1. JAVNI SEKTOR U SAVREMENOJ EKONOMIJIJavni sektor analizira ulogu drzave u ekonomiji, ukljucujuci drzavne/javne isntitucije, organizacije, preduzeca I druge entitete kojima upravlja drzava.Mjesovita privreda ukljucena drzava u ekonomsku analizu. Drzava obavlja odredjene privredne aktivnosti a neke aktivnosti private firme.Planska privreda vecinu privrednih aktivnosti obavlja centralna drzavna vlast. Zemlje u tranziciji prelaze iz planske u mjesovitu privredu I provode privatizaciju. PRIVATIZACIJA process transformacije drzavnih preduzeca u privatna. DEREGULACIJA se odnosi na smanjenja uloge drzave u regulisanju privrede.Pozitivno veca konkurencija veci kvalitet, manja opterecenost propisimaNegativno - prateca korupcija, moguca zloupootreba, slaba kontrola ponasanja ucesnika na trzistu koja vodi krizama

RAZLIKA IZMEDJU JAVNOG SEKTORA (DRZAVE) U ODNOSU NA PRIVATNI SEKTOR:1. Odgovornost za rukovodjenje u drzavnim institucijama I organizacijama vezana direktno ili indirektno za izborni proces.2. Drzava ima na raspolaganju elemente prisileMERKANTILISTI 17.st francuski ekonomisti Aktiva uloga drzave primarno u stimuliranju trgovine I proizvodnje Adam Smith zalagao se za ogranicenu ulogu drzave; smatrao da ce konkurencija I teznja za profitom navesti pojedinca da sluzi javnom interesu; nevidljiva ruka ce navesti privredu da proizvodi ono sto se zeli I to na najbolji nacinKLASICNA EKONOMIJA 19.st pocetak 20.st min uloga drzave na trzistu Konkurentno okruzenje I motivisanost profitom I vlastitim interesom Laissez faire englezi Mill I Senior drzava se ne uplice u privatno sektor Karl Marx veca uloga drzave u kontroli sredstava za proizvodnju; privatna svojina nad kapitalom osnovno zlo u drustvu Owen Robert rjesenje problema nisu ni drzava ni privatni capital vec komune u kojima se saradjuje u cilju ostvarenja zajednickog interesaKEJNZIJANSKA EKONOMIJA Druga polovina 20.st Nezaposlenost 25% I 1/3 GDP-a iz 1929 god Aktivna uloga drzave u stimuliranju ekonomskih aktivnosti u vrijeme krize Drzavni intervencionizam stimuliranje ukupne potrosnje drzavnim instrumentimaNEOKLASICNA EKONOMIJA Druga polovina 20.st Uloga drzave reducirana samo na odredjene funksije u uslovima kada ekonomija poslkuje blizu svojih potencijala Intervencija drzave izaziva Crowding-out efekat Privredni subjekti I pojedinci dobro informirani I donose racionalne odlukeNOVA INSTITUCIONALNA EKONOMIJA Kraj 20.st Douglas C.North Neoklasicna ekonomija predstavlja da su institucije drzave efikasne I bez troskova Ukljucili u ekonomiju neekonomske institucije Institucije uticu na transakcijske troskove direktni I indirektni troskovi institucija Bolje institucije znace bolji ekonomski uspjehUZROCI RASTA JAVNOG SEKTORA WAGNEROW ZAKON tendencija da drzavna potrosnja raste brze od rasta GDP-a TEORIJA FISKALNE ILUZIJE glasaci biraju vlade koje obecavaju vise javnih programa veca javna potrosnja BAUMOL EFEKAT rast cijena radnointenzivnih grana I pad u industrijskim granama

AKTIVNOSTI DRZAVE U EKONOMIJI1. Regulacija kreira pravila igre2. Stabilizacija u uslovima krize postizanje pune zaposlenosti I stabilnih cijena3. Proizvodnja dobara I usluga4. Potrosnja dobara I usluga5. Promjena cijena direktno ili indirektno6. Potpore direktna potrpora za razne ciljeve7. Realokacija resursa zbog eksternalija8. Redostribucija dohotka nejednakostiDrzavna intervencija bi trebalo da je ogranicena na ublazavanje najtezih I naprimjetnijih problema koje drzava moze rijesiti (odrzavanje pune zaposlenosti, smanjenje siromastva) dok glavnu ulogu u privredi treba da ima privatni sektorOGRANICENOSTI DRZAVE U EKONOMIJI1. Ogranizene informacije teskoca u predvidjanju efekata raznih programa I aktivnosti drzave2. Ogranicena kontrola nad privatnim sektorom tesko znati reakcije privatnog sektora drzava ne moze uvijek biti ta koja kontrolise3. Ogranicena kontrola nad birokratijom interni problem drzava donosi zakone koji se moraju detaljno razraditi na nivou pojedinih agencija sto je spor process najcesce zbog nejasnoca4. Ogranicenost zbog politickog procesa razlicite interesne grupe predstavnici vlasti uglavnom stite interese pojedinih drustvenih grupaVRSTE DRZAVNIH AKTIVNOSTI

1. Uspostavljanje pravnog sistema na ovu aktivnost otpada mali dio ukupnih rashoda pravni okvir u kojem ce firme I pojedinci moci da stupaju u medjusobne odnose.2. Drzavna proizvodnja drzave se cesto angazuju u proizvodnji nekih dobara na sl nacin kao sto to rade I private forme. Granica izmedju private I javne proizvodnje se mijenja ( javna preduzeca se privatizuju dok je nacionalizacija process pretvaranja privatnih u javna preduzeca rijedja). Najbolji nacin za utvrdjivanje obima drzavne proizvodnje jested a se pogledaju podaci o zaposlenosti u javnom sektoru. Smanjenje zaposlenih u javnom sektoru ne mora znaciti I smanjenje drzavnih rashoda ili smanjenje zaposlenosti ( jer ti isti ljudi mogu preci u organe vlasti na drugom nivou)3. Uticaj drzave na privatnu proizvodnju Razlozi uticaja: nezadovoljstvo postupcima privatnih firmi kao sto su zagadjenje okoline ili zloupotreba monopolistickog polozaja, uticaj interesnih grupa, neobezbjedjenje vaznih dobara I usluga od strane privatnog sektora. Subvencije drzava subvencionise privatnu proizvodnju na 3 nacina: Direktna placanja proizvodjacima poljoprivreda Indirektna placanja putem poreskog sistema poreske olaksice za nabavku opreme. Poseban tretman uvozne carine na robu sranih konkurenata, odobravanje kredita uz kamatne stope nize od trzisnih Porezi drzava oporezuje privatnu proizvodnju putem: Direktnih poreza koa sto je porez na dobit preduzeca Indirektnih poreza carine na uvoz proizvoda ili porez na promet ili porez na dodanu vrijednost Propisi (regulacija) opsti ili posebni propisi da se zastite zaposleni, potrosaci I zivotna sredina ali I da se sprijeci antikonkurentsko I diskriminatorsko posasanje. Efekti propisa su slicni subvencijama I porezima. 4. Drzavne nabavke dobara I usluga drzavne nabavke su iznosi koji se trose na dobra I usluge a koji se gradjanima stavljaju na raspolaganje nacionalna odbrana, drzavne skole I putevi.U drzavne nabavke ne spadaju transferna placanja bez direktne protuusluge.5. Preraspodjela nacionalnog dohotka uzimanje novca od jednih I davanje drugim pojedincima. Transferna placanja izadci na na programe raspodjele I razlikuju se od budzetske potrosnje. Predstavljajuju promjenu lica koja imaju pravo da trose dobvra a nasuprot tome drzavni izadaci smanjuju kolicinu drugih dobara (npr dobara za licnu potrosnju)koje drustvo moze da uziva.

