Upload
others
View
37
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Sociologie
H1:Hetsociologischperspectief
1.1HetsocialeendesociologieSociologieàsocius(compagnon)&logos(rede+studie)=dewetenschapvanhetsociale=destudievanhetmenselijkesocialeleven,vanmenselijkegroepenensamenlevingen~antropologie&politicologie&communicatiewetenschap› deelthaarmaterieelobjectoffeitelijkevoorwerpvanstudiemetanderesoc
wetenschappen
SociologischperspectiefDesociologiebekijkthetsamenlevendooreenapartebril(≠anderedisciplines)=>sociologischesocialewerkelijkheid=formeleobject- Algemenedenkwijzediehetsocialeaanhoudendeuiteenlegtinsocialerelatiesen
(on)gezieneafhankelijkhedenvanvaakonbekendeanderen› sociologischeverbeeldingskracht
- 4basisvragendieblikvansocioloogrichtenbijhetkijkennaarsocialerelatiesen
afhankelijkhedenI. Hoeiseengeordendsamenlevenmogelijk?
› welkefactoren/mechanismenzorgenvoororde®elmaatinhetsocialeleven?
› bredewaaiervanjuridischeprocedurestredeninwerkingbijonenigheidàrecht=belangrijkinstrument
› ookvlottesocialeomgangzonderexplicieterechtsregelsofrechtspraak
II. Hoebeïnvloedt‘hetsociale’hetindividueleleven?› ouder–kind(onderlingebeïnvloeding)› alsindividurekeninghoudenmetdefysiekeaanwezigheidvan
anderen
III. HoeziendebasiscontourenvanonzeSLeruit?› inwatvoorSLlevenweenwaargaanwenaartoe?› sociologischebelangstelling:socialeheden
àbasiskarakteristiekenvandeSLinhaargeheelendeveranderingendiezichdaarbinnenaftekenen
IV. Hoekomenwetoteenalgemene,empirischonderbouwdesociologischekennis?àviasociaalwetenschappelijkonderzoekKwantitatiefonderzoek:toetsenvantheoretischgoedonderbouwdehypothesenofopnieuwtestenvanbestaandebevindingen› incijfersuitdrukbarebevindingen(hardedata)diegeldenvoorde
onderzochtesocialegroepering› vanuitrelatiefkleinegroeprespondentengeldigeconclusiestrekken
voordehelegroepwaartoezebehoren› bekendstemethode:surveyonderzoek(enquête)
Kwalitatiefonderzoek:explorerendkarakter› bestudeertsocialefenomenen› 2methoden:
participerendeobservatieàonderzoekerdompeltzichonderindesocialewerelddiehijwiltonderzoeken,doetmee,socialedetectivediepte-interviewàopengesprek,interviewerkandoorvragen=>levensnabijportretànadeel:bevindingenkunnennietzomaarwordenveralgemeend
Desociologischedriehoek:feitelijkesociologiebeoefening
theorievorming
empirischonderzoek socialesturing
1.2Oversocialerelaties,bindingenenverbandenSociaalhandelen=hethandelenvaneenactorgeoriënteerdophethandelenvaneenofmeerandereactoren- dooractor:stelthandelingen,vanwelkaardook,enbezitperdefinitieeenzeker
handelingsvermogen› collectieve(innaamvanbedrijven,politiekepartijenofanderesociale
verbandensociaalhandelen)ofindividueleactoren- socialeverhoudingenzijndeuitkomstvanhetsamenhandelenvan2ofmeerdere
actoren- 4kenmerken:
› zelfreferentialiteit:binneneenprocesvansamenhandelenrefereertiedernieuwelementaaneenzelfdesoortelementàelkesocialehandelingverwijstnaareentoekomstigeofvoorgaandesocialehandeling
› dynamisch,tijdsgebondenproces› open,onvoorspelbaarkarakter:antwoordenoftegenwerpingenzijn
voorspelbaar,maarhuninhoudnietaltijd
› minimumaanbewuste/psychischebetrokkenheid:attentie/aandachtisnodigomsociaalhandelentelatenvoortdurenàreflexievemonitoringvanhandelen(Gibbens)=voortdurendsuccesvolsturenencontrolerendoordeactorvanzijneigenactiviteit
Socialerelatie,verhoudingofbetrekking=hetmetelkaarverwevengerakenvandesocialehandelingenvantweeofmeerdereactoren- relatiesdieontstaano.b.v.eenbepaaldeafhankelijkheidtegenovereenandere
persoonàsprakevaneenafhankelijkheidsverhoudingofsocialebinding› mensenzijngevatineenspecifiekeconfiguratievanafhankelijkheden
àsociaalverband=samenhangendgeheelvansocialebindingenmeteenzekereduurzaamheidenvoorderdenobserveerbaregrenzen(bv:gezinnen,vriendengroepen,bedrijven,ziekenhuis,…)
› 4soortenbindingen:cognitieve(sociale),economische,politiekeenaffectieve
1.3VanveralgemeendeafhankelijkheidnaarwereldsamenlevingVeralgemeendeofgegeneraliseerdeafhankelijkheid=hetvaniedereeneenbeetjeafhankelijkzijn- algemene,nietpersoonsgebondenafhankelijkheid
àoorzaak:hogematevanarbeidsindeling- vanweinigenheelsterkafhankelijk(affectief)
Sociaalnetwerk=langekettingvanafhankelijkheden- waarinsocialebindingenenverbandeningebedliggen- 4soorten:cognitieve,economische,politiekeenaffectieve
Gevaarvoorverdinglijkingofreïficatie=taalgebruikwaarbijwepratenovereenautonoomobjectdatbuitenonsombestaateneeneigenwerkzaamheidbezit(bv:‘deeconomie’)- nadeel:geensamenhandelenmeerzien,maareenautonoomobject
Grootschaligenetwerken(bv:deeconomie,politiek,…)+kleinschaligeverhoudingenenverbandenmakenallemaaldeeluitvaneenomvattendetotaliteitàdemaatschappijofdesamenleving=hetmomentanegeheelvanallesocialerelaties,bindingenenverbandenennetwerken- eerstebenadering:nationaleofregionalesamenleving
àmetterritorialeenvaakookpolitiekegrenzen- maar≠verbandenennetwerkenzijnnochregionaalnochnationaal
› internationaal:tussenstaten› transnationaal:‘bovenstatelijk’› transcontinentaal:tweeofmeercontinentenomvattend› mondiaal(wereldomspannend)=mondialiseringofglobalisering
Mondialiseringofglobalisering- inalgemenezin:deverruiming,verdiepingenversnellingvanwereldwijde
verbondenheidinalledimensiesvanhethedendaagsesocialeleven,vanhetcultureletothetcriminele,vanhetfinanciëletothetspirituele
- 2grotedimensiesbinnenprocesglobalisering:› almaarmeersocialerelatiesenbindingentussengeografischverafgelegen
actoren› hetgroeienvansocialenetwerkenenverbandenmettranscontinentaalenin
tendentie(doel)mondiaalofwereldomspannendkarakter- individuenlevennietmeerenkelineenterritoriaalbegrensdeSL,maarookinde
wereldmaatschappij=hetmomentanegeheelvantranscontinentale,inaanlegmondialesocialerelaties,bindingen,verbandenennetwerken
- gevolg:groeiendkosmopolitismeàmondiaalofwereldbewustzijn(bv:bekommernisommensenrechten)
1.4SociologischeverbeeldingskrachtDominantievanhetegocentrischemensbeeld(NorbertElias)=mensbeeldwaarinsamenlevingverschijntalseenreeksvanconcentrischecirkelsvananderenrondomeenikofego
=>socialeblindheidtenopzichtevanverderafgelegenafhankelijkheden<->de-familiariserendmensbeeldSociologischeverbeeldingskracht(WrightMills)=hetvermogenomzichzelfteobserverenalseenknooppuntvanéninmenigvuldigesocialebindingen,verbandenofnetwerkendieheteigendenkenenhandelenmedevormgeven- inbeperktezin:hetvermogenompersoonlijkeproblemenmetsocialefeitenof
veranderingenteverbindenendusinbrederesociale-historischecontactteplaatsen(bv:zelfdoding)
- bewustbrekenmethetegocentrischmaatschappijbeeld- ‘depersonaliseert’problemen
› individuelemoeilijkheden:privatekwesties› sociaalprobleem:eenofmeerderesocialefactorenoftendensenbrengen
eengroteregroepmenseninmoeilijkheden- dominantieegocentrischmaatschappijbeeldzorgtvoorneigingomproblemente
individualiserenoftepsychologiseren=>kanresulterenin‘blamingthevictim’ofslachtofferblamage› hetslachtofferkrijgtdeschuldvoorproblemendieeigenlijksociale
problemenzijnenisdaaromgéénslachtoffermeer,maardeeigenlijkedaderofminstensmedeverantwoordelijke
› geensprakevansociaalprobleem,maarvanprobleemgroepvanindividuen
1.5SociologieensociaalengagementDefamiliarisering=totnutoevertrouwdestukjessocialerealiteitwordenonvertrouwd+bekendterreinblijktbijnaderinzienmeerdereonbekendedimensiesteherbergen- bv:wereldvankunst
› nadrukopzelfexpressie=>geenoogvoordevelesocialebindingendietezienzijnbijhetmogelijkmakenvanhetproduct
› desamengemaakteproducten(‘jointproducts’):vanallemensendiesamenwerkenopbasisvankarakteristiekeconventiesvaneenkunstwereld
Doelvansocioloogalsmythejager:ontwikkelenvansociologischeverbeeldingskrachtenhetkunnendefamiliserenvaningesmoltenmanierenvanobserveren- sociologiestreeftnaarhetprincipevanwaarderingsvrijheidofmoreleneutraliteit
àwaarderingsvrije,systematischeenveralgemeenbare,tevensempirischonderbouwdekennis
- pleitenvooreenkritischeofgeëngageerdesociologiebeoefening› standpunttheorie=jehebtpasrechtvansprekenovereenbepaald
fenomeenalsjezelfdefeitenbentondergaanàdieervaringisdewaarheidàneutraleofstriktobjectievekennisisonmogelijk,aangezienonderzoekerbinnenonderzochtesocialewereldzelfeenpositieinneemt(boven/ondergeschikt)
› principevandescheidingtussenfeitenenwaardenànoodzaakomeenonderscheidtemakentussenhetconstaterenvanempirischefeitenenzijneigenpraktischewaardebepalingen
Combinerendoorsociologenvanwaarderingsvrijheidmetsociaalreformisme- hetwillenuitoefenenvaninvloedopdepubliekeofpolitiekeagenda
àwillengeenomverwerpingvanbestaandemaatschappelijkeorde,maarstrevennaarbescheiden,beleidsmatighaalbarehervormingen
Sociaalprobleemsociologie:sociologiewaarbinnenbepaaldesocialegroeperingenbijzonderintensiefwordenbestudeerd(bv:autochtonenenallochtonen)~economischeafhankelijkheidsverhouding
1.6GoedebedoelingenenhunonbedoeldegevolgenDezelfdeopenheid(onvoorspelbaarheid)alsbijsocialerelatieskomtookvoorbinnenbrederesocialeverbandenofnetwerkenOnbedoeldegevolgen=hetproducerenvanuitkomstendieandersuitvallendanwerdbedoelddoordehandelendeactor(bv:deoverheid)- niet-geïntendeerdeeffecten:onverwachteeffectendieontstaanondanksdatmen
doelgerichtenplanmatigheeftgehandeld- uitkomstenmethettegenovergesteldeeffectdanheteffectdatmenwoubereiken
=perverseeffecten- voorbeeld:hetMattheüseffect
› hogeresocialegroepenprofiterenmeervansocialevoorzieningendieoverheidaanbiedtvooriedereen(theater,onderwijs,kindergeld,gezondheid,…)danlageresocialegroepen
Paradoxvandesociologischeverbeeldingskracht=menkanlerenafhankelijkhedenenhuneffectentedoorgronden,maarmenverkrijgttegelijkertijdeenverhoogdbewustzijnvandeweerbarstigheid(koppigheid)vanhetsociale,wateventuelesocialeveranderingszintempertOnbedoeldegevolgenhalensomsookpubliekbekendevoorspellingenonderuit
(1) Type1:deself-denyingprophecyofzichzelfweerleggende(zelfvernietigende)voorspelling
›
› eenaanvankelijkcorrecteofwarevoorspellingzorgtonbedoeldvooreenhandelendatdevoorspellingtenietdoet
› bv:tekortaaninformaticaspecialistenàviamediaverspreiden=>veelstudentendierichtingoverwegenenenkelejarenlaterafstuderen=>nietenkelwordthettekortopgevuld,maarookontstaatereenoveraanbodvaninformaticaspecialisten
Thomas-theorema:feitelijkewaarheidsgehaltevaneensituatiedefinitieofdeinterpretatievaneenverschijnseldiezegt‘wathetgevalis’- mensenhandelennietaltijdopgrondvangedubbelcheckteinformatie- wehandelennogaleensopstereotypen,geruchten,halvewaarhedenofindividuele
opinieê
SchemaWaaràonwaargemaakt
(2) Type2:deself-fulfillingprophecyofzichzelfwaarmakende(zelfbevestigende)voorspelling(Merton)› eenaanvankelijkonwaresituatiedefinitieresulteertonbedoeldin
handelendatdeoorspronkelijkeonwarevoorstellingvanzakenwaarmaakt
› bv:studentmetangstvoorzijnexamensàtijdmeerbestedenaanpiekerendanstuderen=>afleggenvaneenzwakexamen=>deaanvankelijkongegrondeangstisveranderdineengerechtvaardigdeangst
› socialevooroordelenofstereotypen=geschematiseerdecollectievevoorstellingvaneensocialegroeperingenhaarledenàvaaknegatiefgekleurd,maarkunnenookpositiefzijnàhandelenopbasisvandezevooroordelen=>stereotypewordtwaargemaakt
› bv:leerkrachtgaatervanuitdatzwarteleerlingenminderinteressehebbenindeleerstofàonbewezenvoorspelling:zwarteleerlingenhebbenweiniginteresseàonwaresituatiedefinitie:zezijnallemaalminderintelligentàsprakevaneenzichzelfbevestigendevoorspellingdiestoeltopeentoekomstigemogelijkheiddievoorwaarofzeerwaarschijnlijkwordtgehouden(dusnietbewezen)
=>socialegeloofscirkel=deonbewijsbaredefinitievaneentoekomstigesituatieisgeloofwaardigomdatzevangeloofwaardigevoorspellerskomt,enleidtdaaromtoteenhandelendatdevoorspellingbevestigt,waardoordegeloofwaardigheidvandevoorspellerstoeneemt(waarnadegeloofscirkelzichherhaalt)- bv:wanneertrendzettersietsbeweren
1.7SociologieentheorieBegripofconcept=eeneerderabstract,overkoepelendbegripvoordeverschillendeuitingenvaneenbepaaldfenomeen- bouwstenenvaneentheorie
Theorie=eensamenhangendgeheelvannaarelkaarverwijzendebegrippenofconcepten- eenconceptuelebriloffilterwaarmeemenbepaaldedingenbijzonderscherpzieten
anderenauwelijksofnietvanwegedegekozenuitgangspuntenofbasisbegrippen- latenruime/specifieke(eenduidige)conceptueleuitsprakentoe
àeenduidig:weerlegbareoffalsifieerbarehypothesen
SchemaOnwaaràwaargemaakt
- onder-enbovengrensvantheorievorming› ondergrens:weinigconceptueeloftheoretischwerk,beschrijvenvansociale
fenomenen(descriptieveaanpak)=>‘groundedtheory’ofgefundeerdetheorie=hetinductiefontwikkelenvanbegrippenenconceptueleuitsprakenvanuitconcreetonderzoekmeteenvolstrektonbevooroordeeldeblik
› middengrens:conceptenentheoretischeuitsprakendoenoverspecifiekesocialeverbandenzoalsgroteorganisatiesofeigenstandigefenomenen(bv:relatieonderwijsenafkomst)waarbijdedeductievanempirischtoetsbarehypothesenuitdeaangemaaktetheoriecentraalstaat
=>‘middle-rangetheory’oftheoriemeteenbeperktereikwijdte=eenempirischtoetsbaargeheelvanabstracteconceptenenuitsprakendatzichsitueerttussendelouterempirischebeschrijvingvansocialefenomeneneneenalomvattendetheorievanhetsociale
› bovengrens:‘supertheorie’=theorieënmetuniversalistischeaanspraken,eentotaaltheorievanhetsocialediealsdoelde3sociologischebasisvragenwiltbeantwoorden
=>meestalvertrekkenvanuiteengrondslagenonderzoek:richtzichopdevragennaardefundamentenvandesociologieenookaandievananderesocialewetenschappenàfocussenopdegebruiktebasisbegrippen
Sociaalwetenschappelijkonderzoek- eensociologischetheoriewerktalseenconceptuelebrilwaarmeemenbepaalde
dingenbijzondersterkzietenanderealwatminderdoorgekozenuitgangspuntenofbasisbegrippen
- elkeonderzoekerheefteenkijk-ofreferentiekader=>leidttoteentheoretischpluralisme=hetgegevenvanuiteenlopendetheoretischereferentiekadersbinnendesociologieenanderesocialewetenschappen
- theoretischreferentiekader=eenglobalevisieopdebasiselementen(ende3basisvragen)vanhetsocialeenhoediebestudeerdmoetenworden
- ≠sociologischestromingendiesamenhangenmetdieverschillendezienswijzen=>resulteertinonderscheidenvisiesopfenomenen(bv:cultuur,socialisatie,…)
- !divergerendetheoretischereferentiekadersvullenelkaaraanenkunnendaarominonderzoekwordengecombineerdà3dominantetheoretischereferentiekaders:conflictsociologischebenadering(KarlMarx),groepsgerichtebenadering(ÉmileDurkheim)endeindividugerichtebenadering(MaxWeber)
- maarookrelatieveeenstemmigheidoverbepaaldedingen:basisbegrippenen–inzichtendiekomenkijkenbijde3basisvragenvandesociologie(H2)
H2:Ordeningeninvloedvanhetsociale
2.1SocialestructurenenverwachtingenDesocialeordevraag(1esociologischebasisvraag)=welkemechanismenofvoorwaardenmakeneengeordendsamenlevenmogelijk?Geordendesocialeverhoudingen- relatiefstabielpatroonvansamenhandelen=>zekerematevanvoorspelbaarheidin
