže novčana sredstva budžeta i korisnika budžeta. Trezor je odgovoran za pripremanje financijskih planova kojim se projiciraju tokovi novčanih sredstava sa Jedinstvenog računa Trezora. Ovi financijski planovi bi se koristili kao osnova za operativno izvršavanje odobrenog budžeta. Ukoliko se bude projicirao deficit, uz financijske planove se daju pretpostavke o neophodnim korektivnim mjerama. Financijski planovi se podnose Vijeću ministara na njihov uvid i odobravanje.

Zadaci Trezora su i da održava Sistem glavne knjige Trezora, koji u sebi obuhvata dnevnike glavne knjige i pomoćne knjige korisnika budžeta za sve izvore primitaka i rashoda, kao i da propisuje i provodi sistem internog nadzora korisnika budžeta kako bi se osiguralo da budžetski korisnici obavljaju aktivnosti u skladu sa upustvima Trezora i drugim financijskim propisima i da vrši pregled financijskih procedura korisnika budžeta i pravi preporuke za poboljšavanje istih.

Osnovne funkcije riznice (trezora) jesu:

Planiranje izvršavanja budžeta, Izvršavanje budžeta, Centralizovana isplata plata, Računovodstvena metodologija, Finansijsko izvještavanje, Nadzor nadležnih ministarstva i budžetskih korisnika, Otplata duga, novo zaduživanje, izdavanje garancija i upravljanje neangažovanim

sredstvima.

2.1.1.Planiranje izvršavanja budžeta

Riznica (trezor) priprema planove kojima se projiciraju tokovi novčanih sredstava JRR-a. Ovaj plan bi se koristio kao osnova za operativno izvršavanje odobrenog budžeta. Takođe, riznice (trezori) pripremaju i plan izvršenja budžeta kvartalno, zatim progresivno proširuju period kako bi se pokrila cijela fiskalna godina. U zadnjem kvartalu period bi se proširio tako da se pokrije i prvi kvartal naredne godine, a radi lakšeg prelaska u narednu fiskalnu godinu.

Federalni ministar finansija i kantonalni ministri finansija obavještavaju nadležna ministarstva i budžetske korisnike o kvartalnim planovima izvršenja budžeta najkasnije 10 dana prije početka kvartala na koji se plan odnosi. Riznica (trezor) će koristiti sve neophodne podatke iz raznih izvora potrebne za projiciranje novčanih tokova. Mogu se, između ostalih, koristiti sljedeći izvori podataka:

najnoviji izvodi o uplatama i isplatama u korist i na teret računa JRT otvorenih kod banaka,

prognoze o primicima na JRT napravljene od Carinske uprave, Poreske uprave i ostalih ministarstava koja dobivaju primitke,

prognoze isplata za servisiranje duga, projekcije inostranih tokova pomoći i pozajmljivanja i kretanja ključnih makroakonomskih parametara.

Riznica (trezor) će analizirati ove podatke i obračunavati sveukupne projekcije tokova novca na i sa JRR. Na osnovu ovih analiza riznica (trezor) izrađuje prijedlog globalnih ograničenja na iznosima sredstava raspoloživih i trošenje u datom periodu.

2.1.2.Izvršavanje budžeta

Riznice (trezori) izvršavaju budžete odobrene od Parlamenta. Na osnovu obavještenja o kvartalnim planovima izvršenja budžeta nadležna ministarstva i budžetski korisnici će riznicama (trezorima) dostaviti svoje mjesečne zahtjeve za trošenje sredstava budžeta, zajedno sa neophodnom dokumentacijom i listom prioriteta, do sedmog u mjesecu za tekući mjesec.

Riznice (trezori) u pogledu izvršenja budžeta preduzimaju slijedeće radnje:

pregledaju primljene zahtjeve, predlažu federalnom ministru i kantonalnim ministrima na odobravanje zahtjeve koji

su u skladu sa kvartalnim planom izvršenja i u skladu sa raspoloživim sredstvima i prioritetima,

realizuju odobrene zahtjeve, informišu nadležna ministarstva i budžetske korisnike o realizovanim zahtjevima.