Direktni program raspodjele a) Program drzavne (socijalne) pomoci = koji obezbjedjuje beneficije onima koji su dovoljno siromasni da se za njih kvalifikuju, u novcu il natureb) Socijalno osiguranje- od socijalne pomoci se razlikuje po tome sto prava pojedinaca djelimicno zavise I od njegovih licnih doprinosa. Ova davanja u sebi sadrze proizvodnu I redistributivnu komponentu. Indirekntni program raspodjele odnosi se na indirektne efekte poreskog sistema I drugih drzavnih programa koji prenose sredstva nekih pojedinaca u ruke drugih.ANALIZA ULOGE JAVNOG SEKTORA KROZ 4 FAZE:1. Poznavanje aktivnosti I nacina organizacije bitno radi rashoda drzave2. Predvidjanja posljedica u vezi kojih cak I nakon sprovodjenja mogu postojati nesuglasice3. Ocjena alternativnih politika poznavanje posljedica I kriteriji za ocjenu prvo se mora znati cilj drzavne politike a onda utvrditi kriterij za poredjenje razlicitih politika4. Tumacenje politickog procesa- ekonomisti iza javnog sektora procjenjuju koje ce grupe u drustvu imati koristi od odredjenih odluka I naglasavaju uticaj ekonomskih podsticaja za ucesnike u politickom procesu.EKONOMSKI MODEL predstavlja pokusaj da se prikazu osnovne karakteristike privrede. Modeli polaze od pojednostavljenih pretpostavki I izostavljaju mnoge detalje. Predstavljaju jednostavnu hipotezu u vezi s tim kako ce pojedinci I firme reagovati na razlicite promjene drzavne politike I kako ce te reakcije kroz medjusobno djelovanje odrediti ukjupan uticaj na privredu. POZITIVNA EKONOMIJA predvidjanja mogucih promjena u privredi. Bavi se sa onim sto jeste jer objasnjava nacin funkcionisanja privrede.NORMATIVNA EKONOMIJA ocjena alternativnih polotika I troskova/koristi; pozeljnost razlicitih pravaca djelovanja. BAvi se onim sto bi trebalo da bude tj. Procjenjuje koliko su pozeljne odredjene politike.Fiskalna inercija ekonomske posljedice odredjenih programa se ispoljavaju mnogo godina nakon njihovog uvodjenja. Budzetski deficit rashodi veci od prihoda.Vrijednost duga ovisi o deficitima I inflaciji. Sto vise deficit raste a inflacija opada dug je veci. 2. TRZISNA EFIKASNOST I ULOGA DRZAVEAdam Smith smatra da konkurencija navodi subjekte da ostarujuci licni profit ostvaruju I javniEkonomija blagostanja traga za efikasnom organizacijom privrede. Analizira odnose izmedju konkurentnih trzista I Pareto efikasnosti. PARETO EFIKASNOST optimum- alokacija resursa gdje se nikome ne moze poboljsati polozaj a da se drugom ne pogorsa.PARETO POBOLJSANJE - mogucnost da neka promjena donosi koristi nekim subjektima a da u isto vrijeme ne steti drugim.PARETO POGORSANJE promjena koja nikom ne donosi korist a nekima I steti ( smanjenje drustvenog blagostanje)Pareto princip uvjerenje da svako Pareto poboljsanje treba biti institucionalizovano.KRITIKE PRINCIPU PARETO EFIKASNOSTI 1. Individualizam u obzir uzima iskljucivo blagostanje svakog pojedinca a ne relativno blagostanje2. Potrosacki suverenitet pretpostavlja se da svaki pojedinac najbolje zna svoj interes3. Klasicne pretpostavke puna konkurencija u uslovima konkurentnog trzistaDvije osnovne postavke ekonomije blagostanje objasnjavaju odnose izmedju konkurenstkih trzista I Pareto efikasnosti I toPRVA POSTAVKA Svaka konkurentna privreda ostvaruje Pareto efikasnost Konkurentna privreda podrazumijeva veliki broja proizvodjaca I kupaca, niko od njih nema uticaj na cijene, svi posjeduju savrsene informacije, nema zagadjenjaDRUGA POSTAVKA Moguce je uz pocetnu preraspodjelu resursa, kroz process konkurentnog trzista, ostvariti Pareto efikasnu alokaciju resursaAko alokacija resursa u Pareto optimum nije zadovoljavajuca, intervencija drzave u ekonomskom blagostanju je moguca kroz:1. Mehanizam decentralizovane alokacije delegiranje odluka o proizvodnji I potrosnji od strane drzave na nize jedinice sa vise pojedinaca I preduzeca2. Mehanizam centralizovane alokacije promjena u pravcu donosenja odluka od strane jednog centralizovanog tijelaPRIKAZ EFIKASNOG TRZISTATRZISNA RAVNOTEZA

Traznja pojedinca pojedinci izjednacavaju granicku korist od potrosnje sa granicim troskovima (cijenom)Ponuda preduzeca firme izjednacavaju granicnu korist od proizvodnje (cijena) sa granicnim troskovima proizvodnjeRavnoteza- granicna korist = granicnim troskovima; nije moguce povecati korisnost jednog lica a da ne smanjimo drugogEkonomsko blagostanje konkurentna privreda fukncionira na granici proizvodnih mogucnosti. Bavi se provjenom alternativnih ekonomskih situacija sa stajalista max dobrobiti drustvaIZBOR POTROSACA - potrosac na trzistu se odlucuje za onu kombinaciju dobara kod koje se kriva indiferentnosti izjednacava sa budzetskim ogranicenjem (tacka E) odnosno za tacku u kojoj su nagibi tih funkcija jednaki. U toj tacki E odnos cijena je jednak granickoj stopi supstitucije.