hethandelenvanbetrokkenactoren&gestructureerdsociaalverkeer- socialestructuur=eenselectieveinperkingvandehandelingsmogelijkhedenvan
socialeactorenàeenglobalerichtingsaanwijzervoorhetsamenhandelen(watsociaalwenselijkisenwatniet)àvoorgesorteerdehandelingsmogelijkheden
- ~socialenormen=regelsdiebindendvoorschrijvenhoemenineenbepaaldesocialerelatiemoethandelenànormerenhetsamenhandelen(socialeverkeersregels)&zorgenvooreenvlottesocialeomgang(=regelgerichtevisieopsocialeorde)àwisselenpersocialerelatieofsituatie&variërenbinnenéénenkelesocialebetrekkingnaargelangdesocialepositie
- socialepositie=deplaatsdieiemandinneemtbinneneensocialerelatie(ofeenbinding,verbandofnetwerk)inverhoudingtotanderen
- positiebekleder=individudateensocialepositiebezetendaardoortemakenkrijgtmetspecifiekenormenofregelsdiehandelensturenàformelesocialenormen=juridischafdwingbareregelsàinformelesocialenormen=nietjuridischafdwingbareregels
- binnensocialeverhoudingen:socialeverwachtingen(vertalingvandenormen)=>socialerol=geheelvanverwachtingenoverhethandelenvandepositiebeklederàwezijn‘rollenspelers’bijhetinnemenvaneensocialepositieendebijhorendeverwachtingenintelossen
- probabilistischeofverwachtingsgerichtevisieopsocialeorde=complementairesocialerollen,duselkaaraanvullendesocialeverwachtingenoverhethandelenvanpositiebekleders,structurerenhetsocialehandelen(bv:student–docent)àverwachtingengaanmeestalsamenmeteenhogekansoprealiseringàwehoudenonsquasiautomatischaanderollendiesamenhangenmetdepositiesàiederepositiebeklederverondersteltdatdeanderepartijdeverwachtingenkentenzichernaargaatgedragen
2.2ObjectieveensubjectievesocialeongelijkheidBijgeordendesocialeverhoudingen:vaakeenboven-enonderschikking,‘hoog’en‘laag’àsocialeongelijkheid=hetbestaanvaneenasymmetrieofhiërarchietussenindividueleofcollectieveactoren- historischwisselendenmeerzijdigfenomeen- onevenverdelingvansocialeprivilegesenvoorrechten- tweedimensiesvansocialeongelijkheid:objectieveensubjectieve
Organisatieshebbeneenvoorgegevenbeslissingshiërarchieàorganisatiegebondenmacht=hetvermogenomvoorandereledeneenorganisatiebindendebeslissingenteformuleren,ofbeslissingendiezijtotuitgangspuntvanhunhandelenmoetennemenObjectievesocialeongelijkheid=desociaalongelijkeverdelingofdistributievanschaarseénalgemeenhooggewaardeerdezakenalsinkomenofvermogenstitels(economischkapitaal),diploma’s(onderwijskapitaal)enmacht(organisatiegebondenbeslissingskapitaal)- vooralininkomenenopleidingobjectiefvaststelbaregevolgen- berustmedeopdesociaalgedeeldewaarderingvanwelbepaaldeschaarde
goederen,zoalsmateriëlerijkdomàwatinbredesocialekringwordtgeapprecieerd,sociaaldominantedefinitiesvanhet‘waardevolle’
- desocialeofmaatschappelijkeladder=dehogeroflagergelegentredenbinnendeverdelingvanschaarseofhooggewaardeerdezakenàsociaalstijgenispositief,sociaaldalenisnegatief
- socialemobiliteit=hetbewegenvanindividuenopdesocialeladder(1) intragenerationelemobiliteit:hetfeitofeenindividutijdenszijnlevensloop
sociaalstijgt,daaltofterplaatsetrappelt(2) intergenerationelemobiliteit:hetfeitofeenindividuquadiploma,inkomen
eneventueelookorganisatiegebondenmachthetbeterofslechterdoetdanbijvoorbeeldzijnouders
=>socialeverdelingsstrijdtussenindividuenensocialeverbandenofgroepenà‘demachtvanhetgetal’:individuenorganiserenzichcollectiefomsamenmetanderenmeerinkomenenzeggenschaptehebben
Subjectievesocialeongelijkheid=deongelijkewaarderingenbenaderingvanindividuenof,algemener,vansocialeactoren- hogerstaanopdesocialeladder~sociaalaanzien,prestigeofstatus- appreciatiegeldtinbredesocialekringenisdusnieteenpersoonlijkemeningover
iemandsaanzien- wiegenietvanveelsociaalaanzien,bevindtzichhoogopdestatus-ofprestigeladder- o.b.v.objectievesocialepositie=>subjectievesocialepositie(tweeladdersstaandus
nietlosvanelkaar)MAARsociaalaanzienisom2redenenookeenalleenstaandfenomeen
(1) sociaalprestigeissterkmoreelofwaardegeladen(2) bijstatustoekenningkunnennoganderewaardegeladencriteria,bv.sociale
afkomst- subjectievesocialeongelijkheidismeerdimensionaal
àstatusincongruentieof–inconsistentie=hetinnemenvanuiteenlopendepositiesbinnendeverschillendehiërarchischedimensiesdiesociaalaanzien,prestigeofstatusdefiniëren=>statusonzekerheid=deonzekerheidbijstatusinconsistenteindividuenoverhunsocialeappreciatieenbehandeling(‘stress’)
2.3DehedendaagseklassenmaatschappijObjectievemaatschappelijkeongelijkheid=deobjectievesocialeongelijkheidineennationaleofregionalesamenleving- modern-westersesamenlevingen:objectievesocialeongelijkheid~beroepspositie
(1) verdelingenvaninkomen,onderwijsniveauenmachtcorrelerenonderlingsterkàwiebovenaandeladderstaatheeftvaakeengrootinkomen,hoogdiploma,…
(2) deze3dimensiesconvergereninwelbepaaldeberoepspositiesàmanagers,dokters,…genietenmeestalvaneenhogerinkomen,hoogopleidingsniveau,…
- socialelaagofsociaalstratum=eengroepvansocialeposities(beroepsposities)diebinnendeobjectievedimensievansocialeongelijkheidopminofmeerdezelfdehoogtezittenàbinnendesocialeongelijkheidvaneensamenlevingzijnermeerderehiërarchischgeordendestrata
- socialestratificatie=deopdelingvaneenmaatschappij,vanuithetoogpuntvandeobjectievesocialeongelijkheid,inonderlingongelijkelagenvanvergelijkbaresocialeposities(inklassenofstanden)àsocialestratavormenreëlesocialemilieus=>‘soortzoektsoort’
- socialelaagdiewordengedefinieerdaandehandvanprofessionelepositiesàklasse=eensociaalstratumvanonderlingvergelijkbareberoepspositiesàklassenpositie=eenberoepspositiebinneneenbepaaldeklasse=>klassenongelijkheidof–stratificatiebinnendehedendaagseklassenmaatschappij(lageklasse,middenklasseofhogeklasse)
- ≠empirischeklassenindelingenbinnendesociologieàveelgebruiktschema:JohnGoldthorpe
Goldthrope’sschemavoorklassenindeling
algemenezin!!!
‘Binnendeklassendieweonderscheidenbrengenweberoepensamenwaarvandebeoefenarenminofmeergelijkemarkt-enwerksituatiesdelen’à2dimensieslatentoeomvergelijkbareindividueleberoepeninbrederecategorieënofclustersteverdelen,envervolgensinklassentegroeperen- marktsituatie
(1) debronendehoogtevanhetinkomen(verbondenmetprofessioneleactiviteit)
(2) dematevaneconomischezekerheid(zekerheidquawerkeninkomen)(3) demogelijkhedentotverbeteringvandeeconomischepositie
- werksituatie(1) hiërarchischepositiebinneneenorganisatie(2) dematevanautonomiebijdeuitoefeningvantaken
=>modelvan3groteklassenmettelkenstweeofmeersubklassenofsubstrata(àlaterismodelnogverfijndmetnogmeersubklassen)Kanttekeningen
1. Historischeveranderlijkheidàbv:bediendenhebbennuminderautonomiedoordetechnologisering(komtnietmeerveelnadenkendheidbijkijken)àde-skilling(ont-vaardigen):bijhorendecompetentiesofdeskundighedenvantakenverlagenofverdwijnen
2. Beroepsinkomenóeconomischvermogenàhetmodelzwijgtovereconomischkapitaaldatnietvoortvloeituitbeoefeningberoepàgeheelaanpotentiëleinkomensbronnenwordtnietinrekeninggenomen
3. Klassenpositievanparttimersenniet(langer)beroepsactieven?àwerklozenengepensioneerdenclassificerenvolgenslaatstuitgeoefendeberoep?àonderklasse=structureeloverheidsafhankelijkeindividuenengezinnen
4. GeslachtsstratificatieenetnischestratificatieàoververtegenwoordigingvrouweninsubklasseIIIàbestaan‘gekleurde’beroepeninbijvoorbeeldsectorenschoonmaakenfastfood=>segmenteringvanprofessionelepositieso.b.v.geslachtenetnie
5. Klassenpositiegezinnenofleefeenheden?
àvroeger:‘mannelijkevoorrangsregel’ànu:levensstijlenlevenskansenhangenafvanglobalegezinssituatie
Klasse=eenrelatiefduurzaamsociaalstratumvanhuishoudensdievergelijkbaarzijnvanuithetoogpuntvandeobjectievesocialeongelijkheidKlassenpositie=depositievaneenleefeenheid(ofhuishouden)binneneenbepaaldeklasse
inspecifiekezin!!!
2.4SocialeongelijkheidinmeervoudInkomensongelijkheid=spanningtussende20%hoogsteenlaagsteinkomensMethodologischnationalisme=hetmetenvaneenconceptophetniveauvandenatiestaat,endusnietopwereldniveauàstudiesbevestigendatditmeestalhetgevalisbijonderzoeknaarsocialeongelijkheidàtamelijkblindvoormethodologischkosmopolitismeMethodologischkosmopolitisme=transnationaleverwevenheidvanongelijkhedenbinnenrijkeenarmenatiestatenofregio’sàaandachtvoordeongelijkhedenbinnendewereldmaatschappij- Verbandtussenetnischeongelijkheidenklassenstratificatie(bv:illegalemigrantenverrichtenvaakzwartwerkbinneninformeleeconomie)
› etnie=eensociaalverbandwaarbinneneenzekerwij-gevoelleeftvanwegegemeenschappelijkcultureelerfgoedàgewoonlijkdevormvaneengedeeldetaal,collectieveopvattingenenbreedingeburgerdegewoontenàanderefactoren:fysiekegelijkenissen,religie,…àbv:autochtonen(etnischemeerderheidsgroep)enallochtonen(etnischeminderheidsgroepen)
› etnischestratificatie=deopdelingvaneenmaatschappijinonderlingongelijkelagendiewordenbevolktdooruiteenlopendeetnischegroepenàbijduurzameobjectievesocialeongelijkheidtussenetnischemeerderheidsgroep(en)enminderheden
- Verbandtussengeslachtsongelijkheidenklassenstratificatie
› geslachtsstratificatie=deveelvormigeobjectievesocialeongelijkheidtussenmannenenvrouwenàduaal:slechts2strata,met‘mannelijkedominantie’àbrederdanenkelsignificanteverschillenininkomenenorganisatiegebondenmacht=>‘mannelijkedominantie’ookbinnenseksualiteit,intiemeverhoudingenenhuishouden
› pasvanaf2efeministischegolfonderzoekbegonnennaardesystematischeachterstellingvanvrouweninzowatheeldewereldàbestaanvaneenseksuelearbeidsindelingmeteendubbelkarakter
Patriarchaat=duurzame‘mannelijkedominantie’binnendiverselevenssferenineensamenleving(ookbv.politiekencultuur)à‘dewetvandevader’Sommigetheoretica’ssprekennietvaneenpatriarchaat,maarthematiserendeduurzamesocialeongelijkheidtussenmannenenvrouwenvanuitdenotievangeslachtofgender- sekse=debiologische–deanatomischeenhormonale–verschillentussenmannen
envrouwenàsommigetheoretica’sfocussenzichhieropbijhetverklarenvanmannelijkedominantie
- geslachtofgender(inbredezin)=degevarieerdeencomplexearrangemententussenmannenenvrouwendiedeorganisatievandereproductie,deseksuelearbeidsindelingencultureledefinitiesvanvrouwelijkheidenmannelijkheidomvatten
- geslachtofgender(inspecifiekezin)=desociaaldominantedefinitiesvanmannelijkheidenvrouwelijkheidofgeslachtsidentiteitenàfocustzichdusvooraloplaatsteaspectvangeslachtofgenderinbredezin:mannelijkedominantieberustvooralopdestereotypenvandevrouwelijkeaardofnatuur
2.5ZelfdwangensocialisatieDesociale-invloedenvraag(2esociologischebasisvraag)=hoewerkt‘hetsociale’doorinhandelenenpersoonlijkheidenbiedthetonseerdergunstigeofmeernadeligelevenskansen?Invloed1:hetspelenvansocialerollen,duszichhoudenaansocialeverwachtingenInvloed2:wederzijdsedwangtotzelfdwang=zelfbeheersingof‘drift-enaffectcontrole’inallerhandevormenvansociaalverkeeràwemoetenalsindividuenrekeninghoudenmetdeaanwezigheidvananderen,hierbijiseenminimumaanzelfbeheersingof–controlenodigàdoordegrotematevanarbeidsdeling=>grotematevanveralgemeendeofgegeneraliseerdeafhankelijkheid=>vraagteenhoogniveauvandrift-enaffectcontrole- speeltsterkmeebinnensocialebindingenofafhankelijkheidsrelatiesmet
machtsverschillenàreflexievezelfdwangàautomatischezelfdwangzonderzelfbesef
- ookzelfdwanginvrijetijdsfeer(1) tijdensvrijetijdsmomentenwordthet‘mogen’vaakeen‘moeten’(bv:
feestjes)(2) ‘controlleddecontrolling’=geremdeongeremdheid(Elias)
àdezelfcontrolewordtopeengecontroleerdemanierversoepeldàdeversoepelingblijftbinnenhetkadervanbepaald‘geciviliseerd’standaardgedrag
Invloed3:zelfdwangviasocialisatieàzelfdwangisaangeleerdàhetiseenprocesvanroutinevorming- internaliseringofverinnerlijking=deexternedwangtotzelfdwangwordteenquasi
automatischeinnerlijkezelfcontrole- socialisatie=eensamenhandelenwaarineenofmeerbelerendeandereneenlerend
individusociaalmaken,dushetvermogentotsamenhandelenbijbrengenà2socialeactoren:eenlerendeeneenbelerendeàmaarnietinelkleerproces(bv:opeigenkrachtietsleren)àsprakevaneenleerrelatie:geensocialisatieproceszondereensocialisatieverhoudingof–binding
- socialisatieverhoudingof–binding=verhoudingwaarbinnensocialevaardigheden(‘kunnen’)enweten(‘kennen’)doorsociaalgevestigdenaannieuwkomersovergedragenwordenmethetoogophunalgemenesocialefunctionerenofophunfunctionerenbinneneenmeerspecifieksociaalverband
2.6Primaire,secundaireentertiairesocialisatieHeeftbetrekkingophettweededeelvandedefinitievansocialisatie(processen):hetonderscheidtussenhetaanlerenvandevaardighedenenkennisdienodigzijnomofwelinalgemeensociaalopzicht,ofwelbinneneenspecifieksociaalverbandtekunnenfunctioneren
(1) Primairesocialisatieingezins-offamilieverband- kwalificerenvoorsamenhandeleninhetalgemeen(taal,goedemanieren,…)- lerenvanrollendiehorenbijdepositiesalskind,vader,moeder,broer,zus,
oom,tante,…- vormingvaneenprimairehabitus(Bourdieu)
àwordtgevormdindefasevanprilbewustzijnenlaatdaaromdiepesporenindepersoonlijkheidnaàgaatalsonbewusteprogrammatuurfunctionereninlaterejarenàhangtsamenmethetsocialemilieuwaarinweopgroeien:opvoedingsstijlstempeltdeprimairehabitus(autoritairevs.democratische)ànietenkelklasse-maarookgeslachtsgebonden:eenmaalgeborenkrijgtdebiologischenieuwkomernaargelangzijngeslachtopeenbepaaldemanierbehandeld
- eerderimplicietendiffuus(zonderscherpebegrenzing)
(2) Secundairesocialisatieinonderwijsverband- gerichtenexpliciet,wantgeorganiseerd(toetsen,…)- minimumaanalgemenesocialecompetentieswordtverondersteld(zoals
zelfdwangentaalvaardigheid)- kinderenwordenopgenomenineengroepvangelijkenofpeergroup- toenemendespecialisatie:vanalgemenecompetenties(lerenschrijvenen
rekenen,discipline,…),naarmeergespecialiseerdevaardighedenenkennismetprofessioneleofarbeidsmarktoriëntatie(voorbereidenopberoepsmatigsamenhandeleninspecifiekesocialeverbanden)
- diploma=sociaalerkendtoegangsbewijstotbepaaldeberoepenàhetcertificeertdebenodigdecompetenties
- positietoewijzingof–allocatie=desociaalgeregeldeverdeling(allocatie)vansocialepositiesover–ofdetoewijzingdaarvanaan–individuenàhetonderwijsregeltmededeverdelingofallocutievanberoepspositiesoverindividuen,onderwijsheeftduseenpositietoewijzendefunctie
- MAARberoepsposities=klassenpositiesàcrucialerolvanhetonderwijsindereproductievansocialeongelijkheid=hetbestendigenovergeneratiesheenvandeverschillentussenklassenoftussenhogerenlagergeplaatstenopdesocialeladder
(3) Tertiairesocialisatie=socialisatieprocessendienaastofnadeprimaireensecundairesocialisatieplaatsvinden- ‘peerlearning’:lereninwerkverband,vrijetijd,…- maarookingroeienindeviantsociaalverband:‘lerenstelen’of‘becominga
marihuanasmoker’(Anticiperendesocialisatie=vooraflerenmethetoogophetgewenstelidmaatschapvaneensociaalverbandwaarbinnenmenverderzalleren)
