1.DEFINICIJA SASTAVNI DIJELOVI RAUNARSKOG SISTEMARaunarski sistem je elektroniki sistem koji obrauje ulazne podatke i iz njih proizvodi nove ili izlazne podatke po predhodno definisanoj proceduri.Raunarski sistemi se dijele na hardver i softver.Hardver predstavlja fiziki dio raunarskog sistema a obuhvata efekt i elektronske komponente.Hardver se dijeli na sljedee kategorije: 1.procesor hardvera,2.periferna oprema i mediji,3.pomona oprema i medijiSoftver predstavlja sve tipove programa koji daju naredbe i kontroliu hardver kod izvravanja funkcija obrade informacija.Softver se dijeli na 2 kategorije: 1.sistemski softver ,2.aplikativni softver.2.OSNOVNE HARDVERSKE KOMPONENTE-Matina ploa: (procesor i primarna memorija)-Sekundarna memorija (hard disc,cd/dvd ita)-Komunikacije i mree (modem,mreni adapter)-Ulazno-izlazni ureaji (monitor,tampa,mi,tastatura,mikrofon....)3.HIJERARHIJA RAUNARSKOG SISTEMA,NIVOI,PODSISTEMIHijerarhiju raunarskih sistema dijelimo u dvije grupe:-nivoski koncepti (struktura sa vie nivoa)-funkcionalna dekompozicija*Nivoski koncept ima 6 novoa hijerarhije: 6.aplikativni nivo5.nivo viih programskih jezika (jezici pogodniji za ovjeka od predhodnih jezika)4.nivo asemblerskog jezika (prvi iznad mainskog jezika,ne smatra se viim programskim jezikom)3.operativno-sistemski mainski nivo (sistemski pozivi nizeg nivoa)2.klasini mainski jezik (jezik niskog nivoa)1.nivo mikroarhitekture (spadaju sloena logika kola)*Funkcionalna dekompozicija -3 osnovna dijela su:1.CPU (procesor koji vri obradu podataka)2.memorijski podsistem (sastoji se od specijalnih kola sa mogunou memorisanja informacija)3.ulazno-izlazni podsistem (sistem specijalnih kola koji slui za spregu CPU sa miem i tastaturom)4.BROJNI SISTEMI.DEFINICIJA,OSNOVNE VRSTE TRANSFORMACIJE IZ JEDNE U DRUGEBrojni sistemi predstavljaju nain prikazivanja brojeva pomou niza simbola koji se nazivaju cifrebrojnog sistema. Njime su definisana i pravila za osnovne operacije nad brojevima.-Vrste brojnih sistema: Nepozicionirani brojni sistem jedna cifra uvijek ima istu vrijednost bez obzira na poziciju u zapisu.Pozicionirani brojni sistem vrijednost cifre zavisi od njene pozicije u broju.

-Transformacija binarnih u decimalne brojeve: Binarni brojevi su dati kao niz jedinica i nula. Svaka njegova cifra se mnoi sa stepenom broja 2 i zavisi od mjesta. Polazi se od mjesta sa najmanjim teinskim faktorom koji se mnoi sa 2 na nulu, pa 2 na 1.-Transformacija decimalnih u binarne brojeve: dijelimo decimalni broj sa 2 pa pie se ostatak dijeljenja. 1)Dobijeni kolenik dijelimo sa 2 2)zapie se ostatak dijeljenja. 3) dobijeni kolinik dijelimo sa 2 pa zapiemo ostatak. 4) ako kolinik nije 0, vratimo se u taku 3.Ostatak dijeljenja predstavlja binarni broj koji se zapisuje odozdo prema gore.