EFIKASNA RAZMJENA sva dobra moraju da stignu do pojedinaca koji ih najvise vrednuju Konkurentna privreda identicne cijene Granicna stopa supstitucije = cijeni Efikasna razmjena kada su GSS svih jednakeEfikasnost razmjene odnosi se na raspodjelu dobara. Obezbjedjuje da se dobra raspodjeljuju tako da niko ne moze biti na dobitku ako neko drugi nije na gubitku. Podrazumijeva da granicna stopa supstitucije izmedju bilo koja dva dobra mora da bude jednaka za sve pojedince. Granicna stopa supstitucije kolicina jednog dobra koje se neko odrice u zamjenu za jedicinu drugog dobraKriva indiferentnosti kombinacija dobara prema kojima je pojedinac indiferentan isto zadovoljstvo. Nagib krive indiferentnosti = granickoj stopi supstitucijeBuzdetsko ogranicenje pokazuje prihod koji potrosac moze da potrosi na razlicita dobra.KRIVA ZAJEDNICKE MOGUCE KORISNOSTI pokazuje max korisnost koju jedna osoba moze da ostvari s obzirom na stepen korisnosti druge osobe. Ima opadajuci oblik. Sto je jednog veca korinost to je kod drugog manja.

EFIKASNA PROIZVODNJA proizvodnja jednog dobra ne moze da se poveca ako se ne smanjuje proizvodnja drugog uz date resurse

Konkurentna privreda identicne cijene GSTS= cijeni Jednake GSTS jer su cijene jednake Efikasna razmjena kada su GSTS svih jednakeZa objasnjenje proizvodne efikasnosti uvode se sljedeci pokazatelji : granicna stopa tehnicke supstitucije, izotroskovnaa linija, izokvanta. NEEFIKASNA PROIZVODNJA moguce proizvoditi vise jednog dobra ne smanjujuci proizvodnju drugog dobra.IZOTROSKOVNA LINIJA kombinacije troskova inputa koje firma koristiIZOKVANTA razlicite kombinacije inputa koje proizvode istu kolicinu dobara. = KRIVA INDIFERENTNOSTIGranicna stopa tehnicke supstitucije (GSTS) nagib izovantnih funkcijaPonasanje firme : firma max proizvodnju takos to pronalazi tacku u kojoj se dodiruju izokvanta I izotroskovna linija. U tacki dodira nagibi dvije krive su jednaki granicna stopa tehnicke supstitucije jedna je odnosu cijena dva inputa.GRANICA PROIZVODNIH MOGUCNOSTI I PROIZVODNA EFIKASNOST

EFIKASNA KOMBINACIJA granicna stopa transformacije jednaka granicnoj stopi supstitucije. MAksimizirranje korisnosti: za datu krivu proizvodnih mogucnosti- trebalo bi da se ostvari najveci stepen korisnosti. Korisnost je max u tacki dodira krive indiferentnosti I krive proizvodnih mogucnosti tj. U tacki E u kojoj su jednaki nagib ove dvije krive. Tu su jednaki GSS I GST

Efikasna kombinacija proizvoda je onda kada se dodiruju kriva indiferentnosti I kriva proizvodnih mogucnosti. Proizvedena dobra moraju odgovarati zeljama pojedinca. Pokazatelji za analizu su : granicna stopa transformacije, kriva proizvodnih mogucnosti (MAX kolicina dobara koja se moze proizvesti) I kriva indiferentnosti.GRANICNA STOPA TRANSFORMACIJE pokazuje kooliko se dodatnih jedinica nekog dobra moze dobiti ukoliiko se smanji proizvodnja drugog dobra

3. NESAVRSENOST TRZISTA I ULOGA DRZAVENESAVRSENA KONKURENCIJA Razlozi: MONOPOL jedna firma na trzistu OLIGOPOL nekoliko firmi na trzistu MONOPOLISTICKA KONKURENCIJA vise firmi ali proizvodne razlicite proizvode I usluge PRIRODNI MONOPOL situacija kada je jeftinije da jedna firma proizvodi za cijelo trziste nego da se proizvodnja obavlja parcijalnoNesavrsena konkurencija vodi ka neefikasnosti privrede jer je nivo proizvodnje koja se ostvaruje u uslovima nesavrsene konkurencije Qi mnogo manji od onog koji bi se ostvario da je konkurencija postojala Qc. U uslovima savrene konkurencije, granicne koristi se izjednacavaju sa granicnim troskovima, dok se u slucaju nesavrsene konkurencije granicni prihod izjednacava sa granicnim troskovima. Formiranje monopolskih cijena

JAVNA DOBRACista javna dobra su dobra koje trziste ili nece da obezbijedi ili ih ne obezbjedjuje u dovoljnim kolicinama. Karakteristike cistih javnih dobara: Pojedinac ih besplatno koristi Tesko ili nemoguce iskljuciti nekoga iz uzivanjaMERITORNA DOBRA I USLUGEJavna dobra kod kojih pojedinci nisu u stanju da prepoznaju njihovu vrijednost ( ulaganje u zdravstvo I obrazovanje) EKSTERNI EFEKTI Javljaju se u slucaju da aktivnost nekog pojedinca ili firme uticu na druge pojedince ili druge firmeNegativni eksterni efekti aktivnost pojedinca namecu troskove drugima. Pozitivni eksterni efekti vocnjak, uredjeno dvoristePostovanje ovih efekata neadekvatna alokacija resursa potrebna intervencija drzaveNEPOTPUNA TRZISTA To su privatna trzista koja nisu u stanju da pruze neki proizvod ili uslugu iako su troskovi obezbjednjea tih proizvoda nizi od onoga sto su pojedinci spremni da plate. Ona na kojima privatni subjekti pruzaju ogranicenu ponudu. U takva trzista spadaju: trziste osiguranja privatno trziste koje ne nudi osiguranje od mnogih rizika s kojima se pojedinci I firme suocavaju trziste kapitala - Nesavrsenost iz 3 razloga I to: INOVACIJE stvaranje novih trzista, uvodjenje novih proizvoda TRANSAKCIJSKI TROSKOVI troskovi vezani s uvodjenjem novog proizvoda\ ASIMETRICNOST INFORMACIJA - postoji kada dvije strane imaju razlicite informacije u vezi sa transakcijom u koju ulaze komplementarna trzista ukoliko ne postoje trzista za komplementarne proizvode nema podsticaja za proizvodnju niti jednog od proizvodaNESAVRSENOST INFORMACIJAInformacije javna dobra pruzanje jednom ne umanjuje informacije drugom. Cilj drzave jeste da zastiti potrosace I investiture zatim da obezbijedi besplatno sirenje informacija jer su informacije po mnogo cemu zapravo javno dobro

