If you can't read please download the document
Upload
vannhi
View
222
Download
2
Embed Size (px)
Citation preview
Fundacja Olendrzy dla Polski
SKASEN OLENDERSKI
W PRUSIMIU
Opracowanie: dr Karolina Korenda -
Prusim 2010
PRUSIM
o HISTORIA WSI
o CICIELE FOLWARKU
PRUSIMSCY (1386-1788)
Z 1386 roku pochodzi pierwsza wzmianka o Prusimiu. J
- Wielkopolsce. . Jan
-
- -
. cy z
jednej z legend herbowych
przez chrzest
.
w polu czerwonym. dwa jelenie
szywa.
Herbowni:
-
Radzicki, Rogaski, Rokitnicki, Rostworowski, Rudnicki, Rulikowski, Runowski, Rusi
Suski,
Pyzdr.
Wiado i Andrzejem z
Kamionny o granice Dobrogost m
mieszczanina Henryka z Poznania. zana z Dobrogostem dotyczy
azem
zwany Prusimskim, ka
ego i tenutariusz
prawdopodobnie sied
- z co najm
po 200 grzywien posagu i wiana na Kolnie.
bez dworu
Biels
skiego
.
duchowny
a.
mierci Wojciecha jego synowie w 1587 roku dokonali podzi
Grobskiego. Maciej
2 kilometry osady w Prusimiu prusimski
kmieciam
Tuczempy, Mnichy,
Prusimskiego, wdowa po Janie Kamieniewskim,
M 1641 roku siostrze Annie.
Anny Prusimskiej:
Prusimia i Bielsko
Prusimia (1651 rok).
Jadwigi i Urszuli,
Prusim i Bi - Mariannie Kamieniewskiej,
W 1681 roku ielsko swojemu synowi
Andrzejowi z Prusimia Manieckiemu,
Mari W 1742
Prusimiu Prusimski.
w rodzinie Szczanieckich. W 1782 roku
Prusim ie ze Szczanieckich,
skiego
-1790)
W 1788 roku Ksawery Zakrzewski podczasz i swojej
Prusim z folwarkiem Zielona Chojna Andrzejowi
otych polskich i
ierskich.
tak jak jego ojciec Franciszek,
W polu czerwonem -
- na pawim ogon .
Przez dawnych hera
pojedynek. Podczas walki
-
Brat Andrzeja- 1747-1822 Jak podaje
Kasper Niesiewski w
cie
Do 1793 roku
.
Herbowni:
Krzys
TAYLOROWIE (1790-1840)
W 1790 Prusim z folwarkiem Zielona
otych polskich rowi, synowi Roberta
XVII wieku. Pierwszy znany przedstawiciel tego rodu-
Rzeczypospolitej. Pi
-
w
Roberta Taylo
Roberta J. Taylora Order
Unrug, ciciela
Robert J. Taylor
a 22 grudnia
wiadkiem i uczes ych dla
obronie Konstytucji 3 Maja ywizji
poleona
Bonaparte z Prusami
radcy
iego.
REICHE (1840-1945)
ez Johanna Heinricha von Reiche z Blankenburga. W
1840 roku syn Johanna Heinricha von Reiche-
von Reiche
z
Reiche (1657-1740) 7 lipca 1716 roku.
Friedrich Bernhard Christoph Theodor
(1774-1840), uczestnik kampanii wojennych przeciwko Francji w latach 1792-1814.
Reiche (1849-
rady zboru ewangelickiego w Orzeszkowie. Nowi
-
folwarczny. w Prusimiu
W 1846 roku dwukondygnacyjny
spichlerz. on Reichowie przebudowali
.
tym 106 protest 200
176. W
prowadzone przez Heinri o reformie rolnej z 1925 roku,
y nabywcom lub wykupie
Od 1928
Jego
udynki na terenie folwarku wione
.
OLENDRZY
o ZARYS OSADNICTWA OLENDERSKIEGO
o WSIE OLENDERSKIE W POWIECIE
ZKIM
KIM BYLI OLENDRZY
Olendrami na
wieku e Flandrii i Fryzji onienie i
.
hollendrzy, h , holendrzy, o , olendrzy.
nazwy
Wsie
olen kresie w
- religijnych oraz gospodarczych Holandii, jak i w sytuacji gospodarczej
Rzeczypospolitej. W XVI wieku w Niderlandach upowsze
-
,
poddani
Zmuszeni do emigracji mennonici wyemigrowali
przedstawicieli polskiej szlachty do
ych i bagiennych na ziemiach polskich.
powodowane
ych.
och
olenderskich
na obszarach zalesionych.
olendrzy
nowi osadnicy
radzili sobie znakomicie.
rolniczej.
polskiej szlachty.