2.7PersoonlijkeencollectieveidentiteitInvloed4:‘lookingglassself’ofspiegelbeeldzelfàalleswatikzegofdenkisbeïnvloeddoorwatanderenhebbengezegdofgedacht,enheeftopzijnbeurtopdeeenofanderemaniereeninvloedà3componenten:hetinbeeldenvanonzeverschijningaandeandere,hetinbeeldenvanzijnbeoordelingvanonzeverschijningeneenofanderzelfgevoel- werktpositiefofnegatiefopdepersoonlijkeidentiteit
=hetindividuelezelfbeelddateenantwoordgeeftopdevraag‘Wiebenik?’(individuelezelfbeschrijving)
Bijdeverwevenheidvanhetspiegelbeeldzelf:dynamiektussen‘binnen’en‘buiten’oftussenpersoonlijkeidentiteitensocialeomgevingàinterneenexternebeeldvorming- internecollectieveidentiteit=eenbinneneengroeperingofsociaalverbandrelatief
sterkgedeeldwij-beeldàetnischeennationalewij-beelden(‘wijBelgen’)àmaarookwij-beeldeno.b.v.gedeeldeklassenpositieofseksepositie
- externecollectieveidentiteit=eenzij-beeldvaneengroeperingofsociaalverbanddatbreedwordtonderschrevendoorniet-ledenofbuitenstaandersàallecollectiviteitenzijnerdusintweevarianten
Deinternecollectieveidentiteitworteltnietnoodzakelijkindebetrokkengroepering:haarledenkunneneenexternzij-beeldgeheelofgedeeltelijkhebbenverinnerlijkt(transformatievanzij-naarwij-beeld)- eenwij-ofeventueelzij-beeldwerdonseerstvoorgehoudendooranderen,waarna
hetdeelginguitmakenvanheteigenzelfbeeld- transformatie=deinternaliseringvaneencollectieveidentiteit,zodathetonderdeel
vanonzepersoonlijkeidentiteitwordtHybridepersoonlijkeidentiteit=deneerslagvaneenmixvanidentificatiesmetnietnaadloosopelkaaraansluitendecollectieveidentiteitenàwehebbenverschillendeidentiteiten,welevenineenhybridewereldSocialeconstructies=deselectieveuitvergrotingvanbepaaldegroepskenmerkendoorbinnen-enbuitenstaandersàtezienbijzowelzij-alswij-beeldenàzij-beelden:gaanmeestalovercollectievestereotypenofvooroordelenàwij-beelden:doorgaansclichésàbijhetprocesvandeidentiteitsconstructiewordenbijwij-beeldenbepaaldecollectieveeigenschappenindeverfgezet,enandereaandekantgeschoven
=>homogenisering=socialeofpersoonlijkeverschillenwordenuitgevlakttenfaveurevangemeenschappelijkgeachtekenmerken
Negatievezelfdefiniëring=eensociaalverbandofgroeperingidentificeertzichzelfopeenpositievemanierdooraaneenandercollectiefexactdeomgekeerde,dusnegatiefgewaardeerdeeigenschappentoeteschrijvenàbeeldvandeeigengroepidealiserenenslechtbeeldhebbenoverdegroepwaarmeewenietgeïdentificeerdzijnàdienegatieveeigenschappenkleurenpositiefopdeeigengroepCollectieveidentiteiten=selectieveverbeeldegemeenschapwaarbijpositieveofnegatievegroepskenmerkenwordenuitvergroot- essentialisering=hetvoorstellenvaneencollectieveidentiteitalswezenlijkof
primordiaalvooralleledenvanhetbetrokkencollectiefàzebehorenperdefinitietotdeessentievaniemandspersoonlijkeidentiteit
Wij-enzij-beeldenwordenomstreden:verzetneemttweevormenaan
(1) vanuitgroependiezichminderwaardigvoelenàidentiteitspolitiek=hetthematiserenvancollectieveidentiteitenbinnendepubliekearenaàpublieke‘de/reconstructie’vanvooraletnischeengeslachtsidentiteiten
(2) individualisering:zichafzetttenvanwij-enzij-beeldenàegocentrischmaatschappijbeeldisinonzemaatschappijeeningeburgerdewij-beeld
H3:Hethedendaagsesamenleven
3.1DegedifferentieerdemaatschappijDesociale-tijdsdiagnosevraag(3esociologischevraag)=inwelkemaatschappijlevenwijenwatzijndebasiskenmerken?2subbasisvragen:
(1) Hoezietdehedendaagsemaatschappijeruit?Iszeeerdergestructureerdofiserverliesaanordeningtezien?
(2) Hoegevendegevondenkenmerkenmedevormaandelevenstrajectenen–kansenvanindividuen?
Sociologischetijdsdiagnose- biedteenröntgenfotovanhetmaatschappelijkeheden- bliktvooruitaandehandvangedetecteerdetendensenofontwikkelingen
SociologischetijdsdiagnosealsröntgenfotoSociologenproberena.d.h.v.gegevensentheoretischeconceptendestructuurkenmerkenvanonzemaatschappijenhunonderlingesamenhangteachterhalen- structuurkenmerk(ofstructureelkenmerk)=eenessentiëleenduurzame
eigenschapvaneensociaalverband,zoalseensamenleving,dielichtwerptophaarglobalefunctionerenengeordendekarakter(ofeventueelhaarpartiëledisfunctionerenverheldert)àbv.inmodern-westerseSL:hogegraadarbeidsdelingoftaakdifferentiatieàookklassendifferentiatieiseenstructuurkenmerk
- taakdifferentiatie&klassendifferentiatiezijnvoorbeeldenvaneenmeeralgemeenfenomeen,nl.socialedifferentiatie=hetbestaanvanverschillen(of‘differenties’)tussensocialeeenhedendieaandehandvaneeneenduidigprincipekunnenwordengedefinieerd
Socialedifferentiatie- verticalesocialedifferentiatie=destratificatievanonderlingongelijkesociale
eenhedenàinonzesamenleving:eenhedenzijnklassenàooketnische-engeslachtsstratificatie:deopdelingvandeSLinongelijkgerangschiktelagenvanetnischegroepenofvanmannenenvrouwen
- horizontalesocialedifferentiatie=destratificatievanonderlinggelijkesocialeeenhedenàbv:eenhedenzoalspolitiek,economie,media,wetenschap,…àcomplexeafhankelijkheidskettingenwaarbinnenactorenzichtoeleggenopsteedseenanderealgemenetaakofmaatschappelijkeopgaveàonderlinggelijk:zevervullenalleneenmaatschappelijkefunctieê
BinnenelkeSL:duurzamearrangementennodigvoorhetvoortbrengenendoorgevenvankennis,hetnemenvancollectiefbindendebeslissingen,deaanmaakenverdelingvanschaarsemateriëlegoederenofvoorontspanningennieuwsverspreiding- maatschappelijkefunctie=dealgemeneopgavewaarvooriederesamenlevingzich
gesteldziet- inniet-modernesamenlevingen:multifunctioneleeenheden,zoalsbv.dorpsoudsten
- inmodernesamenlevingen:functioneledifferentiatie=bestaanvandiverse
autonomesocialeeenheden(domeinen)diezichtelkenséénfunctietoeleggenàfunctionelesubdomeinenoffunctiesystemen
àinallefunctiesystemenvindenweltelkensspecifiekesocialepositiesenrollen+specifiekesocialeverbandenàeconomie:koperenverkoper,managerenarbeider,…
!Hetgaatomgelijkesocialeeenheden:functioneledifferentiatieiseenvormvanhorizontaledifferentiatieàiedereeenheidleverteenevenbelangrijkeennoodzakelijkebijdrageaandeSL,zezijnevenwaardigTaakdifferentiatie,klassendifferentiatie,functioneledifferentiatie,etnischedifferentiatieengeslachtsdifferentiatie:structuurkenmerkenvanonzeSL- tussendezevormenzijnerdwarsverbindingen,zezijnverbonden=>
afhankelijkheden(1) samenhangtaak-enverticaledifferentiatie
àspecifiekeberoepspositiesenhun‘kapitalen’=>klassenposities+positiesbinnenetnischeofgeslachtsstratificatieàonsberoepbepaaldonsinkomenenonzemacht
(2) samenhangtaak-enfunctioneledifferentiatieàelkalgemenemaatschappelijkeopgaveoffunctiegeeftdoorgaansaanleidingtoteensterkeinternetaakdifferentiatiebinneniederfunctiesysteem
3.2DemoderniteitvandesociologieSociologischetijdsdiagnosealsblikopstructureleveranderingenofduurzameontwikkelingen/evolutiesStructureleverandering=eenduurzameontwikkelingofevolutiediegevolgenheeftvoorhetglobalefunctionerenendealgemeneordeningvaneensociaalverbandBasisvraag:watzijndegevolgenvandestructureleveranderingenineensamenlevingvoordeordeningvanhetsamenhandelen?
Sociologenmakengraagtweedelingentussen‘vroeger’en‘nu’(hedenalsfocusvanevolutiediesterkerzalworden)ànu:moderneenpostmoderneSLàeerstegeneratiesociologen(begin20eE):voormoderneoftraditionelesamenlevingvs.modernesamenlevingàcontext:toenemendeindustrialisering,‘socialekwestie’,verstedelijking,…=>maatschappelijkewanorde:modernesocialeproblemen+noodaanordeFerdinandTonniës:‘Gemeinschaft’versus‘Gesellschaft’‘Gemeinschaft’ofgemeenschap=eensociaalverbandwaarbinneneengroteonderlingesamenhorigheidofsolidariteitbestaatopgrondvaneensterkewederzijdseaffectievebetrokkenheid- ‘wij’primeertop‘ik’- 3grotevormen:bloedgemeenschap,plaatsgemeenschapengeestesgemeenschap
ê inmoderneSL‘Gesellschaft’ofmaatschappij=eenberekendhandelenwaarbijmensenuiteigenbelangruilverhoudingenmetanderenaangaan- ‘ik’primeertop‘wij’- individualisme=>meercontractgeregelderelaties- ontstaanvannieuwemaatschappelijkeordegebaseerdopcontractueelbezegelde
ruil-enmarktverhoudingenMaxWeber:verdereuitbreidingTonniësvereenzelvigtdemodernemaatschappijmetdeeconomischesfeer,waarbinnenmarkt-enruilrelatiesdominerenàhoezithetmetverhoudingenbinnenanderemaatschappelijkefunctiesystemen?- hetberekendegoïstischoptredeniséénmogelijkevormvaneenbrederecategorie,
nl.doelrationeelhandelen=dedoordachteofberekende,planmatigeomgangmetmiddelenenhungekendeneveneffectenmethetoogophetbereikenvaneendoel
- isvolgensWebertevindeninbijnaelkfunctiesysteem!nietnoodzakelijkegoïstischàbedrijvenstrevendoelrationeelwinstnaàwetenschapstreeftdoelrationeeldewaarheidna
doelrationalisatie=binnenalsmaarmeerdomeinengaatdoelrationeelhandelenprimerenàdoelrationeelhandelenalsstructuurkenmerkvandeSLGeorgSimmel:geldeconomie=>doelrationeelhandelenDoelrationeelhandelenhangtsamenmeteenopgeldgebaseerdeeconomie- meerberekendhandelennodigdoorgeldeconomie=>cijferwerk- geld=‘zuiverstewerktuig’ofmiddeldatvoorheeluiteenlopendedoelenkan
wordeningezet- geld‘verzakelijkt’=>zorgtdaardoorookvoorbevrijdingtegenovervaakdrukkende
gemeenschapsverbanden(dieTonniëszeeridyllischportretteert)àvrijertegenoverzichzelfenanderen
SociologienaWOII:meergeldeconomie,doelrationalisatie,functioneledifferentiatie,…+meerverstelijkingenindustrialisering=>meermoderniseringofmoderniteitModernisering=hetmodernwordenvaneenvoormoderneoftraditioneleSLmetalsresultaateenmoderneSL‘Eenverzamelnaamvooreenheelcomplexvanonderlingverbondenpsychische,sociale,culturele,economischeenpolitiekeveranderingendatgeleidheefttotdewereldwaarinwenulevenenwaarinintoenemendemateookvolkenopdeaardbolgaanleven’Moderniteit=hetgeheelvanstructuurkenmerkendateenmoderneSLencultuurkarakteriseertNaWOII:transformatievantraditioneleSLinzogehetenontwikkelingslandenàontwikkelingwerdgelijkgesteldaanmodernisering,enmoderniseringaanverwesteringofhetovernemenvanstructuurkenmerkenvaneenmodern-westerseSLàdoelinmoderniseringisdusm.a.w.zowestersmogelijkwordenInwestersemoderniseringlagdefocusopkolonialismeàslechtséénvariantvanhetprocesvanmodernworden- veelvoudigemoderniteiten(‘multiplemodernities’)
3.3Globalisering,oflevenindewereldsamenlevingErheersteenvooruitgangsgeloofàdoormoderniteit:positievewaarderingvoorhetnieuwe,sterkegerichtheidopverandering(toekomst),minderoptradities(verleden),…Ontstaanvaneennieuwstructureleverandering(ookweleenstructuurkenmerk),nl.toenemendeglobaliseringofmondialisering=procesvanintegratievansocialerelatiesenverbanden,envooralvanfunctiesystemenofnetwerkenalsdeeconomie,dewetenschapofdemassamedia
(1) meerrelatiesenbindingentussengeografischverafgelegenactoren(2) meersocialeverbandenennetwerkenmeteentranscontinentaal,intendentie
mondiaalbereik
Castells:‘globalisering=alsmaarmeervernetwerkingdankzijdigitalerevolutie’Tweesoortenruimten:- ruimtevanplaatsen(‘spaceofplaces’)=geheelvangescheidenterritoria
waarbinnenmensensamenhandelenvanuitfysiekeco-aanwezigheid- ruimtevanstromen(‘spaceofflows’)=gelijktijdigeverplaatsingtussen
uiteenlopendeplaatsenFinanciëlewereldeconomie
(1) hoogstinteractief,hypersnelopelkaarinwerkendebeslissingen=>onvoorspelbareuitkomsten
(2) hiërarchischeontkoppelingvandereëleeconomie=‘financialiseringvandeeconomie’
(3) hypercomplex,nietcentraalstuurbaarénniettevattenaandehandvanklassiekemarktmodellen
Financiëleglobaliseringspeeltbinnenéénfunctiesysteem(deeconomie),maarwerktookdoorinanderefunctiesystemen- globaliseringspeeltzichdusookafinanderesoortenvanwereldwijdestromenof
‘spacesofflows’binnenanderefunctiesystemen- globaliseringiseenmeervoudigproces,omdathetzichafspeeltbinnendevoorheen
albestaandematrixvanfunctioneledifferentiatie- wekunnensprekenvaneenfunctioneelgedifferentieerdeglobalisering
àrandvoorwaarde:gedeeldewereldtaaloflinguafrancaà‘globalEnglish’
- alsmaarmeergebruikvanEngelsoverdehelewereldiseentekenvanculturelehomogenisering=deuitvlakkingvancultureleverschillendoordeglobaledistributieenreceptievandezelfdecultuuruitingàafnameinculturelediversiteit
Globalisering,versie‘links’Globaliseringalsverdereuitbouwvaneenmondiaalsysteemmeteenwesterscentrumeneenuitgebreideperiferiedattotopzekerhoogtedevroegerekolonialeverhoudingencontinueertà‘theWestandtherest’àglobaliseringalscultureelimperialismevandekantvanhetWesten,inhebijzonderdeVSGlobalisering,versie‘rechts’Globaliseringgaatsamenmethetwegdrukkenvanlokalecultuuruitingenàverliesaancultureleeigenheidofidentiteit- glocalisatie(glocalization–globalenlocal)=hetinelkaargrijpenvanhetglobaleen
hetlokaleniveau,dusvanglobaalcirculerendestromenenmeerplaatsgebonden,territoriaalafgegrensdecultuuruitingenenculturelepraktijkenàbv:McDonald’sdiezijngoederenaanpastaanuiteenlopenderegionaleofnationalecontexten
- glocalisatie(1) dezelfdemassacultureleartefactenuiteenlopendwordengerecipieerdin
verschillendeplaatsgebondenculturelecontexten(2) hetvermengenvanglobaleformatsmetlokalevormenvanculturele
expressie=culturelehybridisering(ofcreolisering)Doelgerichteaanpassingvankoopwaren
bepe
rkte
betekenis
bred
ebe
tekenis
3.4IndividualiseringGeïndividualiseerdsamenleven=structuurkenmerkTweedimensiesbinnenindividualisering:(Beck)
(1) detraditionalisering(ofontroutinisering)=wegvallenvantradities- traditie=eengeheelvanvanzelfsprekendeopvattingenen
handelingsgewoontendatverterugreiktindetijdenzonderveelreflexiviteitvangeneratieopgeneratiewordtdoorgegeven
- achteruitgangininvloedvantraditionelegeslachtsrollen,klassenidentiteiten,katholicismeenideologieën
(2) ‘vrijmaking’vanindividuen,ofeentoegenomenpersoonlijkeautonomieofbeslissingsvrijheidàovergangvanstandaard-naareenkeuzebiografieàmaaringeïndividualiseerdelevenscontextiskeuzevrijheidvaakgelijkaankeuzedwang+keuzestress&keuzepijn(ofnetgeenkeuzekunnenmaken=>keuzevrijheidverliezen)
IndividualiseringginginVlaanderenenNederlandsamenmetontzuiling=afnemendeimpactvanzuilen- zuil=netwerkvanorganisatiesmet
dezelfdelevensbeschouwingdatisaangeslotenopeenpolitiekepartij
- 3grotezuilen:katholieke,socialistischeendeliberale
Kanttekeningen
(1) individualisering≠meerindividualismeofegoïsme- denadrukvaltophetwegvallenvanzekeresocialeenculturele
keuzebeperkingen+toegenomenkeuzevrijheid(2) individualisering≠wegvallenvansocialebindingen
- veranderdesamenstellingvanafhankelijkheden:mindervangezinofdorpenmeervanfunctiesystemen(onderwijs,economie,politiek,…)
- zorgenvooreensecundairestandaardiseringvandelevensloop(3) historisch:individualisering=sterkedemocratiseringvanafeindjaren’50vande
voorheen‘elitaire’mogelijkheidtotzelfbepaling- vroegerwasmogelijkheidtotautonoomlevenvoorbestemdvoorkleine
toplaagvanwelgesteldeedelliedenenburgersGevolgenvanindividualisering
(1) afnemendeimpactvancollectieveidentiteitenopdeindividueleidentiteitofhetpersoonlijkzelfbeeld- minderstereotypen,meervariabiliteitindevormgevingvanbv.