MAKROEKONOMSKI POREMECAJIVelika ekonomska kriza 1929-1932: Globalna ekonomska kriza 2008-2009Pareto efikasnost problem raspodjele dohotka I djelovanja u interesu koji nije najbolji za pojedince I drustvo.PATERNALIZAM intervencija jer nekada drzava zna bolje sta je u interesu ljudi. Briga za djecu, stare, za unesrecene.LIBERTINIZAM drzava ne treba da se uplice. U prilog ide mogucnost da interesne grupe negativno uticu na paternalisticki raspolozenu drzavu kako bi se ostvarili njihovi interesi a ne ono sto je prvobitni cilj.PRAVEDNA RASPODJELAPosljedica nepravedne raspodjele ogranicenih resursa je iskljucenost pojedinih grupa na trzistu. Uloge drzave: normativna (analizira sta bi drzava trebala da cini) drzava treba da vodi racuna o raspodjeli nacionalnog dohotka resursa a za njihovo efikasno koristenje ce se pobrinuti privatni sektor pozitivna ( opisuje ono sto drzava trenutno cini ukljucujuci posljedice tog cinjenja)INSTITUCIJE formalna I neformalna pravila igre, organizacije I mehanizmi implementacije. Glavni cilj institucija je ekonomisanje transakcijskim troskovima koji postije u svijetu ogranicene racionalnosti subjekata. Uticaj institucija: Uticu na visinu ukupnih troskova u drstvu Uticu na kvalitet zivota Uticu na ocekivanja Uticu na investiranje u fizicki I ljudski capital Uticu na produktivnost I konkurentnost Uticu na ukupnu potrosnju u drustvu I sl Neoklasicna ekonomija ekonomske razlike I uspjeh objasnjava kroz standardne faktore proizvodnje.Koncept limitirane racionalnosti zbog postojanja transakcijskih troskova tj institucijaVrste institucija :A) Formalne pisana pravila igre, organizacije I mehanizmi implementacije, brze se mijenjajuB) Neformalne nepisana pravila igre C) Ekonomske I neekonomskeD) Trzisne I netrzisneE) Evolutivne I kreiraneF) Evilutivne I kreiranePROMJENE INSTITUCIJA TIPOVI:1. TOP- DOWN ODOZGO PREMA DOLE Kod formalnih institucije; brza promjena Negativno- moze dovesti do formalnih institucionalnih aranzmana koji nisu prepoznati, nedostaje kredibilitet I mogu dovesti do substituiranja sa neformalnim institucijama.2. BOTTOM- UP ODOZDO PREMA GORE Neformalne institucije; formalne institucije ce biti prepoznate jer su bazirane na postojecim socijalnim aranzmanima, obicajima I ocekivanjima u drustvu Negativno sporiji process I tezi za implementacijomMJERENJE INSTITUCIJA Institucionalni indeksi mjere strukturne reforme I institucionalnu efikasnost Indirektni indikatori korupcije ili sive ekonomije Istrazivanja na terenu sluze kao podloga za konstruiranje vlastitih indeksaProblemi kod mjerenja su : Mjeri se samo jedan aspect Institucije u cjelosti nije moguce izmjeriti Kompleksne veze izmedju vise institucija Institucije razlicite izmedju razlicitih zemalja Velicine ekonomija razlicite Problem stacionarnosti indeksa Problem subjektivnosti u kreiranju indeksaTRANSAKCIJSKI TROSKOVI su troskovi koji nisu direktno vezani za process proizvodnje I predstavljaju troskove funkcionisanja ekonomskog sistema. Ukljucuju troskove u novcu I oportunitetne troskove (vrijeme, informacije I sl)PERSONALNA RAZMJENA vezana za proslost, neformalne institucije, niske transakcijske troskove ali zato mnogo vece troskove proizvodnje - samo implementacija (problem nesigurnost)IMPERSONALNA RAZMJENA savremene ekonomije, manje neformalnih institucija, visi transakcijski troskovi, manji troskovi proizvodnje implementacija uglavnom od drzave ( prednost veca sigurnost I obim razmjene)4 EFIKASNOST I PRAVICNOSTFUNKCIJA DRUSTVENE INDIFERENTNOSTI (S) prikazuje izbor izmedju razlicitih nivoa korisnosti razlicitih pojedinacaFUNKCIJA DRUSTVENOG BLAGOSTANJA stepen drustvenog blagostanja koji odgovara odredjenim razinama korisnosti Ako raste korisnost za clanove drustva onda raste I blagostanje. Sto je kriva indiferencije vise udaljena od koordinatnog pocetka to je I blagostanje vece.Funkcija korisnosti GRAFIK objasnjava vezu izmedju koristenih dobara I korisnosti. Pokazuje max korinost koju jedna osoba moze da ostvari s obzirom na stepen korinosti druge osobe. Pareto efikasna privreda funkcionise duz krive moguce korisnosti. To znaci da se drustveni izbor ogranicava samo0 na tacke na ovoj krivoj. Duz krive zajednicke moguce korisnosti nije moguce da jedna osoba trosi vise ukoliko druga osoba ne trosi manje. Zbog toga kriva zajednicke moguce korisnosti ima opadajuci oblik. To znaci da sto je korisnost jedne osobe veca, to je korisnost druge osobe manja.Kretanje navise ulijevo po krivoj povecava se korisnost za prvu osobu a smanjuje korisnost za drugu osobu I obrnuto. Na oblik funkcije uticu: Opadajuca Granicna korisnost promjena korisnosti usljed promjene jedne jedinice potrosnje. Predstavlja nagib funkcije korisnosti. Sto pojedinac vise trosi neko dobro dodatni dobitak od posjedovanja dodatne jedinice istog dobra postaje sve manji Efikasnost s kojom se resursi prenose s jednog pojedinca na drugog ako je prenos resursa s jednog na drugog neefikasan, smanjuje se korisnost

VRSTE DRUSTVENIH KORISNOSTI 1. UTLITARISTI - Ukupna korisnost = zbor pojedinacnih jednakih korinostiKriva drustvene inferentnosti je prava linija, sto znaci da bez obzira na nivo korisnosti za dva pojedinca, drustvo prihvata trejdof izmedju jedne jedinice korisnosti za osobu 1 I jedne jedinice za osobu 2.

