แนวคดพนฐานดานประวตศาสตร สอประกอบการสอน

วชาสงคมศาสตรเพอชวต รหส 2200105

(Social Sciences for life)

ผสอน อาจารยภาวณ บนนาค

History : ประวตศาสตร • “Historia” (ภาษาละตนและสเปน)

• “Historie” (ภาษาฝรงเศส) • “Storia” (ภาษาอตาเลยน)

“Histor” (ภาษากรก)

“ถก” หรอ “ทอ” • “Histor” “เฮโรโดตส” ใชเรยก เรองราวทเขาสบสวน คนควารวบรวม

History : ประวตศาสตร

“ประวตศาสตร” = “ประวต” (ปวตต) + “ศาสตร” (ศาสตร)

เรองราว ความเปนไป

ความร

2459 “พงศาวดาร”

(Chronicle) “ประวตศาสตร” (History)

พระวรวงศเธอ กรมหมนทพยลาภพฤฒยากร

เฮโรโดตส (Herodotus)

บดาแหงประวตศาสตรโลก

สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาดศวรกมาร

กรมพระยาด ารงราชานภาพ

บดาแหงประวตศาสตรไทย

ความหมายของประวตศาสตร What is history?

What is history? “ประวตศาสตร คอ เรองราวของชวตของประเทศชาตและมนษยชาต

"War and Peace”

Leo Tolstoi

(ลโอตอลสตอย)

What is history? It is a kind of research or

inquiry ... action of human beings that have been done in the past.

วธการวจยหรอ การไตสวน ... โดยมจดมงหมายจะศกษาเกยวกบ... พฤตการณของมนษยชาตทเกดขนในอดต “R.G. Collingwood”

นกปรชญาประวตศาสตร ในครสตศตวรรษท 20

เจาของผลงานเรอง The Idea of History

What is history?

james harvey robinson

Everything that we know about everything that men do, think, hope or feel “ทกสงซงเรารเกยวกบทกสงทมนษยไดท า ไดคด ไดหวง ไดรสก”

What is history?

“ ป ร ะ ว ต ศ า ส ต ร ค อ ค ว า ม ท ร ง จ า ว า ด ว ยประสบการณของมนษย ซงถาหากถกลมหรอละเลย กเทากบวาเราไดยตแนวทางอนบงชวาเราคอมนษย”

โรเบอรต ว.แดเนยลส (Robert V.Daniels)

What is history?

“ประวตศาสตรของสงคมทผานมาจนกระทงถงบดน ลวนแตเปนประวตศาสตรแหงการตอสทางชนชน ... ระหวางผกดขกบผถกกดข ... และการตอสแตละครงจบลงดวยสงคมทงสงคมถกเปลยนแปลงดวยการปฏวตหรอไมกชนชนทตอสกนสญสลายไปดวยกน”

ค าประกาศเจตนาคอมมวนตส (2391) Karl Marx

What is history? “ประวตศาสตรทงหมด คอประวตศาสตรรวมสมย” “งานหลกของนกประวตศาสตรไมใชอยทการบนทก แตงานหลกของนกประวตศาสตรอยทการตความ เบเนเดทโต โครเช

(Benedetto Croce) นกปราชญชาวอตาล ตนครสตศตวรรษท 20

“E. H. Carr” นกปรชญาประวตศาสตร ในครสตศตวรรษท 20

เจาของผลงานเรอง What is History?

What is history? it is a continuous process of interaction between the present and the past. กระบวนการอนตอเนองของการปฏสมพนธระหวางนกประวตศาสตรกบขอมลของเขา ประวตศาสตรคอบทสนทนาอนไมมทสนสดระหวางปจจบนกบอดต

ประวตศาสตรคอ ? “การศกษาความเปนมาของมนษยชาตหรอสงคมในสงคมหนงตงแตอดต ปจจบน ถงอนาคต โดยอาศยว ธการท เ ปนท ร จ กกน ว า วธการของประวตศาสตร”

ศ.ดร.นธ เอยวศรวงศ นกวชาการดานประวตศาสตรชาวไทย

ประวตศาสตรคอ ?