mannelijkheidofvrouwelijkheid- identiteitverandertvaneengegevenineenopgave- onzeidentiteitzelfcreëren:bewustereflectieennadenkendheid
- voorlopigeofvloeibareidentiteit,medeopbasisvanverschuivendeidentificaties(bv:modesenlijfstijlen)
(2) maartegelijkspeeltbijdevraag‘wiebenik?’hetideevaneenstabieleidentiteitskern=waarachtigofauthentiekzelf- authenticiteitsethos=‘zichzelfkunnenzijn’ofzelfontplooiingalskernwaarde
bijindividuelelevens- Inglehart:materialismeàpostmaterialisme(overlingswaardennaar
zelfontplooiingswaarden)
3.5HetgeïndividualiseerdesamenlevenZelfexpressieheeftnoodaansocialevalidatie+baseertzichmeeopsocialevergelijking(socialemedia)
(3) zichzelfkunnenzijnwordtookeenmaatstafinsocialerelaties- moraalvanauthenticiteitenzelfontplooiingkleurtookhetdomeinvan
intiemerelatiesenvriendschapsbetrekkingenàintiemepartnerrelaties:vaneerderstroevesociabiliteitnaarmeeropenenvlottendesocialiteitàverwachtingentegenoverelkaarinintiemeverhoudingenzijngestegen
(4) wederzijdseverwachtingenwordenvooralinpersoonlijkerelatiesdeinzetvanvoortdurendoverleg- insamenhandelengemaaktesocialeorde- eenverschuivingvaneenbevelshuishoudingnaareen
onderhandelingshuishouding- ‘overlegmoraal’zeteenremopegoïsme
àerwordtverwachtdatproblemenwordenuitgepraat,beslissingenwordenonderhandeldenordersachterwegeblijven
- ookbuitenpersoonlijkesfeer!àinspraakinonderwijsalsleerkrachtofstudent
Kanttekeningen
(1) watmetfunctioneledifferentiatieoftaakdifferentiatieenalgemeneafhankelijkheid?teweinigsociologischeverbeeldingskracht?- blindevlek
(2) watmetklassendifferentiatie?- Beck:individualiseringvandesocialeongelijkheid
=directedoorwerkingopindividueelniveau,zondergedeeldelevensstijlenofklassenidentiteitenàklassen≠sociaalgedeeldeofbewustgedeeldecollectieveidentiteit
- maar:matevanindividualisering~klassenpositie- m.a.w.:desocialeongelijkheidindividualiseerdenietalleen,maarfractioneert
tevenshetprocesvanindividualisering(3) detraditionelegenders(+sekserollen)blijvendoorwerkenenblijvensturenderol
behouden!
H4:Voorlopersengrondleggersvandesociologie+H5:SociologischevisiesinmeervoudStroming GrondleggerIndividugericht Weber,Blumer&symbolischinteractionismeGroepsgericht Durkheim,Parsons+Merton&
systeemtheorie/functionalismeConflictgericht Marx,Bourdieu&deconflictsociologische
traditie(Dahrendorf)
DeontdekkingvanhetsocialeSociologieis‘kindvandemodernetijd’à18eE:deeeuwvandeverlichting- deontdekkingvanhetsociale=deopkomstvandemoderneopvattingdathet
socialeeenaparterealiteitvormtenloutersocialemechanismendaarbinnenvoorsocialeordeningzorgen
Verschilttweevoudigvanhetvoormodernwereldbeeld
(1) ontgoddelijking:hetopgevenvanhetideedatereenreligieuze,bovennatuurlijkeofkosmologischebasisordeis,ookvoorhetsociale(bv:opvattingvandoorGodgewildehiërarchietussenstandenengeslachten)
(2) ontstaatsing:hetopgevenvanhetideedateengeordendesamenleving=eenstaatsverbandwaarbinnenVorstofSoeverein,medenamensGod,voorordezorgt
Geschiedenisvandesociologie- 17e+18eE:devoorlopersopdesociologiealsstudie- Bestaansrechtvansociologiebinnenuniversiteitenvanaf1890- 19eE:voorheteerststondmenopenvoordesociologiealswetenschap
àdoorAugustKolbe:grondlegger1àbijgestaandoorSpencer:grondlegger2
- 1920:klassiekeperiodevandesociologie
DeuitvindingvandesociologieBelangrijkefigureninvoorgeschiedenisvandesociologie:- ThomasHobbes- ‘deSchotsemoraalfilosofen’:AdamFerguson,DavidHumeenAdamSmith- ‘Franseverlichting’:CharlesdeMontesquieuenJean-JacquesRousseau
CharlesdeMontesquieu(1689-1755)- Del’espritdeslois- 3grotestaatsvormen:republiek,monarchieendetirannie- triaspolitica- nietenkelbelangrijkpolitiekedenker,maarookbelangrijkfiguurinde
cultuursociologie
Jean-JacquesRousseau(1712-1778)- Dudroitsocial,ouprincipesdudroitpolitique- hoogstidyllischportretvandenatuurmens:lebonsauvage- natuurtoestandkentuitzichzelfgeenstrijdofsocialeongelijkheid
àveranderdemetdeinvoeringvanprivé-eigendom:ontstaanburgerlijkemaatschappij=>socialeongelijkheid=>conflictsituatie=>‘oorlogvanallentegenallen’
1789:FranseRevolutie=hetpraktischbewijsdatdesamenlevingnietnatuurlijkofdoorGodgewild,maarmaakbaarisDeconservatievecontraverlichtingpleittevooreenrestauratievantraditieenreligiealssteunberenvansocialeordeàLouisdeBonald&JosephdeMaistre- chaosnaFranseRevolutiea.g.v.hetnegerenvanGodendemonarchie- hunromantisch-conservatieveopvatting:ordeningvaneensamenlevingstaatlosvan
deberegeldeindividuenofhunnatuur,zeberustopeenhogeremoraalmeteensterkimperatiefofmoet-karakteràsterkemoraalengedeeldewaardennodigvoorordeà‘hetisaandeSLomdemenstevormen’
Eerstepleidooienvooreen‘socialewetenschap’àkennisaanreikendienodigwasvoordeherinrichtingvandepostrevolutionairemaatschappij- ClaudeHenrideSaint-Simon:noodzaakvaneensystematischewetenschapvande
socialeorganisatieà‘socialefysiologie’- AugustComte:gebruiktealseerstehetwoord‘sociologie’(eerstnogsocialefysica
genoemd)àvoorstandervanhetpositivisme=deovertuigingdatalleeneenpositief-wetenschappelijkekennisdienaarnatuurwetenschappelijkmodelrationeeldenkenmetfeitenonderzoekcombineert,wareinzichtenoplevertàsociologieomvat2luiken:
(1) socialedynamica=evolutievandemensheid(2) socialestatica=socialeordevraag
àgeensocialeordezondermoreleconsensus(diegeformuleerdmoetwordendoordesociologieenverspreidmoetwordenviahetonderwijs)àsociologieisgeborenuithetpositivismeenconservatisme,dusuiteenkruisingvanverlichtingencontraverlichting
HerbertSpencer,‘detweedegrondleggervandesociologie’(1820-1903)- basisideevaneenalgemeneevolutiewet:eenvoudigeenongedifferentieerde
eenhedentenderennaareencomplexereenmeergedifferentieerdetoestand- dubbeledifferentiatievanhetsocialeorganisme:taakdifferentiatieenfunctionele
differentiatieàwederzijdseafhankelijkheid(gespecialiseerdeberoepen~maatschappelijkesferen
- aanhangervanhetsociaaldarwinismeàoverheidvolgens‘survivalofthefittest’
Marxoverklassen KarlMarx(1818-1883)- dedenkervanklassenongelijkheidalsstructuurkenmerkvanallemaatschappijen+
dedenkervanhetmodernkapitalisme- materialistischemaatschappijvisie:belangvandeeconomie- antropologischmaterialisme:debasisgedachtedatdemateriëlewerkelijkheidzowel
bronalsresultaatvanmenselijkearbeidis- demensverschiltvandierenomdathijzijneigenbestaansmiddelenproduceertenzo
dewereldvermenselijkt- ‘Geenarbeidzonderarbeidsdeling’
àarbeidisgespecialiseerddusarbeidsverhoudingen(afhankelijkheid)- ‘Geenarbeidzonderproductiemiddelenalsland,grondstoffen,machines,…’
àontstaanvanklassenschema:bezittersenniet-bezitters Marxmaaktgebruiktvandedialectischedenktrant:theseóantitheseàvallensamenmetdetweeverschillendesocialegroepen:klassentegenstellingMeerwaarde=hetverschiltussendehoogtevanhetgemiddeldeloonvandearbeiderendeeconomischewaardediehijindevergoedearbeidstijdcreëert(waardearbeidervoorzorgt)DeklassentegenstellingalsfundamenteelstructuurkenmerkvanelkeSLàhoedieeruitziethangtafvandeproductiewijze=deconcretemanierwaaropeconomischewaardeofrijkdomwordtgecreëerd
KlasseI:bezittersvandeproductiemiddelen
KlasseII:niet-bezittersvande
productiemiddelen
↔
These
Antithese
Grondbezitters Lijfeigenen/horigen
Kapitaalbezittenden Arbeidersklasse
↔
↔
Klassentegenstellingwisseltmet
productiewijze
M.E.
Kapitalisme
Fundamenteelstructuurkenmerkvaneensamenleving
Economischeuitbuiting
Meerwaarde=waardevandearbeid–geproduceerdewaardedoordearbeider
Tegengesteldeklassenbelangen
LoonminderProductiviteithoger
LoonhogerProductiviteitminder
↔
Klassenstrijd=directieconfrontatietussenbeideklasseno.b.v.huntegengesteldebelangen
Marx’materialistischemaatschappijvisieHetmodernkapitalisme
(1) maaktgeldproductiefviadeproductievankoopwarenàkapitaal:GeldleidttotWarendieopnieuwG’eldopleverenàG’>G=winst→mededankzijtoe-eigeningmeerwaarde
(2) zoektvoortdurendnaarnieuweafzetmarkten- ontwikkelingnieuwekoopwaren- commodificatie=vervangenvanautonoomgemaaktedingenofzelf
uitgeoefendeactiviteitendoorkoopwaren(3) kenthardeconcurrentielogica
- concurreren→meeruitbuiting+concurrentie→klassenstrijdintensifieert=>faillissementen
- zorgtvoor:verarmingarbeidersklasse+toenemendekapitaalconcentratie=>klassenpolarisatie=verdwijningvanallenogniettotdebezittendeofniet-bezittendeklassenbehorendesocialelagen(middenklasse)
Heden:concentratietendensheeftzichdoorgezetengezorgdvoordezogenaamde‘globalplayers’,maarvaneenklassenpolarisatieiserGEENsprakeàMarxhadverwachtdatdevolledigesamenlevingzoupolariserenenerduswelsprakezouzijnvanklassenpolarisatieMarx’materialistischemaatschappijvisie‘Kapitaalbeïnvloedtdirectenindirectdeanderelevenssferenoffunctiesystemen’àdeklassenverhoudingisdebasisvooralleanderemaatschappelijkesferen(politiek,recht,onderwijs,…)endetermineertdezebovenbouwookà‘watgoedisvoordeeconomie,isgoedvoorhetland’
Klassenverhoudingheeft2gezichten:- ongelijkemachtsverhouding:dominantievankapitaal- diemachtsstrijddoetontstaan:machtsrelatiewordtbestreden
ð ookdeklassenstrijdbeïnvloedtbovenbouw(totstandkomenalgemeenkiesrecht,sociaalrecht,verzorgingsstaat,…)- onbedoeldgevolgklassenstrijd:geenverarming,geenklassenpolarisatie
ZIESCHEMAVOLGENDEPAGINASocialeorde,versieMarx
- deklassenordenl.ongelijkeverhoudingtussenkapitaalenmacht- +deonenigheiddaarvandoorheendeklassenstrijd
Marx:sociocentristisch→klassenverhoudingalsonderbouwbepaalthetfunctionerenvandebovenbouwdus“Hetmaatschappelijkzijnbepaaltdemensenhunbewustzijn,nietandersom.”
Productiewijze
Productiekrachten/productiemiddelen
Productieverhouding/eigendomsrelaties
+
Kapitalisme Grondstoffen,transportmiddelen,
machines,menselijkearbeid
Eigendomvandieproductiemiddelen↔
Economischemachtsrelaties→het
kunnen/moetenuitbuiten
Economischeperspectief:klassentegenstellingbinnenproductieproces
Spanningsrelatiedoorvernieuwingvanproductiemiddelen
Onhoudbaretegenstellingproductie
krachten↔productieverhoudingen
Inzetvernieuwingen→veeleconomischerijkdomKapitalistischeproductierelaties→strevennaar
meerwaarde
ð Overproductiecrisissen:koopwarenvindengeenkopers
ð Kapitalismeomver:revolutienaarcommunistischeproductiewijze
ð Hetmaatschappelijkmodelkanvoortgebrachterijkdomnietopvangen
Recht Politiek Wetenschap Onderwijs Enz.