2. Neproporcionalna korisnost Smanjenje korisnosti npr siromasnih samo ako to dovodi do puno veceg povecanja korisnosti kod bogatih Drustvo moze biti indiferentno ako postoje ovakve neproporcionalno analizirane korisnosti

3. ROLSIZAM Drustveno blagostanje zavisi od blagostanja pojedinca koji j eu najgorem polozaju Drustvo je na dobitku ako unaprijedi blagostanje onih koji najlosije zive a da se ne umanji blagostanje ostalih. Nikakvo povecanje blagostanje pojedinca koji je u boljem polozaju ne moze drustvu da nadoknadi smanjenje blagostanja onoga koji je u najgorem polozaju.

DRUSTVENI IZBOR U TEORIJI1. Konstruisani niz mogucnosti koliko korisnost za jednu osobu treba da se smanji kada se kod druge poveca2. Definirati preferencije koliko je drustvo spremno da smanji korisnost za jednu osobu kako bi povecalo za druge3. Usvojiti programe pronaci programe koji dovode na najvisu krivu drustvene korisnosti

FUNKCIJA DRUSTVENE INDIFERENTNOSTIKriva drustvene indiferenstnosti pokazuje kombinaciju korisnosti u odnosu na koje je drustvo indiferentno. To je niz kombinacija korisnosti za razlicite pojedince pomocu kojih drustvo ostvaruje jednake stepene zadovoljstva. Kriva drustvene indiferentnosti pokazuje kako drustvo ocjenjuje tredof izmedju jedne osobe I druge (ocjenjuje kome je drustvo spremno umanjiti kako bi povecalo za drugu osobu)

DRUSTVRENI IZBOR U PRAKSI Problemi: korisnost je tesko izmjeriti, tesko je porediti korisnost razlicitih ljudi,, drustvene preferencije tesko prihvatiti kao prosjek pojedinacnih preferencija.EFIKASNOST analiza dobitka I gubitka. Predstavlja prvobitnu raspodjeli (alokaciju) resursa na trzistu u kojoj nije moguce nekom poboljsati polozaj a da se nekom drugom ne pogorsa polozaj.PRAVICNOST analiza opste mjere nejednakosti. Podrazumijeva naknadnu preraspodjelu reusrsa u kojom drzava nastoji poboljsati polozaj onih koji su bili osteceni pocetnom raspodjelom.Ukoliko sa projektom raste efikasnost a pada pravednost ( I obratno) onda se trejdof procjenjuje pomocu funkcije drustvenog blagostanja tj ocjenjuje se koliku je dodatnu nejednakost drustvo spremno da prihvati u cilju ostvari vece efikasnosti Mjerenje koristi koje pojedincac ima od projekta se vrsi pomocu pokazatelja I to:1. SPREMNOST NA PLACANJE kooliko je neko spreman da plati da se nasao u jednoj situaciji a ne u drugoj2. STANDARDNA I KOMPENZOVANA KRIVA TRAZNJE traznja na bazi spremnosti za placanje Standardna kriva traznje se izvodi na osnovu podataka o tome koliko neko stvarno placa za neko dobro ili uslugu. I to ovisi od cijene datog dobra.

Promjena cijene koja utice na traznju izaziva dva efekta Efekat supstitucije znaci da dobro postaje relaticno jeftinije pa potrosac kupuje vise tog doba u odnosu na ostala relatvno suplja dobra Dohodovni efekat znaci da potrosac moze za isti budzet da kupi vise zeljenog proizvoda nego ranije pa izgleda kao da mu se povecao dohodakKompenzovana kriva traznje se izvodi na osnovu podataka o tome koliko bi neko bio spreman da plati za neko dobro ili uslugu. Na ovu krivu utice efekat supstitucije. To znaci da npr smanjenje cijene dovelo do povecanja traznje za jeftinijim dobrom dok se dohodovni efekat u ovom slucaju ne pojavljuje ( dohodak se oduzima ili dodaje pojedincu kako bi on vbez obzira na promjene cijene ostao u istom polozaju) Kod kompenzovane krive traznje smanjenje cijene umjereno povecava trazenu kolicinu dobra.

3. POTROSACEV VISAK se koristi za ocjenu drzavnog projekta ili procjenu neefikasnosti. Predstavlja razliku izmedju onoga sto je pojedinac spreman da plati I onoga sto mora da plati. Potrosacev visak je povrsina ispod kompenzovane krive traznje a iznad linije cijene. Neefikasnost je onolika koliki je gubitak u potrosacevom visku. Drustvena korist agregiranje pojedinacnih spremnosti da se plati za neki projekatNETO EFEKAT EFIKASNOSTI PROJEKTA (novcana vrijednost neto koristi) razlika ukupne spremnosti da se plati I ukupnih troskova.MJERENJE DRUSTVENE NEEFIKASNOSTI neefikasnost je prikazana kao razlika izmedju potrosacevog viska prije oporezivanja I potrosacevog viska poslije oporezivanja. Ta razlika je cisti gubitak.

MJERENJE NEJEDNAKOSTI SE VRSI POMOCU VISE KRITERIJA I TO > Indeks siromastva procenat stanovnistva sa prihodom ispod granice siromastva JAZ SIROMASTVA koliko daleko se st. nalazi od granice siromastva Lorencova kriva pokazuje procenat dohotka koji u jednoj zemlji ostvaruje najsiromasnijih 5% st, najsirmasnijih 10% itd. Ako ne postoji nejednakost lorencova funkcija je prava linija jer se dohodak ravnomjerno raspodjeljuje (1) a ako postoji nejednakost ova funkcija poprima lucni oblik I odrzava cinjenicu da je dohodak vecim dijelom u rukama bogatih (2). Povrsina izmedju idealnog pravca Lorencove krive I njenog lucnog oblika zove se Dzini koeficijent on je taj izvedeni pokazatelj nejednakosti Dalton-Atkinsovo mjerilo pokazuje procenat ukupnog dohotka kojeg bi drustvo bilo spremno da se odrekne kako bi sa trenutne raspodjele dohotka preslo na potpuno jednaku.

PRISTUPI DRUSTVENOM IZBORU1. Pristup kompenzacije pokrenuti projekat gdje spremnost da se plati prevazilazi troskove projekta zanemaruje distributivne probleme2. Trade off izmedju mjera- uporediti mjere efikasnosti I nejednakosti procjenjuje se da li je povecanje efikasnosti vrijedno povecanja nejednakosti Ili obratno3. Ponderisane koristi neto efekti projekta na razlicite grupe stanovnistva ce se sabrati pomocu funkcije drustvenog blagostanja; neto dobicima za razlicite grupe ce se pripisati razliciti ponderi kako bi se efekti sveli na jedna broj ali ce se siromasnim pripisati veci ponderi a bogatijim manji.