2.1.3.Centralizovana isplata plata

Riznice (trezori) vrše centralizovanu isplatu plata za nadležna ministarstva i budžetske korisnike i u tom pogledu obavljaju slijedeće aktivnosti:

održavaju ažurnu evidenciju o zaposlenima, procjenjuju potrebna sredstava bazirana na utvrđenom nivou plata, iznosima obaveza

po osnovu poreza i doprinosa i izvršavaju isplatu plata i obaveza po osnovu poreza i doprinosa.

Nadležna ministarstva i budžetski korisnici su dužni da riznici (trezoru) podnesu dokaz o zasnivanju i prestanku radnog odnosa svih zaposlenih za koje plate osiguravaju u budžetu, najkasnije osam dana od dana zasnivanja ili prestanka radnog odnosa.

2.1.4.Računovodstvena metodologija

Federalno ministarstvo je obavezno da razvija i održava kontni plan i standardnu budžetsku klasifikaciju, koji se koriste za evidentiranje i izvještavanje o finansijskim transakcijama i stanju finansijske imovine i obaveza na svim nivoima. Kontni plan sadrži klasifikaciju aktive i pasive, prihoda i rashoda. Standardna budžetska klasifikacija sadrži: organizacijsku klasifikaciju, funkcionalnu klasifikaciju i fondovsku klasifikaciju.

Riznice (trezori) su u obavezi da periodično procjenjuju računovodstvenu metodologiju i, po potrebi, predlažu njene izmjene. Kantonalne riznice (trezori) svoje prijedloge dostavljaju Federalnoj riznici (trezoru), a Federalna riznica (trezor) nakon razmatranja tih prijedloga i drugih izmjena predlaže federalnom ministru njihovo usvajanje. Federalni ministar, po potrebi, propisuje i dodatne izvještaje koje su nadležna ministarstva i budžetski korisnici obavezni dostavljati.

2.1.5.Finansijsko izvještavanje

Riznice (trezori) su obavezne da pripreme konsolidovane godišnje obračune budžeta i da ih dostave federalnom ministru i kantonalnim ministrima na odobrenje u skladu sa odredbama Zakona, Uredbe o računovodstvu proračuna-budžeta u Federaciji Bosne i Hercegovine ("Službene novine Federacije BiH", broj 47/98) i Pravilnikom o finansijskom izvještavanju i godišnjem obračunu proračuna-budžeta u Federaciji Bosne i Hercegovine ("Službene novine Federacije BiH", br. 30/99 i 54/99).

Riznica (trezor) je obavezna da pripremi Izvještaj o izvršenju budžeta, kao i druge izvještaje, i da ih dostavi federalnom ministru i kantonalnim ministrima na odobrenje, u skladu sa pomenutim propisima.

2.1.6.Nadzor nadležnih ministarstava i budžetskih korisnika

Ministri nadležnih ministarstva odgovorni su za interni nadzor ministarstva i budžetskih korisnika koji spadaju u njihovu nadležnost. Federalno ministarstvo i ministarstva finansija kantona vrše nadzor računovodstvenih dokumenata nadležnih ministarstava, budžetskih korisnika i izvanbudžetskih fondova. Način nadzora propisuje federalni ministar.