Schemavaninfra-ensuperstructuur Klassenverhoudingisbasisvooralle
maatschappelijkesferen
Materiëleconditioneert
anderesferenProductie-ofklassenverhouding=ongelijkemachtsverhouding!
AFTERMARX:2grondlijnen,nl.deKritischeTheorieendeconflictsociologieàKritischeTheorieisniettekennenànaMarx’werk:dogmatiseringvanhetmarxismebinnendecommunistischebewegingeindjaren1920àconflictsociologischetraditie- eerstegeneratie:Dahrendorf(BendixenMills)- tweedegeneratie:Bourdieu(enCollins)
DeconflictsociologischetraditieDeconflictsociologischetraditiecombineertdeideeënvanMarxmetWebersideeënovermachtengezag(zijnpolitieksociologischeideeën)Deconflictsociologie=destudievansocialeongelijkheidofhetbestaanvangroeperingendieineenduurzamerelatievanonder-enbovenschikkingstaanendaaromuiteenlopendebelangenhebben,watonderlingeconflictenveroorzaakt5groteuitgangspunten
(1) strevennaareenalgemeneverklaringvoordeobjectieveensubjectieveongelijkheidtussengroeperingen(ennietenkelnaareenempirischebeschrijving)- ongelijkeverdelingvanschaardeenhooggewaardeerdegoederen+statusen
aanzien(2) ongelijkheidiseenveelvormigfenomeen(nietenkeleconomischerelatiesvan
boven-enonderschikking)- contraMarx:nietenkeleconomischeongelijkheidmaarookquadiploma,
kennis,macht,affectiviteit,…(3) ongelijkheidcreëertstructurelebelangenconflictentussenmeerenminder
geprivilegieerden- verdelingsstrijd:meerderenproberenminimaaltebehoudenwatzehebben,
minderenwillenmeer(4) conflictenenverdelingsstrijdzijnteverwachtenbijduurzameongelijkheid:niet
conflictmaarharmonievraagtomverklaring(5) hetvoortbestaanvansocialeongelijkheidkannietzonderstabiele
machtsverhoudingen- machtisdécrucialeverklaringsfactorvoordeongelijkheid
àduurzameongelijkheid=duurzamemachtsverhoudingenofheerschappijàprivilegesomvormeninmonopolies
Socialeorde,versieconflictsociologieConflictsociologenvolgenhierbijgrotendeelsdeideeënvanMaxWeberàmaarhebbentocheigenstandigantwoordopsocialeordevraagMacht=hetvermogenombindendtebeslissenverbondenmethetbekledenvaneenhogerepositieàmacht,versieWeber=mogelijkheidomdeeigenwildoortezetten,ooktegenweerstandin(=individu-gerichtedefinitie)
Dezemachtkanopheeluiteenlopendemachtsbronnengebaseerdzijn- machtsbron=debasisvoorhetvermogenommachtuitteoefenen
àalleswatmachtgeeftineenspecifiekerelatieàbv:geld,kennis,geheimeinformatie,…
=>socialeorde,versieconflictsociologie=hetbestaanvanenigszinsstabielemachtsverhoudingenwaarbinnendemachtigerepartijhaarwilaaneenofmeeranderenoplet(waardoorhunhandelingsruimtewordtingeperkt)- machtigerepartij:eigenbelangenlatenvoorgaanenpersoonlijkeprivileges
verdedigen- wederzijdsesocialeverwachtingen:bovengeschikteverwachtgehoorzaamheid,
ondergeschikteverwachtordersMAARdeondergeschiktekanzichverzetteneneenconflictaangaan- dekansopconflictwordtgroterwanneerdeondergeschiktepartijovereen
minimumaantegenmachtbezitàhetbezittenvanalternatievemachtsbronnenàvoorwaarde:rechtmoethuntoestaantemogenstakenenzichteverzetten
- dekansopconflictwordtkleinerbijtransformatievanmachtingezagofautoriteit(Weber)=geldigeoflegitiememacht
MaxWeberonderscheidt3vormenvangezag
(1) legaalgezag=legitiememachtopbasisvanformeleregelsenproceduresàdomineertindemoderneSLàvoorafbepaalderegelsenproceduresgevenhenhetrechtordersuittedelenàpolitiekgezag,organisatorischemacht,…
(2) traditioneelgezag=autoriteitperovergeleverdetraditieàkoningschap,religieuzeleiders,(mannelijkgezag),…àvooralinvoormoderneSL
(3) charismatischgezag=individuele‘uitstraling’inrelatiemetzekerewaardenwaaropuitzonderijkeindividuenzichbijhunhandelenberoepenàbv:profeet
RalfDahrendorf:herijkingvanMarx’klassenbegrip(1929-2009)Stap1:kritiekopMarx’definitievandeklassentegenstelling- Marx:bezittersóniet-bezittersvanproductiemiddelen(strikteconomische
invulling)- Dahrendorf:‘bezit’opjuridischeigendom+feitelijkecontrolemacht(ofdagelijkse
beslissingsmacht)overgeld,machines,grondstoffen,arbeid,…àeigendomencontrolemachtgaansameninfamiliekapitalisme,maarvoorderestnietmeer› eigendom=aandeelhouders› controlemacht=managers(beheervandeproductiemiddelen)werddoorMarxsamengenomenàdoorindustriëlewerelddrastischveranderd
Stap2:herijkingvanhetklassenbegripvanuitdenotie‘controle’- controlemachtvanmanagers=legitiememacht,dusgezag- algemener:deklassentegenstelling,versieDahrendorf=hetverschiltussende
bekledersendeniet-bekledersvangezagspositiesineconomieenpolitiek(boven-enondergeschikten)
SoortkapitaaldatvoorsocialeongelijkheidzorgtàvolgensMarx:heefteeneconomischkarakteràvolgensDahrendorf:economischofpolitiekgezag
BourdieusklassenmodelPierreBourdieu(1930-2002)- kritiekDahrendorf:moeilijktoepasbaaropdeklassena.d.h.v.beroepsposities- klassentypologie:laag(arbeidersklasse),midden(kleinburgerij)enhoog(burgerij)- dezeklassenonderscheidenzichvanelkaarintweedimensies,nl.economischen
onderwijskapitaalàwordenmetberoepspositiesverbonden
- toevoegingvan2assenwaarmeeklassenruimtewordtgestructureerd› kapitaalvolume=totaalaaneconomischenonderwijskapitaal› kapitaalstructuur=aandeelvaneconomischenonderwijskapitaalbijeen
beroepofineenclustervanvergelijkbareberoepen- a.d.h.v.dezeverschilleninkapitaalstructuurwordenerbinnendehoogsteen
middenklassetelkenstweeklassenfractiesonderscheden› klassenfractieofsubklassen
àeconomischeklassenfractie(positietedankenaaneconomischkapitaal)àcultureleklassenfractie(positietedankenaanbehaaldeonderwijsniveau)
- sociaaltraject=beroependiemindergoedofgoedliggenopdemarktendaaromrekenenopsocialestijgingofdaling
Verschillendeklassenpositiesoffracties=>verschillendelevensstijlen- geobserveerdeverschilleninlevensstijlenverwijzennaaronderlingsamenhangende
patronenquasmaak,vrijetijdsbesteding,woninginrichting,consumptie,…Waaromstemmendelevensstijlenvanpersonenineenbepaaldeklassenpositiezoovereen?àhabitus=eenduurzaamgeheelvanindeprimairesocialisatieverworvengewoontenofdisposities(‘neigingen’)
Klassenhabitus- onbewustprogrammadatmensencontinuduwtinderichtingvanwelbepaalde
consumptiegoederenofvansocialesituatieswaarinmen‘zichzelf’kanzijn- voorbeeld:esthetischehabitus
à‘vormboveninhoud’àzorgtvooruiteenlopendevormenvankunstplezierENzalzelfsdeomgangmetalledaagseobjectenmeestructureren
- pointevanklassenongelijkheid:dehabitusspeelteenrolvaneenbeweeglijkeverbindingtussenklassenpositiesenlevensstijleninonzemaatschappij
(1) Primairehabitus
- eerstverworvenklassenhabitusviaprimaire-ofgezinssocialisatieàindividuinternaliseertdelevensomstandighedenvandeeigenklasseindevormvanonbewusteneigingenofgewoonten
- erzitdusinelkindividuietscollectiefs,ietswatvoormeerdereactorenvaneenbepaaldeklassegeldtàiedereklasseofklassenfractiekenthaarkenmerkendehabitus
- MAARookbestaanvanpersoonlijkehabitusàindividueelkarakterenpersoonlijkestijlvanhandelenàookalzitjeindezelfdeklasse,tochdoorloopjeeenonderscheidenopvoedingstrajectdiekanverschillenvanderest
- duidelijkelementenvansociologismeterugtevinden:hetindividueledoenoflatenisquasivolledigtotsocialefactorenteherleiden
- sterkeimpactvanprimairehabitustochwatrelativerenvia2ehabitusê
(2) Secundairehabitus- ~secundairesocialisatieinhetonderwijs- !iedernieuwsysteemvandispositieswerktverderopdeprimairehabitus- m.a.w.:eentweedeofderdehabituszalnooitdesocialeachterstand
goedmakendievoortvloeituitheteerstverworvengeheelvanneigingenengewoontenàwelcorrigeren,maarniettransformeren
Klassenpositieouders
Klassenhabitus=geheelvanverworvendisposities(neigingen
ofgewoonten)
Klassengebondenlevensstijl
(3) Tertiairehabitus- derdeverworvengeheelvanneigingenengewoontendiemenzicheventueel
eigenmaaktineenprofessionelecontextofinwerkverbandKlassen,versieBourdieu=verzamelingenactorendieovereenkomstigepositiesbekledenendie,omdatzijingelijksoortigeconditioneringen,naarallewaarschijnlijkheidgelijksoortigedispositiesenbelangenhebbenendaardoorgelijksoortigepraktijkenenhoudingenzullenvertonen
- valtuiteenineenculturele-eneconomischefractie› culturelefractie=cultureleburgerij
àweinigkapitaal,maarhooggediplomeerdàaristocratischascetismealshabitus
› economischefractie=economischeburgerijàweinigcultureelkapitaal,maarhebbenheteconomischwelzeergoed=>goutdeluxeofluxehabitus
- vrijeberoepenmeteeneerdersymmetrischekapitaalstructuurnemeneenintermediairepositieinbinnendedominanteklasseàsociaaltrajectgeeftdedoorslag:#jarenanciënniteit
- zoweldeculturelealsdeeconomischeburgerijgenietvankunstà‘hogecultuur’isdecultuurvandehogeklasse› distinctieprofijt=hetsociaalbreederkendeonderscheidinlevensstijltussen
zijdiebovenaandeladderstaanenalleanderenàkunstparticipatie,verfijndtaalgebruik,goedemanieren,…wordenals‘hoger’erkendà !wordtnietbewustnagestreefd,volgtgewoonuithethabitus-handelen(onbewustehandelingen)
- maarsomszijncultureleeneconomischeburgerijhetnieteensoverwatdeerkenningvan‘hogecultuur’verdient› strijdomdelegitiemecultuur=welkecultuur-ofkunstuitingenwelofniet
eenalgemeneerkenningenverdienen› klassiekeoftraditiecultuurónieuwlichterijofavant-garde(visieMarx:waarderingsstrijdindebovenbouwkunnenzienalseenvormvanklassenstrijd)
Burgerij=hogeofdominanteklasse=esthetischehabitus
- ascetisch,wantrelatiefweinigeconomischkapitaalbijhoopopsocialestijging+puriteins,wantnadrukopcorrectof‘deftig’gedrag(conformisme)
- opkijkennaardeburgerij=>‘goedeculturelewil’àspiegeltzichaandebovenliggendeklasse› dubbelecultureleincorrectheid
à‘willenmaarnietkunnen’+omarmenvangezonkencultuurgoed- !belangsociaaltraject:kansopsocialedaling(bv.kleinhandelaars)ofsocialestijging
(zoalsmiddenkaders)àmiddenklasserszijnerdusinsoortenàdalendekleinburgerijóstijgendekleinburgerijónieuwekleinburgerij
- nieuweberoepspositiesinsfeervanmedia&creatieveeconomie+welzijn&wellness=>‘nieuwekleinburgerij’(alternatiefaristocratischascetisme)
- ‘dekeuzevanhetnoodzakelijke’- eenvoudiglevenensmaak
Kanttekeningen
(1) watmetverschilleninorganisatorischemacht(beslissingsmacht)?- Bourdieufocustenkelindeverschillenquacultureelofeconomischkapitaal
àberoepspositieskunnenzichookonderscheidenquaveelofweiniggezag,veelofweinigondergeschikten,…
(2) relatievegedateerdheidvanempirischklassenschemaensommigeuitgangspunten- hoogopgeleidendoennietenkelmeeraan‘hogecultuur’- algemeenaanzienvan‘hogecultuur’isgedaald:geenautomatisch
distinctieprofijtmeerviakunstparticipatie(3) watmetetnischeengeslachtsstratificatie?
Kleinburgerij=middenklasse=puriteins-ascetischehabitus
Arbeidersklasse=lageklasse=realistischehabitusdievandenoodeendeugdmaakten‘hetfunctionele’laatprimeren
DurkheimssocialefeitenEmileDurkheim- ‘Klassiekefasevandesociologie’:1890-1920
› desociologiegeraaktingeburgerdinuniversiteiten=>‘disciplinarisering’vandesociologie(eersteacademischeerkenning)
› geendisciplinevormingzonderuniversitaireinbedding=basisvooronderwijs+fundamenteelonderzoekàvoorvechters:Durkheim,Weber,Tönnies,Simmel,Sumner,…
‘Desociologischemethode’àEensocioloogmoettegenoversocialeverschijnselendehoudingvaneenfysicusofbioloogaannemen,enzedusvanbuitenafbestuderen
(1) wemoetensocialefeitenbeschouwenals‘dingen’- socialefeiten=heteigenlijkestudieobjectvandesociologie- !positivisme:socialefenomenenzijnnetzoalsindenatuurwetenschappen
objecten(2) socialefenomenenalseentaal,rechtsregelsofeengodsdienstzijnéchtdingenmet
eeneigenwerkzaamheid- zezijnsociaalenbovenindividueel:drager=maatschappijofspecifieke
groeperingàzebepalenhethandelenvaneenindividu
- externofvoorgegevenaanindividuen- dwingend,ziesancties+weerstandbijverandering
àuiterlijkedwangverandertdoorsocialisatieinzelfdwang=>solidariteitvansocialefeiten
(3) verklaringsregel:socialefeitenmoetenvanuitanderesocialefeitenwordenverklaard(ennietvanuitbiologischeofpsychologischefeiten)
(4) empirischevuistregel:socialefeitenkomjeophetspoorviastatistiekàontdekkenvanbepaaldepatronen
(5) Durkheimsvisieissterkdeterministisch:‘socialefeitenbepalenindividuen’- zewerkenbijzondersterkdoorinindividuelelevens
ê(6) Sociologisme=deneigingomalhetpersoonlijkhandelenteverklarenvanuithet
sociale(àookbijBourdieu)
(7) Sociocentrisme=hetsocialevormteenzelfstandigerealiteitvanwaaruitjeindividueelhandelenmoetbegrijpen(àookbijMarx:hetmaatschappelijkzijn(klassenpositie)bepaalthetbewustzijn)
DurkheimsvisieopsocialeordeSocialeorde,versieDurkheim- socialesolidariteit=wij-gevoelensofgevoelensvanonderlingeverbondenheiden
samenhorigheid- socialecohesie=socialesamenhang,eenheid- socialeintegratie=eenmakingvaneengroepvanindividuendoorhunopnameinde
groep2basisvormenvansocialeorde:mechanischeenorganischesolidariteitMechanischesolidariteit=eensocialecohesieofintegratiediequasiautomatischvoortvloeituitdeovereenkomstinopvattingenenlevenscondities- ineenvoudige,primitievesamenlevingen
Solidariteitberustopeensterkcollectiefbewustzijn=hetgeheelvanovertuigingenengevoelensdatgedeeldwordtdoordegemiddeldeledenvandezelfdesamenlevingofeenzelfdesociaalverbandàwerktalseensociaalfeit!Mechanischesolidariteita.g.v.lagetaakdifferentiatie- weinigcomplexwantbeperktetaakdifferentiatie
=>zetremopindividueleontplooiingàiedereenparticipeertaandezelfdegroepsgebeurtenissenenleidteenvergelijkbaarleven
- dezesocialeuniformiteitwordtweerspiegeldindegelijkheidinopvattingen:gedeeldesocialeleven=>gemeenschappelijkbewustzijndatindividueledenkenoverstijgt
Organischesolidariteit=eensocialecohesieberustopwederzijdseafhankelijkhedendooreenhogegraadvantaakdifferentiatie- indemodernemaatschappij
Organischesolidariteita.g.v.hogetaakdifferentiatie- biedtindividuendekanshuneigencapaciteitenteontplooien
àzichtoeleggenopeenspecifieketaakwaarvoorzegeschiktwordengeachtenookhetbestevanzichzelfkunnengevenà(beroepsgericht)individualismealssociaalfeit!