5 JAVNA I PRIVATNA DOBRA JAVNOG SEKTORARazlika privatnih I javnih dobara: RIVALNOST dobara koja se proizvode ISKLJUCIVOST dobara koja se proizvodeRIVALNA POTROSNJA postoji kada jedna osoba koristi jedno dobro druga osoba to ne mozeNERIVALNA POTROSNJA potrosnja od strane jedne osobe niti odvraca od potrosnje drugu osobu niti je sprijecava u tomeISKLJUCIVOST mogucnost iskljucenja nekog pojedinca iz uzivanja I koristenjaMOGUCNOST ISKLJUCENJA se odnosi na situciju u kojoj se pojedinac moze iskljuciti iz koristenja nekog dobra - JER NIJE PLATIO TO DOBRONEMOGUCNOST ISKLJUCENJA se odnosi na situaciju u kojoj je nemoguce ili je vrlo skupo nekog pojedinca iskljuciti iz koristenja nekog dobra bez obzira na to da li on placa za koristenje ili ne.PRIVATNA DOBRA dobra I usluge posjeduju karakteristike rivaliteta I iskljucivostiJAVNA DOBRA dobra koja karakterise nerivalna potrosnja I nemogucnost iskljucenjaPODJELA DOBARA U JAVNOM SEKTORU : CISTA JAVNA DOBRA uopste nema rivaliteta niti mogucnosti iskljucenja a granicni troskovi su jednaki nuli vise koristenja nekih a korist svima KVAZI JAVNA DOBRA dobra koja se odlikuju ili nerivanom potrosnjom (granicni trosak koristenja je jednak ili vrlo blizu nule) ili nemogucnoscu iskljucenja KVAZI JAVNA DOBRA U FORMI EKSTERNIH EFEKATA dobra cija potrosnja uzrokuje eksterne efekte tj. Potrosnja jednog pojedinca utice na potrosnju drugog pojedinca PRIVATNA DOBRA KOJA OBEZBJEDJUJE JAVNI SEKTOR dobra koja obezbjedjuje javni sector, a koja povlace za sobom velike granicne troskove vezane za snadbjevanje dodatnih osobaNEDOVOLJNA PONUDA javnih dobara od strane privatnog sektora ako se nerivalno dobro ne naplacujeNEDOVOLJNA POTROSNJA javnih dobara se moze javiti u slucaju iskljcenja pojedinca. Naplacivanje nerivalnog dobra je neefikasno I dovodi do ove potrosnje.PROBLEM BESPLANOG KORISNIKA (FREE RIDER PROBLEM) kada pojedinci nisu spremni da plate neka javna dobra. Problem besplatnih korisnika drzava obicno rjesava oporezivanjemPRIKAZ JAVNIH DOBARA ----

TRANSAKCIONI TROSKOVI troskovi koji nisu vezani za process proizvodnje nego za razmjenu,, iskljucenje javnih dobara, prikupljanje informacija Javljaju se kada treba nekoga iskljuciti iz koristenja privatnih I javnih dobara.TRANSAKCIONI TROSKOVI JAVNIH DOBARA = Kada su visoki TC bolje da javni sector nudi doticna privatna dobra..medjutim javljaju se dileme. DOBITAK korist potrosacima (ABE). GUBITAK (Q0 na Qm). DRZAVA nudi dobra ali nastoji ograniciti potrosnju.SISTEM RACIONISANJA kada drzava ogranicava potrosnju privatnih dobara zbog prekomjerne potrosnjeJENAKO OBEZBJEDJENJE obezbjedjenje iste kolicine svima, a preko tog nivoa se vrsi naplataPri cijeni p* ( koja sadrzi osim prizvodnih troskova I transakcione troskove) trazi se Qe nekog dobra; ako drzava obezbjedjuje to dobro besplatno nece biti transakcionih troskova, tako da se traznja moze povecati sa Qe na Q0 sto dovodi do dobitka. U tom je dijelu granicna korisnost za pojedinca jos uvijek veca od granicnih troskovaMedjutim ako pojedinac ne mora uopste da placa neko dobro (cijena=0) tad ace se traznja povecati sve do tacke kada ce granicna korisnost biti jednaka nuli (sa Q0 na Qm) uprkos cinjenici da postoje pozitivni granicni troskovi obezbjednja tog dobra. Dakle, povecanje traznje sa Q0 na Qm dovodi do pojave gubitka usljed pretjerane potrosnje.Za donosenje odluke da li neko dobro treba da obezbjedjuje javni sector moramo da uporedimo ustedu na transakcionim troskovima I dobitak od povecanja potrosnje sa Qe na Q0 sa (1) gubitkom usljed pretjerane potrosnje dobra (EFQm) I (2) gubitkom od distorzija izazvanih bilo kojim porezima potrebnim za finansiranje obezbjedjenja datog dobra od strane javnog sektoraMETODE RACIONISANJA JAVNIH DOBARA1. Naknade za koristenjePrednost oni koji imaju koristi snose troskoveNedostaci moze bit nedovoljna potrosnja. Visoki transakcionii troskovi upravljanja2. Jednako obezbjedjenjePrednost manji transakcioni troskoviNedostaci neki trose malo a neki previse; prekomjerna potrosnja stvara vece troskove; ne udovoljava jednako zeljama3. Cekanje u reduPrednost jednak tretman razlictim kategorijama;obim ponude prilagodjen potrebamaNedostaci vremenski zahtjevno; losa alokacija dobara I uslugaCista javna dobra se obezbjedjuju efikasno kada je zbir granicnih troskova supstitucije jedna granicnoj stopi transformacije.Granicna stopa supstitucije privatnih dobara javnim pokazuje kolicinu privatnog dobra koje je svaki pojedinac spreman da se odrekne kako bi dobio dodatnju jedinicu javnog dobraGranicna stopa tranformacije privatnih dobara javnim pokazuje kolicinu privatnog dobra kojeg se treba odreci da bi se dobila dodatna jedinica javnog dobraUkupna kolicina koje su pojedinci spremni da se odreknu GSSPJ=GSTPJ jednaka kolicini kojoj se treba odreci u jednoj ekonomiji. Do efikasne prizvodnje javnih dobara dolazi onda kada se izjednace kriva potranje za javnim dobrima I kriva ponude . grafik efiksna proizvodnja javnih dobara

KRIVA POTRAZNJE ZA JAVNIM DOBRIMA dobiva se kada se po vertikali saberu pojedinacne krive potraznje za javnim dobrimaPojedinacna kriva potraznje zavisi od osnosa krtive indiferentnosti, budzetskih ogranicenja te poreske cijene. Sto je poreska cijena niza, budzet je veci I traznja za javnim dobrima se povecava.