2.1.7.Otplata duga, novo zaduživanje, izdavanje garancija i upravljanje neangažovanim sredstvima

Federalna riznica (trezor) je obavezna da provodi procedure i vrši redovne uplate prihoda namijenjenih za servisiranje vanjskog duga na podračun Federacije Računa za servisiranje vanjskog duga u Centralnoj banci Bosne i Hercegovine, u skladu sa odredbama Zakona o vanjskom dugu Federacije Bosne i Hercegovine ("Službene novine Federacije BiH”, broj 41/98). O stanju sredstava na podračunu Federalna riznica (trezor) u obavezi je da redovno obavještava federalnog ministra. U slučaju da na računu nema dovoljno sredstava za izmirenje dospjelih obaveza Federacije, riznica (trezor) će o tome izvijestiti federalnog ministra kako bi bile poduzete određene mjere za prevazilaženje trenutnog nedostatka sredstava namijenjenih za servisiranje vanjskog duga. Federalna riznica (trezor) je obavezna da provodi procedure i vrši plaćanja za sav dug Federacije.

Riznica (trezor) je u obavezi da evidentira i investira neangažovana sredstva od odborenih projekata i nadzire investiranja u skladu sa dokumentima o zajmu. Riznica (trezor) je u obavezi evidentirati i pratiti stanje kamata po osnovu sredstava za projekte koji su odobreni za Federaciju. Riznica (trezor) je u obavezi da pripremi sve evidencije koje se odnose na dug i na nadgledanje svih aktivnosti zaduživanja Federacije. Ovo uključuje pripremanje i slanje obavještenja o isplatama i zahtjevima za isplatu. Federalna riznica (trezor) je obavezna da učestvuje u svim pregovorima o novom zaduživanju Federacije.

2.2. Sistem glavne knjige trezora

Sistem glavne knjige trezora vodi se prema računovodstvenom načelu modificiranog nastanka događaja. U ovom sistemu nadležna ministarstva i budžetski korisnici imaju svoj kod (šifru) u glavnoj knjizi koji se vodi u skladu sa registrom iz člana 6. stav 2. Zakona. Sistem glavne knjige trezora osigurava evidenciju svih transakcija i poslovnih događaja, odnosno prihoda i izdataka, stanja i promjena imovine, obaveza i izvora vlasništva u skladu

sa propisanim kontnim planom i na nivou propisanih klasifikacija (organizacijska, funkcionalna, ekonomska i fondovska).

Sistemom glavne knjige trezora upravlja Federalno ministarstvo, odnosno ministarstva finansija kantona, preko svojih trezora. Sistem glavne knjige trezora u sebi konsolidira glavne knjige nadležnih ministarstava i budžetskih korisnika za sve izvore prihoda i izdataka i sve promjene imovine, obaveza i izvora vlasništva. Po ovom principu sve finansijske transakcije koje se odnose na budžet će se evidentirati posredstvom Sistema glavne knjige trezora, uključujući i transakcije koje se odnose na zaduživanje i programe finansirane iz inostrane ili domaće pomoći. Nadležna ministarstva su obavezna voditi glavnu knjigu za sve transakcije i događaje u skladu sa Uredbom o računovodstvu proračuna-budžeta u Federaciji Bosne i Hercegovine. Transakcije i događaji u glavnoj knjizi nadležnog ministarstva moraju u svakom momentu biti u skladu sa sadržajima i iznosima transakcija i poslovnih događaja Sistema glavne knjige riznice (trezora). Nadležno ministarstvo i drugi budžetski korisnik obavezni su u finansijskim izvještajima dostaviti podatke iz svoje glavne knjige i obrazložiti razlike.

Budžetski korisnik obavezan je voditi glavnu knjigu za sve transakcije i poslovne događaje, odnosno imovinu i obaveze koje se na njega odnose. Transakcije i poslovni događaji u glavnoj knjizi budžetskog korisnika moraju biti u skladu sa sadržajem i iznosom transakcija i poslovnih događaja Sistemu glavne knjige trezora, osim transakcija i poslovnih događaja koji nisu u vezi sa budžetom.