5.PODJELA RAUNARSKIG SISTEMA PREMA PARALELNOSTI OBRADESISD-single instruction single data (klasini raunari)SIMD- single instruction multiple data (vektorski procesi,specijalizovani za grafiku i numerike prora.)MISD-multiple instruction single dataMIMD-multiple instruction multiple data (standardne multiprocesorske maine)6.POSTUPAK RIJEAVANJA PROBLEMA PRIMJENOM RAUNARA1.Formulacija problema2.Analiza problema3.Izbor metoda za rjeavanje4.Razvoj programa-pisanje koda5.Kompajliranje algoritma6.Testiranje7.Izrada dokumentacije8.Odravanje i nadogradnja programa7.KOMPAJLER,ASEMBLER,MAINSKI JEZIKKompajler predstavlja program za prevoenje vieg jezika u mainski jezikAsambler simboliki jezik hardvera koji svaku svoju instrukciju prevodi raunaru u jedan broj. Brz je u izvravanju, ali je u kreiranju programa mukotrpan.Mainski jezik je binarni jezik razumljiv hardverskim komponentama.Ovaj jezik je u odreenu ruku primitivan i nezgrupan programski jezik.8.PROGRAMSKI JEZICI VIEG NIVOAJezici vieg nivoa omoguavaju jednostavno,kratko,brzo,programiranje sloenih operacija nad sloenim timovima podataka tj.primjenu algoritma nad podacima.Vrste programskih jezika vieg nivoas su:fortran,cobol,algol,pascal,c,c++,java,basic,visual basicfortan opti proceduralni programski jezik namijenjen posebno za numerika istraivanjacobol nastao za potrebe u komercijalnim poslovima pascal opsti strukturni jezik koji je veoma jednostavanjava objektno orijentirani program9.ALGORITMI-Definicija i struktura Predstavlja niz odreenih i ureenih koraka koji jasno i precizno vode do nekog rjeenja. Izvoenja svakog operatora predstavlja jedan algoritamski korak.Imamo linijsku strukturu, gdje se algoritamski koraci izvravaju jedan za drugim, redoslijedom kojim su napisani. Razgranatu strukturu u kojoj tok operacija zavisi od ispunjenosti nekih logikih uslova. Cikliku strukturu gdje se koraci ponavljaju vie puta. Ako je broj ponavljanja dijela algoritma poznat unaprijed, struktura je konstantna. Ako broj ponavljanja nije poznat, nego zavisi od ispunjenosti nekog uslova, struktura je promjenljiva.

10.ALGORITAM-Nain grafikog prikaza uitavanje podataka (READ) rad sa podacima ispis podataka (PRINT) poreenje (IF) poetak,kraj programa (START,STOP,END) povratak iz podprograma u glavni program (RETURN) pozivanje podprograma i podprogram (FUNCTION ili CALL SUBROUTINE)

11.OSNOVNI PROGRAMSKI KONCEPTI-su:proceduralno,modularno,strukturirano,objektno orijentisano programiranje

Proceduralno neophodno je raunaru opisati precizan postupak rjeavanja nekog problema,dok kod neproceduralnog raunara treba saoptiti sta elimo da uradimo.Najvanije osobine: Fokusirani na procedure (algoritam),svi podaci (varijable) su vidljive i dostupne iz glavnog programa,teki za modificiranje i proirivanje,imaju sloenu strukturu za kompleksne probleme Prednosti:mogunost ponovnog koritenja istog koda na razliitim mjestima unutar program jednostavnije praenje programskog toka (grafiki prikaz=dijagram toka), osnova za razvoj modula, odnosno osiguranja strukturiranog pristupa.Modularno programiranje Kod velikih i sloenih programa, da bi se osigurala, itljivost programa i olakalo njegovo razumijevanje i odravanje, modularnost postaje nuna. Modularnost u programiranju je jedan od osnovnih principa, nezavisno o programskoj paradigmi, iako ne postoji opta saglasnost o tome ta je modul. Strukturirano programiranje je specifian nain pisanja programa gdje se za kreiranje logike programske strukture primjenjuju standardizovani elementi. Programiranje uz upotrebu standardizovanih elemenata i prema utvrenim pravilima poveava produktivnost, smanjuje pogreke, poveava itljivost i olakava testiranje i odravanje programa. Svaka logika programska struktura moe se proizvesti od 3 osnovne: sekvencija selekcija iteracija