KRIVA TRAZNJE ZA JAVNIM DOBRIMA OD STRANE POJEDINCA

PORESKA CIJENA JAVNIH DOBARA potraznja se placa porezimaUkupna potrosnja determinirana budzetomBudzetska ogranicenje javna I privatnaManja porska cijena visa potrosnja JDKrivaindiferentnosti (KI) GSS nagib KIMax. dodir budzetskog ogranicenja I krive indiferentnosti (KI)

KRIVA PONUDE daje kolicinu drugih dobara kojih s etreba odreci da bi se dobila dodatna jedinica odredjenog javnog dobra ( kriva se formira na granicim troskovima). Treba napomenuti da odluke u vezi sa kolicinom dobara donose javno vlade a ne pojedinici, tako da na pitanje da l ice bas u tacki presjeka doci do prizvodnje javnih dobara odgovor daje politicki procesFUNKCIJA PONUDE JAVNIH DOBARA kolicina drugih dobara koje se treba odreci da bi se dobilo javno dobro pri datoj cijeni (poreska cijena)Specificnost ponude javnih dobara : efikasna ponuda dobara direktno vezava za raspodjelu nacionalnog dohotkaFUNKCIJA ZAJEDNICKE TRAZNJE zbir pojedinacnih tranji ( medjuodnos kolicine javnih dobara I poreska cijena)RAVNOTEZA pareta efikasnost \ GSS = GST Spremnost da se plati = granicnim troskkovima tih dobaraPROBLEM KOD RAVNOTEZE determinirana odlukom drzaveFUNKACIJA RAVNOTEZE ------DISTORZIVNI POREZI - porezi koji sluze kao osnov za inansiranje javnih dobara. Kada oporezivanje izaziva distorzije ponuda javnih dobara postaje skuplja. Neefikasnosti koje nastaju zbog poreza znace da je efikasna ponuda manja od one kada se ne javljaju distorzivni porezi.PRIVATIZACIJA politika prodaje/predaje drzavnog kapitala privatnom sektoruNACIONALIZACIJA politka kojom drzava prisiljava privatni sector na prodaju kompanija neke industrijeeARGUMENTI ZA PRIVATIZACIJU Stimuliranje konkurencije Java privatna inicijativa Osjetljivost javnog sektora na krize Podloznost politickim pritiscima Skepticizam I mogucnost drzave da efikasno proizvodiPROVODJENJE PRIVATIZCIJE1. PRODAJA DRZAVNOG KAPITALA PRIVATNOM SEKTORU Prodaja na berzi Dogovorena prodaja Ulazak drzaven kompanije u neki privatni concern Kombinovani pristup2. LIBERALIZACIJA kada drzava liberalizira neko trziste pod svojom kontrolom I dovodi privatni capital3. POTPORA PRIVATNOM SEKTORU DA NUDI JAVNE USLUGE Fransize prodaja prava na ponudu Plazanje od strane drzave za usluge privatnog sektoraARGUMENTI ZA NACIONALIZACIJU Sprijeciti potpuni monopol Ekonomija obima ostvarivanje efekta ekonomije obima Nacionalna sigurnost Smanjenje negativnih eksternalija zastita I zagadjenje Zastita interesa posebnih grupa Sprijeciti besplatno koristenje resursa bolja alokacija resursa na trzistuREGULACIJA diretna kontorla neke industrijske structure, aktivnosti I performansi industrije od strane drzave. Ciljevi regulacije su: Sprijecavanje monopola Kontrola cijena prednosti (privatnici stimulirani da smanje troskove; nema pritiska na kapitalne investicije; cjenovno ogranicenje jednostavno pratiti) nedostaci (max.cijena visa od realne; nekada stvara nesigurnost zbog promjena; kvalitet I ponuda mogu biti reducirani) Sprijecavanje trzisnih nestabilnosti

NEDOSTACI REGULACIJE1. Opstanak neefikasnih kompanija manji ekonomski progress2. Upotrebljava faktore proizvodnje oportunitetni troskovi3. Teorija javnog izbora rast4. Subjektivnost regulatornih tijela vezanost za reglirane grane5. Uticaj politickih I vladinih struktura vaznost nekih sektoraJavni sector je cesto opterecen birokratskim procedurama. Birokrate uzivaju u moci I prestizu nastoje max. rast birokratijePROBLEM ODNOSA IZMDJU PRINCIPALA I AGENATA kada birokrate djekuju u licnom interesu a ne u interesu gradjana. Ispoljavaju averziju prema riziku brokratksa rutina I birokratske procedure

6. JAVNI IZBORJavni izbori glasanje predstavnika predstavnici glasaju za budzet novac trose razlicite institucije drzave. Odluke u javnom sektoru su bazirane na dva faktora I to: Preferencijama birackog tijela Znacajnosti pojedinih rijesenjaU privatnom sektoru preferencije pojedinaca su odredjene (ne)kupovinom lice vodi racuna o vlastitim preferencijamaU javnom sektoru preferencije se najcesce odredjuju kroz ankete predstavnici vode racuna o preferencijama birackog tijelaPrilikom privatnog odlucivanja nosilac odlucivanja zna sopstvene preferencije dok prilikom javnog odlucivanja onmora da utvrdi preferencije onih u cije se ime te odluke odnose I to jeprva vazna razlika izmedju javne I private alokacije resursaProblem kod anketa otkriti preferencije posebno ako se ispitanici nicega ne odricuPoteskoce kod definiranja preferencija:1. Razlike u ukusima neki ljudi daju prednost javnim parkovima I obrazovanju dok drugi jednostavno daju prednost privatnim dobrima kao sto su automobile ili odjeca2. Prihodi pojedinaca bogatiji pojedinci imaju vece prihode, te stoga radije trose vise na sva dobra I javna I privatna, dok siromasniji slojevi stanovnistva izdvajaju manje I za jedna I za druga dobra3. Porezi bogati pojedinci obicno placaju visu cijenu porexa (ovisno od oporezivanja) poreska cijenaPorezi izazivaju dva efekta dohodovni I efekat supstitucije (cijene)Ukoliko preovladava dohodovni efekat onda se oni s vecim prihodima opredjeljuju za vece rashode za javna dobra bez obzira na poresku cijenuUkoliko preovladava efekat supstitucije (cijene) onda niza poreska cijena utice na opredjeljenje za vece rashode za javna dobra, bez obzira na prihod pojedinca.Poreska cijena dodatni iznos koji pojedinac mora da plati kada se drzavni rashodi povecaju za jednu dodatnu novcanu jedinicu(poreska cijena x rashodi = iznos poreza)