" ก า ร เ ข า ใ จอด ต นน ค อประวตศาสตร ... เราตองเขาใจว า ค ว าม ร เ ก ย ว กบอด ต น นสรางใหมไดเรอยๆ เพราะทศนะม ม ม อ ง ข อ ง ส ม ย ท เ ข ย นประวตศาสตรน นเปลยนอยเสมอ ..."

ศ.ดร.ธงชย วนจจะกล นกวชาการดานประวตศาสตรชาวไทย

What is history? ประวตศาสตรคอ ?

ประวตศาสตรมความหมายกวางๆ 2 ประการคอ

1. เหตการณทเกดขนในอดตของมนษย (events)

2. งานเขยนเรองราวเหตการณในอดตของมนษย (accouts)

ประวตศาสตรกบเวลา

“อดต” ตองมระยะหางจากปจจบนเทาใดจงถอเปน “ประวตศาสตร” ?

“อดต” ในทางประวตศาสตรจะยอนเวลากลบไปไดแคไหน ?

องคประกอบของ “ประวตศาสตร”

1. มเหตการณหรอพฤตกรรมของมนษยเกดขน

2. มหลกฐานทางประวตศาสตร

3. มนกประวตศาสตรรวบรวมตรวจตราพจารณาและเรยบเรยงขนตามความเขาใจ

หลกฐานทางประวตศาสตร (Historical Evidence)

ท าไม การคนควาทางประวตศาสตรตองใช “หลกฐาน” ?

หลกฐาน

“ประวตศาสตร” เปนความรแบบเปน “ศาสตร” คอเปนความรทมการจดระเบยบ (organized)

อางอง ความร

ตววตถ บคคลหรอเอกสารทท ง ร อ ง รอยของอด ต ใ หปรากฏอยในปจจบน

เครองน าทางในการศกษา สบคน แสวงหาขอเทจจรงเกยงกบเรองราวในอดตของมนษยไดในระดบหนง

หลกฐาน ?

การแบงประเภทของหลกฐานประวตศาสตร

ประเภทของหลกฐาน

แบบแรก : หลกฐานแบงออกเปน 2 ประเภท

1. หลกฐานชนตน (primary sources)

2. หลกฐานชนรอง (secondary sources)

หลกฐานชนตน (primary sources)

คอ หลกฐานท บนทกขนโดยผเกยวของกบกจกรรมหรอเหตการณตางๆ ในอดตโดยตรง หรอรเหนเหตการณดวยตนเอง

• แตไมตองเปน หลกฐานดงเดม (original)

การประเมนความนาเชอถอ

• ความนาเชอถอมาก (แตไมเสมอไป)

หลกฐานชนรอง (secondary sources)

คอ บนทกของผทไมไดอยในเหตการณโดยตรง เชน อาจรบฟงจากค าบอกเลาของคนอนมา

การประเมนความนาเชอถอ

• ความนาเชอถอนอย

หลกฐานดงเดม (Original)

1. หลกฐานทใหแนวคดใหม

2. หลกฐานทยงคงเปนภาษาเดม

3. หลกฐานทอยในขนตอนแรก

4. หลกฐานทผานการยอมรบแลว

5. หลกฐานเกาแกสดทใหขอมลในเรองนน

มาจากผเขยนโดยตรง

เกาแกกวาหลกฐานอน

ปญหาของการจดประเภทหลกฐาน (หลกฐานชนตน, หลกฐานชนรอง)

1. ความลกลนของจดประเภทหลกฐาน

2. ไมครอบคลมหลกฐานอน ๆ เพราะมงเนนหลกฐานทเปนบนทกหนงสอ เชน ดานโบราณคด ค าบอกเลา ศลปะ