- zorgtvoorgegeneraliseerdeafhankelijkheden+geencollectiefbewustzijnErontstaantwijfelsronddebindingskrachtvandemoderneorganischesolidariteit- noodzaakaanminimumvanmechanischesolidariteit(/collectiefbewustzijn)
àonderinvloedvanComte- ookwijalsmoderneindividuenhebbennoodaanmorelefeiten
=waardenennormendeialssocialefeitenwerken
Belangvancollectiefbewustzijn!
àinvloedvanKant:moraal=moet-ofplichtsgevoelàdezeaangevoeldeverplichtingenberustenvolgensDurkheimopgedeeldemoreleideeënàverankerdineenhogeregebiedendeinstantie:geenGod(volgensKant),maareensamenlevingofsociaalverbanddienalevingoplegtenbewaaktàDurkheim:‘tussenGodendesamenlevingmoetmenkiezen’
- Durkheimsideeënliggenbinnendeconservatievetraditieàgepleitvooreenherstelvandeonderlingesolidariteitofsocialecohesiedoormeerofminderzwarevormenvan‘moreleherbewapening’
Moderneorganischesolidariteit- benodigdecollectievebewustzijniserdeelswel…
àmodernenationalismeenindividualisme- …enookdeelsniet:noodzaakvaneennieuweseculieremoraaldieviahetonderwijs
wordtdoorgegevenAFTERDURKHEIM- naWOI:zwaartepuntvandeacademischesociologiebeoefeningschuiftnaarAmerika- de‘Amerikaansedominantie’blijftbestaantoteindjaren‘60
=systeemtheoretischebenaderingvanParsonsenhetfunctionalismevanMerton(enParsons)àééndubbelgeledestromingdienadrukkelijkvoortbouwtopDurkheimswerk
DesocialesysteemtheorievanParsonsTalcottParsons(1902-1979)- nambasisinzichtenvanDurkheimenWebersameninééntheoretischkader- grondleggervandesysteembenaderingofdesysteemtheoretischevisie
=algemenetheorievansocialesystemenDesocialesysteemtheorie- systeem=bestaatuitbasiseenheden+relatiesvandezeeenheden- sociaalsysteem,versieParsons=socialerelatiestussenpositiegebonden
rolhandelingen,dusdoorverwachtingengeleidehandelingenvanpositiebekledersàgeordenderelatiesàsamenhandelen=socialesysteemvorming
- rollenzijngeïnstitutionaliseerd(óDurkheim:‘rollenzijnsocialefeiten’)àzezijncollectief,voorgegevenendwingend(wantgesanctioneerd)› institutionalisering=hetingeburgerdrakenvancollectieve,voorgegevenen
dwingendedenk-en/ofhandelingswijzen- geïnstitutionaliseerdeverwachtingenofrollen(m.a.w.wijzenvanhandelenen
denken)wordendoorgegevenviasocialisatie=>spontaanrolconformhandelen
Socialeorde,versieParsons- aspect1:succesvollesocialisatievanindividueninrollenenverwachtingenishet
ultiemefundamentvaniedergeordendsamenleven- aspect2:binnensocialesystemenzijnderollenofverwachtingenaltijdverbonden
meteenofmeerachterliggendegeïnstitutionaliseerdewaardendiedebetrokkenactorendelen› positiegebondenrolhandelingen(debasiselementenvaneensociaalsysteem)
zijnduswaardegeladen(bv:inintiemerelatieiserdewaardeaffectiviteit)
› wanneerpositiebekledersrolconformhandelenomdatzesuccesvolwerdengesocialiseerdisersprakevaneenonderlingewaardeconsensus
› erwordtsolidairofgemeenschappelijkgehandeldvanuiteengedeeldedefinitievanhetsociaalwenselijke(gemeenschappelijkewaardepatronen)=>solidariteit,zevormeneencollectiviteit
› ~Durkheim:hetsocialealsmoreelfeit+nadrukopbelangmechanischesolidariteitàMAARbelangrijkverschil:verschillendewaardenindeverschillendefunctiesystemendieindatfunctiesysteemzorgenvoorsolidariteitóideevanoverkoepelendewaardenennormenopniveauvaneennationaleofregionalesamenleving
Functionalisme,versieParsonsDesysteemtheoriegaatsamenmeteendubbelgeleedfunctionalisme
(1) kijkennaarhetfunctionerenvansocialesystemenvanuitdevraag‘wathebbennodig?’=functionelevereistenà!socialeordeofevenwicht
(2) focussenopmogelijkpositiefgevolgofeffectvananderesocialefenomenenvoorsocialeorde=functie,versieParsons
Institutionaliseringvanrollen,rolsocialisatieensanctieszijnfunctioneel!Functioneledifferentiatie,versieParsons
(1) iederemaatschappijmoetvoorhaargeordendefunctionereninbepaaldeopgavenvoorzien=functionelevereisten
(2) functioneledifferentiatie=ééngespecialiseerdesfeerperfunctionelevereiste=>iederesfeerheefteenpositiefgevolgvoordemaatschappelijkeorde=functie
(3) functiesystemen,wantiederesfeer=sociaalsysteemmetaparteposities,endusspecifiekerolhandelingen
MertonsfunctionalismeRobertKingMerton(1910-2003)- focusvanzijnfunctionalisme:bestuderenvandemogelijkepositieveénnegatieve
gevolgenvaneensociaalfenomeenvooreenofmeeranderesocialefenomenen=veralgemeendfunctionalisme,losvansysteemtheorieenideevanfunctionelevereistenvansocialeorde
Functionalisme
(1) eensociaalverschijnselkanfunctioneelendisfunctioneelzijn› functie,versieMerton=hetpositievegevolgvaneensociaalfenomeen,in
bredezin,vooreenandersociaalverschijnselofverband› disfunctie=hetnegatievegevolgvaneensociaalfenomeen,alweerinbrede
zin,vooreenandersociaalverschijnselofsociaalverband› bv:socialezekerheidsstelsel
àfunctie(+):groepmensenvoorarmoedeofbestaansonzekerheidbehoedenbijwerkloosheidofziekteàdisfunctie(-):verschiltussenminimumloonendezevergoedingisklein=>mindermotivatieomwerktezoeken
(2) eenfunctie/disfunctiekanzowelbedoeldalsonbedoeldzijndoordebetrokkenactoren› manifeste(dis)functie=bekende,
bedoeldeconsequentie› latente(dis)functie=onbedoeld
gevolg(àtredenmeestalopalsneveneffectbijdebedoeldefunctie)àzieongelijkheidonderwijs!
Kanttekeningen
(1) éénzelfdefenomeenkanzowelfunctionelealsdisfunctionelegevolgenhebben› nettobalansvanhetgeheelvangevolgen
=totaalvan(on)bedoeldefunctiesendisfuncties
› deze‘kostenenbaten’-analysehangtsamenmetdegebruiktenormatievecriteria
(2) erspelenverschillendereferentiepuntenvanwaaruitgevolgenwordengeobserveerd=>mogelijkeselectiviteit(inhetbijzonderhetonderkennenvanlatente(dis)functies:nietdebetrokkenactor,maardeexternewaarnemerkiestze
‘Elkepogingomeenbestaandesocialestructuurteeliminerenzonderalternatievestructurenvoordevervullingvandefunctietevoorziendievoorheenwerdvervulddoordeafgeschafteorganisatie,istotmislukkinggedoemd’àbeleidsregelPolitiekdienstbetoon- disfunctioneel:ondergraaftdeefficiëntewerkingvanoverheden+zelfgemaakte
regelsinzakesocialewoningen,overheidsbanen,…- functioneelvoorachtergesteldegroepen,lokalebedrijven,partijen,…
Kritischekanttekeningen
(1) systeemtheorieàlaParsonsfocustophetsysteembehoudenwaardeconsensusàsterkeonderbelichtingvanmachtsverschillenenbelangenconflictenàdocent-studentzijnbeidebetrokkenopdewaarde‘kennis’,maarditisniethetheleverhaal
(2) functionalismeàlaMertonkandebestaandeverhoudingenlegitimerenvanuitdenettobalansvangevolgen
Socialesysteemtheorie,versieLuhmannMogelijkalternatief:equivalentenfunctionalismeàlaNiklasLuhmann(1927-1998)Niet:vaneensociaalfenomeennaardegevolgenervaninrelatietoteenofmeerreferentiepuntenWel:kieseenreferentiepuntofprobleemenganawelkefenomenendatactueelenmogelijkerwijskunnenoplossen=bestaandeenmogelijkeoplossingenalsgelijkwaardigofequivalentbeschouwen
Webers‘begrijpende’sociologieMaxWeber(1864-1920)- ‘desociologierichtzichophetbegrijpen(verstehen)vanhetzin-ofbetekenisvol
sociaalhandelenvanindividuen- grondleggervandeinterpretatieveofhermeneutischesociologie,gerichtophet
‘uitleggen’vanindividuelemotievenofbedoelingen- gedrag=‘buitenkant’,uiterlijkwaarneembarefysiekerealiteit
óhandelen=‘binnenkant’=intentiesofmotievendiewerkenalsbeweegredenenofoorzaken(handelenomdat)=tebegrijpenzinsamenhangdiegedragbetekenisvolmaakt
- achteriederhandelenzijnerdusmotievenofbedoelingendiehethandelenzin-ofbetekenisvolmaken,endiewerkenalsbeweegredenenofoorzaken
Tweehoofdvormenvanbegrijpen
(1) actueelbegrijpenvandealgemeneofgangbarebetekenisvanhandelenàstudentneemtnotitiesenletop
(2) verklarendbegrijpenvandeachterliggendemotievenofbedoelingendiewerkenalsoorzakenà…omdatzewillenslageneneendiplomabehalen
3gevolgenvandebegrijpendesociologie/verschillenmetDurkheim
(1) verschillendeopvattingoververklaren- D:voorgegevenendwingende‘socialefeiten’alseenrolverklarenwat
mensendoen(positivisme)- W:verklaren=begrijpenvandeindividuelemotievenombijv.eenrolte
spelenàmethodologischindividualisme=bijhetbestuderenvanhetsocialemoetendeverklaringenophetniveauvanindividuele,betekenisgeladenhandelingenwordengevonden
(2) verschillendebenaderingvansocialeverbandenofnetwerken(alsbv.‘deuniversiteit’of‘hetonderwijs’)- D:zebestaan‘assuch’=verdinglijkingofreïficatie- W:hetzijn‘legenamen’voorhetsamenhandelenvangemotiveerde
individuenànominalisme
(3) verschillenduitgangspunt- D:‘vanhetsocialenaarhetindividu’=sociocentrisme- W:‘vanhetindividuelenaarhetsociale’=actorcentrisme
àconservatieveanti-VerlichtingóVerlichting+liberalisme:geloofinautonomeindividumeteigenbewustewilofbeweegredenen/bedoelingenàMarx:linksofprogressiefgeoriënteerdànadrukopeconomischebelangentegenstelling(handelenvanuiteigenbelang)
Hoedoejeaanverklarendbegrijpen?(1) correctbegrijpenvandeachterliggendemotivatievandeachterliggendemotivatieof
bedoeling=eisvanzin-ofbetekenisadequaatheid(2) effectiefverklaren=eisvancausaleadequaatheid=kunnenaantonenvaneenhoge
kansofstatistischewaarschijnlijkheidvandecausalerelatietussenhethandeleneneenbepaaldmotief
!Nietiederindividuhoudterstriktexclusievemotievenofbedoelingopnaàhetverklarendbegrijpenfocustopdetypische(doorsnee),sociaalgedeeldemotivatiesinhetonderlingvergelijkbarehandelenvancategorieënvanindividuen=>constructievaneenideaaltype=‘overdrijving’=hetselectiefuitvergrotenvanéénmotiefofbedoelingtotdeverklarendebeweegredenEnkeleaanvullingen
(1) eenideaaltypekanmeerdimensionaalzijnàtweeofmeermotievenindeuitvergrotingnemen
(2) bijafwijkingentussenideaaltypeenfeiten:ofweleennieuwideaaltypeconstrueren,ofwel‘uitzonderingsverklaring’àbv:kunstenaarshandelennietprimairartistiekineconomischenoodsituaties
(3) ideaaltypensluitenwelofnietaanbijexplicieteofbewustemotieven:belangandereobservatiesdanwatrespondentenininterviewszeggen
(4) erzijnookideaaltypenmogelijkvangrootschaligeverbandenoffenomenenàhetdoorsnee-handelendaarbinnenmeteendoorsnee-motiefvandebetrokkenindividuenverbinden
WeberovertypenvanhandelenensocialeordeTypenvanhandelenHet‘object’vandesociologie=sociaalhandelen=handelendatisbetrokkenopdatvaneenofmeeranderen- resulteertinvelesituatiesingemotiveerdehandelingenentegen-handelingen
=interactie(actionandreaction)àWeberalsgrondleggervanhetinteractionisme(interactionistischevisieophetsociale)
4vormenvanhandelennaargelangdebasismotivering(ideaaltype)
(1) doelrationeelhandelen=middelenopeenberekende,efficiëntemanierinzettenbijhetnastrevenvaneendoelzoalswinst,waarheid,macht,aanzien,…- lettenopgekendeneveneffecten(kosten-batenanalyse)- kanresultereninstrategischhandelen=berekendhandelennaaranderentoe- Weberstijdsdiagnose:wehandeleninalsmaarmeerdomeinendoelrationeel
(=doelrationalisatie)àfunctiesystemenzijndusvolgenshemsferenwaarintelkenseenspecifiekdoelopeendoelrationelewijzewordtnagestreefd
(2) Waarderationeelhandelen=gaanvooreenhogerdoeldatzowaardevolisdatdeactorhelemaalnietletopmogelijkeneveneffectenàdoelbezitduseenabsolutewaardeàidealisme:nietefficiëntiemaarconsequentzijnprimeert
(3) affectiefhandelenvanuitemotioneleopwellingàmomentaneimpulsenengemoedstoestanden
(4) traditioneelhandelen=gewoonte-handelenvanuiteenweinig-reflexievetrouwaaneentraditie
ZittenheeldichtbijdegrensvandatgenewatmeninhetalgemeennoghandelenkannoemendatzinmatigisgeoriënteerdàbeidezijnweinigsubjectiefofbetekenisgeladenSocialeorde,versieWeber‘Socialerelatieskunnenookzonderwederzijdsegevoelensvansolidariteitofgedeeldewaarden’àcontraDurkheimUitgangspunt:socialeordeontstaatuitdewederzijdseoriëntatievanactorenopdeverondersteldezingevingofmotivatieinhethandelenvandeander(en)àdiewordtverwacht,endeverwachtebeweegredenenrichtenmedeheteigensocialehandelenensamenhandelen- doorEgogekendeenverondersteldebetekenisgeving(motivatie,bedoeling,…)van
Alter=>zorgtvoorverwachtingenoverhoeAlterzalhandelendiemeeheteigenhandelenrichtenàduseigenhandelenoriënterenopdeverwachtingdiejehebtvandeander
- watwordtverwachtisgeenpositiegebondendoenoflatenovereenkomstigeensocialerol,maareenbetekenisvolhandelenvanuiteengekendeofverondersteldebeweegredenofintentieàMAARhetkanwelzijndatverwachtingenvaneenwelbepaaldemotivatieeneendaarbijaansluitendhandeleninhaaktopdesocialepositiedieiemandinneemt(bv:verwachtingenleraartegenoverstudentàmotivatiediegewoonpastbijdepositievanstudent,nl.willenslagenendaarvooropletten)
!Hoestrikterdoelrationeeliedereenhandelt,destegelijkvormigerallenopgegevensituatieszullenreageren=>ontstaanvanovereenkomsten,regelmatighedenencontinuïteitenvanhandelen(orde)- doelrationeelhandelen:doorcalculatiesberegeldendaaromvoorspelbaaren
verwachtbaargedrag=>gemakkelijkeromalsEgojehandeleneropteoriënteren
KapitalismevolgensWeberMarxKapitalisme=productiefmakenvangeld(G-W-G)dooreenbezittendeklasseviadeuitbuiting(meerwaarde)vandeniet-bezittendeklasseWeberBurgerlijkebedrijvenkapitalisme=doelrationeleofberekendeomgangmetkapitaalvanuitwinststrevenàideaaltypevandedoelrationeelhandelendekapitalistDoelrationeelwinstnastreven
(1) economischdoelrationeelhandelen=berekendproductiemiddeleninzettenmethetoogopwinst- voortdurendkosten/batenafwegenopbasisvanboekhouding- lettenopfactorenzoalsarbeid,prijsgrondstoffen,verkoop,…- handelingengeoriënteerdaandekapitaalrekening
(2) berekendwinstherinvesterenmethetoogopnieuwewinsten=‘kapitalistischegeest’alsideaaltype- typischementaliteitvaneenkapitalistindemoderneSL- winstennietopgebruiken,maarspaarzaamenonthechtleven
=ascetischelevensstijl- dekapitalistischegeestvanspaarzaamheidenherinvesterenworteltinde
religieuze,protestantseethiekàwerddusmedeinhetlevengeroependooreenreligieusmoraal
Waaromwarenzoveelsuccesvollekapitalistenvandeeerstegeneratiesprotestanten?- depredestinatieleervanCalvijn:demensisdoorGoduitverkorenofniet,maareris
geenmogelijkheidomtewetenofmennuwelofnietuitverkorenis=>onzekerheid
- deprotestantsepastoraalmaaktedezeleerleefbaarà‘protestantsteethiek’=>mengingduszijnhandelenrichtenopheilszekerheidindehoopuitverkorentezijn
- erwarenweltekenenvanuitverkorenheid=economischsucces› Godverwachtteeensoberelevensstijlentoewijdingaanhetberoep› beroepvolgensWeber:combinatievandeprofessioneleactiviteitmetde
gedachte‘geroepentezijn’› deheiligingvanhetberoepwasduseen‘Goddelijkeopdracht’metmogelijke
tekensvangeroepenzijn› uitkomsteneigeninspanningen~notievanuitverkorenheid
!SELF-FULFILLINGPROPHECY
‘Verschilvroegerennu:depuriteinwildeberoepsmenszijn,wijmoetenhetzijn’- vroegmoderneprotestantenhandeldennietmethetoogopherinvesteringen
nieuwewinsten,maarbeschouwdennieuweengrotereopbrengstenalseentekenvangoddelijkeuitverkorenheidàprimairreligieusgemotiveerd,nieteconomisch
- hetreligieus(=waarderationeel)handelenalskapitalistisveranderdtoteenseculier,puurdoelrationeelhandelen
HetverzelfstandigdekapitalismeiseenmachtigemodernekosmosdiedwingttotdoelrationeelnieuwewinstennastrevenàhetkapitalismeverschijntnetzoalsdeprotestantseleeralseensociaalfeitàlaDurkheim!Maar:contraMarx’materialistischebenaderingdieideëleofculturelefactorentotdebovenbouwrekentàookdiefactorenkunnenalscausalefactorvanbepaaldhandelengezienwordenàmulti-causaal:beidezijnmogelijk!AFTERWEBER
SymbolischinteractionismevolgensBlumerHerbertBlumer(1900-1987)- ‘desociologiebestudeertsymbolischeinteractie’
Uitgangspunten- netzoalsWebergaathijervanuitdatmensenactieve
betekenisgeversofinterpretatorenzijn› zegevenhunomgeving,hetgedragvananderen
enheteigengedragvoortdurendbetekenisofinterpretatie
› ‘begrijpendesociologie’- MAARverschiltookmetWeber:individuenhandelennietallenvanuitzekere
beweegredenenofmotieven› zebeschikkenovereenzelfbewustzijneninterpreterenhuneigendoenof
latenterwijlzehandelen=>zelfinterpretatiesàkunnenaansociaalhandelenvoorafgaanendevormvanmotievenhebben
Samenhandelen=elkaarshandeleninterpreteren- gedragingenverandereninvoertuigenvanbetekenis=symbolen
=>symbolischeinteractie=dedeelnemersbeschouwenhuneigengedragingenendievananderenalsbetekenisgeladenofzinvol
- samenhandelen,versieBlumer:eenlopendprocesvanhetaanelkaaraanpassenofopelkaarafstemmenvanhandelingenvandedeelnemersà‘fittingtogether’
onbe
doeldgevolg!