.
Andrzej Frycz Modrzewski
zy.
Natomiast olendrzy byli
orcjonalnie do posiadanej ziemi. feudalnej
.
derskiej
sprawowali wybierani
akt osadniczy z em . W
przypadku lokacji na prawie olenderskim kontrakty z osadnikami zawier
niemieckim kontrakt osadniczy zawierany by
.
osadnikom
K
Pierwsze kontrakty olen
niejszych latach. iemiecku, polsku lub po
niemiecki
polskim do . W Wielkopolsce ok. 22%
wno po niemiecku jak i polsku. Jako
1:
1 Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu, Articuli colonorum (Acc) Theodorus Czartoryski episcopus
Lewice exstirpandos concedit.
Theodorus Czrtoryski episcopus Posnaniensis colonis sui Pszczeviensis In (Nowa Silna)
t Lewice exstirpandos concedit.
iest
1mo
czynszu, y
2do
3tio
4to
5to
6to
7mo
8vo
Wolno
9no
10mo
11mo
12mo
13ma
obronieni.
14mo
kwitu od dworu pozwalamy i darowujemy.
15mo
zw
16to
17mo
m.
18mo
19ma
20mo
i y Pierwszemu na Holendrach
21mo
22do
ode
23tio
24to Ubezpiec
zapisane Punkta, Klauzule y Kondycje chcemy my y nasi Sukcessorowie wspomnianym
Dan w Pszczewie 2do February 1743
Teodor Czartoryski Jan Sigismund Tolzemitt
eniu. Natomiast w Wielkopolsce o
Osadnicy olenderscy i ich potomkowie mieli XVII wieku
charakter wieczysty. Kolonista, za od
olnienia od
-
byli
: go lub podymnego, czasem hiberny lub subsidium
charitativum.
2. Do tej pory w
Men nonici
Menno Simmonsa w 1536 roku w
Niderlandach. alwinami,
pozostali wyemigrowali Do Polski przybyli w
okre
w wierze.
iele w swej doktrynie z protestantyzmu w w
Nie uznawali a i menonici
y
wszystkich wie swych
czynnego realizowanie zasad religijnych.
Byli bardzo
ona
2 Z. Gloger, Encyklopedia staropolska, t. IV, Warszawa 1903, s.189.
Kobiety ub
materialnych
ni.
. W
Mennonici n
Stronili od wiejskich
.
. Wszyscy
S
meble
b .
i
broni.
usy Zachodnie. Byli
wysokiego
pruskich ia
administracyjnego.
do ponownej emigracji. W
1786 roku olendrom wyznania menonickego
: darmowy
1789 roku
y m kolonie
wojskowej.
Wielu menn anady,
n
isterstwo
Spraw Wojskowych w 1925 roku
.
Menn oku w Polsce
wschodniej Polski.
Z biegiem czasu
-
Rzeczypospolitej tolerancji religijnej.
poddani ich te atomiast tamtejsi panowie ich nie
osadzania j
itej w 1208 osadach olenderskich
h polskich we wsiach olenderskich
- Niemcy (58%).
n
skich. Olendrzy utrzymywali jedynie sporadyczne kontakty z
Oskar Kolberg
Wielkopolsce:
ywa3.
-
wybornego wielkie zyski, wa, a z 4.
we wsiach holenderskich:
Tam plebei s5.
Olendrzy uchodzili za ludzi pracowitych, uczciwych. Nie prow
lecz okresie
-
Prawa
etosu cechy:
Olendrzy w Wielkopolsce 3 Oskar Kolberg,
, t. IX: , Warszawa 1963,
s. 54- 55. 4 J. Sobieski, Peregrynacja po Europie: (1607-1613). Droga do Baden (1683), oprac. J.
5
40% powierzchni tego obszaru. Jest to okolica o zdecydowanie najgorszych warunkach
am gleby bielicowe. Jest to typ gleb wytworzonych na
piaskach
takie
obszary .
en
zami
Warszawsko-
Osadnictwo olenderskie
niekom
ie olenderskim lokowanych w
. Natomiast
ostatnie badania Zbigniewa 0.
Najintensywniej w Wielkopolsce osadnictwo olenderskie r -
- Pszczew- Trzciel- - Wolsztyn- Rakoniewice.
. Koniec osadnictwa olenderskiego na
zie z wprowadzeniem przez Prusy jednolitego
Natomiast w przypadku
wprowadzenie reformy rolnej w 1864 roku.
,
.