Budžetski korisnik ne mora voditi glavnu knjigu ako se finansira samo iz budžeta i ako podatke o svim transakcijama i poslovnim događajima koji se odnose na tog korisnika može dobiti iz glavne knjige nadležnog ministarstva. Ako budžetski korisnik koristi ovu mogućnost, mora prethodno dobiti pisanu saglasnost nadležnog ministarstva iz koje se vidi da će sve potrebne informacije moći dobiti iz glavne knjige nadležnog ministarstva. U ovom slučaju budžetski korisnik je dužan dostaviti pismenu saglasnost Federalnom ministarstvu i ministarstvu finansija kantona.

2.3. Način vođenja jedinstvenog računa trezora

Svaki iznos prihoda i primitaka koji pripadaju budžetu, u skladu sa zakonom, moraju se uplatiti na JRR otvoren kod OOPP-a. Tu spadaju sva sredstva budžeta koja su definisana članom 9. Zakona o budžetima u Federaciji BiH:

poreski prihodi utvrđeni propisima. neporeski prihodi, kao što su poduzetnički prihodi od imovine, prihodi od

administrativnih taksa i doprinosa i novčane kazne, prihodi koji proističu iz obavljanja osnovne aktivnosti korisnika, domaće i inostrane pomoći (grantovi).

Federalni ministar i kantonalni ministri mogu dati ovlaštenje za otvaranje podračuna koji su sastavni dio JRR-a. Pravo raspolaganja javnim novcem na JRR-u imaju federalni ministar i kantonalni ministri. Federalni ministar može, uz saglasnost zamjenika federalnog ministra, investirati bilo koji iznos sredstava sa JRR-a koji nije potreban za izvršenja budžeta, u skladu sa članom 13. Zakona. Nadležna ministarstva i budžetski korisnici odgovorni su za potpuno i blagovremeno uplaćivanje svih prihoda i primitaka na JRR-a. Sa JRR-a se ne može isplatiti nijedan izdatak ukoliko nije odobren budžetom ili nekim drugim propisom.

3.PLAĆANJA IZ TREZORA BUDŽETSKIH KORISNIKA

Pod budžetskim korisnikom podrazumijeva se svako tijelo države koje nezavisno od svog mjesta u ustroju državne uprave posluje u djelatnostima koje se finansiraju iz budžeta, prima sredstva budžeta ili je vezano za budžet. Organi države (ministarstva, sekretarijati,

zavodi, instituti i sl.) kao i organizacije izvan državnog aparata (javna preduzeća, udruženja i sl.) učestvuju u raspodjeli budžetskih prihoda i nazivaju se budžetski korisnici.

Budžetski korisnici u skladu sa odobrenim planom budžeta pokreću ugovaranje obaveza, podnose zahtjeve za plaćanje i dobijaju povratnu informaciju od trezora u kojem iznosu su realizovani podnešeni zahtjevi i koliko je ostalo neizmirenih obaveza u izveštajnom periodu. Glavna knjiga trezora izvršenje budžeta evidentira kroz sljedeće promjene: evidenciju planiranih iznosa; evidenciju ugovaranja obaveza; evidenciju zahtjeva za plaćanje; evidenciju plaćenih iznosa; evidenciju obaveza po osnovu odobrene potrošnje na osnovu planiranih iznosa, ugovorenih obaveza i zahtjevane potrošnje.

Budžetski korisnici na osnovu alokacije raspoloživih budžetskih sredstava pripremaju i dostavljaju prijedloge operativnih budžeta službi za finansije za izvršenje usvojenog budžeta. U prijedlozima operativnih budžeta su obuhvaćeni rashodi i izdaci za svaki mjesec. Rashodi i izdaci se mogu izvršiti samo ako su u skladu sa usvojenim operativnim budžetom. Služba za finansije izdaje instrukcije budžetskim korisnicima u cilju ispravnog operativnog planiranja.