PREFERIRANI RASHODI I OPOREZIVANJEPROPORCIONALNI POREZI nizi porezi za siromasne I stoga visi javni rashodi; efekat supstitucije tj. Nize poreske cijene (nad dohodovnim efektom). Siromasniji pojedinci placaju nizu poresku cijenu te je stoga veci nivo rashoda koji je za njih preferencijalan (isti procenat poreza na razlicite prihode)PRIKAZ PROPORCIONALNIH POREZA: U slucaju proporcionalnih poreza, pojedinci sa nizim prihodima su suoceni sa nizom poreskom cijenom (manje iskosenom linijom buzdetskog ogranicenja) efekti supstitucije I dohotka djeluju u suprotnim pravcima, tako da nije sasvim jasno da li je najpreferencijalniji nivo drzavnih rashoda veci ili manjiJEDINSTVENI POREZI dohodovni efekat I bogati preferiraju vise rashode. Osobe sa visokim prihodima bit ce opredjeljene za vece javne rashode dok ce osoba sa manjim prihodima biti zainteresovane za manje nivoe rashoda na javna dobra( isti iznos poreza bez obzira na prihod)PRIKAZ JEDINSTVENIH POREZA: najpreferencijalni nivo javnih rashoda za pojedinca nalazi se u tacki dodira linije budzetskog ogranicenja I krive indiferentnosti. U slucaju jedinstvenog oporezivanja svi pojedinci su suoceni sa istom poreskom cijenom I postoji samo dohodovni efekat, tako da su za bogate pojedince pozeljniji veci nivoi rashoda.PROGRESIVNI POREZI sirmasni preferiraju vise javne rashode; u kojem s rastom dohotka raste I poreska obaveza; pojedinci s manjim prihodima platit ce nizu cijenu nego u slucaju proporcionalnog oporezivanja, tako da ce biti opredjeljeni za jos veci nivo rashodaDEGRESIVNI POREZI bogati preferiraju vise jave rashode; u kojem je s rastom dohotka manja poreska obaveza; pojedinci s visokim prihodima ce biti zainteresovani za vece nivoe rashoda za javna dobra proporcionalni porezijedinstveni porezi

PRIKAZ KORISNOSTI: Na slici je prikazano kako korisnodt zavisi od nivoa drzavnih rashoda. Najpreferencijalniji nivo rashoda pojedinca nalazi se u tacki G*, ali korisnost dostize maximalan nivo iznad linije buzdetskog ogranicenja y tacki dodira sa krivom indiferentnosti. Sto je stvarni nivo rashoda udaljeniji od preferencijalnog nivoa G* to je nizi nivo korisnosti.PRIKAZ NIVOA KORISNOSTI XA TRI RAZLICITE GRUPE (SIROMASNE, SREDNJU KLASU I BOGATE): u slucaju jedinstvenog oporezivanja. U ovom slucaju bogati se opredjeljuju za vise nivoe rashoda od pripadnika srednje klase a oni se opredjeljuju za vise rashode nego siromasni.

IDEALAN POLITICKI MEHANIZAM1. TRANZITIVNOST A-B; B-C; A-C veza2. NEDIKTATORSKI IZBOR izbor ne odrzava preferencije jedne licnosti3. NEZAVISNOST OD IRELEVENTNIH OPCIJA izbor neovisan od trece opcije4. NEOGRANICENO POLJE DJELOVANJA fukncionalnost mehanizma bez obzira na vise opcijaEUROUOVA TEOREMA NEMOGUCNOSTI ne moze se od drzave ocekivati da funkcionise s istom racionalnoscu I dsljednoscu kao sto se to ocekuje od pojedinca u privatnom sektoruMEDIJALNI GLASAC je onaj sto se nalazi u sredini, odnosno od koga se polovina ostalih pojedinaca odlucuje za manje a polovina za vise.Medijalni pojedinac uporedjuje samo koristi koje dobiva I troskove koje snosi (koristi su mu manje od ukupnih drustvenih koristi; troskovi su mu manji od ukupnih drustvenih troskova)Problem medijalnog glasaca su Sklonost ka prekomjernoj ponudi nekih dobara koristenje parkova od strane siromasnih I bogatih Manji udio u troskovima I manji udio u korisnostima Proporcionalni porezi bogati preferiraju nize rashodeLINDALOVA RAVNOTEZA efikasna kolicina javnih dobara u presjeku fukncije ponude I zajednicke traznje. Kriva ponude se odnosi na granicne troskove proizvodnje, dok se kriva traznje dobiva tako sto se pojedinac pita koju bi kolicinu javnih dobara trazio ako bi morao da plati odredjeni iznos za svaku proizvedenu jedinicu (pojedinac ako placa p-poresku cijenu tada trazi G* javnih dobara)Ova ravnoteza se Definise kao skup poreskih cijena (troskova) koje se sabiraju do granicnih troskova proizvodnje, pri cemu svaki pojedinac bira isti nivo rashoda. ( Pareto efikasna zbir granicnih troskova jednak granicim koristima)ZAJEDNICKA TRAZNJA pojedinci se pitaju o kolicini javnih dobara pri raznim ( poreskim) cijenama. Dobiva se sabiranjem po vertikali krive traznje svakog pojedinca.KRITIKA LINDALOVE RAVNOTEZE pojedinci nisu podstaknuti da kazu istinu buduci d aim paralelno sa ispoljenom traznjom raste poreska cijena.FREE RIDER PROBLEM- prepustanje drugima da biraju predstavnike a uzivanje od strane svih (javno dobro) VECINSKI SISTEM GLASANJA : moguce odsustvo ravnoteze, ravnoteza I kada postoji nije Pareto efikasnaLINDALOVA RAVNOTEZA uvijek postoji ravnoteza, ravnoteza je uvijek Pareto efikasna, pojedinci nisu podstaknuti da otkriju svoje prave preferencijeMOC INTERESNIH GRUPA1. Smanjuju troskove glasacima preko informisanja I podsticanja na glasanje2. Interesne grupe su primarni izvor o preferencijama glasaca jer prikupljaju informacije od svog birackog tijela3. Deirektno I indirektno potkupljivanje politicara s tim da je u praksi dominantno indirektno potkupljivanje

RJESAVANJE NEEFIKASNE I NEPRAVEDNE ALOKACIJE RESURSA U DRUSTVU SE RIJESAVA NA DVA NACINA:1. Jacanje javnog interesa ( kroz predlaganje alternative prijedlozima interesnih grupa)2. Pojasnjavanje distributivnih efekata odredjenih drzavnih programa ( rasvjetljavanje pravih namjera odredjenih drzavnih projekata)POLITICARI I JAVNI INTERESI