12.MODULARNO PROGRAMIRANJEModularno programiranje podrazumijeva raspodjelu programskih funkcija na module.Cilj je da svaki modul u program obavlja isti niz naredbi,da svaki takav niz ima svoje ime preko kojeg se moe pozvati,Modul je logiki nezavisna i zaokruena programska cjelina.Moduli treba da zadovoljavaju POVEZANOST(mjera odnosa meu modulima) i KOHEZIVNOST(mjera povezanosti naredbi ili iskaza unutar modula) Modularno programiranje omoguava fragmentaciju koda na module koji mogu biti pisani u razliitim datotekama, i tako pojednostavljuje programe i poveava njihovu itljivost. Unesen je pojam dijeljenja koda izmeu aplikacija

13. OO koncept programaObjektno orijentisani koncept programa:Vladajua metodologija za izradu sloenih, velikih programskih aplikacija.Objektno orijentirano programiranje polazi od toga da se program posmatra kao skup pojedinanih dijelova, ili objekata, koji surauju (rade) jedan s drugim meusobno izmjenjujui poruke. Svaki objekt ima sposobnost primanja poruke, obrade podataka i slanja poruke drugim objektima.

14. Objekt: sadraj i osobineSvaki objekt ima: stanje, ponaanje i identitet. Stanje objekta definisano je unutranjim varijablama (podacima, data members) Ponaanje (behavior) definisano je funkcijama (member functions, methods). Funkcije se aktiviraju porukama. Poruka je formalna komunikacija poslana od strane jednog objekta drugom a koja zahtjeva neki servis(uslugu).Objekti se sastoje od lanova (Members ):Attributes (Data) npr. objekt auto: sjedala, vrata, motorMethods (Functions) kreni, zakoi, ubrzaj, upali svjetla

15.NEDOSTACI FORTRANANije objektno orijentisani program,ne posjeduje grafiku podrku za windows

16.PREDNOSTI FORTRANA U ODNOSU NA DRUGE JEZIKEjednostavnost, efikasnost(potrebno malo vremena da odradi odreene poslove), ugraene funkcije (iroka paleta funkcija), prilagodljiv format,rasprostranjenost, programske biblioteke, povezanost sa MATLAB-om i ANSYSom,paralelno programiranje, dokumentacija (bezbroj knjiga koje objanjavaju fortran

17.VODEI PROIZVOAI FORTRAN KOMPAILERA SU- Compaq fortran 90 - intel kompailer- NAG fortran 95- DEC- NAG Salford

18.TA SADRI IDESvi programi zajedno ine IDE. Visual studio u principu izvorni kod se moe pisati u bilo kom programu za ureivanje teksta. Te programse cjeline poznate su kao integralno razvojno okruenje, eng. IDE.Editor teksta to je mjesto u kome piemo i ostale komponente programaEditor resursa upravlja resursima vezanim za programBiblioteke ima iroku biblioteku,programer moe imati zadata samo da te programe nae i smjesti u jedan svoj programKompailer prevodi izvorni jezik u objektivni ili mainski jezikTestiranje i optimizacija fortran IDE omoguava testiranje i optimiziranje koje kreira programer19.KOJI SU KORACI U STVARANJU PROGRAMA U FORTRAN IDE- izbor tipa podataka- imenovanje projekta- dodavanje fajla u izvorni kod- pisanje programa- kompailiranje programa- testiranje- optimizacija

20.KOJE TIPOVE PODATAKA MOEMO RAZVIJATI U VISUAL FORTRAN IDEKonzolna aplikacija omoguava fortranu sa standardnim aplikacijama,bez mogunosti grafikog koritenja studiaStatika biblioteka omoguava koritenje klasine biblioteke fortranskih programaDinamika biblioteka omoguava izradu programa u fortranu sa mogunosti povezivanja tih programa sa programima napisanim u drugim programskim jezicimaAplikacija omoguava izradu programa u fortranu za grafike aplikacije u QUICK aplikaciji

21.TA JE DEKLARACIJA VARIJABLIU raunarstvu deklaracija specifira varijabilnu dimenziju,identifikatro tip i ostale aspekte.Koristi se za oglaavanje postojanja varijable ili funkcije.Deklaracije su openito nainjene u datotekama zaglavlja,koje su namijenjene ukljuenju u druge datoteke koje referenciraju i rade deklaraciju.