Stvarni rashodi svakog budžetskog korisnika moraju biti u skladu sa budžetskim iznosima planiranim za svaki odobreni operativni plan. Sredstva budžetskih korisnika dodjeljuju se na osnovu raspoloživih sredstava budžeta, a njihov iznos Služba finansija saopštava svakom budžetskom korisniku prije početka razdoblja na koje se odnosi: budžetski korisnici mogu zaključivati ugovore o nabavci roba, izvođenju radova i obavljanju usluga na osnovu operativnih planiranih iznosa, u skladu sa okvirnim zakonskim propisima, kao i aktima koje donosi Služba za finansije općine.

U slučaju da rashodi odstupaju od mjesečnog dinamičkog plana, Odlukom o izvršenju budžeta općine potrebno je definisati jasno uslove pod kojima se vrši interna preraspodjela sredstava unutar stavki budžeta korisnika, najviše do 10% odobrenih sredstava za tog korisnika, prateći FBIH Zakon o budžetima. Preraspodjela između korisnika budžeta mora biti definisana Odlukom o izvršenju budžeta općine.

Trezor je odgovoran za sve isplate koje se vrše u ime korisnika budžeta. U skladu s procedurama koje trezor formulira, svi korisnici budžeta mogu proslijediti svoje zahtjeve za trošenje sredstava budžeta, zajedno sa svim potrebnim dokumentima prema trezoru. Trezor će, nakon potvrde o raspoloživosti sredstava, u skladu sa budžetskom pozicijom, odobriti zahtjev i narediti odgovarajućim poslovnim bankama da izvrše isplate.

Trezor je odgovoran za izvršenje budžeta i pri tome izvršava sljedeće funkcije:

a) odobravanje kvartalnih finansijskih planova korisnika budžeta, a koji su utvrđeni budžetom;b) uspostavljanje sveukupnih ograničenja novčanih sredstava na analitičkim nivoima

ekonomskih i funkcionalnih klasifikacija i raspodjela sredstava korisnicima. c) koordiniranje prijema i registracije zahtjeva za isplatu sredstava datih od strane korisnika

budžeta;

d) procesiranje zahtjeva za isplatu sredstava uključujući i zahtjeve za isplatu plaća; e) informiranje korisnika budžeta o statusu isplata izvršenih u njihovo ime i o iznosima

pristupačnih sredstava budžeta po pozicijama.

3.1. Centralizovano plaćanje svih izdataka

Da bi trezorski sistem poslovanja efikasno funkcionisao, jedan od elemenata koji mora biti uspostavljen je i centralizovano plaćanje svih izdataka sa jedinstvenog računa trezora. To znači da će trezor plaćati sve izdatke za sve budžetske korisnike s jednoga mjesta. Unesene obaveze korisnika plaćaju se sa jedinstvenog računa trezora, putem pomoćne knjige za plaćanja, za koju je nadležan trezor. Plaćanje se vrši na osnovu liste prispjelih obaveza za plaćanje, prema prioritetima propisanim odredbama Odluke o izvršavanju budžeta, kao i visini raspoloživih novčanih sredstava. Trezor vrši odabir plaćanja i izrađuje registar naloga za plaćanje koji se, nakon potpisa ovlaštenih lica, šalje na realizaciju poslovnoj banci. Po izvršenom plaćanju banka dostavlja izvod trezoru, koji vrši kontrolu izvršenog plaćanja, odnosno poravnanje podataka iz izvoda banke sa podacima iz pomoćne knjige za plaćanje. Plaćanje se vrši zbirnim nalozima za plaćanje, sa potpisima lica koja raspolažu finansijskim sredstvima u jedinici lokalne samouprave.

3.2. Centralizovani obračun i isplata plaća

Element koji se treba obezbijediti da bi se moglo govoriti o potpuno obezbijeđenom trezorskom sistemu poslovanja je i centralizovani obračun i isplata plaća za sve budžetske korisnike na nivou lokalne samouprave. To znači da svi budžetski korisnici trezoru dostavljaju podatke za obračun i isplatu plaća, a da trezor iz sistema vrši isplatu za sve uposlenike za koje se plaća obezbjeđuje iz budžeta. Trezor je odgovoran da izvršava sljedeće funkcije u oblasti isplate plaća: 7

a) održavanje ažurnih evidencija o zaposlenima korisnika budžeta;

b) pravljenje procjena troškova plaća sa iznosima obaveza po osnovu poreza i doprinosa;

c) isplata plaća i obaveza po osnovu poreza i doprinosa.