หลกฐานชนตน หลกฐานชนรอง

ประเภทของหลกฐาน

แบบท 2 : ประเภทของหลกฐานแบงเปน

1. หลกฐานทเปนลายลกษณอกษร (Written Records)

2. หลกฐานทไมเปนลายลกษณอกษร /หลกฐานทเปนวตถ (Material Remains)

หลกฐานทเปนลายลกษณอกษร

. . . จ า ร ก บ น ท ก จ ด ห ม า ย เ ห ต ร ว มสมย ต านาน พงศาวดาร วรรณกรรมตางๆ บนทกความทรงจ า เอกสารราชการ หนงสอพมพ กฎหมาย งานวจยงานพมพทางประวตศาสตร ตลอดจน สงบนทกเปนอกษร (แผนดสต, ระบบอนเตอรเนต)

จารก • เปนหลกฐานประเภทลายลกษณท

มอายยาวนานทสด • วสดทใช เชน ศลา แผนอฐ แผน

เงน แผนทอง • ภาษาและตวอกษรทพบลวนเปน

ภาษาทแตกตางกบปจจบน

ต านาน

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน 2493

ต านาน หมายถง เ รองแสดงกจการอนมมาแลวแตปางหลง หรอเ ร อ งราวนมนานท เ ล า ตอกนมา โ ด ย ม า ก เ ก ย ว ก บ โ บ ร า ณ ว ต ถ โบราณสถานหรอบานเมอง

พงศาวดาร

• มาจากค าวา วง + อวตาร • หมายถง การแบงภาคของพระเปนเจามาปฏสนธในมนษยโลก

• ลกษณะเนอหา เนนศนยกลางอยทตวพระมหากษตรย การเมอง สงคราม, เรยงตามล าดบเวลา

เอกสารการปกครองหรอเอกสารราชการ

• มมาแตสมยอยธยา (สวนใหญสญหาย) จนสมยรชกาลท 5 จงมการเกบเอกสารเปนระบบ ไดแก บนทกจดหมายเหต รายงาน ใบบอก ฯลฯ

เอกสารกฎหมาย

• แ ส ด ง ถ ง ป ร ะ ว ต ศ า ส ต ร การปกครอง รวมถงสภาพสงคม วฒนธรรมและจารตประเพณของบานเมองในอดตในแตละยค

กฎหมายตราสามดวง

เอกสารอน ๆ

• เอกสารหนวยงาน

• ชวประวต

• จดหมายสวนตว

• บนทกการเดนทาง

• บนทกความทรงจ า

เอกสารอน ๆ • วรรณกรรม

• หนงสอพมพ วารสาร

• วทยานพนธหรองานวจยทางประวตศาสตร

หลกฐานทไมเปนลายลกษณอกษร

... หลกฐานทางโบราณคด หลกฐานจากการบอกเลาและสมภาษณ หลกฐานดานศลปกรรม สถาปตยกรรม นาฏกรรมและดนตร หลกฐานทางสงคมวทยาและมนษยวทยาขนบธรรมเนยมประเพณ คตความเชอ วถชวตของกลมชนตางๆ ตลอดจน ภาพถาย แผนท ภาพนง ภาพยนตร เทปบนทกภาพ/เสยง ฯลฯ

• หลกฐานโบราณคด - แหลงโบราณคด คอสถานททกอสราง โดยฝมอมนษยหรอสถานททพบรองรอยของกจกรรมของมนษยในอดตทมคณคาในทางศลปะ ประวตศาสตรและโบราณคด

แหลงโบราณคดบานเชยง จ.อดรธาน

แหลงโบราณคดบานปราสาท จ.นครราชสมา

• หลกฐานทางดานศลปกรรม

ภาพปมาน ยามาน วดภมนทร จ.นาน

พระปรางคสามยอด จ.ลพบร

• ขนบธรรมเนยมประเพณ คตความเชอ

พระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ ความเชอเรอง “นาค”

วธการทางประวตศาสตร (Historical Method)

วธการทางประวตศาสตร (Historical Method)

1. การก าหนดปญหา

2. การรวบรวมหลกฐาน

3. การคดเลอกและการประเมนคณคาหลกฐาน

4. การตความ

5. การวเคราะห การสงเคราะห

6. การเรยบเรยง

การวพากษหลกฐาน

1. การก าหนดปญหา

ในการก าหนดหวขอ นสตตองถามค าถามตนเองดวยค าถาม ดงน

• Where (ทไหน ?)