22.EMU SLUI KOMENTARUnutar programa u programskom jeziku fortran dozvoljeni su komentari,oni ne predstavljaju naredbe,ne prevode se u mainski kod,a slue za opis programa,varijabli ili naredbi.Komentar je tekst koji kompailer ignorira i on slui programeru samo da napie objanjenje,i zapoinje znakom !

23.OSNOVNI TIPOVI PODATAKA U FORTRANUU fortranu postoji 6 tipova podataka. Oni se mogu podijeliti u 2 kategorije: numerike i nenumerike.Numeriki tipovi podataka su: INTEGER cijeli brojevi; REAL cijeli brojevi sastavljeni od 2 komponente;DOUBLE PRECISSION realne vrijednosti sa veom preciznou za decimale. COMPLEX kompleksni brojevi.Nenumeriki tipovi podataka su: CHARACTER slova, brojevi, znakovi, prazno mjesto;LOGICAL True, False

24.TA INI OPERATIVNI SISTEM I KOJA JE JEGOVA ULOGAje skup programa koji omoguavaju rad,komunikaciju i upravljaju hardverom, podacima i izvravaju naredbe korisnika.Obezbjeuje user interfaceza korisnike programe windows,linux,unix..Primarna uloga operativnog sistema da raunar uini prikladnim i jednostavnim za upotrebu,sekundarni cilj je da koristi hardver na sto efikasniji nain.

25.OBJASNI POJAM KONVERZIJA TIPA U FORTRANU I NAVEDI PRIMJERKod operacija koje sadre cijele i realne brojeve, cijeli brojevi se automatski konvertiraju u realne, a rezultat se automatski kovertuje u tip podataka koji stoji na lijevoj strani znaka jednakosti. U izrazima koji sadre samo cijele brojeve i rezultat je cijeli broj koji se potom pretvara u vrstu podataka na lijevoj strani znaka jednakosti. Stoga u sljedeem primjeru dobijamo nulu: Na desnoj strani izraz sadri samo cijele brojeve i rezultat je cijeli broj nula kaoja se potom konvertira u ralni broj na lijevoj strani. PROGRAM konverzijaREAL aA=1/(1+1)Print*, a ! ispisuje 0.0000A=1.0/(1+1)Print?, a !ispisuje 0.50000END PROGRAM

26.OBJASNI STA JE KLASA U OBJEKTNO ORIJENTIRANOM PROGRAMIRANJUKlasa je apstrakcija za skup objekata s istim atributima i operacijama.Zbog toga se kae da he objekat instance klase.Svaki objekat jedne klase nasljeuje njene osobine.Klasa sadri opis ili definiciju neega.27.OBJASNI ALGORITAM SORTIRANJA UMETANJEMPolazi se od drugog lana,isti se usporeuje sa prethodnim poevi od prvog i stavlja na mjesto prvog veeg lana,potiskujui ostale lanove naprijed.Procedura se ponavlja za naredni clan(trei,etvrti,..posljednji).Bri je i napredniji od Buble Sort.

28.OBJASNI ALGORITAM SORTIRANJA BUBLE SORTBuble sortiranje je jedan od naina sortiranja podataka.Podaci se sortiraju tako da se usporeuju dva susjedna podatka i koji je manji ide ispred a vei iza.Ako imamo niz npr. 13 12 15usporeuju se 13 i 12 i zamjenjuju im se mjesta jer je 12 manje od 13 pa imamo niz 12 13 15,sada se usporeuje 13 i 15 i buduci da je 13 manje od 15 niz je sortiran

29.PREDNOST OBJEKTNO ORIJENTISANOG PROGRAMIRANJA Jednostavnije koritenje koda u raznim dijelovima programa,stedi vrijemen na testiranje i otklanjaju greaka,smanjeni trokovi razvoja,mogunost podjele velikih objekata ba vise programskih dijelova i samim tim vise radi programera i efikasniji je i bri rezultat,poboljanje karakteristike debagiranja i testiranja.

30. Osobina naslijeivanja (inheritance)Mehanizam koji omoguuje da klasa (podklasa) promijeni ponaanje i osobine neke druge klase(nadklase). Podklasa ima sve to i nadklasa ali i (ako je potrebno) jo neto to je specifino samo za nju.Nasljeivanje se moe definisati i kao nadreena relacija izmeu klasa u kojoj podreena klasa ima isto ponasanje kao i nadreena klasa.