ZAKLJUČAK

Riječ trezor potiče od latinske riječi thesaurus i podrazumjeva blagajnu, sef, pretinac ili posebnu prostoriju u kojoj se čuvaju dragocjenosti, vrijednosni papiri i ostale vrijednosti. U savremenim uslovima pod trezorom se podrazumjeva mnogo slojevitiji pojam kojim se

7 Grupa autora, PRORAČUN – BUDŽET, Revicon, Sarajevo, 2001.

označava „javna institucija putem koje se u mnogim zemljama provodi finansijska služba države, a vezana je uz Ministarstvo finansija.“

Zakon o proračunima definira riznicu-trezor kao sektor Ministarstva finansija Federacije ili kantona koji se uspostavlja u svrhu planiranja i izvršavanja budžeta Federacije, nadzora budžeta, upravljanja novcem i vođenja jedinstvenog računa trezora te vođenja računovodstva u skladu sa dobivenim ovlaštenjima.

Trezor se uspostavlja radi boljeg upravljanja finansijama države, javnim novcem, odnosno finansijskim sistemom državne uprave. Temeljna zadaća trezora najčešće se opisuje kao brižljivo planiranje i nadziranje sredstava koja pritječu i odlijevaju se s računa kojima raspolaže država, u cilju osiguravanja budžetskim organizacijama i korisnicima pravodobno podmirenje njihovih izdataka, odnosno ispunjenje obaveza države. Trezor je odgovoran za sva novčana sredstva budžeta i korisnika budžeta.

Osnovni cilj trezora je osiguranje pravovremenog podmirenja izdataka nadležnih ministarstava i budžetskih korisnika tj.ispunjenje obaveza vlade. Osnovni cilj, trezor, nastoji ispuniti brižljivim planiranjem i nadziranjem sredstava koja pritječu i odlijevaju se sa računa kojima raspolaže vlada. Glavni faktori koji određuju organizaciju i zadatke trezora su faktori historijske i kulturne prirode, struktura privrede, razvoj u sektoru javnih finansija.

Trezor (riznica) Federacije BiH sastoji se od Centralnog ureda i Ureda u Mostaru. Federalno ministarstvo može, po potrebi, otvoriti van sjedišta Ministarstva i druge urede. Trezor (riznica) ne oduzima korisnicima budžeta nijedan dio odgovornosti vezanih za upravljanje - on im obezbjeđuje bolju informisanost, tako da mogu da bolje upravljaju sredstvima. Ako se dobro vodi, riznica (trezor) može poboljšati kredibilitet budžeta kroz efikasno i racionalno upravljanje gotovinskim sredstvima.

LITERATURA

I Knjige

1. Vašiček, V., Vašiček, D., Sirbubalo, M., Keser, J., Pandža, Z., Šimunović, Lj., Sokolović, D., Krnić, E., Polutak, O., Dmitrović, M.: PRORAČUN – BUDŽET, Revicon, Sarajevo, 2001.

II Zakoni, objavljeni članci

1. Zakon o proračunima-budžetima u Federaciji Bosne i Hercegovine

2. Zakon o izvšavanju budžeta Federacije Bosne i Hercegovine za 2012.godinu, Sarajevo, decembar 2011.

3. Efekti uvođenja trezorskog poslovanja u općinama i vanbudžetskim fondovima,Rička Željko, Revicon, maj 2011.

III Internet izvori

1. http://www.fmf.gov.ba/ 2. http://www.mft.gov.ba/bos/