• Who (ใคร ?)

• When (เมอไร ?)

• Why (ท าไม ?)

• How (อยางไร ?)

2. การรวบรวมหลกฐาน

• การคนหา “ขอเทจจรง” (Facts) จากหลกฐานตางๆ

• อาศยสหวทยาการ

• การคดเลอก

คอ การคดหลกฐานทรวบรวมมาวา หลกฐานชนใดเกยวของกบเหตการณใด

• การประเมนคณคาหลกฐาน

คอ พจารณาความนาเชอถอของหลกฐาน

4. การตความ

• คอ การหาขอมลทผสรางหลกฐานตองการบอกทแทจรง

3. การคดเลอกและการประเมนคณคาหลกฐาน

การวพากษหลกฐาน

การวพากษหลกฐาน

การวพากยหลกฐานภายนอก

• หลกฐานของจรงหรอไม

การวพากยหลกฐานภายใน

• หลกฐานมความหมายวาอะไร

การวพากยหลกฐาน (การวพากยภายนอก)

• การรวา หลกฐานนนรายงานความจรงหรอไม

• สงทควรจะตองรจกเกยวกบหลกฐาน 1. อายของหลกฐาน (เมอไร)

2. สภาพแวดลอมทหลกฐานนนถกสรางขน (ทไหน)

3. ผสรางหรอผเขยนหลกฐาน (ใคร)

4. หลกฐานนนถกสรางขนเพออะไร (ท าไม)

5. หลกฐานนนอยในรปเดมอยางไร (อะไร)

การวพากยหลกฐาน (การวพากยภายใน)

• การรวา หลกฐานมความหมายวาอะไร

• สงทควรสงเกตในการประเมนหลกฐานภายใน 1. ความใกลชดเหตการณ ของผสรางหลกฐาน

2. ความสามารถมากนอยเพยงใด ของผสรางหลกฐาน

3. เจตนา / วตถประสงค ของผสรางหลกฐาน

5. การวเคราะห / การสงเคราะห

• การวเคราะห คอ “การแยกแยะ”

อาท วเคราะหสาเหตของเหตการณ สาเหตระยะสน – ระยะยาว

• การสงเคราะห คอ “การรวบเขาดวยกน”

อาท การสรางความสมพนธระหวาง เหต - ผล

6. การเรยบเรยง

• คอ การเรยบเรยงค าอธบายทได โดยนกประวตศาสตรจะตองพยายามฟนฟชวตใหแกอดต (living past) จากขอเทจจรงทนาเชอถอ

ประวตศาสตรในฐานะทเปนวชาทาง สงคมศาสตร มนษยศาสตร และวทยาศาสตร

• สงคมศาสตร (Social Sciences) - วชาพฤตกรรมศาสตร

- วชาสงคมวทยา

- วชามานษยวทยา

- วชาโบราณคด

- วชารฐศาสตร

- วชานตศาสตร

- วชาเศรษฐศาสตร

- วชาภมศาสตร

ประวตศาสตร

ประวตศาสตร

สงคมศาสตรอนๆ

วธการศกษา, ขอมล, ทฤษฎ

• มนษยศาสตร (Humanities) - ศลปะ

- ดนตร

- ปรชญา

- ภาษา

ประวตศาสตร

“ประวตศาสตร” เกยวกบสนทรยศลป ภมปญญาของมนษย การใชความสามารถดานภาษาศาสตร มนษยศาสตร

• วทยาศาสตร (Science)

- วธการทางวทยาศาสตร กบ วธการทางประวตศาสตร

การสงเกตรวบรวมและการทดลอง

การคนควา รวบรวม ประเมนคาเอกสาร

วเคราะหวจารณขอมล

วทยาศาสตรธรรมชาต วทยาศาสตรสงคม

“ประวตศาสตร” แตกตางกบ “วทยาศาสตร” ?