Weber:focusopsymboliseringvanhandelen(beweegredenen)
óBlumer:focusopbetekenisgevingbinnen
interacties(interpretaties)
Samenhandelenverlooptin3stappen(1) eigensituatiedefinitiedieanderenbevestigen
- situatiedefinitie:geeftdeactoreenalgemenerichtlijnoverdesituatievoorverdereinterpretatie(achtergrondkennisspeelteenrol)
- openkaraktervansamenhandelen:eriszoalsalseeninteractiedynamiekàmaaktinteractiestotopzekerehoogteonvoorspelbaaràbinnendeglobaalgedefinieerdesituatieduikennieuwe‘mini-situaties’opdieookeendefinitiekrijgen
(2) samenhandelenbinneneengedefinieerdeendooranderenbekrachtigdesituatiekent2dimensies:- deeersteactormaaktduidelijkwathijwiltdoena.d.h.v.indicaties
=aanwijzingendietekennengeefthoeeenactorzodadelijkzalhandelen- ooksprakevanindicatiesaandekantvandeanderedeelnemersoverhun
voorgenomenhandelingen=>leidttotsymbolischeinteractie:indicatiesindevormvansymbolendieandereninterpreteren
(3) indicatiesenhandelingenvananderenwordeninheteigenhandelenmeegenomendoordataantepassenoftereorganiseren(watanderenookdoen)=>wederzijdseafstemmingvanindividuele‘handelingslijnen’alskernvaniedersamenhandelen
WebersideeënbevattenafentoescherpekritiekopdeDurkheimiaansetraditie(1) socialefeitenvolgensDurkheimdeterminerenhetverloopvanhetinteractieproces
niet,maarconditionerendatalleen:levereneenframeofkaderdatdynamischsamenhandelenmogelijkmaaktenvereist
(2) Weber:schijnbaarvastesocialepatronen,situatiedefinitiesofinterpretatiesbestaandankzijhunherhaaldelijkebevestiging› zeblijvenbestaandoorhetherhaaldelijkgebruikvandezelfde
interpretatieschema’s› !geenuitzichzelfvoortzettendepatronen,maarzijnvoorhuncontinuïteit
afhankelijkvaneenherhaaldelijkbevestigendedefinitie› erbestaatdusopiedermomenteenmogelijkheidomzetedoorbrekenofte
herdefiniëren(óDurkheimenParsons)
Basistegenstellingenbinnendesociologie
H6:Cultuuralsgedachtegoed
6.1Hetmentalistischcultuurbegrip
H6
Hetsociologischgebruikvanhet culturelebegrip H7DominantesociologischebenaderingvancultuurdraagteenDurkheimiaansestempel- collectiefbewustzijnalskernvaniederecultuur:eencollectiefgedeeldgeheelvan
opvattingen,voorstellingenenrepresentatiesàbijDurkheimligtereensterkenadrukopgedeeldeemoties(wij-gevoelens)ànaoorlogsesociologielegtvolledigegewichtopdeideeënkantvandecultuur› mentalistischcultuurbegrip=cultuuriseenmentaalofideëeliets,wanthet
gaatomgedeeldeopvattingenengedachten- hetcollectiefbewustzijnvaneensociaalverbandvormteeneigenstandigerealiteit:
hetiseensociaalfeitàbovenindividueel,voorgegevenendwingendàsociaalfeit:geïnstitutionaliseerdecultuur
3soortenopvattingenbinnenelkcollectiefbewustzijnineencultuur
(1) overtuigingen=definitiesvandewerkelijkheidofopvattingenover‘watis’(modelsofreality)- wordenalswaarbeleefd(‘beliefs’)=>mogelijkebotsingentussenculturen
(2) waarden=opvattingenoverhetwenselijke,overwatmoeten
nastrevenswaardigis- sluitenaanbijovertuigingen- !zewerkenalshandelingsmotieven:samenmet
overtuigingentoteenalgemenelevensstijlaanzettenenconcretegedragingenofbeslissingenmotiveren
(3) normen=regelsofhandelingsvoorschriftenoverwatwelofniethoort
- praktischevertalingvanwaarden- formelevs.niet-formelenormen- normenwordenvertaaltinverwachtingen!
Weber:ideaaltypevanwaarderationeelhandelenDurkheim:belangvanmoreelgeladenopvattingenvoorsocialeintegratie/solidariteitParsons:waardeninrollen&verwachtingen=>ordening
Enewordtvertaaldinhetand
er
CultuurpatroonindemoderneSL:- kernovertuigingdatindividutotautonomieofzelfbepalinginstaatis
àmensenalsvrijeenzelfbewustewezens,dussubjecten=>individuelevrijheidalswaarde=>eigenopiniealsnorm
- overtuigingdatiedermenseenquasi-heilig,sacraalpersoonis(beziteenziel)=>iedermenselijklevenbezitdaaromeenabsolutewaarde=>krijgtvertalinginzowelformelenormen(bv.mensenrechten)alsinformeleregels(bv.beleefdheidsnormen)
6.2GeïnstitutionaliseerdecultuurCultureelpatroon=eenzekerematevanconsistentieofsamenhangtussendeverschillendecomponenten(overtuiging,waardeennorm)àMaar:overdevertalingvanovertuigingeninwaardenenvooralvanwaardeninnormeniservaakdiscussieCultureelpluralisme:minderheidsculturenvs.meerderheidsculturen- dominantecultuurofmeerderheidsculturen=hetcultuurpatroondatbinneneen
breedsociaalverband,zoalseennationaleofregionalesamenleving,toonaangevendis
- subcultuur=minderheidscultuurmetopvattingendieenkelgedeeltelijkafwijkenvandedominantecultuur
- tegen-ofcontracultuur=minderheidscultuurwaarvandecentraleopvattingeningaantegen/volledigafwijkenvandedominantecultuur
Deopvattingenbinnenminderheidsculturenenmeerderheidsculturenzijnbovenindividueel,voorgegevenendwingend(wantgesanctioneerd)- geïnstitutionaliseerdecultuur=overtuigingen,waardenennormenmeteen
bovenindividueel,voorgegevenendwingendkarakteràdegeïnstitutionaliseerdecultuurwerktdusalssociaalfeitenwordtviasocialisatieverinnerlijkt
IndelingvangeïnstitutionaliseerdenormenvolgensafdwingbaarheidenontstaanswijzeàWilliamSumner
Durkheim:moreel
individualisme≠egoïsme
Onderscheidbinnengewoonten:- zeden=relatiefsterkbewaaktengesanctioneerd
àbv:gehuwdzijnenoverspelplegen=>reactiesomgeving- gebruiken=milderensanctionering
àbv:hetnietgroetenvanelkaarZedenverandereningebruiken(enandersom),rechtsregelswijzigen=cultureleveranderingsprocessen- de-institutionalisering=hetsociaalvoorgegevenenvooraldwingendeen
gesanctioneerdekaraktererodeertofverdampthelemaalàvanzedennaargebruikenofafzwakken+verdwijnenvanrechtsregels
- versterkteinstitutionalisering=eensociaalgedragenopvattingwordtméérvoorgegeven,dwingenderensterkerbewaaktviasanctiesàvangebruikennaarzedenofaanmaakrechtsregelsàbv:inburgering‘groenewaardenennormen’
Juridisering=deaanmaakvanrechtsregelsàrondthetprocesvaninstitutionaliseringaf- dewetgevervolgtmeestalbrederecultureleevoluties
àziemilieurecht,veranderinghuwelijksrecht,…- cultuursociologischbelangvanrecht!
‘Moderniteit’:dejuridiseringvandewaardenvrijheid,gelijkheidensolidariteit- grondwettelijkerechtenenvrijheden- socialerechtenenverzorgingsstaat
Kanttekeningen
(1) juridisering=sterkebeschermingvanwaardenennormen,meerdan(informeel)‘collectiefbewustzijn’
(2) devertalingvanwaardeninjuridischeregelsisvaakdeinzetvaneenbelangen-éncultuurconflicttussengroepenofsocialeverbandenmetuiteenlopendeopvattingenofculturen- cultureelconflict=eengeschiltussenverschillendegeïnstitutionaliseerde
opvattingendielevenbinnenuiteenlopendesocialegroepenofverbandenàbv.discussiesoverregulering:‘vrijheidvanondernemen’vs.‘socialeenecologischebescherming’
- sprakevanculturelediversiteit=hetbestaanvanverschillendegeïnstitutionaliseerdeopvattingeninverscheidensocialeverbanden
(3) eenminderheidscultuurkanjuridiseringalseenonterechte‘dwang’ervaren- culturelemacht,mentalistischgezien=hetopleggenvanovertuigingen,
waardenen/ofnormen- bv.hoofddoekenverbod
6.3DurkheimoverzelfdodingDubbelgevaarbijeendoorgeschotende-institutionaliseringvanwaardenennormen
(1) eengeordendsociaalverkeerkannietzondereenminimumaangeïnstitutionaliseerdenormenàregelgeoriënteerdevisieopsocialeordeàde-institutionaliseringzaldusmeersocialewanordeopleverenàhaperende‘solidariteit’
(2) bijhetnietaanwezigzijnvansterkenormenkunnenmensenzichzelfnietindehandhoudenàkrachtigenormenzijnnodigom‘hetslechteindemens’inbedwangtehoudenàontstaanvanasociaalgedragensocialewanordewanneerdezeernietzijn
GeïnstitutionaliseerdewaardenennormenzijndusnodigvooreengeordendsamenlevenenhetintomenvandemenselijkenatuurNietenkeldesamenlevingheeftnoodaandezewaardenennormen,maarookhetindividuàvisiesocialeorde:geensocialeintegratieofcohesiezondereencollectiefbewustzijnàditisooknodigbijdeberegelingvandemenselijkenatuurànormloosheidofanomiebevordertdekansopzelfdodingêZelfdoding
(1) Zelfmoordiseensociaalfeit- sociaaldwingendeenvoorgegevenneiging(nietomindividuele
wanhoopsdaad)- ‘collectievetendensen’met‘eigenbestaan’bijhetkijkennaarde
zelfmoordcijfersbinnenwelbepaaldesocialecategorieënàcijfersblijvenrelatiefstabielvooreenbepaaldeperiode
(2) Zelfmoordheeftsocialeoorzaken- ‘socialefeitenvolgenuitanderesocialefeiten’- erbestaateenbovenindividueledruktotzelfdoding
4typenvanzelfdoding
Type1:deegoïstischezelfmoord- kansopzelfmoordvarieertmet:
› religie:protestantenókatholiekenenjoden› gezinstoestand:ongehuwdenenweduwenógehuwden› politieketoestand:vredeó(burger)oorlog
- eenzelfdefactor:dematevansocialecohesie=hetwelofnietopgenomenzijnineensterkgeïntegreerdsociaalverband=>egoïstischezelfmoord=hettypevanzelfmoorddateengevolgisvanovermatigindividualismeofdooreentezwakkesocialecohesiewaardoorindividutesterkopzichzelfwordtaangewezenàreden:onvoldoendebestaansgrond,wantlevensziniseensociaalgedeeldleven
Type2:altruïstischezelfmoord- bv:hogezelfmoordkansbijsoldaten,vooralbijhooggeplaatsten- spiegelbeeldvanegoïstischezelfmoord:meerzelfdodingbijbovenmatiggrotesociale
cohesieofintegratie=>altruïstischezelfmoord=zelfmoordalsgevolgvanhetopgenomenzijnineensociaalverbandmeteenbovenmatigsterkesocialecohesieàreden:socialeistezeerbestaansgrond,waardoormennietbestandistegenafwijzing,conflict,straf,…
Type3:anomischezelfmoord- eenzelfdefactor:hetwegvallenvannormendiehetmenselijkverlangenreguleren
àanomieofnormloosheid- hogerezelfmoordkansbij:
› economischecrisisofplotsewelvaartstijging› gescheidenmannen
- individuenwordengeconfronteerdmethet‘uitvallen’vandesocialenormendieinsamenhangmethunsocialepositievastleggenwaarzelegitiemnaarkunnenverlangen
- normeringmannelijkseksueelverlangendoordenormvanhetmonogamehuwelijkvaltwegbijscheiding
- ‘hetkwaadvandeoneindigheid’=steedsnieuwegenoegensnajagen=>anomischezelfmoord=dezelfdodingdiesamenhangtmeteensituatievannormloosheidendedaaruitvolgendeonderreguleringvanhetmenselijkverlangenàreden:enkelkortstondigeervaringen,geendieperelevenszinofdoel
Type4:fatalistischezelfmoord- spiegelbeeldvananomischezelfmoord:zelfmoorddooroverregulering
àzelfdodingomaanhunlotteontkomenàbv:slaven
6.4Deanomischemens,versieDurkheimDeredenvoordenoodzakelijkebegrenzingvanhetmenselijkverlangen=denatuurlijkeaardvandemens- bijonderregulering:geconfronteerdmetonbepaaldheidvanheteigenseksueleof
materiëleverlangenà‘theskyisthelimit’- maaktallesbehalvegelukkig:verlangenzonderuiterlijkereguleringkomtneerop
‘hetkwaadvandeoneindigheid’,eendoelloosendaaromzinloosverlangenAcuteanomie=tijdelijkeenuitzonderlijkenormloosheidóchronischeanomie=eenblijvendeofstructureleonderreguleringvandemenselijkeverlangens- tweegrotetekenendiewijzenopeenevolutieinderichtingvaneenanomische
maatschappijmeteenchronischeanomieàvoorspellingvaneenduurzamede-institutionalisering(1) wettelijkereglementeringvanechtscheiding
àmankanhierdoorrelatiefgemakkelijkverbondenheiddoorhuwelijkstopzetten
(2) onbeperktnastrevenvaneconomischegroeienwelvaartàmotorvaneconomischegroei:hetgrenzelozeverlangennaarméérenanderedingenàeconomischeontwikkeling~materialisme
Kanttekeningen
(1) samenhangtussensterke(zwakke)socialecohesieensterke(zwakke)normatievereguleringàeenhechtgeïntegreerdsociaalverbandzalooksterkgeïnstitutionaliseerdenormenkennen
(2) discutabelmens-enmaatschappijbeeldstuurtmeeDurkheimsinterpretatievananomieàmensisnatuurlijk‘onderbepaald’,niettotzelfreguleringinstaat(conservatievevisie)àzelfreguleringisheteffectvaneensociaalopgelegderegulering
6.5Deanomischemens,versieMertonAnomie,versieMerton=wanneergeïnstitutionaliseerdenormendiedemogelijkemiddelenvoorhetbereikenvaneenwaarde(ofcultureeldoel)reguleren,aanimpactinboetenenwanneereenlouterdoelrationelelogicavanefficiëntiedeoverhandkrijgtàdusgeensprakevandoelloosheid‘Detechnischeffectiefsteprocedure,ofzenuwelofnietcultureellegitiemis,wordtsteedsmeerverkozenbovenhetinstitutioneelvoorgeschrevenhandelen’àwanneerditprocesvanverdunningzichvoortzet=>“anomie”ànormloosheidslaatenkelopingezettemiddelen:‘de-institutionaliseringvandemiddelen’
Durkheim:anomiezorgtvoorzin-ofdoelloosheid
óMerton:belangvandoelresulteert
inanomischhandelen