-
Szwedami w 1660 roku
tym okresie na prawie olenderskim lokowano 720 osad, przy czym w odniesieniu do 675
po 1720 roku.
o 1793 roku 278
Wielkopolsce osad.
a
-kujawskie go, rawskiego i p go. Te
zaludnienia najbardziej zaludnionym
krajom rolniczym na zachodzie Europy.
Na terenie Wielkopolski (w granicach sprzed 1792 roku), poza dawanymi powiatami
organizacji prawnej przeniesione na prawo olenderskie. Przybysze zza zachodniej granicy
poszukiwali w Polsce lepszych warunki bytowania oraz
Na terenie dzisiejs
olenderskim. -
-
1748 -
dzychodu.
m. in.: Mierzyn i Mierzynek,
- si
, ,
, , , Radusz. W o
wsie olenderskie: Daleszynek, Mechnacz i -
).
) z 35 dymami, czyli z
Puszczy Noteckiej. Mimo niezbyt urodzajnych g
a
rzymskokatolickiego.
) oraz Bucharzewo (
Tab. 1. Wsie olenderskie w dzisiejszym
s. 132-143;
, t. I-XIV, Warszawa 1880-1895.
Nazwa osady
w XVIII wieku
Dzisiejsza
nazwa
Liczba
momencie
lokacji
Liczba
wieku
1766 5 -
Bucharzewo 1722 5 10
Bukowce 1691 7 -
1753 12 -
Daleszynko Daleszynek 1748 9 -
1722 11 -
Drzewce 1724 22 -
Kozia 1765 6 -
Mechnacz 1784 22 -
Muchocinek 1758 10 -
Mierzynek 1713 21 31
Mierzyn 1695 9 12
P 1763 - 73
1791 14 -
Radusz 1700 35 56
Skrzydlewo Skrzydlewo 1785 22 33
1702 12 20
Tuchola 1740 13 -
Zatom Nowy 1751 16 -
Zwierzyniec Zwierzyniec 1751 7 -
Liczba
Wyznanie
Protestanci Katolicy
l. b. % l. b. %
Bucharzewo 76 57 75 19 25
Mierzyn Nowy 240 229 95,4 11 4,6
Mierzyn Stary 107 104 97,2 3 2,8
545 461 84,6 84 15,4
130 128 98,5 2 1,5
Skrzydlewo 301 174 57,8 127 42,2
Radusz 553 547 98,9 6 1,1
Razem 1952 1700 87,1 252 12,9
, t. I-XIV,
Warszawa 1880-1895.
PROGRAM OLENDERSKI
W SKASENIE
OLEN DERSKIM
W PRUSIMIU
ko -
wie olenderskim.
funkcjo
-
kultury materialnej zgromadzone w polskich muzeach.
ELEMENTY SKANSENU OLENDERSKIEGO
4. Studnia
5. Czarna kuchnia, piec chlebowy
9. Stroje olenderskie
11. naukowa
-
13. Publikacja na temat osadnictwa olenderskiego w Wielkopolsce
na stoku Kamiennik a
-
olenderska w miniaturze
zagroda
z domem podcieniowym (Fot.2), dom mieszkalny typu Langhof-
fryzyjska- dom
, 1890 rok
Fot.2. Dom podcieniowy ze
Fot. 4. Zagroda fryzyjska- 6
Fot. 5. Wiatrak olenderski z Jarzmanowic
6 Fotografie 1 - olland.org.pl
I
zdowej do folwarku, na skarpie.
poddaszem. Budynek nie jest podpiwniczony. Fundament oraz dwie kondygnacje wzniesione
Ekspozycja przed derskiej
parterze Hotelu Spi
na bardzo wysokim poziomie.
e. Zaprezentowane zostanie
wiklinowych koszach.
olskiej wsi oraz zabytkowymi kartami pocztowymi z
holenderskimi- wiatrakami.
dowany w 2
mury obwodowe. Posiada cechy stylu klasycystycznego. Jest to budynek dwukondygnacyjny,
em
je
gos
charakter.
IV. Studni a
zostanie usytuowana
E - pie
Piec chlebowy
Czarna kuchnia wykonana z kamienia polnego i komin butelkowy sztagowy
przykryte szklanymi taflami.
w
- kamiennym progiem o
olenderski
Drewniany -
, na
Za
imprezy
holenderskich osadn
Grupy zorganizowane
-
pracom gospodarskim. Pragniemy tak
holenderskiego na naszych ziemiach.
X Skansenu Olenderskiego
Skansen
Planowane tematy:
Tradycje melioracji w Wielkopolsce
Olenderski krajobraz Wielkopolski
XII I . czne-
a to z
kolei powodu