• ประวตศาสตร

• วทยาศาสตร

Deductive = from general particular

inductive = from particular general

“ประวตศาสตร” แตกตางกบ “วทยาศาสตร” ?

• ประวตศาสตร

• วทยาศาสตร

Subject / Object

0bject

การวเคราะหหาสาเหต/แนวคด

เบองหลงพฤตกรรม

การวเคราะหมงในทางวตถ

• Thoughts without content are empty, intuitions without concepts are blind

--Kant--

ประวตศาสตร กบ สหวทยาการ

ประวตศาสตรทองถน

• ขอบเขตของหนวย “ทองถน”

• ตนตวในการศกษาหลง พ.ศ.2516

• เรองราวของประชาชน

อาท : รศ.ศรศกด วลลโภดม

รศ.ธดา สาระยา

ดร.ประเสรฐ ณ นคร

รศ.ศรศกด วลลโภดม

• นกมนษยวทยา • คนควาการตงถนฐานหรอชมชนโบราณ การกอตงรฐ พฒนาการตางๆ

รศ.ธดา สาระยา

• นกประวตศาสตร • สนใจห ลกฐานประ เภทต านาน พงศดารพ น บ าน การละเลน ฯลฯ

ประวตศาสตรสงคม

• เศรษฐกจการเมอง ลทธมารกซสต

• ตพมพครงแรก พ.ศ.2500 , ค.2 พ.ศ.2517 • เนอหา เนนการขดรดของชนชนศกดนา • สภาพกงเมองขนกงศกดนา

ประวตศาสตรเศรษฐกจการเมอง

• ขยายตวในชวงทศวรรษ 2520

• ดร.ฉตรทพย นาถสภา และคณะฯ • ใชทฤษฎเศรษฐศาสตรการเมองและสงคมศาสตรเปนกรอบวเคราะห

ตวอยางการศกษา

การศกษา “ประวตศาสตร” กบ “โบราณคด”

• ตวอยาง : การศกษา การรบวฒนธรรมอนเดยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต

• หลกฐานทางโบราณคด : พบโบราณวตถแบบอนเดย แบบโรมน และอนโด-โรมนตามเมองทาโบราณในเอเซยตะวนออกเฉยงใต

• ขอสรป : ดนแดนเอเซยตะวนออเฉยงใต มการตดตอคาขายกบอนเดย ในสมยกอนประวตศาสตรตอนปลาย - สมยก งกอนประวตศาสตร

ลกปดหน • นยม ลกปดหนคารเนเลยน และลกปดหนอาเกต

ลกปดหนคารเนเลยน บานดอนตาเพชร จ.กาญจนบร

ลกปดหนฝงส(etched bead) พบทอทอง จ.สพรรณบร

ลกปด จทองค า พบทเมองอทอง

สงห ท าจากหนคารเนเลยน พบในพมา อายราว 1,700 – 2,000 ปมาแลว หนคารเนเลยนแกะ รปส ง ห เ ชน น พบ เ ปนจ านวนมากท เมองตกสลา ในประเทศอนเดย ศน ยกลางการ คาและ ศน ยกลาง พทธศาสนาทางภาคตะวนตกเฉยงเหนอของอนเดย เปนคตนยมของพวกก รก ซ เถ ยน และปาเถยน ท เ ข ามาปกครอง ตกสลา

สงห ท าจากหนคารเนเลยน พบทบานดอนตาเพชร จ. กาญจนบร อายราว 1,700-2,000 ปมาแลว อาจมแหลงผลตหรอวสดจากชมพทวป

อนทากลโอ (Intaglios)

เหรยญกษาปณ (Coins)

ประตมากรรมดนเผารปพระสงฆ 3 องคอมบาตร

หมจวรตามศลปะ แบบอมราวด

บรรณานกรม • คาร, อ. เอช. (2525). ประวตศาสตรคออะไร. แปลโดย ชาตชาย พณานานนท. กรงเทพฯ: อกษร

เจรญทศน.