Mertons’anomietypologieConformisme:wanneermenzichbeweegtbinnendecultureelafgebakendekrijtlijnen,ookwanneerdezetegenzitten- desucceswaardeendenormenomdezeterealiserenwordenverinnerlijkt
Innovatie(anomie):komtvoorwanneerhetindividuhetdoeldathijvoorogenheeftverinnerlijkt,maarnietpersedeinstitutionelenormendievoordezerealisatiezorgen- anomischindividu:zoefficiënt(/doelrationeel)mogelijkfinanciëlewinstnajagen
=>illegalehandelingen- deviantofnormafwijkendhandelen
àindividuhoudtzichnietaandenormatiefgedecreteerdemiddelen,maarhandeltooknormdoorbrekend:vooralformelerechtsregelswordengenegeerdenovertreden
Ritualisme:spiegelbeeldvaninnovatie- desocialeritualiststreeft,andersdandevernieuwer,geenrijkdomna
à‘hetopgevenvanhetverhevencultureledoelvangrootfinancieelsuccesensnellesocialemobiliteitàmengaatverdermethetdwangmatigvolgenvandeinstitutionelenormenàblijftduszijnbestdoenenprobeerttepresteren,maarverbindtzijneigenhandelennietlangermethetdoelom‘rijkteworden’of‘hettemakenindewereld’
Terugtrekking:behalvededroomwordtookdedaarbijaansluitendenormeringvanhandelenopgegeven- keertzichvandedominantecultuuraf,wantisgefaaldishetproberen‘hette
maken’Rebellie:handelenwaarbijhetdominantecultuurpatroonwordtverworpen- gaatalternatievewaardenofcultureledoelenformulerenendedaarbijhorende
nieuwe,legitiemgeachtemiddelenàandersdanbijdeterugtrekker
InzijntypologiebetrektMertondeduurzamesocialeongelijkheidtussenuiteenlopendeklassen- metdebestaandeklassenstratificatiehangteensociaalongelijketoegangsamentot
degeïnstitutionaliseerdemiddelenomdewaardenvanrijkdomoffinancieelsucceslangsdevoorgeschrevenwegtebereiken
Kanttekeningen
(1) detypologiewijstophetbestaanvanuiteenlopendevormenvancultureleintegratie=dematewaarinindividuenofledenvanspecifiekegroeperingendedominantecultuuronderschrijven,dusgeïnternaliseerdhebben
(2) hetisnodigomaantegevenopwelkculturelecomponentdeintegratieslaatàaangezienzenietpersesamenlopen› waarde-integratie=eengeïnstitutionaliseerdekernwaardeofomschrijving
vanhetsociaalwenselijkeinternaliserenàanomischevernieuwer
› normatieveintegratie=degeïnstitutionaliseerdenormenofdevoorschriftendiezeggen‘wathoort’verinnerlijkenàritualist
› overtuigingsintegratie=eenofmeergeïnstitutionaliseerdeovertuigingenverinnerlijken
6.6CultuuralsideologieSwitchintheoretischkader…(groepsgerichtàconflictgericht)Ookindeconflictsociologieisereensterkestromingwaarbinnencultuurgezienwordtals‘gedeeldgedachtegoed’MAAR:datgedachtegoediseenopgelegdecultuurdoordeheersendeklasseàerisdussprakevaneenculturelemachtIdeologie=eengeheelvanonwareideeëndateenofmeervormenvansocialeongelijkheidgoedpraatoflegitimeert- deheersendeideeënzijndeideeënvandeheersendeklasse- eind18eE:diversepolitieke‘ismen’
àomvatteneenmens-enmaatschappijbeeldToepassingMarx:hetdoorwerkenvandeeconomischemachtvandebezittendeklasseindeculturelesfeer- economiealsonderbouwdiedeanderefunctiesystemen(bovenbouw)beïnvloedtin
termenvanklassenverhoudingenàdebezittendeklassenbepaalthetdenkenenhandelenvandeniet-bezittendeklasseàzijdiemachthebbenindeeconomischesector,zullenookkunnenbeslissenoveranderefunctiesystemenofdomeinenàhoe?ideeënverspreidenzodatzeingeburgerdgerakenviamedium,nl.MEDIA
- deheersendemateriëlemachtisookheersendegeestelijkemacht
Media=cultuurindustrieàcultuur=ideologie+koopwaar- hetverspreidtonwareclichésoverbijvoorbeelddeindividuelevrijheidopeen
clichématigemanier- winstgerichteideeën:viakoopwaren(bv:film)- ideeënwordennietenkelwinstgerichtaangemaakt,maardelenookeenideologische
functie(bv:ineenfilmdeverheerlijkingvanindividuelevrijheidvertonen)- massamediaspeeltduseencrucialerol!
AntonioGramsciAlternatiefvoorhetideologiebegrip:hegemonie=hetop-enuitbouwenvancultureledominantievanuithetoogpuntvandelegitimatievansocialeongelijkheid- geslaagdehegemonie:creëert‘commonsense’ofvanzelfsprekendheid- doorideeëndominanttemakenviaeenbreedvertaktnetwerkvankanalen
ànietenkelviamedia,maarookviakerk,onderwijs,verschillendeorganisaties,…Verschilhegemonieóideologie
(1) mindernadrukophetonwarekaraktervanideeën:belangvanhetherformulerenvan,ofvoortbouwenopalgegevenevidenties- bestaandeevidentieswordengewoongeherformuleerd,hetgaatdusnietom
bewustaangemaakteverdraaiingen(2) mogelijkheidvantegen-hegemonie=eensituatievanalternatieveculturelemachtof
dominantiemetcontra-evidenties- viaalternatieve‘commonsense’- bv:arbeidsklasseà‘strijdomdehegemonie’alscultureleklassenstrijd
Specifiekevormvanhegemonie:- politiekehegemonie=hetcreërenvannieuweevidentiesof‘frames’indestrijdom
demachtinhetpolitieklandschapGrootstekritiekopzowelhegemoniealsideologie:achterliggendeideevanmanipulatie- hetlijkteerderonwaarschijnlijkateenkleinerijkeelitehaarideeënviademediaen
anderekanalenweetoptedringenaanzoeengrotemassa+moeilijktebegrijpendatzoeengrotegroepmensenvoorstandaardopvattingenkiest
- alternatievethesis:dominanteideologieadresseertvooraldedominanteklasseàbijdezevisiekomteenideologieneeropeencollectieveidentiteit,eenwij-beelddatvooraldoordedominanteklassewordtgekoesterd
H7:Cultuuralsbetekenisgeving
7.1HetinterpretatiefcultuurbegripMaxWeber- grondleggervandehermeneutischebenadering- grondleggervanhetinterpretatiefcultuurbegrip
=decultuurvaneensociaalverbandisgelijkmetdedaarbinnengegevenmogelijkhedenomdewerkelijkheidactiefbetekenistegevenofteinterpreterenenomzinvolmetanderentecommuniceren
CliffordGeertz(1926-2006)- basisaxioma’svoordeinterpretatievecultuurvisienadeimplosievanhet
functionalismeCultuuriseenhistorischdoorgegevenpatroonvanbetekenissendiezijnbelichaamdinsymbolen(~Blumer)- symbolen=‘materiëlevoertuigen’dieimmateriëlebetekenissenrepresenteren
àsymbolischecommunicatie:communicatiemetdoorbetekenisdragendesymbolenàkunnenzoweltaligalsniet-taligzijn
- symbolenkunnenmeerzinnigzijnàeenzelfdesymbool(bijvoorbeeldeenvlagofeenwoord)kanvooruiteenlopendeindividuenofgroepenverschillendebetekenissenbezitten
- ‘geenbetekenissenzondersymbolen,maarookgeensymbolenzonderactieveinterpretatiesdiedezemetconcretebetekenissenverbinden’› o.b.v.codes=sociaalgedeeldeconventiesoverdebandtussensymbolenen
hunmogelijkebetekenissenàinterpreterenvansymbolenkomtdusneerophetdecoderen
› interpretatiegemeenschappen=groepenvanmensendiedezelfdecodesindeomgangmetsymbolenhandterenendaaromtotgelijkaardigeinterpretatieskomenàbinnendiegemeenschappen:codesdiesociaalvoorgegevenenvaakdwingenzijn=>werkenalsgeïnstitutionaliseerderegelsofnormenvoordecodering
Onderzoekvanuitinterpretatievecultuurvisie:geldendecodesbinneneeninteractiegemeenschapachterhalenàgebruiktesymbolenbinnendiegemeenschapkunnenlezen(decoderen)
=>‘verstehen’àlaWeber:hetinnemenvaneenbinnenstaanders-ofactorperspectief(‘goingnative’)
Maar:degevondeninterpretaties,symbolenencodeswordenverderophunbeurttheoretischofconceptueelgeduid=interpretatiesvaninterpretaties
7.2Taalalscultuur‘Taalishetbelangrijkstemediumvanzowelbetekenisgevingalscommunicatie’- basiseenhedenvanelketaalzijnwoorden=tekens
› teken=eencombinatievaneenuiterlijkwaarneembaremateriëledragerofbetekenaarmeteenofmeerniet-waarneembarebetekenissenàkoppelingiseenkwestievanconventieofcoderingenduswillekeurig
Bijinterpretatievanbetekenaren:- denotatie=dedominanteendaaromalsletterlijkbeschouwdebetekenisvaneen
betekenaar(ofsymbool)binneneentaal-ofinterpretatievegemeenschap- connotatie=defiguurlijkeofbijbetekenissenvanbetekenaren(ofsymbolen)
àzoweldenotatiesalsconnotatieshangensamenmetdesocialeconventiesbinneneeninterpretatiegemeenschap=>denotatieveofconnotatievecodesMaar:tekenshebbenookeenreferent=watzeaanduideninderealiteit- semantischeofbetekeniswaardeóreferentiëleofwaarheidswaarde- dewaarheidswaardewisseltmetdewerkelijkheidsopvattingenbinneneen
interpretatiegemeenschap(àmentalistischcultuurbegrip)- vooraloptemerkenbijuitdrukkingendieophetbovennatuurlijkeslaan
2dedoorsteekrichtingmentalistischcultuurbegrip
(1) geïnstitutionaliseerdekaraktervanvelecodes(2) demogelijkereferentiëleofwaarheidswaardevancultureletekensvarieertmetde
betekenissendieeeninterpretatiegemeenschapmetdenotievanwerkelijkheidverbindtof,mentalistischgezien,methaarovertuigingen
Terugnaartaal…(1) taaliseenprimairmediumvansymbolischecommunicatie
- betekeniswisseltmetcodeséndecontextopzinsniveauofbinnenparagrafenàopenheid!
(2) taaliseenprimairmediumvanindividuelebetekenisgeving- belangvande‘ik’-categorie- relatietaalenbewustdenken:wedenkenniet‘met’maar‘in’taal- relatietaalenzinvollewaarneming:weziennietdéwerkelijkheid,maareen
betekenisvollerealiteit- taal=eenbrildiewenietkunnenafzetten
7.3InterpreterenalsclassificerenElketaal=eensociaalgedeeldfonds,repertoireofpotentieelvanmogelijkebetekenisgevingàinterpretatievecultuurvisieànietietsdwingendofvoorgegeven,maareenpotentieelmeteenaantalindividueleselectiemogelijkhedenàculturelebronnendiewealspotentiëlenselectiefactualiseren2consequenties
(1) contrahetideevansocialefeiten:culturelebronnenzijn‘beperkendénmogelijkmakend’(bv:specifiekevocabulairevooreenberoepsgroep)
(2) contrahetideevancultuuralsopzichzelfstaand:primaatvancultureleofsymbolischehandelingen=deconstructie,hetbegrijpen,enhetgebruikenvansymbolischevormen(bv:spreken,eten,tvkijken,zichkleden,…)àcultuurisgeenquasiautonome,opzichzelfstaandesectorvancollectieveopvattingen,maareenaltijdaanwezigconceptvanmenselijkhandelenensamenhandelen,actieeninteractieàMAARhandelingsvermogenisookgestructureerd,erzijnbepaaldebeperkingenê
Maar:tegelijkookcultureleofsymbolischestructuren=sociaaldominantepatronenvanaaneengeschakeldeofgeassocieerdesymbolenenhunbetekenissenàpatronenvangekoppeldesymbolenofbetekenissen=>inperkingvanhetaantalmogelijkheden
Hetstructuralismealsstudievancultuur-als-betekenisgevingBetekenisgeving=classificerenofcategoriseren(oftyperen)- hetparticuliereonderbrengenineenalgemeneklasseofcategorie
àzoidentificerenofbenoemenàbv:man,werk,feit,…
- ENhetparticulierezoookdifferentiërenofonderscheidenvanandereklassenofcategorieënàbv:vrouw,vrijetijd,verzinsel,…
=>classificatieschema’sofgeïnstitutionaliseerdetweedelingen(ofdualeonderscheidingen)àdominantecultuur,interpretatieveversie=vaakgebruikteclassificatieschema’sbijhetinterpreterenvandewerkelijkheid
7.4CultureleinterpretatiestrijdofcultureelgrenswerkPointeinterpretatiefcultuurbegrip:menseninterpreterenzichzelfengevenbetekenisaandehenomringendewerkelijkheidmetbehulpvanalgemenecategorieënofclassificatieschema’sàhetgebruikvanzoeenclassificatieschemakanbinneneeninterpretatiegemeenschapaanleidinggeventotconflictêMaar:ookbijdominanteclassificatieschema’skanersomsonenigheidzijn=>cultureleinterpretatie-ofdefinitiestrijd
(1) zelfdeschema,maaruiteenlopendebetekenissen- onenigheidoverdejuisteduidingvaneenfenomeenbijgebruikvan
eenzelfdeclassificatieschemawaarvandetweepolenverschillendwordengeïnterpreteerd
- bv:kunstvs.niet-kunstàkunstwerk‘urinoir’vanDuchamps:kunst?
(2) uiteenlopendeclassificatieschema’sbijdeduidingvaneenzelfdefenomeen
- erbestaatnietlangereenminimaleovereenstemming- discussieoverhetgebruikvanclassificatieschema’s,datmeteenookeen
bepaaldemaniervankijkenofinterpreterenvastlegt- ‘framing’indepolitiekesfeer
Symbolisch,betekenis-,ofinterpretatiekader=meeromvattendensamenhangendgeheelvansymbolenofbetekenissenàpolitieke‘-ismen’,subculturenofsociologischekaders
Kanttekeningen(1) bijdiscussiesoverkunst,gender,‘Vlaamscultuur’,…speeltnogaleensessentialisme
=veronderstellendateigenbetekenisgevingdereëleessentievat- koppelingsemantischewaardeenwaarheidsgehalte- specifiekevariant:naturaliseringofbiologisering=verwijzennaarnatuurlijke
ofbiologischeverschillendiedeeigenbetekenisgevingzouweergeven
(2) interpretaties,classificatieschema’sofbetekeniskaderswordenookactief‘waargemaakt’=betekenisrealisatie- bv:man/vrouw,formeel/informeel,…- specifiekevariant:symbolischofcultureelgrenswerk
=fysiekdegrensstabiliserenof‘hybridiseren’tussentweerealiteitendiemeteenclassificatieschemasamenhangen
7.6+7.7à ziePowerPoint
H9:ziePowerPoint