31. Osobina polimorfizmaPotjee od grkih rijei poly mnogo i morphoblik. U objektno orijentisanom programiranju to znai da jedna poruka moe uzrokovati razliite oblike odgovora. Polimorfizam je ponaanje koje se mijenja zavisno od toga koja klasa ga uzrokuje, to znai da dva ili vie objekata mogu reagovati potpuno razliito na istu poruku, odnosno da je primatelj poruke odgovoran za njenu interpretaciju.

32.ENKAPSULACIJAEnkapsulacija osigurava da programski kod vidi samo funkcionalne, ali ne i implementacijske detalje klase. Time se skriva ponasanje objekta od njegove implementacije odnosno odvaja kako objekt izgleda od toga kako implementira svoje ponasanje. Niko osim objekta ne moze znati kako iznutra taj objekt izgleda tj. na koji nacin izvrsava svoj zadatak.

33.RAZLIKA IZMEU SUBROUTINE I FUNKCIJERazlika izemu subroutine i funkcije je u tome sto funkcija mora biti deklarisana kao neka varijabla dok subroutine ne mora.Funkcija pri zavretku svoje radnje daje samo jednu izlaznu varijablu ije je ime ,ime funkcije,dok subroutine moe davati vise izlaznih veliina.Subroutina se u glavnom program poziva sa CALL dok se funkcija poziva tako to se proizvoljnoj varijabli dodijeli ime funkcije.

34.PRIMJER NAREDBE ZA OTVARANJE FILE-a SA OBJANJENJEM SVIH STAVKISintaksa naredbe za otvaranje File-a : OPEN(UNIT=11, FILE="ime_File-a.dat", status=unknown).UNIT- oznaava mjesto u memoriji pod kojim se nalazi na File.FILE- oznaava ime File-a koji elimo da otvorimo.Status oznaava status file-a kojeg elimo da otvorimo(new file......)

35. KAKO SE MOGU VIZUALIRATI PODACI IZ KONZOLNE APLIKACIJEVizuelizacija rezultata u fortranu se vrsi pomocu pomonog programa ARRAY VIEWER.

36.DINAMIKA BIBLIOTEKADinamika biblioteka za povezivanje (dll) je blok koda, izdvojen i kompajliran nezavisno od glavnog programa. Moe sadravati samo subroutinu ali ne i glavni program. Vrlo je korisna u organizovanju velikih programa. Ista se dodaje glavnom programu u fazi izvrsenja (run-time) ime se postie niz prednosti. Ista dll moe se koristiti od strane vie pozivnih programa, izvrni file pozivnog programa je manji, bolji je menadent memorijom, update programa je jednostavan jer nije potrebno ponovno kompajliranje ili instaliranje programa nego samo zamjena postojee dll novom.37.STATIA BIBLIOTEKAStatia biblioteka je blok koda,izdvojen i kompailiran nezavisno od glavnog programa.Moe sadravati samo subroutine ali ne i glavni program.Vrlo je korisna u organizovanju velikih programa i dijeljenju subroutine izmeu razliitih programa.Moe se koristiti za vise programa ili podprograma.

38.PROGRAMSKE JEDINICE1.Funkcije2.Subroutine3.Moduli*Podprogram FUNCTION je programska jedinica koja slui za izraunavanje izraza pri pozivu,a kao povratnu informaciju ima samo jednu izlaznu veliinu.Type FUNCTION ime(lista varijabli)podprogram instrukcijeRETURNEND*SUBROUTINA je programska jedinica koja se poziva naredbom CALL a kao izlazne podatke moze imati vei broj argumenata.