• แดเนยลส, โรเบอรต ว. (2520). ศกษาประวตศาสตรอยางไร และท าไม. แปลโดย ธดา สาระยา. กรงเทพฯ: ดวงกมล.

• ชาญวทย เกษตรศร. (2519). “ประวตศาสตรและปรชญาประวตศาสตร” ใน ปรชญาประวตศาสตร. กรงเทพฯ: โรงพมพพฆเนศ.

• ชาญวทย เกษตรศร และสชาต สวสดศร (บรรณาธการ). (2519). ประวตศาสตรและประวตศาสตรไทย. กรงเทพฯ: โรงพมพพฆเนศ.

• เตช บนนาค. (2519). “วธการของประวตศาสตร” ใน ปรชญาประวตศาสตร. กรงเทพฯ: โรงพมพพฆเนศ.

• แถมสข นมนนท. (2519). “ประวตศาสตร” ใน ปรชญาประวตศาสตร. กรงเทพฯ: โรงพมพพฆเนศ.

• ยงยทธ ชแวน. (2545, มถนายน-พฤศจกายน). ความส าคญและขอบเขตของประวตศาสตรทองถนในปจจบน. อกษรศาสตร มหาวทยาลยศลปากร. 25 (1) : 102-114

• วณา เอยมประไพ (2532). หลกฐานทางประวตศาสตร. ภาควชาประวตศาสตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร วทยาลยครนครปฐม.

• ธเนศ วงศยานนาวา. (2546). ประวตศาสตรและสหวทยาการ : ชาตนเราคงรกกนไมได. รฐศาสตรสาร. 24 (2) : 297-334.

• ธระ นชเปยม. (2552). ประวตศาสตรรบใชใคร. ใน ประวตศาสตรในมตวฒนธรรมศกษา ยกเครองวฒนธรรมศกษา. บรรณาธการโดย สวรรณา เกรยงไกรเพชร. หนา 10-78. กรงเทพฯ: ศนยมานษยวทยาสรธร (องคการมหาชน). (เอกสารวชาการล าดบท 82)

• นธ เอยวศรวงศ. (2519) “ขอคดเกยวกบวชาประวตศาสตร” ใน ปรชญาประวตศาสตร. กรงเทพฯ: โรงพมพพฆเนศ.

• นธ เอยวศรวงศ; และ อาคม พฒยะ. (2525). หลกฐานประวตศาสตรในประเทศไทย (ส021). กรงเทพฯ: บรรณกจ.

• นธ เอยวศรวงศ. (2525). ประวตศาสตรนพนธ. กรงเทพฯ: มลนธโครงการต าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร.

• นธ เอยวศรวงศ. (2551). ประวตศาสตรแหงชาต “ซอม”ฉบบเกา “สราง”ฉบบใหม. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: กองทนเผยแพรความรสสาธาธารณะ.

• สมศกด ชโต. (2519). “ประวตศาสตร” ใน ปรชญาประวตศาสตร. กรงเทพฯ: โรงพมพพฆเนศ.

• สเทพ สนทรเภสช. (2519). “ความส านกเกยวกบอดตของมนษย” ใน ปรชญาประวตศาสตร. กรงเทพฯ: โรงพมพพฆเนศ.

• อดศร ศกดสง. (2552). ความคดทางประวตศาสตรและวธวทยาวจย. สงขลา: มหาวทยาลยทกษณ.

..........................