Skriveutvikling frå tidleg alder

Synnøve MatreHøgskolen i Sør-Trøndelag ogNasjonalt senter for skriveopplæring og skriveforskingTrondheim

Kva bruker vi skriving og skrift til?

Kommunikasjon og dokumentasjonKlassifiseringRefleksjon, utforskingÅ konstruere tekstverderÅ overtyde, argumentereIdentitetsarbeid

Skriveutvikling

SKRIVING

UTVIKLING

Frå Matre & Fottland (2005)

Utvikling

Korleis skjer skriftspråkutvikling hos barn? Lineært?I sprang - sekvensielle stadier?

Ikkje éin veg, ikkje éi løype ungane skal gjennom. Vegane kan vera så ulike, alt etter kva sosiale og kulturelle samanhengar barna går inn i, og alt etter kva språkleg landskap dei har vakse opp i

Teoretisk ståplass

Sosiokulturell tilnærming1. Språk læres gjennom samspelsituasjonar, gjennom bruk i

meiningsfulle situasjonar2. Dialogen den sentrale arenaen for læring og utvikling3. Meiningsskaping eit nøkkelord4. Sosiale og kulturelle forhold speler ei sentral rolle

(Ochs 1988, 1995; Vygotsky 1978; Wertsch 1991, Bakhtin 1981, 1986)

Utvikling av skrivereiskapen

Stadier i skriveutviklinga:1. Tidleg skriving

1. Skribling2. Bokstavutforsking3. Heilordsskriving

2. Semifonologisk skriving3. Fonologisk skriving4. Ortografisk skriving

Barns tekstar og skrivehandlingar

Synnøve Matre

Samspel mellom globale og lokale strukturar

Frå det globale til det lokale

Barna støttar seg til globale rammer i den tidlege tekstutviklinga siVekslar seinare mellom å ha fokus på globale og lokale strukturar – mellom overordna tekstrammer og detaljar i tekstane.Overordna rammer fungerer som støtte i skriveutviklinga til barna.

Barns skriftlege tekstar i den sosiale verda

Heime-sfæren

Jamaldrings-sfæren

Den offisiellesfæren

Dyson 1993

Frå Dyson (1993)

Barns skriveerfaring i m øte med skulen

Carina Fast: Sju barn lär sig läsa och skriva. Familjeliv och populärkultur i möte med förskola och skola (2007)

Alle barna, uavhengig av kulturell eller religiøs bakgrunn, stor erfaring med nye medier og populærkulturSvært skriftspråkleg aktive – Referer heile tida til filmar, TV-program, dataspel, leikefigurar o.l.– Produserer ordbilde, logoar, ønskelister, skriv namn

Erfaringar frå populærkulturen ikkje gangbare i møte med skulenEtterlyser debatt om forholdet mellom dei tre sfærane.

Barns skriving og identitetsbygging

Skriving som identitetsbygging

”Building of a text is building of a self” (Dyson 1993)

”(…) learning to write may be seen as a sub-project within one of any child’s all-pervasive life projects -growing BIG” (Evensen 1995)

Frå Matre & Fottland (2005)

Litteraturliste – eit utval

Dyson, A.H. (1993): Social Worlds of Children Learning to Write. New York: Teachers College PressEvensen, L.S. (in press): ”En gyldig vurdering av elevers skrivekompetanse?” I: Smidt, Folkvord &

Aasen (red.): Rammer for skriving: Om skriveutvikling i skole og yrkesliv. Trondheim: Tapir akademisk forlag

Fast, C. (2007): Sju barn lär sig läsa och skriva. Familjeliv och populærkultur i møte med förskola och skola. Uppsala Universitet

Hagtvet, B.E. (1988): skriftspråkutvikling gjennom lek. Oslo: U-forlaget Korsgaard, K., Vigter, M. & Hannibal, S. (2010): Oppdagende skrivings – en vej ind i læsningen.

Dansklærerforeningens ForlagLiberg, C. (<2004): Hur barn lär sig läsa och skriva. StudentlitteraturLorentzen, R. (2009): Den tidlege skriveutviklinga. I Smidt, J. (red.): Norskdidaktikk. Oslo: U-forlagetMatre, S. (2000): Samtalar mellom barn. Om utforsking, formidling og leik i dialogar. Oslo: Det Norske

SamlagetMatre, S. (2003): ”Ska æ kapp av dæ øran?” Femåringar i verbal duell. I Matre & Maagerø: Når barn

erobrar språket. Kristiansand: HøyskoleForlagetMatre, S. & Fottland, H. (2005): ”Æ har skrevve kjempemye æ nå.” Ein andreklassing på veg inn i

skrifta. II Skjong, S. (red.): GLSM. Grunnleggjande lese-, skrive- og matematikkopplæring. Oslo: Det Norske Samlaget, s.14-32

Riley, J. & Reedy, D. (2005): Developing young children’s thinking through learning to write argument. Journal of Early Childhood Literacy, Vol 5(1) 29-51