CALL podprogram(v1,v2,..,vn)SUBROUTINE podprogram (v1,v2,..,vn)**CALL ADD (X,Y,Z,I,SUM)SUBROUTINE ADD(A,B,C,L,TOT)**RETURN END

*MODUL moze sadravati vlastite podrpograme,moe sadravati deklaracije i specifikacije varijabli koje su dostupne u svim drugim programima koje koriste taj modul i kompailira se odvojeno od glavnog programa.program ime_programause ime_modulaizraz..end program ime_programa

39.NABROJI OSNOVNE ASPEKTE STRUKTURE PODATAKA1.matrice2.records (slog)3.list (linkovane liste)4.stack (stek)5.queue (redovi)6.treee (drvo)7.grafovi

40. Definicija i shema povezane listePovezana lista je struktura iji element sadri podatak i pokaziva adrese slijedeeg elementa. Redoslijed elemenata je ureen pokazivaima. Spremanje u memoriji ne mora biti u skladu sa redoslijedom elemenata.Prvi element liste naziva se razliitim imenima kao to je glava, poetak ili prvi vor). Krajnji vor se naziva rep ili krajnji vor liste Zbog linearne strukture liste svaki vor osim prvog i zadnjeg ima svog predhodnika i sljedbenika. vor na koji fokusiramo panju nazivamo tekuim vorom ili tekua pozicija u listi.

41. Definicija i shema binarnog stablaBinarno stablo je ureeno stablo u kome svaki vor ima 0, 1 ili 2 nasljednika (maksimalno dva nasljednika).

42.DINAMIKA ALOKACIJAPonekad nije mogue unaprijed znati tanu duinu niza podataka koji e se koristiti u program,pa se obino rezervira vise nego to e biti potrebno. S druge strane prevelika koliina rezervirane memorije moe usporiti program jer ona moe nadmaiti dostupni RAM na raunalu.U tim situacijama je zgodno koristiti mogunost nadoknade rezervacije memorijskog prostora kad je podatak o koliini potrebne memorije poznat.Memorija se rezervira naredbom ALLOCATE a oslobaa se naredbom DEALLOCATE.

43.CIKLINA STURKTURA I PRIMJER PRIMJENE Niz algoritamskih koraka u kojem se jedan ili vise algoritamskih koraka moe izvriti vise od jedanput,pri jednom izvravanju algoritma zadatka,tvori ciklina algoritamska ema.Ciklina struktura nastaje kada je potrebno jednu instrukciju ili dio rograma ponoviti vise puta.

*primjer:algoritam za odreivanje najveeg broja u nizu zadanih realnih brojeva

Postoji vise varijanti ove structure,a 2 osnovne podjele su:

- broj ponavljanja je unaprijed poznat.Obicno se koristi petlja FOR- ponavljanje se vri dok se ne zadovolji odreeni uslov.Petlja tipa WHILE DO

44.OBJASNI GRAF KAO STRUKTURU PODATAKAGraf predstvalja univerzalni nain povezivanja elemenata a sastoji se od skupa vorova i skupa linija za povezivanje.Vrlo su pogodni za modeliranje objekata,sistema i procesa.

45.OSNOVNE OPERACIJE NAD APSTRAKTNIM STRUKUTAMA PODATAKA- mogunost itanja,pregledanja i modificiranja- mogunost brisanja- mogunost spajanja razdvojenih elemenata i razdvajanja spojenih- mogunost selektiranja- pristup i modeliranje- mogunost proirenja

46.OBJASNI I GRAFIKI PRIKAI SELECT CASEKONSTUKCIJU Jednostavniji oblik rjeavanja problema viestruke alternative je metoda odabira sluaja (SELECT CASE). Otvoreno je nekoliko alternativa, ali se samo jedna moe izvriti. Nakon ovog niza izvrenih instrukcija ide se na kraj strukture.

Select CaseCase 1 Case 2 Case 3 Case 4END SELECT CASE

47.Definicija i shema redaSekvence elemeneta istog tipa. Prvi snimljeni element je i prvi dostupni element. (FIFO first in first out).Novi elementi se dodaju na jednom kraju a oduzimaju na drugom kraju (linearna struktura)

48.Definicija i shema grafa- Univerzalni nacin povezivanja elemenata.- Sastoji se od skupa cvorova i skupa linija za povezivanje. - Vrlo pogodni za modeliranje objekata,sistema i procesa.- Cvorovi mogu imati imena i atribute. - Bridovi spajaju dva dva cvora,mogu biti imenovane i imati smjer. Graf je generalnija struktura od stabla.

10